1-3. ¿Tlake kiijtosneki tijtekipanosej Jehová “ika nochi toyolo”? Xikijto se neskayotl.

NOCHI titlajtlakolchiuaj uan timokuapolouaj. Yeka tlauel tijtlaskamatiliaj Jehová pampa techmakixtik ika iKone uan kineki techtlapojpoljuis. Tlaj amo timoueyimatij uan timoyolkuepaj, uelis tikiljuisej ma techtlapojpoljui. Uelis timotemachisej “yajaya axtechtlatsakuilti[s] keja kinamiki, ipampa nochi totlajtlakoljuaj” (Sal. 103:10). Maske techtlapojpoljuis, Jehová kineki ma tijtekipanokaj ika ‘toyolo tlapajpaktik’ o ika nochi toyolo (1 Crón. 28:9). ¿Kenijkatsa uelis kiampa tijtekipanosej maske titlajtlakolejkej?

² Tlaj tijnekij tijnankilisej ni tlajtlanili, moneki tikitasej tlen kichijkej Asa uan Amasías. Nopa omej tlakamej kichijkej tlen kuali, uan nojkia mokuapolojkej. Maske Asa kiampa kipanok, Biblia kiijtoua “monejnemiltik xitlauak [o ika nochi iyolo] uan nelnechka toTeko ipan nochi iyolis” (2 Crón.  15:16, 17; 25:1, 2; Prov. 17:3). Asa nochipa kichijki kampeka kiyolpakiltis Jehová ika nochi iyolo (1 Crón. 28:9). Amasías amo kiampa kichijki, ya amo kitekipanok Jehová “ika nochi iyolo”. Kema kintlanki ikualankaitakauaj, Amasías kiuikak ininteotsitsij uan pejki kinueyichiua (2 Crón. 25:11-16).

³ Se akajya katli kitekipanoua Jehová “ika nochi iyolo”, kiiknelia ika nochi ichikaualis uan kineki nochipa kiueyichiuas. Ipan Biblia, nopa tlajtoli “toyolo” kiijtosneki nochi tlen tijpiaj toyolijtik: tlen timoiljuiaj, tlen techpaktia, tlen timosentlalijtokej tijchiuasej teipa uan nojkia kenke tijchiuaj se tlenijki. Maske titlajtlakolejkej, uelis tijueyichiuasej Jehová ika nochi toyolo. Uan tijtekipanouaj pampa nelia tijnekij tijchiuasej, amo san pampa kinamiki tijchiuasej o san pampa timomajtokej (2 Crón. 19:9).

4. ¿Tlake tikixtomasej ipan ni tlamachtili?

⁴ Uelis kuali tijkuamachilisej tlake kiijtosneki tijtekipanosej Jehová ika nochi toyolo tlaj tikitasej tlen kichijkej Asa, Josafat, Ezequías uan Josías. Maske mokuapolojkej, uelkej kiyolpakiltijkej Jehová. Ya kiitak kitekipanojkej ika nochi ininyolo. ¿Kenke kiampa kiitak? ¿Uelis tijchiuasej kej nopa tlanauatianij?

5. ¿Tlake kichijki Asa kema elki tlanauatijketl?

⁵ Kema Israel uan Judá moxelojkej, Asa tlanauatik ipan Judá. Achtoui tekichijkej omej tlanauatianij, uan kema ya tlanauatik ayokmo kinkajki maseualmej ma kinueyichiuakaj sekinok teotsitsij uan nojkia ayokmo ma momekatikaj. Asa kintsontlamiltik nochi teteyomej uan kinkixtik nopa tlakamej katli momekatiyayaj ipan teokali. Uan nojkia kikixtilik iueyinana “itekiuejkayo tlen kipiayaya keja nopa tenansiuatlanauatijketl” pampa kichijtoya se teteyotl (1 Rey. 15:11-13). Asa nojkia kiniljuik judáeuanij “ma motemachikaj” ipan Jehová uan “ma kichiuakaj nochi itlanauatiljuaj” uan nochi tlen kiniljuijtoya. Asa kichijki miak tlamantli pampa kinekiyaya kinpaleuis sekinok nojkia ma kiueyichiuakaj Jehová (2 Crón. 14:4).

6. ¿Tlake kichijki Asa kema etiopíaeuanij kiteuiskiaj Judá?

