1, 2. 1) ¿Kenijkatsa kiitayaya Jesús nopa Tlanauatili tlen toTeotsij temakatoya? 2) ¿Kenke tikijtouaj nopa escribas uan fariseos amo kuali kitekiuiyayaj nopa Tlanauatili?

JESÚS tlauel kipatiitayaya nopa Tlanauatili tlen kimakatoyaj Moisés pampa Jehová temakatoya uan ya tlauel kiiknelia iTata. Biblia ya kiijtojtoya Jesús tlauel kipatiitaskia itlanauatiljuaj. Ipan Salmo 40:8 kiijtoua: “¡NoTeko Dios! Nechpaktia nijchiuas mopakilis, uan motlamachtil nijuika ipan noyolo”. Jesús kinextik toTeotsij itlanauatiljuaj senkistok kuali, tlauel tepaleuia uan temachtli mochiuaskia. Kinextik nopa ika tlen kichijki uan ika tlen kiijtok (Mat. 5:17-19).

² Jesús uelis tlauel moyolkokok kema kinitak escribas uan fariseos amo kuali kitekiuiyayaj toTeotsij itlanauatil. Judíos kena kichiuayayaj se keski tlamantli tlen kiijtouayaya nopa Tlanauatili, yeka Jesús kiijtok: “Inkimakaj toTeko matlaktli por ciento tlen nochi tlen inkipiaj hasta nopa ajloueno, anís uan cominos”. ¿Uajka tlake amo kuali kichiuayayaj? Ya kiijtok: “Tlen más ipati tlen itlanauatiljuaj Moisés [...] axinkitokiliaj. Itlanauatiljuaj kiijtouaj ma tijchiuakaj tlen xitlauak [...], uan ma titetlasojtlakaj uan ma tiitstokaj titemachmej” (Mat. 23:23). Inijuantij san moiljuiyayaj tlake tlanauatili kitlalisej, amo kikuamachiliyayaj tlake kinmachtiyaya nopa Tlanauatili uan moiljuiyayaj san inijuantij  kichiuayayaj tlen kuali. Jesús amo eliyaya kej inijuantij, ya kena kikuamachiliyaya tlake tlamachtiyaya nopa Tlanauatili uan kimatiyaya ika nopa tlanauatilmej ueliskia kuali kiixmatis Jehová.

3. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

³ Tojuantij ayokmo moneki tijchiuasej tlen kiijtoua nopa Tlanauatili (Rom. 7:6). Uajka, ¿kenke kikajki Jehová ma elto ipan Biblia? Ya amo kineki san ma tijtemolikaj tlake kiijtosneki, ya kineki ma tijkuamachilikaj uan ma tijchiuakaj “tlen más ipati” o tlen kineki techmachtis ika nopa tlanauatilmej. Se neskayotl: ¿tlake techmachtia nopa tlanauatili kampa kiijtouayaya monekiyaya eltos altepemej kampa momanauiskiaj? Ipan nopa tlamachtili tlen panok tikitakej tlake monekiyaya kichiuas se akajya katli temiktijtoya tlaj kinekiyaya ma kitlasojtlakaj. Ipan ni tlamachtili tikitasej tlake techmachtia tlen Jehová uan kenijkatsa uelis tijnextisej nopa kuajkuali tlamantli tlen ya kinextia. Tijnankilisej eyi tlajtlanili: ¿Kenijkatsa kinextia Jehová tetlasojtla? ¿Kenijkatsa kinextia Jehová kipatiita nemilistli? Uan ¿Kenijkatsa kinextia Jehová nochipa kichiua tlen xitlauak? Kema tijnankilijtiasej sejse tlen ni tlajtlanili ma timoiljuikaj kenijkatsa uelis tijchiuasej kej ya (xijpoua Efesios 5:1).

