1. ¿Tlake kintlajtolmakakej Cristo itokilijkauaj? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

UELIS apóstol Pablo kintlajkuiljuilik toikniuaj katli itstoyaj Colosas kema nechka kisaskia kampa kitsaktoyaj ipan Roma, uelis ipan xiuitl 60 o 61, kema achtoui kitsajkej. Ipan nopa amatlajkuiloli kiniljuik kenke tlauel monekiyaya kimatisej “tlen itonal toTeko tenextilia” o kiitasej se keski tlamantli kej Jehová kiita (Col. 1:9). Pablo nojkia kintlajtolmakak: “Ya ni niinmechiljuia para axaka ma inmechkajkayauas inijuantij tlen yejyektsi kamatij uan kinekij inmechuikasej ipan seyok tlamachtili. Ximomokuitlauikaj para axaka inmechkajkayauas ika miak tlajtoli yejyektsitsij uan keja nopa inmechilpis ipan tlen axmelauak uan tlen axipati. Tlen inijuantij inmechmachtiaj uala tlen inintlalnamikilis tlakamej uan tlen ajakamej uan axya nopa tlen xitlauak. Inijuantij axinmechmachtiaj tlen Cristo” (Col. 2:4, 8). Teipa kinixtomilik kenke tlauel amo kuali se keski tlamantli tlen maseualmej moiljuiaj uan kenke tlen inijuantij moiljuiaj ueliskia kinyoltilanas. Uelis kichiuas sekij ma moiljuikaj san inijuantij tlauel ininpati o san inijuantij tlauel tlalnamikij uan sekinok amo. Yeka, kintlajkuiljuilik pampa kinekiyaya kinpaleuis amo ma moiljuikaj kej maseualmej uan amo ma kichiuakaj tlen amo kuali (Col. 2:16, 17, 23).

2. ¿Kenke ipan ni tlamachtili tikitasej tlen miakej moiljuiaj?

 ² Katli amo kitekipanouaj Jehová amo moiljuiaj kej ya uan amo kinekij kichiuasej tlen ya tlanauatia. Kej inijuantij moiljuiaj uelis kichiuas ayokmo kuali ma titlaneltokakaj. Uan kampa ueli tijkakij tlen inijuantij moiljuiaj, kej ipan televisión, Internet, kampa titekitij uan kampa timomachtiaj. Ipan ni tlamachtili tikitasej tlake uelis tijchiuasej uan kiampa amo timoiljuisej kej inijuantij. Tikitasej makuili tlamantli tlen miakej moiljuiaj uan nojkia tikitasej tlake uelis tijchiuasej tlaj amo tijnekij kiampa timoiljuisej.

3. ¿Tlake moiljuiaj miakej maseualmej, uan kenke kiampa moiljuiaj?

³ “Uelis nijchiuas tlen kuali maske amo nitlaneltokas ipan toTeotsij”. Ipan miak altepemej miakej kiijtouaj amo tlaneltokaj ipan toTeotsij. Uelis amo kema moyoliljuijtokej tlaj toTeotsij nelia itstok o amo, uan kinpaktia moiljuisej uelis kichiuasej san tlen inijuantij kinekij (xijpoua Salmo 10:4). Sekij moiljuiaj tlauel tlalnamikij kema kiijtouaj: “Uelis kuali nimonejnemiltis maske amo nitlaneltoka ipan toTeotsij”.

4. ¿Tlake uelis tikixtomilisej se akajya katli kiijtoua amo itstok se akajya katli kichijchijki nochi tlen onka?

⁴ ¿Kinamiki timoiljuisej amo itstok toTeotsij katli kichijchijki nochi tlen onka? Tlaj san timomachtisej tlen ciencia kiijtoua, uelis san timokuapolosej pampa tlamachtiaj miak tlamantli. Nopa tlajtlanili amo ouij tijnankilisej. Sanse kej se kali kichijchiua se akajya, nochi tlen yoltok nojkia kinchijchijtok se akajya. Maske se keski células nesi amo tlauel ipati, tlauel kuali kinchijchijtokej pampa uelij momiakiliaj. Se kali amo kema ueliskia kichiuas nopa. Se célula kuali kimati kenijkatsa eli, uan kema momiakilia kejuak kiixkopina tlen kimati, uan yeka yolij sekinok sanse kej ya. ¿Ajkia kichijki nopa células ma kimatikaj kenijkatsa momiakilisej? Biblia kiijtoua: “Nochi kaltinij kipiaj ajkeya kinchijchijtok, pero toTeko Dios, yajaya tlen kichijchijtok nochi tlen onka” (Heb. 3:4).