⁶ Ipan nopa achtoui matlaktli xiuitl kema Asa tekichijtoya ipan Judá, nochi itstoyaj ika tlaseuilistli. Teipa, etiopíaeuanij kinteuitoj judáeuanij, yauiyayaj se millón tlateuianij uan kiuikayayaj 300 carros (2 Crón. 14:1, 6, 9, 10). ¿Tlake kichijki Asa? Motemachik Jehová kipaleuiskia, uan yeka kiiljuik ma kipaleui (xijpoua 2 Crónicas 14:11). Kemantika Jehová kinpaleuik itekipanojkauaj ma tlatlanikaj maske kemantika tlanauatianij amo kuali kitekipanouayayaj. Kiampa Jehová kinextik san ya toTeotsij katli melauak (1 Rey. 20:13, 26-30). Ipan nopa tonali Jehová kinpaleuik itekipanojkauaj pampa Asa motemachik ipan ya. Jehová kitlakakilik Asa  uan kipaleuik ma kintlani etiopíaeuanij (2 Crón. 14:12, 13). Teipa Asa tlaixpanok kema kiiljuik katli tlanauatiyaya Asiria ma kipaleui uan amo motemachik ipan Jehová (1 Rey. 15:16-22). Maske mokuapolok, Jehová kiitak Asa tlauel kiikneliyaya, pampa “nejnenki ika iyolo kuali iixpa toTeko nochi iyolis”. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Asa? (1 Rey. 15:14).

7, 8. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Asa?

⁷ ¿Kenijkatsa uelis tijmatisej tlaj tijtekipanouaj Jehová ika nochi toyolo? Uelis timotlajtlanisej ni: “¿Nijneltoka tlen Jehová nechnauatia maske kemantika nikouijmati? ¿Nimosentlalijtok nijchiuas kampeka amo nijchiuas yon se tlamantli tlen kichiuaskia ma kiijilnamikikaj tlanechikoli?”. Ma timoiljuikaj kenijkatsa Asa monejki kinextis amo majmauiyaya kema ayokmo kikajki iueyinana ma kipia tlanauatili. Kemantika tojuantij nojkia moneki tijnextisej amo timajmauij kej Asa. ¿Tlake tijchiuaskiaj tlaj se touampo o se tlen tochampoyouaj kikixtiaj tlen tlanechikoli pampa tlajtlakolchijki uan amo moyolkuepki? ¿Ayokmo tijnojnotsaskiaj yon se kentsi? ¿Tlake mitsyololiniskia xijchiua tlen tijyolmati?

⁸ Kej Asa, kemantika uelis tijmatij ouij tijchiuasej tlen kuali pampa maseualmej amo kinpaktia tlen tijchiuaj. Uelis techpinajtiaj katli ininuaya timomachtiaj o tlamachtianij pampa tijtekipanouaj Jehová. O katli ininuaya titekitij techpinajtiaj pampa se keski tonali amo titekitij pampa tiauij ipan ueyi tlanechikolistli o pampa amo tlayoua timokauaj titekitij uan kiampa tijtlanisej miak tomij. Kema techpanos nopa, ma timotemachikaj ipan Jehová kej Asa kichijki. Ma timomaijtokaj, amo ma timajmauikaj uan nojua ma tijchijtokaj tlen kuali. Xikilnamiki toTeotsij techpaleuis kej kipaleuik Asa.

9. ¿Kenke yolpaki Jehová kema titlajtolmoyauaj?

⁹ Asa amo san kichijki tlen ya kipaleuiskia, ya nojkia moiljuik kenijkatsa kinpaleuis sekinok ma kiueyichiuakaj toTeotsij. Tojuantij nojkia tikinpaleuiaj maseualmej ma kiueyichiuakaj Jehová. Uan ya kiita kema tikinmachtiaj sekinok ajkia ya. Jehová nelia tlauel yolpaki kema kiita titlajtolmoyauaj pampa tikikneliaj uan pampa techtekipachoua tlen uelis kinpanos maseualmej.

10, 11. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Josafat?