4, 5. 1) ¿Kenke katli temiktiyaya ueliskia nima asiti kampa momanauiskia, uan kenijkatsa kipaleuiyaya? 2) ¿Tlake techmachtia tlen Jehová?

⁴ Jehová tlanauatik ma kitlapejpenikaj chikuasej altepemej kampa nima ueliskiaj asitij. Eyi altepemej mokauaskia ipan se nali tlen ueyatl Jordán uan seyok eyi ipan ne seyok nali. ¿Kenke? Kiampa katli temiktijtoya ueliskia nima asiti (Núm. 35:11-14). Israeleuanij monekiyaya kuali kikualchijchijtosej “nopa ojtli tlen onajsi ipan nopa altepetinij” (Deut. 19:3). Nojkia, nopa judíos momajtoyaj kimachiyotiaj nopa ojtli uan kiampa katli temiktijtoya kimatiskia tlake ojtli kitokilis. Tlauel tepaleuiyaya nopa altepemej, kiampa katli temiktiyaya amo yauiyaya ipan seyok tlali kampa ueliskia kinueyichiuas sekinok teotsitsij.

⁵ Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli: maske Jehová tlanauatik ma kinmiktikaj temiktianij, ya kiijtok monekiyaya kitlasojtlasej uan kimanauisej se akajya katli temiktiyaya maske amo kinekiyaya temiktis. Se tlakatl kiijtok: “Nochi xitlauak moijtojtoya uan amo ouij kikuamachiliyayaj. Kiampa toTeotsij kinextiyaya itlasojtlalis”. Jehová amo san moiljuijtok kenijkatsa kintlatsakuiltis itekipanojkauaj, pampa ya “tlauel miak tetlasojtla” (Efes. 2:4).

6. ¿Kenke fariseos amo kichiuayayaj sanse kej Jehová?

⁶ Nopa fariseos amo kichiuayayaj kej Jehová pampa amo kintlasojtlayayaj maseualmej. Tlaj se akajya kiixpanoyaya se judío ika se tlamantli, inijuantij momajtoyaj san expa kitlapojpoljuisej. ¡Amo kuali tlen kichiuayayaj!, yeka Jesús kinpouilik nopa tlapoualistli tlen se fariseo uan se tlainanketl katli momaijtouayayaj. Nopa tlainanketl kiiljuiyaya toTeotsij ma kitlasojtla. Uan nopa fariseo kiijtouayaya: “ToTeko Dios, nimitstlaskamati pampa axniitstok keja sekinok. Inijuantij tlachtekij, momekatiaj uan kichiuaj tlen axkuali. [...] Axniitstok  keja ni tlakatl tlen nonechka itstok tlen tlainama impuesto uan tlakajkayaua”. Fariseos moiljuiyayaj amo monekiyaya tetlasojtlasej pampa amo kinpatiitayayaj sekinok uan “kinitayayaj para axkuajkualmej” (Luc. 18:9-14).

7, 8. 1) ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jehová kema se akajya techyolkokoua? 2) ¿Kenke moneki amo timoueyimatisej tlaj tijnekij titetlapojpoljuisej?

⁷ Amo ma tijchiuakaj kej fariseos. Ma tijchiuakaj kej Jehová uan ma tijnextikaj titeikneliaj (xijpoua Efesios 4:32). Uelis tijchiuasej tlaj nima tikintlapojpoljuisej sekinok (Luc. 17:3, 4). Ma timotlajtlanikaj: “¿Nijnextia nelia nijneki nitetlapojpoljuis maske miakpa nechixpanoj? ¿Nijchiua kampeka nimoyoltlalis ininuaya katli nechyolkokouaj?”.

