1. ¿Kenke Caín amo kuali kitlapejpenik tlen kichiuaskia, uan tlake panok pampa kiampa kichijki?

CAÍN monekiyaya kuali kitlapejpenis tlake kichiuaskia. Ueliskia kichiuas kampeka amo kichiuas tlen kiyoltilanayaya o ueliskia kikauas nojua ma kiyoltilana tlen amo kuali. Tlaj kichiuaskia tlen kuali, uajka kuali itstoskia, uan tlaj kichiuaskia tlen kiyoltilanayaya, uajka kipiaskia miak kuesoli. Biblia kiijtoua Caín amo kuali kitlapejpenik tlen kichiuaskia, yeka kimiktik iikni Abel uan ayokmo kuali mouikak iuaya Jehová (Gén. 4:3-16).

2. ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej?

² Tojuantij nojkia moneki tijtlapejpenisej tlake tijchiuasej ipan tonemilis. Maske sekij tlauel ipati uan sekinok amo tlauel, miak tlamantli tlen tijtlapejpeniaj tijchiuasej uelis kipatlas tonemilis. Tlaj kuali tijtlapejpeniaj tlen tijchiuasej, uelis amo tijpiasej se keski kuesoli uan tiitstosej ika pakilistli. Uan tlaj amo kuali tlen tijtlapejpeniaj tijchiuasej, uajka uelis tijpiasej miak kuesoli uan tlauel timoyolkokosej (Prov. 14:8).

3. 1) ¿Ipan tlake moneki titlaneltokasej tlaj tijnekij kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej? 2) ¿Tlake tlajtlanili tijnankilisej?

 ³ ¿Tlake techpaleuis kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej? Moneki kuali titlaneltokasej ipan toTeotsij, uan timotemachisej ya nelia kineki techpaleuis uan kineki techmakas tlalnamikilistli uan kiampa kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej. Nojkia moneki titlaneltokasej ipan toTeotsij iTlajtol uan timotemachisej ipan tlen techtlajtolmaka (xijpoua Santiago 1:5-8). Tlaj nojua kuali timouikasej iuaya Jehová uan nojua tlauel tikiknelijtiasej iTlajtol, uajka timotemachisej ya kimati tlake techpaleuis kuali ma tiitstokaj. Yeka, nochipa tikitasej tlake techtlajtolmaka Biblia uan teipa tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej. Uan ¿tlake techpaleuis nochipa kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej? Uan tlaj ya tijtlapejpenijtokej tlake tijchiuasej, ¿uelis nojua tijpatlasej?

4. ¿Tlake monekiyaya kitlapejpenis Adán, uan tlake panok ika tlen kitlapejpenik?

⁴ Maseualmej ipa kitlapejpenijtiualajtokej tlake kichiuasej, uan ni pejki kema itstoya Adán. Ya monekiyaya kitlapejpenis tlaj kineltokaskia toTeotsij o tlaj kitlakakiliskia isiua Eva. Adán kitlakakilik isiua, uan isiua kichijki amo kuali ma kitlapejpeni tlen kichiuas. Yeka Jehová kikixtik tlen nopa Xochimili uan teipa mijki. Ipan ni tonali tojuantij nojua titlaijiyouiaj pampa Adán amo kuali kitlapejpenik tlen kichiuas.

5. ¿Kenke moneki tijtekiuisej totlalnamikilis kema tijtlapejpenisej tlake tijchiuasej?

⁵ Sekij uelis moiljuiaj tlauel kuali itstoskiaj tlaj amo monekiskia kitlapejpenisej tlake kichiuasej. Maske uelis kemantika tojuantij nojkia kiampa timoiljuiaj, moneki tikilnamikisej Jehová amo techchijchijki kej se robot, katli amo tlalnamiki uan amo ueli kitlapejpenia tlake kichiuas. Ya techmakatok iTlajtol, uan nopaya technextilia kenijkatsa uelis kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej. Jehová kineki ma tijtekiuikaj totlalnamikilis uan kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej, uan maske ouij, kinamiki kiampa tijchiuasej. Ma tikitakaj se neskayotl.