5. ¿Uelis toselti tikijtosej tlake kuali uan tlake amo kuali?

⁵ ¿Kinamiki timoiljuisej uelis tijmatisej tlake kuali uan tlake amo maske amo titlaneltokasej ipan toTeotsij? Biblia kiijtoua katli amo tlaneltokaj ipan toTeotsij kena uelis kuali monejnemiltisej (Rom. 2:14, 15). Sekij kintlepanitaj uan kinikneliaj inintatauaj maske amo tlaneltokaj ipan toTeotsij. Uan maske miakej kuali monejnemiltiaj, tlaj amo kineltokaj Jehová kichijchijtok nochi tlen onka uan san ya kinamiki kiijtos tlake kuali uan tlake amo kuali, tlen kichiuasej amo kuali kisas (Is. 33:22). Miakej maseualmej kiijtouaj moneki ma techpaleui toTeotsij pampa tlauel amo kuali tiitstokej ipan ni tonali (xijpoua Jeremías 10:23). Yeka, amo kinamiki timoiljuisej uelis kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej maske amo titlaneltokasej ipan toTeotsij o maske amo tijchiuasej tlen techtlajtolmaka (Sal. 146:3).

6. ¿Kenke miakej moiljuiaj uelis yolpakisej maske amo itstokej ipan se religión?

⁶ “Uelis niyolpakis maske amo niitstos ipan se religión”. Sekij kiijtouaj ni pampa moiljuiaj san tlapik itstosej ipan se religión o amo kinpaktia. Miak religiones tlamachtiaj toTeotsij kintlatsakuiltia katli amo kualmej ipan infierno, kinchiualtiaj ma temakakaj tomij o ma mokalakikaj ipan política, yeka maseualmej amo kinekij itstosej ipan se religión. Kej panotia tonali, miakej moiljuiaj uelis yolpakisej maske amo itstokej ipan se religión. Uelis kiijtouaj: “Maske nitlaneltoka ipan toTeotsij, amo nijneki niitstos ipan se religión”.

7. ¿Kenke religión katli melauak kichiua ma tiyolpakikaj?

⁷ ¿Nelia uelis tiyolpakisej tlaj amo tiitstosej ipan se religión? Maske kena tiyolpaktosej tlaj amo tiitstosej ipan yon se religión tlen amo melauak, amo kema uelis tiyolpakisej tlaj amo timouampojchiuaj iuaya Jehová, toTeotsij katli tlauel yolpaki (1 Tim. 1:11, TNM). Nochi tlen kichiua tlauel kinpaleuia sekinok, uan katli tijtekipanouaj nojkia tlauel tiyolpakij pampa tikinpaleuiaj sekinok (Hech. 20:35). Nopa religión katli  melauak techpaleuia ma tiyolpakikaj ininuaya tochampoyouaj pampa technextilia tlauel moneki ma tijtlepanitakaj tosiua o toueue uan amo ma tikixpanokaj. Nojkia technextilia kuali ma tikiniskaltikaj tokoneuaj uan ma tikiniknelikaj touikaljuaj ika nochi toyolo. Religión katli melauak kichiua toTeotsij itekipanojkauaj ma itstokaj sansejko, ma yolpaktokaj ipan inintlanechikol uan ininuaya nochi toikniuaj katli itstokej ipan Tlaltipaktli (xijpoua Isaías 65:13, 14).

8. ¿Kenijkatsa techpaleuia Mateo 5:3 ma tijmatikaj tlake kichiua nelia ma tiyolpakikaj?