⁸ Moneki tijnextisej amo timoueyimatij, kiampa uelis tikintlapojpoljuisej sekinok. Fariseos amo kinekiyayaj tetlapojpoljuisej pampa inijuantij moueyimatiyayaj. Tojuantij moneki timoechkapanosej uan tikinitasej “sekinok keja más uejueyi[j]” uan tikintlapojpoljuisej ika nochi toyolo (Filip. 2:3). Uelis timotlajtlanisej: “¿Nijnextia nijchiua kej Jehová uan amo nimoueyimati?”. Tlaj nochipa tijchiuasej nopa, uajka sekinok amo kimatisej ouij techiljuisej ma tikintlapojpoljuikaj uan tojuantij nima tikintlapojpoljuisej. Ma tijnekikaj nochipa tijnextisej titetlasojtlaj uan amo nima ma timoyolkokokaj (Ecl. 7:8, 9).

9. ¿Kenijkatsa kinextik Jehová tlauel kipatiita nemilistli?

⁹ Jehová tlanauatik ma kitlapejpenikaj altepemej kampa momanauiskiaj, kiampa amo kipiaskiaj tlajtlakoli tlaj se akajya mikiskia (Deut. 19:10). Jehová tlauel kipatiita nemilistli uan kinkualankaita ‘katli temiktiaj’ (Prov. 6:16, 17). ToTeotsij nochipa kichiua tlen xitlauak uan eli tlatsejtseloltik, yeka kiitayaya kej se ueyi tlajtlakoli kema se akajya temiktiyaya maske amo kinekiyaya temiktis. Tlaj se akajya temiktiyayaj maske amo kinekiyayaj, monekiyaya monojnotsas ininuaya ueuejtlakamej, kiampa ueliskiaj kitlasojtlasej uan kimanauisej. Tlaj ueuejtlakamej kiijtouayayaj nelia amo kinekiyaya temiktis, uajka monekiyaya nopaya mokauas nochi tonali kema yoltoskia nopa sumo sacerdote. Kemantika nopaya mokauayaya uan ayokmo kisayaya. Kej nopa Jehová kinpaleuik israeleuanij ma kikuamachilikaj nemilistli nelia tlauel ipati. Pampa kitlepanitayayaj Jehová, katli temaka nemilistli, kichiuayayaj kampeka kinmokuitlauisej sekinok. Kiampa amo aka mikiskia ika se tlamantli tlen kichijkej, o pampa amo kichijkej tlen monekiyaya.

10. ¿Kenke tijmatij nopa fariseos uan escribas amo kipatiitayayaj sekinok ininnemilis?

¹⁰ Nopa escribas uan fariseos amo kichiuayayaj kej Jehová pampa amo kipatiitayayaj sekinok ininnemilis. Jesús kiniljuik: “Inkintsakuiliaj tlen kinekij kimatisej itlalnamikilis toTeko. Axinkimachiliaj itlalnamikilis uan axinkinkauiliaj ma kimachilikaj sekinok tlen kinekij kimachilisej” (Luc. 11:52). Inijuantij monekiyaya kinpaleuisej maseualmej ma kikuamachilikaj toTeotsij iTlajtol uan kiampa ma kipiakaj nemilistli nochipa. Inijuantij amo kichijkej nopa, uan amo kinkauiliyayaj sekinok ma kitokilikaj Jesús, katli “ueli temaka yankuik yolistli” (Hech. 3:15). Kiampa kejuak amo kinkauayayaj ma kipiakaj nemilistli uan kinkauayayaj ma mikikaj. Nopa tlayakananij san inijuantij kinekiyayaj kuali itstosej uan amo kintekipachouayayaj tlen sekinok kinpanoyaya. ¡Tlauel amo kuali tlen kichiuayayaj!

11. 1) ¿Kenijkatsa kinextik Pablo kipatiitayaya nemilistli? 2) ¿Tlake techpaleuis nojkia ma tijchiuakaj kej Pablo kema titlajtolmoyauasej?