6, 7. 1) ¿Tlake monekiyaya kitlapejpenisej israeleuanij? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl). 2) ¿Kenke tlauel ouij kimatkej tlake kitlapejpeniskiaj?

⁶ Kema israeleuanij itstoyaj ipan nopa tlali tlen kinmakakej, monejki kitlapejpenisej tlaj kiueyichiuaskiaj Jehová o kinueyichiuaskiaj sekinok teotsitsij (xijpoua Josué 24:15). Maske moiljuiyayaj amo tlauel ipati, tlen kitlapejpeniskiaj ueliskia kichiuas ma itstokaj o ma mikikaj. Kema nopa tlajtolsenkauanij kinyakanayayaj, israeleuanij nojua amo kuali kitlapejpeniyayaj tlen kichiuasej. Ayokmo kitekipanojkej Jehová uan kinueyichijkej sekinok teotsitsij (Juec. 2:3, 11-23). Teipa, kema itstoya tlajtolpanextijketl Elías, israeleuanij monejki kitlapejpenisej tlaj kitekipanoskiaj Jehová o nopa teotsij katli amo melauak, Baal (1 Rey. 18:21). Uelis timoiljuiaj ni amo ouij kitlapejpeniskiaj, pampa tijmatij kuali tiitstosej tlaj tijtekipanosej Jehová. Se maseuali katli tlalnamiki amo moiljuiskia kitekipanos  se teotsij tlen amo yoltok. Israeleuanij tlauel ouij kimatkej pampa amo kimatiyayaj tlake kitlapejpeniskiaj. Biblia kiijtoua ‘kipixtoyaj ome inintlalnamikilisʼ. Elías, ika miak tlalnamikilistli kimatki tlake kichiuas uan kinyolchikajki ma kiueyichiuakaj toTeotsij katli melauak, Jehová.

⁷ ¿Kenke israeleuanij ouij kimatkej tlake kitlapejpeniskiaj? Pampa amo tlaneltokayayaj ipan Jehová uan amo kinekiyayaj kitlakakilisej, amo motemachiyayaj ipan ya, uan amo kikixtiyayaj tonali uan kiampa kuali kiixmatisej uan kimatisej tlake kintlajtolmakayaya. Tlaj kena kichijtoskiaj, uajka kimajtoskiaj tlake kichiuasej (Sal. 25:12). Nojkia, amo kuali kitlapejpenijkej tlen kichiuasej pampa pejkej moiljuiaj sanse kej sekinok katli euayayaj ipan sekinok altepemej. Uan kikajkej inijuantij ma kiniljuikaj tlake kichiuaskiaj. Yeka, pejkej kichiuaj kej inijuantij uan pejkej kinueyichiuaj teotsitsij tlen amo melauakej. Uejkajkia, Jehová ya kiniljuijtoya ueliskia kinpanos nopa (Éx. 23:2).

8. ¿Tlake tlamantli tlen tlauel ipati techmachtia tlen kinpanok israeleuanij?

⁸ Tlen kinpanok israeleuanij technextilia moneki timoyakanasej ika toTeotsij iTlajtol uan kiampa uelis kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej. Gálatas 6:5 techilnamikilia sejse maseuali iselti kitlapejpenia tlake kichiuas. Yeka amo kinamiki tijkauasej sekinok ma techiljuikaj o ma kitlapejpenikaj tlake tijchiuasej. Moneki tojuantij tijmatisej tlake kineki toTeotsij ma tijchiuakaj uan ya nopa tijchiuasej.

9. ¿Kenke tlauel amo kuali tlaj tijkauasej sekinok ma kitlapejpenikaj tlake tijchiuasej?