⁸ ¿Uelis tiyolpakisej maske amo tijtekipanosej toTeotsij kej miakej moiljuiaj? Ma timotlajtlanikaj ni: ¿tlake kichiua ma tiyolpakikaj? Sekij tlauel kinpaktia ininteki, mauiltisej ika se tlenijki o moyolpakiltisej. Sekinok tlauel kinpaktia itstosej ininuaya ininchampoyouaj uan ininuampoyouaj. Maske nopa kichiua ma tiyolpakikaj, onka se tlamantli tlen techpaleuis nochipa ma tiyolpaktokaj. Tojuantij amo tielij kej tlapialmej pampa tojuantij uelij tikixmatij toTeotsij uan uelij tijtekipanouaj ika nochi toyolo. Nopa kichiua tlauel ma tiyolpakikaj pampa ya kiampa techchijchijki (xijpoua Mateo 5:3). Yeka tlauel tiyolpakij uan timoyolchikauaj kema sansejko tijueyichiuasej Jehová ininuaya toikniuaj (Sal. 133:1). Nojkia tlauel tiyolpakij pampa timosentikapaleuiaj ininuaya nochi toikniuaj, pampa kuali timonejnemiltiaj uan pampa tijchiaj tijselisej tlen kuali.

9. 1) ¿Kenijkatsa kiitaj maseualmej se motekas iuaya se akajya? 2) ¿Kenke Biblia kiijtoua amo kuali se motekas iuaya se akajya katli amo eli tosiua o toueue?

⁹ “Amo kenijki timotekas iuaya se akajya maske amo mosiua o moueue”. Uelis maseualmej techiljuiaj: “Kinamiki timoyolpakiltisej. Amo kenijki tlaj timotekasej iuaya se akajya maske amo tosiua o toueue”. Se Cristo itokilijka amo kinamiki kiampa moiljuis pampa Biblia kiijtoua tlajtlakoli timomekatisej * (xijpoua 1 Tesalonicenses 4:3-8). Jehová kinamiki techiljuis tlake uelis tijchiuasej uan tlake amo pampa yaya techchijchijtok. Ya san kikaua se tlakatl ma moteka iuaya se siuatl tlaj mosenkajtok iuaya. ToTeotsij techmakatok itlanauatiljuaj pampa techiknelia uan pampa kineki kuali ma tiitstokaj. Kema katli mosenkajtokej kineltokaj tlen tlanauatia, kinpaleuia ma moiknelikaj, ma motlepanitakaj uan kuali ma itstokaj. Jehová kitlatsakuiltis katli amo kinekij kineltokasej itlanauatiljuaj (Heb. 13:4).

10. ¿Tlake techpaleuis amo ma tijchiuakaj tlen amo kuali iuaya se akajya katli axtonamik?

¹⁰ Biblia techpaleuia ma tijmatikaj kenijkatsa amo tijchiuasej tlen amo kuali iuaya se akajya katli axtonamik. Uan tlauel techpaleuis tlaj kuali tijmokuitlauisej tlen tikitasej. Jesús kiijtok: “Intla se tlakatl kiita se siuatl uan ipan itlalnamikilis kineki tlen ueli kichiuas iuaya, ya momekati[k] iuaya ipan iyolo. Uajka intla se moixtiyol kineki kitlachilis tlajtlakoli, xijkixti uan xijmajkaua” (Mat. 5:28, 29). Uajka, Cristo itokilijkauaj amo kiitasej pornografía yon kitlakakilisej uikatl tlen kiijtoua kenijkatsa momekatiaj. Pablo kiijtok: “Uajka ximomakakaj cuenta para inmiktokejya uan ayok xijchiuakaj tlen inmoyolo inmechnotsa xijchiuakaj. Amo xijchiuakaj tlen ueli ika tlen axinmonamik” (Col. 3:5). Uan nojkia moneki tijmokuitlauisej tlen timoiljuiaj uan tlen tikijtouaj (Efes. 5:3-5).

11. ¿Kenke sekij uelis kinekisej san mosentlalisej kipiasej se kuali tekitl?

¹¹ “Tlaj timosentlalisej tijpiasej se kuali tekitl tlauel tiyolpakisej”. Miakej techiljuiaj moneki tijchiuasej kampeka uan timosentlalisej tijpiasej se kuali tekitl. Uelis techiljuisej kiampa kuali tiitstosej,  tijpiasej miak tomij uan nochi kuali techitasej. Miakej maseualmej san ya nopa mosentlaliaj kichiuasej, yeka sekij Cristo itokilijkauaj nojkia uelis peuas moiljuisej kej inijuantij.