 ¹¹ Tlaj tijnekij tijchiuasej kej Jehová uan amo kej nopa tlayakananij katli uejkajkia itstoyaj, moneki tijtlepanitasej uan tijpatiitasej nemilistli. Apóstol Pablo kichijki nopa kema kinnojnotski nochi maseualmej. Yeka uelki kiijtok: “Amo na notlajtlakol tlaj se akajya mikis” (xijpoua Hechos 20:26, 27, TNM *). Pablo amo tlajtolmoyauayaya san pampa Jehová kinauatijtoya o pampa kiampa amo kipiaskia tlajtlakoli. Ya tlajtolmoyauayaya pampa kinikneliyaya maseualmej uan kipatiitayaya ininnemilis (1 Cor. 9:19-23). Tojuantij nojkia moneki tijpatiitasej nemilistli kej Jehová kichiua pampa ya kineki “nochi ma timoyolpatlakaj uan [ma] tijkaua[ka]j totlajtlakoljuaj” (2 Ped. 3:9). ¿Nojkia tijnekij nopa? Tlaj tijchiuaj kampeka tijnextisej titetlasojtlaj, uajka tijchiuasej kampeka titlajtolmoyauasej ika nochi toyolo uan tlauel tiyolpakisej.

12. ¿Kenke Jehová itekipanojkauaj kichiuaj kampeka nochipa momokuitlauisej?

¹² Nojkia tijnextisej tikitaj nemilistli kej Jehová kiita tlaj nochipa timomokuitlauisej. Moneki kuali tijnemiltisej tocarro uan kuali timomokuitlauisej kampa titekitij. Ni moneki tijchiuasej kema tijchijchiuaj o tijkualchijchiuaj se kali, o kema tiauij tlanechikoli o ipan ueyi tlanechikolistli. Tlauel ipati tijmokuitlauisej tonemilis, uan amo tijnekisej nima tijtlamiltisej toteki, tijtlanisej miak tomij o tijchiuasej miak tekitl ipan se keski tonali. ToTeotsij nochipa kichiua tlen kinamiki uan tojuantij tijnekij tijchiuasej kej ya. Ueuejtlakamej kichiuaj kampeka momokuitlauisej inijuantij uan nojkia kinmokuitlauisej sekinok (Prov. 22:3). Yeka, tlaj se ueuejtlakatl techiljuia moneki tijchiuasej se tlamantli tlen ika timomokuitlauisej, moneki tijchiuasej (Gál. 6:1). Tlaj tikitasej nemilistli kej Jehová kiita, tijchiuasej kampeka tijmokuitlauisej tonemilis uan nojkia sekinok ininnemilis, kiampa amo tijpiasej se tlajtlakoli iixpa toTeotsij.

13, 14. ¿Kenijkatsa kinextiskiaj ueuejtlakamej kichiuaj tlen xitlauak kej Jehová?

¹³ Jehová kinnauatik ueuejtlakamej tlen Israel ma kichiuakaj tlen xitlauak kej ya kichiua. Achtoui monekiyaya kiitasej tlake nelia panok. Teipa, kema kiijtoskiaj tlaj kitlasojtlaskiaj katli temiktik o amo, monekiyaya kuali kiitasej kenke kichiuayaya se tlamantli, kenijkatsa kichiuayaya uan kenijkatsa monejnemiltijtoya. Tlaj kinekiyayaj kichiuasej tlen xitlauak kej Jehová, monekiyaya kiitasej tlaj temiktijtoya pampa tekualankaitayaya o amo (xijpoua Números 35:20-24). Uan tlaj kintlajtlaniskiaj sekinok tlen panotoya, monekiyaya itstosej omej katli kiijtoskiaj tlen panok uan kiampa kinextiskiaj tlaj temiktik pampa tekualankaitayaya (Núm. 35:30).

¹⁴ Kej tikitakej, kema ueuejtlakamej ya kiitstoskiaj tlen panotoya, monekiyaya moiljuisej ipan nopa maseuali uan amo san ipan tlen kichijtoya. Monekiyaya kinextisej tlalnamikilistli, kiampa kimatiskiaj nochi tlen panotoya uan amo san se keski tlamantli. Tlauel monekiyaya toTeotsij itonal ma kinpaleui, kej nopa kinextiskiaj tlalnamikilistli, tetlasojtlaskiaj uan kichiuaskiaj tlen xitlauak (Éx. 34:6, 7).