¹⁰ Asa kipixtoya se ikone tlen motokaxtiyaya Josafat. Uan ya “monejnemiltik xitlauak iixpa toTeko keja kichijki itata, Asa” (2 Crón. 20:31, 32). Kej itata, ya nojkia kinpaleuik maseualmej nojua ma kiueyichijtokaj Jehová. Kintitlanki se keskij tlakamej ipan miak pilaltepetsitsij tlen eltoyaj Judá uan nochi ma kinmachtikaj “iTlajtol toTeko kampa eltoya ijkuilijtok nochi itlanauatiljuaj” (2 Crón. 17:7-10). Josafat nojkia yajki ipan Israel ika norte, ipan tlali Efraín, pampa kinekiyaya kinpaleuis maseualmej “ma mokuepakaj  uan ma motemachikaj san ipan toTeko” (2 Crón. 19:4). Tlanauatijketl Josafat nochipa “ika nochi iyolo motemachik ipan toTeko” (2 Crón. 22:9).

¹¹ Ipan ni tonali, Jehová kineki nochi maseualmej ma kiixmatikaj, uan tojuantij uelis tikinpaleuisej. Ma timotlajtlanikaj: “¿Nijchiua kampeka nitlajtolmoyauas sejse metstli? ¿Nijnekiskia nijmachtis se akajya ika Biblia uan kiampa nojkia ma kitekipano Jehová? ¿Nimomaijtoua uan nikiljuia Jehová ma nechpaleui nijpantis se akajya katli uelis nijmachtis?”. Tlaj tijchiuaj kampeka, Jehová uelis techpaleuis ma tijmachtikaj se akajya. ¿Tijnekiskiaj tijmachtisej se akajya maske ipan nopa hora o nopa tonali timosiajketsaj? Nojkia uelis tijchiuasej kampeka tikinpaleuisej katli ya uejkajtok ayokmo tlajtolmoyauaj. Uan ueuejtlakamej kuali kiitaj tlake tonali uelis yasej kinitatij katli kinkixtijtokej ipan tlanechikoli uan kinpaleuisej pampa uelis ayokmo kichiuaj tlen amo kuali.

12, 13. 1) ¿Tlake kichijki Josafat kema majmajki? 2) ¿Kenke moneki tijchiuasej kej Josafat?

¹² Kej itata kichijki, Josafat nojkia motemachik ipan Jehová kema miakej tlateuianij kinekiyayaj kiteuisej Judá (xijpoua 2 Crónicas 20:2-4). Ya tlauel majmajki, yeka kiiljuik Jehová ma kipaleui pampa ya uan nochi judáeuanij amo ueliskiaj kintlanisej ininkualankaitakauaj. Nojkia kiiljuik amo kimatiyayaj tlake kichiuaskiaj. Josafat kimatiyaya Jehová temachtli kipaleuiskia, kiiljuik: “Ipan ta timotemachiaj” (2 Crón. 20:12).

¹³ Kej Josafat, kemantika amo tijmatisej kenijkatsa tijsenkauasej se kuesoli uan uelis achi timajmauisej (2 Cor. 4:8, 9). Kema kiampa techpanos, moneki tikilnamikisej tlen kichijki Josafat. Momaijtok ininixpa nochi judáeuanij, uan kiiljuik Jehová inijuantij amo ueliskiaj kintlanisej ininkualankaitakauaj (2 Crón. 20:5). Tlaj ta titlakatl uan tikinpia mochampoyouaj, uelis tijchiuas kej Josafat. Kema tijpias se kuesoli uan amo tijmatis tlake tijchiuas, xikiljui Jehová ma mitspaleui ta uan mochampoyouaj. Amo xipinaua tikiljuis Jehová ma mitspaleui ininixpa mochampoyouaj. Kiampa inijuantij kiitasej kenijkatsa tlauel timotemachia ipan Jehová. Ya kipaleuik Josafat, uan temachtli nojkia mitspaleuis.

14, 15. ¿Kenijkatsa kinextik Ezequías motemachiyaya ika nochi iyolo ipan Jehová?

¹⁴ Ezequías nojkia kichijki kampeka kuali mouampojchijtos iuaya Jehová maske itata kichijki tlen amo kuali uan kinueyichijki teotsitsij. Ya “kinijkuinik nochi nopa pilteokaltsitsij tlen eltoya uejkapa ipan tepetinij, uan kinxolejki nochi tlaixpamitl uan fiero tlaketsaltinij tlen Asera. Nojkia kichijki kuechtik nopa kouatl tlen bronce tlen Moisés kichijtoya” pampa israeleuanij kiueyichiuayayaj. Ezequías kitekipanok Jehová ika nochi iyolo uan “momokuitlauik para kineltokas senkistok nochi itlanauatiljuaj toTeko tlen kimakatoya Moisés” (2 Rey. 18:1-6).