⁹ ¿Tlake tlamantli kichiuaskia ma tijkauakaj sekinok ma kitlapejpenikaj tlake tijchiuasej? Kemantika techtetsopaj amo kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej (Prov. 1:10, 15). Tlauel amo kuali tlaj tijkauasej sekinok ma kitlapejpenikaj tlen tijchiuasej. Kinamiki tojuantij tijtekiuisej totlalnamikilis, katli techpaleuis ma tijchiuakaj tlen Biblia kiijtoua. Tlaj tikinkauaskiaj sekinok ma kitlapejpenikaj tlake tijchiuasej, uajka tijkauaskiaj inijuantij ma techyakanakaj uan ayokmo totlalnamikilis, uan nopa kichiuaskia ma tijpiakaj miak kuesoli.

10. ¿Tlake kiniljuik Pablo toikniuaj katli itstoyaj Galacia?

¹⁰ Apóstol Pablo kintlalnamiktik toikniuaj katli itstoyaj Galacia uan kiniljuik amo ma kinkauakaj sekinok ma kiniljuikaj tlake kichiuasej (xijpoua Gálatas 4:17). Se keskij toikniuaj kinekiyayaj inijuantij kitlapejpenisej tlake kichiuasej sekinok toikniuaj. Nopa tlakamej kinekiyayaj inijuantij kinyakanasej toikniuaj uan amo ma kichiuakaj tlen apóstoles kiijtouayayaj. Tlauel moueyimatiyayaj uan amo kinkauayayaj sekinok toikniuaj ma kitlapejpenikaj tlake kichiuaskiaj.

11. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej sekinok kema moneki kitlapejpenisej tlake kichiuasej?

¹¹ Nochi uelis tijchiuasej kej Pablo. Ya kikajki toikniuaj inijuantij ma kitlapejpenikaj tlake kichiuaskiaj (xijpoua 2 Corintios 1:24).  Ipan ni tonali, ueuejtlakamej nojkia kiampa kichiuaj kema kitlajtolmakaj se toikni katli moneki kitlapejpenis tlake kichiuas. Ika pakilistli kinextiliaj tlen kiijtoua se keski tlamachtili tlen mokixtijtok ipan Biblia. Maske kipaleuiaj, inijuantij amo kitlapejpeniaj tlake kinamiki kichiuas nopa toikni pampa kimatij yaya tlaijiyouis tlaj amo kuali kisas tlen kitlapejpenis. ¿Tlake techmachtia ni? Maske uelis tikinnextilisej toikniuaj tlen Biblia kintlajtolmaka ma kichiuakaj, san inijuantij moneki uan kinamiki kitlapejpenisej tlake kichiuasej. Kema kiampa kichiuaj, tlauel kinpaleuia. Amo kema kinamiki timoiljuisej tojuantij uelis tijtlapejpenisej tlake kichiuasej toikniuaj.

12, 13. ¿Kenke tlauel amo kuali tlaj tijtlapejpeniskiaj tijchiuasej se tlenijki kema tikualantokej o timotekipachojtokej?

¹² Ipan ni tonali, miakej maseualmej kitlapejpeniaj kichiuasej se tlenijki pampa tlen kiyolmatij ya nopa kiniljuia ma kichiuakaj. Biblia kiijtoua amo kinamiki tijtlapejpenisej tijchiuasej se tlenijki san pampa tlen tijyolmatij o toyolo ya nopa kineki ma tijchiuakaj (Prov. 28:26). Amo kinamiki kiampa tijchiuasej pampa toyolo tlauel techkajkayaua uan kineki nima ma tijchijtiuetsikaj se tlamantli (Jer. 17:9). Biblia kiijtoua miakej maseualmej kinpanok tlen amo kuali pampa kichijkej tlen ininyolo kinekiyaya (1 Rey. 11:9; Jer. 3:17; 13:10). Uajka, ¿tlake panoskia tlaj tijtlapejpeniskiaj tijchiuasej se tlenijki san pampa toyolo ya nopa kineki ma tijchiuakaj?