15. ¿Kenijkatsa kinitayaya Jesús katli tlajtlakolchiuayayaj, uan kenijkatsa kinitayayaj fariseos?

¹⁵ Fariseos san kiitayayaj tlen se akajya kichiuayaya uan amo kiitayayaj tlen eltoya ipan iyolo o kej monejnemiltiyaya. Ma tikitakaj tlake panok kema Jesús tlakuato ichaj Mateo. Fariseos kintlajtlanijkej Jesús itokilijkauaj: “¿Para tlen inmotlamachtijka tlakua ininuaya tlainamanij tlen mojmostla tlakajkayauaj uan ininuaya tlakamej tlen miak tlajtlakoli kichiuaj?”. Uajka Jesús kinnankilik: “Se tetikatlakatl axkineki se tepajtijketl, pero se kokoxketl, kena. Ximomachtikaj tlachke kiijtosneki ni tlajtoli [...]: ‘Axnijneki xinechmakakaj tlapialimej [...]. Nijneki xitetlasojtlakaj’. Axniualajtok para nikinnotsas tlakamej tlen moiljuiaj ya itstokej xitlauakej iixtla toTeko. Niualajtok para nikinnotsas ma moyolpatlakaj tlen kimatij kipiaj inintlajtlakoljuaj” (Mat. 9:9-13). ¿Kinmanauiyaya  katli tlajtlakolchiuayayaj? Amo. Jesús kinekiyaya ma moyolkuepakaj. Uan ya nopa tlauel kiniljuiyaya ma kichiuakaj kema tlajtolmoyauayaya (Mat. 4:17). Jesús kipiayaya tlalnamikilistli uan kiitayaya ininyolo nopa ‘tlainamanij uan sekinok tlakamej’ uan kimatiyaya sekij kena kinekiyayaj moyolkuepasej. Amo yajki ichaj Mateo san pampa kinekiyaya tlakuas, yajki “pampa miak tlen yajuantij kitokiliyayaj [Jesús]” (Mar. 2:15). Miakej fariseos amo kichiuayayaj kej Jesús pampa amo tetlasojtlayayaj. Moiljuiyayaj eliyayaj tlajtlakolchiuanij uan amo kema moyolkuepaskiaj. Nopa tlayakananij amo kichiuayayaj kej toTeotsij, katli kichiua tlen xitlauak uan tetlasojtla.

16. ¿Tlake moneki kiitasej ueuejtlakamej kema kitlajtolsenkauaj se toikni katli tlaixpanotok?

¹⁶ Ipan ni tonali ueuejtlakamej kinamiki kichiuasej kej Jehová, katli “kipaktia tlen xitlauak” (Sal. 37:28). Yeka, achtoui moneki kuali kiitasej tlaj se akajya nelia tlajtlakolchijtok. Uan tlaj kena, uajka kiitasej kenijkatsa kipaleuisej ika tlen Biblia tetlajtolmaka (Deut. 13:12-14). Ueuejtlakamej katli kintlajtolsenkauaj toikniuaj kema tlaixpanoj, moneki kuali kiitasej tlaj se akajya katli tlaixpanok nelia moyolkueptok o amo. Kemantika kimatisej ouij tlaj nelia moyolkueptok. Yeka moneki kuali kiitasej kenijkatsa kiyolmati pampa tlajtlakolchijki uan tlake eltok ipan iyolo (Apoc. [Rev.] 3:3). Tlaj katli tlaixpanotok nelia moyolkuepa, ueuejtlakamej uelis kitlasojtlasej. *