¹⁵ Kema Ezequías tlanauatiyaya, asiriaeuanij kiteuijkej Judá uan kinekiyayaj kitsontlamiltisej Jerusalén. Nopa tlanauatijketl tlen Asiria kitlaijiljuik Jehová uan kinekiyaya Ezequías ma kimaktili nopa altepetl. Kema kiampa kipanok, Ezequías motemachik ipan Jehová uan kiiljuik  ma kipaleui. Kimajtoya san toTeotsij kipixtoya miak chikaualistli uan amo asiriaeuanij, uan kimajtoya ya kinmakixtiskia (xijpoua Isaías 37:15-20). ToTeotsij kitlakakilik Ezequías uan kititlanki se iluikaejketl ma kinmikti 185,000 asiriaeuanij (Is. 37:36, 37).

16, 17. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Ezequías?

¹⁶ Teipa, Ezequías mokokok uan nechka mikiskia. Kema kiampa kipanok, kitlajtlanik Jehová ika nochi iyolo ma kiilnamiki kenijkatsa ya amo kema kitlauelkajtoya uan kiiljuik ma kipaleui (xijpoua 2 Reyes 20:1-3). Jehová kikajki Ezequías uan kichikajki. Pampa timomachtijtokej Biblia, tijmatij nama amo kinamiki timoiljuisej Jehová techchikauas o kichiuas ma uejkaua tiitstokaj. Maske tijmatij nopa, kej Ezequías, uelis timotemachisej Jehová techpaleuis. Uelis tikiljuisej: “Nimitstlajtlania noTeko, xikilnamiki kejatsa ninejnentok xitlauak moixpa. Nimitstekipanojtok ika nochi noyolo uan nijchijtok tlen mitspaktia”. ¿Nelia timotemachiaj Jehová nochipa techmokuitlauis, uan nojkia kema timokokouaj? (Sal. 41:3).

¹⁷ Tlen Ezequías kichijki nojkia uelis techpaleuis ayokmo ma tijchiuakaj se tlenijki tlen kichiua ayokmo nelkuali ma timouikakaj iuaya Jehová uan tlen kichiua ayokmo ma tijpiakaj tonali tijtekipanosej. Miakej maseualmej tlauel kitekiuiaj redes sociales o seyok tlamantli ipan Internet uan kiampa monojnotsaj ininuaya sekinok. Miakej tlen nopa maseualmej tlauel kinueyichiuaj sekinok, uan tlauel kinpatiitaj katli kinixmatij miakej uan nojkia katli amo kinixmatij. Tlauel uejkauaj kitlachilijtokej tlen nopa maseualmej kiijkuilouaj uan nochi tlaixkopinkayotl tlen kitlaliaj. Maske amo kenijki tijtekiuisej nopa tlamantli uan kiampa tikinnojnotsasej tochampoyouaj o touampoyouaj, ueliskia kichiuas ma tijtekiuikaj miak tonali. Uan ueliskia kichiuas ma timoiljuikaj tlauel topati tlaj miakej kinextiaj kinpaktia tlen tikijkuilouaj o tlaixkopinkayotl tlen tijtlaliaj ipan Internet. Uan nojkia ueliskia timoyolkokosej san pampa sekinok ayokmo kitlachiliaj tlen tijtlaliaj. Kema kiampa techpanos, tlen kichijkej apóstol Pablo, Áquila uan Priscila uelis techpaleuis. ¿Timoiljuiaj inijuantij mojmostla kinekiyayaj kimatisej tlen sekinok kichiuayayaj, maske sekij amo kitekipanouayayaj Jehová? Biblia kiijtoua Pablo “san tepouili[yaya] iTlajtol toTeko mojmostla”. Uan Priscila uan Áquila kuali kitekiuiyayaj tonali pampa tlajtolmoyauayayaj uan kuali kinixtomiliyayaj sekinok “kenijkatsa eltok iojui toTeko” (Hech. 18:4, 5, 26). Uelis timotlajtlanisej: “¿Nimomokuitlauia pampa amo nijneki nijnextis nikinueyichiua o tlauel nikinpatiita sekinok? ¿Nijchiua kampeka amo uejkauas nijchijtos se tlenijki tlen amo ipati?” (xijpoua Efesios 5:15, 16).

