1, 2. 1) ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamikij miakej kema yauij ipan seyok altepetl? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl). 2) ¿Tlake techiljuia Biblia, uan tlake tlajtlanili tijnankilisej?

KIPANO 30 xiuitl, Osei, se tlakatl tlen eua Ghana kistejki tlen se altepetl ne África uan yajki Europa ^[1] (xikita nopa nota kampa tlami ni tlamachtili). Ipan nopa tonali, ayamo eliyaya se tlen Jehová itlajtoltemakauaj. Ya kiijtoua: “Nima nikitak miakej maseualmej amo kintekipachouayaya tlen nechpanoyaya. Uan tlauel ouij nijmatki pampa nopaya tlauel tlaseseyayaya. Kema nikiski kalteno tlen kampa asiyayaj aviones, tlauel nisejsejki, na amo kema nisesektoya uan pejki nimochokilia”. Ya amo kamanaltiyaya nopa tlajtoli tlen nopaya kitekiuiyayaj, yeka se xiuitl amo kipantik se tekitl kampa kuali kitlaxtlauiskiaj. Uan pampa tlauel uejka itstoya, tlauel kintemouayaya ichampoyouaj uan iselti itstoya.

² ¿Tlake tijnekiskiaj ma kichiuakaj sekinok tlaj techpanoskia kej Osei? Nelia tlauel tikintlaskamatiliskiaj toikniuaj tlaj kuali techseliskiaj kema tiasej ipan tlanechikoli uan kinextiskiaj  techikneliaj maske tiualauij tlen seyok altepetl o maske tojuantij kena tichipaktikej o amo tichipaktikej kej inijuantij. Biblia kiijtoua katli nelia kitokiliaj Cristo moneki kuali kinselisej nochi “tlen uejka euanij” (Heb. 13:2). Yeka ipan ni tlamachtili tijnankilisej ni tlajtlanili: ¿Kenijkatsa kinita Jehová katli ualauij tlen sekinok altepemej? ¿Moneki tijpatlasej kej tikinitaj? ¿Tlake uelis tijchiuasej uan kiampa kuali kiyolmatisej kema itstosej touaya ipan tlanechikoli?

3, 4. Kej kiijtoua Éxodo 23:9, ¿kenijkatsa kinekiyaya Jehová ma kinitakaj katli euayayaj ipan sekinok altepemej, uan kenke?

³ Kema Jehová ya kinkixtijtoya israeleuanij tlen altepetl Egipto, kinmakak tlanauatili tlen kiijtouayaya kenijkatsa monekiyaya kinitaskiaj egiptoeuanij katli kiskej ininuaya (Éx. 12:38, 49; 22:21). Jehová kimatiyaya kemantika ouij kema se akajya yauiyaya ipan seyok altepetl, yeka nochipa kinmokuitlauiyaya ika miak tlaiknelili. Ipan nopa tonali, kinkauayaya ma kipejpenakaj o ma kikuikaj tlen kikajtiauiyayaj pixkanij (Lev. 19:9, 10).

⁴ Jehová amo san kiniljuik israeleuanij ma kintlepanitakaj katli amo euayayaj ipan ininaltepe, kiniljuik ma kiilnamikikaj kenijkatsa kimatkej inijuantij kema itstoyaj ipan seyok altepetl (xijpoua Éxodo 23:9). Kema israeleuanij ayamo kintekipanouayayaj, egiptoeuanij ipa amo kinekiyayaj kinitasej (Gén. 43:32; 46:34; Éx. 1:11-14). Israeleuanij tlauel tlaijiyouijkej kema itstoyaj ipan sekinok altepemej, yeka Jehová kinekiyaya ma kiilnamikikaj nopa, kiampa inijuantij kinitaskiaj ika kuali katli euayayaj ipan sekinok altepemej uan itstoyaj ininuaya (Lev. 19:33, 34).

5. ¿Tlake techpaleuis ma tijchiuakaj kej Jehová uan ma tikinselikaj ika tlaiknelili katli ualauij tlen sekinok altepemej?

⁵ Jehová amo kipatlatok itlalnamikilis. Yeka kema ipan tlanechikoli asiki se akajya katli eua ipan seyok altepetl, moneki tikilnamikisej Jehová tlauel kiniknelia (Deut. 10:17-19; Mal. 3:5, 6). Moneki timoiljuisej tlake kuesoli kipiaj. Uelis amo kikuamachiliaj nopa tlajtoli tlen tojuantij tijtekiuiaj o sekinok maseualmej san tlemach kinchiuiliaj. Tlaj tikilnamiktosej ni, techpaleuis ma tikinpaleuikaj uan ma tikinselikaj ika tlaiknelili (1 Ped. 3:8).