¹³ Toyolo o tlen tijyolmatij tlauel ipati, pampa Jehová technauatia ma tikiknelikaj ika nochi toyolo uan ma tikiniknelikaj sekinok kej tojuantij timoikneliaj (Mat. 22:37-39). Yeka moneki tijmokuitlauisej toyolo o tlen tijyolmatij. Nopa textos tlen tikitakej ipan nopa párrafo katli panok kinextia tlauel amo kuali tlaj timoiljuiskiaj uan tijchiuaskiaj san tlen toyolo kineki. Ma tikitakaj ome neskayotl. Tlaj tikualantokej,  uelis amo kuali tlen tijtlapejpenisej tijchiuasej (Prov. 14:17; 29:22). Nojkia amo kuali tijtlapejpeniskiaj tlen tijchiuasej tlaj timotekipachojtokej o timokuesojtokej (Núm. 32:6-12; Prov. 24:10). Moneki tijkauasej toTeotsij itlanauatiljuaj ma techpaleui timoiljuisej tlen kuali (Rom. 7:25). Yeka, kema tijtlapejpenisej se tlamantli tlen tlauel ipati, moneki amo tijkauasej toyolo ma techiljui tlake tijchiuasej.

14. ¿Kenke tijmatij amo kenijki tlaj tijpatlasej tlen tikijtojtoyaj tijchiuasej?

¹⁴ Maske nochi moneki kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej, se maseuali katli kuali tlalnamiki kimati kemantika sampa monekis kuali moiljuis ipan tlen kitlapejpenik kichiuas uan kiitas tlaj uelis kipatlas. Ma tikitakaj kenijkatsa Jehová kiampa kichijki ika nopa maseualmej tlen itstoyaj ipan altepetl Nínive, kema tlajtolpanextijketl Jonás itstoya. Biblia kiijtoua: “ToTeko Dios kiitak tlen kichiuayayaj nochi tlakamej ipan altepetl Nínive uan kejatsa kitlauelkajtoyaj tlen fiero kichiuayayaj. Uajka moyolpatlak para ayok kinasis nopa tlatsakuiltili tlen kiniljuijtoya” (Jon. 3:10). Jehová kipatlak tlen kiijtojtoya kichiuas kema kiitak nopa maseualmej ayokmo kichiuayayaj tlen amo kuali. Kiampa kinextik amo moueyimati, teiknelia uan kimati kemantika moneki kipatlas tlen kiijtoua kichiuas. Jehová amo kichiua kej miakej maseualmej, katli kiijtojtiuetsij tlake kichiuasej maske amo kuali moiljuijtokej. Uan maske kualantok, nochipa kuali moiljuia tlake kichiuas.

15. ¿Kema kinamikiskia tijpatlasej tlen tikijtojkej tijchiuasej?

¹⁵ Kemantika sampa monekis kuali timoiljuisej tlaj nelia kuali tlen tijtlapejpenijkej tijchiuasej. Uelis monekis timoiljuisej nopa kema mopatlas kej tiitstokej. Moneki tikilnamikisej kemantika Jehová kipatlak tlen kiijtojtoya kichiuas (1 Rey. 21:20, 21, 27-29; 2 Rey. 20:1-5). Nojkia moneki tijpatlasej tlen tikijtojtoyaj tijchiuasej kema tijmatisej sekinok tlamantli. Ma tikitakaj tlake kichijki David. Pampa kikajkayajkej, ya kiijtojtiuetski tlake kipanoskia Mefibóset, katli eliyaya Saúl iixui. Teipa, kema David kuali kimatki tlake panotoya, kipatlak tlen kiijtojtoya (2 Sam. 19:24-29). Kemantika kinamiki tijpatlasej tlen tikijtojtoyaj tijchiuasej.

16. 1) ¿Tlake techpaleuis kema monekis tijtlapejpenisej tijchiuasej se tlenijki? 2) ¿Kenke moneki sampa timoiljuisej ipan tlen tijtlapejpenijkej tijchiuasej, uan tlake moneki tijchiuasej?