17, 18. ¿Tlake kinpaleuis ueuejtlakamej ma kimatikaj tlaj se akajya nelia moyolkueptok o amo? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

¹⁷ Jehová uan Jesús uelij kiitaj tlen eltok ipan toyolo uan ueuejtlakamej amo. Yeka, ¿tlake kinpaleuis ma kimatikaj tlaj se katli tlaixpanotok nelnelia moyolkueptok? Moneki kiiljuisej Jehová ma kinmaka tlalnamikilistli uan ma kinpaleui kimatisej tlen nelia panotok (1 Rey. 3:9). Nojkia, moneki kitekiuisej Biblia uan amatlajkuiloli tlen techmakatok nopa tlalnamijkatlatekipanojketl. Nopa kinpaleuis ma kiitakaj tlaj katli tlajtlakolchijtok “mokuesoua keja toTeko Dios kineki” pampa nelia moyolkueptok, o tlaj “san mokuesoua uan axmoyolkuepa keja miak[ej] kichiuaj ipan ni Tlaltipaktli” (2 Cor. 7:10, 11). Biblia kiijtoua tlake kichiua, tlake kiyolmati uan kenijkatsa monejnemiltia se akajya katli nelia moyolkueptok uan tlake kichiua se katli amo nelia moyolkueptok, yeka ueuejtlakamej moneki kuali kiitasej tlake kinextia katli tlajtlakolchijtok.

¹⁸ Uan nojkia moneki moiljuisej ipan nopa maseuali katli tlajtlakolchijtok uan kiilnamiktosej kenijkatsa eliyaya, tlake kiyoltilanki ma tlajtlakolchiua uan kenke kichijki nopa. Biblia kiijtojtoya tlake kichiuaskia Jesús, katli kiyakana tlanechikoli: “Axtetlajtolsenkauas san keja nesis para melauak, pero axmelauak. Uan axtetlajtolsenkauas keja tlen ueli tlajtoli tlen nemi ipan tekamak. Yajaya kintlajtolsenkauas keja xitlauak para yajuantij tlen teikneltsitsij uan kinmanauis tlen kasempatsitsij ipan nopa tlali” (Is. 11:3, 4). Jesús kintlapejpenijtok ueuejtlakamej katli kinmokuitlauiaj toikniuaj ipan tlanechikoli, uan ya kinpaleuis ma tetlajtolsenkauakaj kej ya kichiua (Mat. 18:18-20). Tlauel tiyolpakij pampa itstokej ueuejtlakamej katli tlauel teikneliaj uan kichiuaj kampeka kichiuasej kej Jesús. Nojkia tikintlaskamatiliaj pampa kichiuaj kampeka techpaleuisej ma titetlasojtlakaj uan ma tijchiuakaj tlen xitlauak ipan tlanechikoli.

19. ¿Tlake tijneki tijchiuas tlen nopa tlamantli katli technextilia nopa altepemej kampa momanauiyayaj?

¹⁹ Nopa tlanauatili tlen kimakakej Moisés kipia “nochi tlalnamikistli uan nochi tlen melauak” pampa technextilia kenijkatsa eli Jehová uan itlanauatiljuaj (Rom. 2:20). Nopa altepemej kampa momanauiyayaj, kinnextilia ueuejtlakamej kenijkatsa kinamiki tetlajtolsenkauasej ika xitlaualistli. Uan nojkia techmachtia nochi tojuantij kinamiki ‘timotlasojtlasej uan timoiknelisej’ (Zac. 7:9). Maske ayokmo timoyakanaj ika tlen kiijtoua nopa Tlanauatili, Jehová nojua kipatiita kema titetlasojtlaj uan tijchiuaj tlen xitlauak, pampa ya amo kema mopatla. ¡Nelia se ueyi tlateochiualistli tijtekipanosej! Yeka, nojkia ma tijnextikaj nopa kuajkuali tlamantli tlen ya kinextia uan nochipa ma timomanauikaj ipan ya.