6, 7. ¿Tlake kinextia toikniuaj judíos kipatlakej inintlalnamikilis?

⁶ Toikniuaj katli eliyayaj judíos monejki kipatlasej inintlalnamikilis pampa miakej judíos kinkualankaitayayaj o amo kinekiyayaj kinitasej katli euayayaj ipan sekinok altepemej. Ipan iljuitl Pentecostés tlen mochijki ipan xiuitl 33, toikniuaj tlen itstoyaj Jerusalén kinselijkej ika tlaiknelili katli nojkia mochijtoyaj Cristo itokilijkauaj maske ualayayaj tlen sekinok altepemej (Hech. 2:5, 44-47). Ni kinextia inijuantij kimatiyayaj monekiyaya kinselisej ika tlaiknelili nochi katli euayayaj ipan sekinok altepemej.

⁷ Ipan nopa tonali, sekij toikniuaj katli kamanaltiyayaj griego kiijtojkej sekinok judíos kinchikoitayayaj siuamej katli ayokmo kipixtoyaj ininueue (Hech. 6:1). Apóstoles kinekiyayaj  kisenkauasej nopa kuesoli, yeka kintitlankej chikomej tlakamej katli kipixtoyaj inintoka ipan tlajtoli griego. ¿Kenke inijuantij kintlapejpenijkej? Uelis pampa kinekiyayaj nopa siuamej katli kamanaltiyayaj griego tlauel kuali ma kiyolmatikaj (Hech. 6:2-6).

8, 9. 1) ¿Tlake tlajtlanili techpaleuis ma tikitakaj tlaj amo titechikoitaj? 2) ¿Tlake moneki tijpatlasej? (1 Ped. 1:22).

⁸ Maske uelis amo tikitaj, kej techiskaltijkej kichiua amo sanse ma tikinitakaj sekinok (Rom. 12:2). Uan uelis tokalnechkauaj uan katli ininuaya titekitij o timomachtiaj kintlaijiljuiaj katli sejkanok euaj o pampa chipaktikej o amo. ¿Nojkia peua timoiljuiaj kej inijuantij? ¿Tlake tijyolmatij kema sekinok techpinajtiaj pampa tieuaj ipan seyok altepetl o pampa amo timomajtokej tijchiuaj kej inijuantij?

⁹ Maske achtoui apóstol Pedro nojkia kinextik kinchikoitayaya maseualmej katli amo eliyayaj judíos, teipa kipatlak itlalnamikilis uan ayokmo techikoitak (Hech. 10:28, 34, 35; Gál. 2:11-14). Tlaj tikitasej tojuantij nojkia peua tikinchikoitaj sekinok o timoueyimatij pampa tichipaktikej o pampa amo tichipaktikej, moneki tijchiuasej kampeka tijpatlasej totlalnamikilis uan amo titechikoitasej (xijpoua 1 Pedro 1:22). ¿Tlake techpaleuis? Maske kampa ueli tieuaj, moneki tikilnamikisej nochi titlajtlakolejkej uan amo kinamiki ma techmakixtikaj (Rom. 3:9, 10, 21-24). Yeka amo kinamiki timoiljuisej tojuantij kena tlauel topati uan sekinok amo (1 Cor. 4:7). Moneki timoiljuisej kej apóstol Pablo. Ya kiniljuik Cristo itokilijkauaj ayokmo eliyayaj ‘keja sejkoyok euanij’ pampa nochi eliyayaj “ichampoyouaj toTeko” (Efes. 2:19). Nochi moneki tijchiuasej kampeka amo titechikoitasej yon se kentsi, kiampa uelis tijnextisej kejuak timokentijtokej ‘tonemilis tlen yankuik’ (Col. 3:10, 11).

10, 11. ¿Kenijkatsa Booz kinextik kinitayaya sekinok kej Jehová kinita?

¹⁰ Biblia kiijtoua se tlakatl katli motokaxtiyaya Booz, kinextik kinitayaya sekinok kej Jehová kinita. ¿Kenijkatsa kichijki? Se tonali, kema tlachiato imilaj, kiitak se siuatl katli euayaya Moab. Nopa siuatl motokaxtiyaya Rut, ya kipejpenayaya tlen kikajtiauiyayaj katli pixkayayaj. Maske nopa tlanauatili tlen kimakakej Moisés kiijtouayaya ueliskia kichiuas nopa, ya achtoui tlajtlanki tlaj ueliskia kipejpenas tlen kikajtiauiyayaj katli pixkayayaj. Kema Booz kimatki tlen kichijtoya, tlauel kuali kiitak uan yeka kikajki ma kikui tlen itekipanojkauaj kipixkatoyaj (xijpoua Rut 2:5-7, 15, 16).