¹⁶ Biblia kiijtoua amo kinamiki nima tijtlapejpenisej tijchiuasej se tlenijki tlen tlauel ipati (Prov. 21:5). Moneki yolik uan kuali timoiljuisej ipan nochi tlen panoskia ika tlen tijnekij tijchiuasej. Kiampa kuali tijtlapejpenisej (1 Tes. 5:21). Katli kipiaj ininchampoyouaj achtoui moneki kuali moiljuisej ipan tlen Biblia uan amatlajkuiloli kiijtoua, uan teipa kitlapejpenisej tlake kichiuasej. Nojkia kualtiaskia ma kitlakakilikaj tlake moiljuiaj ininchampoyouaj. Ma tikilnamikikaj Jehová kiiljuik Abraham ma kitlakakili isiua (Gén. 21:9-12). Ueuejtlakamej nojkia kinamiki kikixtisej tonali uan kuali momachtisej. Kema kipantiaj  se yankuik tlamachtili tlen kinextia moneki kipatlasej tlen kitlapejpenijtoyaj kichiuasej, nima kipatlaj uan amo moiljuiaj mopinaualtisej o ayokmo kintlepanitasej toikniuaj. Ueuejtlakamej katli tlalnamikij uan katli kimatij amo nochi uelis kichiuasej moneki kinekisej kipatlasej tlen moiljuiaj uan tlen kitlapejpenijtoyaj kichiuasej. Kualtiaskia nochi tijchiuasej kej inijuantij, pampa nopa techpaleuis ma tiitstokaj ika tlaseuilistli uan ma tiitstokaj sansejko ipan tlanechikoli (Hech. 6:1-4).

17. ¿Tlake techpaleuis kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej?

¹⁷ Se keski tlamantli tlen tijtlapejpeniaj tijchiuasej amo tlauel ipati uan sekinok kena tlauel ipati, kej kema moneki tijtlapejpenisej tlaj timosenkauasej o amo, uan iuaya ajkia timosenkauasej. Nojkia tlauel ipati tijtlapejpenisej kema uelis tijpeualtisej nojua tlauel tijtekipanosej Jehová. Kema tijnekisej tijtlapejpenisej se tlen ni tlamantli, achtoui moneki kuali timoiljuisej uan tikiljuisej Jehová ma techpaleui. Maske uelis amo nima tijtlapejpenisej tlake tijchiuasej, tlaj tijnekij kuali tijtlapejpenisej, moneki timotemachisej ipan Jehová, tijchiuasej tlen techiljuia uan tijkauasej ma techyakana (Prov. 1:5). Jehová tlauel kuali techtlajtolmaka ika iTlajtol, yeka tlauel moneki timomachtisej uan tikiljuisej ma techyakana. Ya uelis techpaleuis ma tijmatikaj kenijkatsa tijtlapejpenisej tlen ya kipaktia. Kema tijtlapejpenisej se tlenijki tlen tlauel ipati, achtoui ma timoiljuikaj: “¿Nijnextis nikiknelia Jehová ika tlen nijtlapejpenis nijchiuas? ¿Kinpaleuis ma yolpakikaj nochampoyouaj uan ma itstokaj ika tlaseuilistli? ¿Nijnextis nijpia noyolo uan niteiknelia?”.

18. ¿Kenke kineki Jehová tojuantij ma tijtlapejpenikaj tlake tijchiuasej?

¹⁸ Jehová amo techchiualtia ma tikiknelikaj uan ma tijtekipanokaj. Ya techkaua tojuantij ma tijtlapejpenikaj tlake tijchiuasej. Uan kinextia techtlepanita kema kikaua ma tijtlapejpenikaj tlaj tijtekipanosej o amo (Jos. 24:15; Ecl. 5:4). Maske amo techchiualtia, Jehová kineki ma tijchiuakaj tlen tijtlapejpenijkej uan ma timoyakanakaj ika tlen kiijtoua iTlajtol. Tlaj timotemachiaj Jehová kuali techyakana uan tijchiuaj tlen techtlajtolmaka, uajka nochipa kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej. Nojkia, tijnextisej kuali tijmatij tlen tijnekij tijchiuasej uan amo tisenpajpatlatokej tlen tijtlapejpeniaj (Sant. 1:5-8; 4:8).