12. ¿Tiyolpakisej san pampa tijpiasej se kuali tekitl?

¹² ¿Nelia tlauel tiyolpakisej tlaj tijpiasej se kuali tekitl tlen kichiuaskia miakej ma techixmatikaj? Amo. Ma tikilnamikikaj tlen ipantik Satanás. Ya kinejki kinnauatis sekinok uan ma kiueyichiuakaj. Uan maske uelki kichijki nopa, ya san kualantok uan amo yolpaktok (Mat. 4:8, 9; Apoc. [Rev.] 12:12). Yon se tekitl ueliskia kichiuas ma tiyolpakikaj kej kema tikinpaleuiaj maseualmej ma kiixmatikaj Jehová uan ma kichiuakaj tlen tlanauatia uan kiampa uelis momakixtisej. Ipan ni tonali, maseualmej san mokualankaitaj uan kinekij ma timoiljuikaj san tojuantij tlauel topati uan sekinok amo. Nochi tlen kichiuaj eli san tlapik (Ecl. 4:4).

13. 1) ¿Kenijkatsa kinamiki tikitasej toteki? 2) Kej kiijtoua 1 Tesalonicenses, ¿tlake kichijki nelia ma yolpaki Pablo?

¹³ Nochi moneki tijpiasej tlen ika timopanoltisej uan amo kenijki tlaj tijchiuaj se tekitl katli techpaktia. Maske moneki tijchiuasej ni, amo kinamiki san timosentlalisej tlauel titekitisej. Jesús kiijtok: “Axaka uelis kintekipanos omej itekojuaj, pampa kikokolis se uan kiiknelis ne se. Uan ika se elis temachtli, pero ne seyok kitlauelkauas. Iuikal eli, axueli[s] inkitekipanosej toTeko intla inkikauiliaj ma inmechyoltilana tomij” (Mat. 6:24). Kema tlauel tijpatiitaj san tijtekipanosej Jehová uan tikinmachtisej sekinok tlen kiijtoua iTlajtol, kichiua nelia tlauel ma tiyolpakikaj. Pablo kuali kimajtoya ni. Kema eliyaya telpokatl, tlauel kipaktiyaya tlen kichiuayaya ipan judaísmo, uan ueltoskia elis se tlayakanketl. Nopa tlamantli amo kiyolpakiltik, ya pejki tlauel yolpaki kema mosentlalik tlajtolmoyauas uan kinpaleuis maseualmej ma mochiuakaj Cristo itokilijkauaj, uan nojkia kema kiitayaya kenijkatsa toTeotsij iTlajtol kipatlayaya maseualmej ininnemilis (xijpoua 1 Tesalonicenses 2:13, 19, 20). ¡San ya nopa kichiua tlauel ma tiyolpakikaj!

14. ¿Kenke miakej kinpaktia moiljuisej uelis ininselti kisenkauasej ininkuesol?

¹⁴ “Maseualmej uelis ininselti kisenkauasej ininkuesol”. Maseualmej kinpaktia moiljuisej ni, pampa tlaj kena ueliskiaj kichiuasej nopa, amo monekiskia toTeotsij ma kinyakana uan kichiuaskiaj san tlen inijuantij kinekiskiaj. Uan uelis kineltokaj nopa pampa sekij kiijtouaj nama maseualmej kena kipiaj tlen ika mopanoltisej, ayokmo tlauel onka tlauilankayotl, kokolistli uan ayokmo miakej kichiuaj tlen amo kuali. Se akajya kiijtok: “Maseualmej kuali itstokej pampa inijuantij mosentlalijtokej kichiuasej tlen kuali”. ¿Nelia tlen kiijtouaj? ¿Nelia kisenkauaj ininkuesoljuaj? Ma tikitakaj.

15. ¿Tlake tlamantli kinextia onka miak kuesoli ipan ni tonali?