18, 19. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Josías?

¹⁸ Tlanauatijketl Josías nojkia kineltokak Jehová itlanauatiljuaj “ika nochi iyolo” (2 Crón. 34:31). Josías eliyaya Ezequías iikto. Kema eliyaya telpokatl, “pejki kitokilia toTeko Dios tlen elki iTeko iuejkapantata, David”. Uan kema kipixtoya 20 xiuitl kintsontlamiltik nochi teteyomej  ipan Judá (xijpoua 2 Crónicas 34:1-3). Josías tlauel kichijki kampeka kiyolpakiltis Jehová. Yon se tlanauatijketl tlen Judá kichijki kej ya. Se tonali, nopa sumo sacerdote kipantik se amochtli ipan teokali kampa ijkuilijtoya iTlanauatil toTeotsij. Uelis ni amochtli eliyaya katli Moisés kimaijkuilok. Kema Josías itekipanojka kipouilik, ya kiitak monekiyaya kichiuas miak tlamantli uan kiampa nojua kuali kitekipanos Jehová. Uan nojkia kinpaleuik sekinok nojkia kiampa ma kichiuakaj. Pampa kiampa kichijki, kema itstoya, nochi maseualmej “pejkej kiueyitlepanitaj toTeko uan axkikajkej toTeko” (2 Crón. 34:27, 33).

¹⁹ Uelis Josías kiyekok miak tlamantli tlen iueyitata Manasés, uan kimatki Jehová kineki tetlapojpoljuis. Tlaj titelpokatl, ta nojkia uelis tijchiuas kej Josías uan nojua kuali tikixmatis Jehová. Uelis tijyekos miak tlamantli tlen toikniuaj katli ya uejueyij tlen itstokej ipan tlanechikoli o tlen mochampoyouaj katli nojkia ya ueuejtixtokej. Inijuantij uelis mitsiljuisej kenijkatsa Jehová kinmokuitlauijtok uan kinpaleuijtok. Xikilnamiki kenijkatsa kiyolmatki Josías kema kimatki tlen kiijtouayaya toTeotsij itlanauatiljuaj. Pampa kinekiyaya kiyolpakiltis Jehová, nimantsi kipatlak miak tlamantli. Tlaj tijpouas Biblia, ta nojkia tijnekis ika nochi moyolo tijyolpakiltis Jehová. Nopa kichiuas kuali ximouampojchijto iuaya uan mitspaleuis xiyolpakto. Uan mitsyololinis tikiniljuis sekinok ajkia Jehová (xijpoua 2 Crónicas 34:18, 19). Kema timomachtis Biblia, uelis tikitas moneki tijpatlas se keski tlamantli uan kiampa nojua kuali tijtekipanos Jehová. Tlaj tikitas mitspoloua tijpatlas se keski tlamantli, xijchiua kampeka nima tijpatlas, sanse kej kichijki Josías.

20, 21. 1) ¿Tlake tlamantli sanse kinextijkej nopa nauij tlanauatianij katli tikinitakej ipan ni tlamachtili? 2) ¿Tlake tikitasej ipan nopa seyok tlamachtili?

²⁰ ¿Tlake techmachtia tlen kichijkej nopa nauij tlanauatianij katli kitekipanojkej Jehová ika nochi ininyolo? Nopa nauij tlakamej kichijkej kampeka kiyolpakiltisej Jehová uan mosentlalijkej kiueyichiuasej ipan nochi ininnemilis. Motemachijkej ipan ya kema ininkualankaitakauaj kinekiyayaj kinteuisej. Uan nojkia kinextijkej se tlamantli tlen tlauel ipati, kitekipanojkej Jehová pampa nelia kiikneliyayaj ika nochi ininyolo.

²¹ Maske nopa nauij tlanauatianij eliyayaj tlajtlakolejkej uan mokuapolojkej, uelkej kiyolpakiltijkej Jehová. Ya kiitak tlen kipixtoyaj ipan ininyolo uan kimatki inijuantij nelia kiikneliyayaj. Maske tojuantij nojkia titlajtlakolejkej uan timokuapolouaj, Jehová tlauel yolpaki kema kiita tijtekipanouaj ika nochi toyolo. Ipan nopa seyok tlamachtili tikitasej tlake uelis tijyekosej tlen nopa tlanauatianij kema mokuapolojkej.