¹⁵ Tlauilankayotl: ipan nopa ome uejueyi tlauilankayotl mijkej se 60 millones tlen maseualmej. Uan ipan nochi nopa xiuitl tlen panotok, maseualmej amo ueltokej kitlamiltiaj tlauilankayotl. Ipan xiuitl 2015, itstoyaj se 65 millones tlen maseualmej katli kikajtejtoyaj ininaltepe pampa onkak tlauilankayotl o pampa kintlatsakuiltiyayaj. Ixtlamatinij kiijtouaj san ipan nopa xiuitl 12,4 millones tlen maseualmej monejki kikauasej ininchaj. Katli kichiuaj tlen tlauel amo kuali: maske kanajya ayokmo kichiuaj se keski tlamantli tlen amo kuali, nojua momiakilia sekinok tlamantli, kej katli tlachtekij ipan Internet, katli kintlaijiyouiltiaj ininchampoyouaj uan katli kinmiktiaj miakej maseualmej (terroristas). Nojkia, maseualmej kiijtoua tlauel miakej kichiuaj tlen amo xitlauak. Nopa kinextia maseualmej amo uelij kitlamiltiaj tlen amo kuali. Kokolistli: maske nama onka miak pajtli, ipan 2013 moijtok sejse xiuitl mikij nueve millones tlen maseualmej katli ayamo kiaxitiaj 60 xiuitl pampa moketsa ininyolo o ijyomikij, kinasi se kokolistli ipan inintsontekuich, kinasi cáncer o diabetes. Katli amo kipiaj tlen ika mopanoltisej: nopa Banco Mundial kiijtoua tlauel miakej maseualmej amo kipiaj tlen ika mopanoltisej, ne África ipan xiuitl 1990 itstoyaj 280 millones uan ipan 2012 itstoyaj 330 millones.

16. 1) ¿Kenke tekichiuanij uan tlayakananij amo uelis kichiuasej kuali ma tiitstokaj? 2) ¿Tlake kiijtoua pilamochtsitsij Salmos uan Isaías techmakas toTeotsij iTlanauatijkayo?

¹⁶ Tekichiuanij uan tlayakananij san kinekij inijuantij mopaleuisej, yeka amo ueltokej kitlamiltiaj tlauilankayotl uan nojua itstokej katli kichiuaj tlen amo kuali, nojua onka miak kokolistli uan miakej amo kipiaj tlen ika mopanoltisej. San toTeotsij uelis kisenkauas nochi kuesoli tlen onka. Tlauilankayotl: toTeotsij iTlanauatijkayo kitlamiltis nochi tlen kichiua ma onka tlauilankayotl, kej religiones tlen amo melauak, maseualmej katli kitlasomatij tlen kipiaj, katli tlachtekij uan nojkia kitsontlamiltis Satanás (Sal. 46:8, 9). Katli kichiuaj tlen tlauel amo kuali: toTeotsij iTlanauatijkayo kichiua se tlamantli tlen tekichiuanij amo kichiuaj: kinmachtia tlauel miakej maseualmej ma moiknelikaj uan ma motlepanitakaj (Is. 11:9). Kokolistli: Jehová kichiuas ayokmo ma onka kokolistli (Is. 35:5, 6). Katli amo kipiaj tlen ika mopanoltisej: Jehová kichiuas nochi ma kipiakaj tlen ika mopanoltisej uan kinpaleuis kuali ma itstokaj. Uan nojkia kinpaleuis kuali ma mouampojchiuakaj iuaya pampa ya nopa nelia tlauel ipati (Sal. 72:12, 13).

17. ¿Tlake techpaleuis amo timoiljuisej kej maseualmej?

¹⁷ Kema tijkakisej se tlenijki tlen kichiuaskia amo kuali ma titlaneltokakaj, ma timomachtikaj tlen kiijtoua Biblia uan ma tikamanaltikaj iuaya se toikni katli kuali tlalnamiktok. Ma timoiljuikaj kenke maseualmej moiljuiaj nopa, kenke amo nelia tlen moiljuiaj uan tlake tijchiuasej tlaj amo tijnekij timoiljuisej kej inijuantij. Amo timoiljuisej kej maseualmej tlaj tijchiuasej tlen Pablo tetlajtolmakak: “Ximonejnemiltikaj ika tlalnamikilistli ininixpa tlen axkineltokaj toTeko” uan “ximoiljuikaj kejatsa moneki inkinankilisej sejse tlakatl” (Col. 4:5, 6).