¹¹ Teipa, Booz kinextik tlauel kitekipachouayaya tlen kipanoyaya Rut pampa kimatiyaya ualayaya tlen seyok altepetl. Kiiljuik ma tekiti ininuaya sekinok ichpokamej, kiampa tlakamej katli tekitiyayaj amo tleno kiiljuiskiaj o kichiuiliskiaj. Nojkia kimakak tlen kikuaskia uan kiiljuik ma kiiji nopa atl tlen itekipanojkauaj kikixtijtoyaj. Booz kinextik kitlepanitayaya Rut uan kiyolchikajki (Rut 2:8-10, 13, 14).

12. ¿Tlake panos tlaj tijnextisej tikinseliaj ika tlaiknelili katli ualauij tlen sekinok altepemej?

¹² Booz kiselik Rut ika tlaiknelili pampa kinextijtoya tlauel kiikneliyaya iyexna Noemí uan yeka amo kitlauelkajki. Uan nojkia pampa Rut pejtoya kitekipanoua Jehová uan kinekiyaya toTeotsij ma kipaleui. Kema Booz kiselik Rut ika tlaiknelili, kinextik nojkia  teikneliyaya kej Jehová (Rut 2:12, 20; Prov. 19:17). Tlaj tojuantij nojkia tijnextisej tikinseliaj ika tlaiknelili nochi maseualmej, uelis kichiuas ma kinekikaj momachtisej Biblia uan kiitasej kenijkatsa Jehová tlauel kiniknelia (1 Tim. 2:3, 4).

13, 14. 1) ¿Kenke moneki tikintlajpalosej katli uejka ualauij kema yasej ipan tlanechikoli? 2) ¿Tlake uelis tijchiuasej kema amo tijnekisej tikamanaltisej iuaya se akajya?

¹³ Kema sekinok katli uejka ualauij monechikosej touaya ipan tlanechikoli, uelis tijnextisej kuali titeseliaj tlaj tikinselisej ika tlaiknelili. Kemantika sekij achi pinauaj uan uelis amo technechkauiaj pampa amo techixmatij. Uelis moiljuiaj amo tlauel ininpati pampa kampa tlakatkej amo sanse kej kampa tojuantij tiitstokej, pampa amo tlatominpiaj o pampa amo chipaktikej. Yeka tojuantij moneki tikinnechkauisej uan tijnextisej tikinikneliaj uan tijnekij tikinpaleuisej. Tlaj tijpiaj nopa aplicación JW Language, uelis tijtemosej inintlajtol uan kiampa uelis tikintlajpalosej (xijpoua Filipenses 2:3, 4).

¹⁴ Uelis kemantika amo tijnekisej tikamanaltisej iuaya se akajya pampa amo tijmatij tlake tikiljuisej. Kema kiampa techpanos, uelis tikiljuisej se keski tlamantli tlen tojuantij tijchijtokej o techpanotok, uan uelis tikitasej ya nojkia kichiua o kipanotok kej tojuantij. Moneki tikilnamikisej nochi tijnextiaj se keski tlamantli tlen kuali uan nochi techpoloua tijnextisej se keski tlamantli tlen kuali.

15. ¿Tlake techpaleuis ma tijpiakaj toyolo ika katli amo nima momatij itstosej ipan seyok altepetl?

¹⁵ ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej sekinok kuali ma kiyolmatikaj kema monechikosej touaya ipan tlanechikoli? Kualtiaskia ma timotlajtlanikaj:  “Tlaj na niitstoskia ipan seyok altepetl, ¿tlake nechpaktiskia ma kichiuakaj sekinok?” (Mat. 7:12). Moneki tijpiasej toyolo, pampa amo nima momatisej itstosej kampa amo ininaltepe. Uan uelis amo nima tijkuamachilisej tlen inijuantij moiljuiaj o kenke kichiuaj se tlenijki. Tojuantij tijmatij uelis amo kema moiljuisej yon kichiuasej tlen tojuantij tijchiuaj. Yeka, kuali ma tikinitakaj maske amo elij sanse kej tojuantij (xijpoua Romanos 15:7).

16, 17. 1) ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj tijnekij tijmatisej tlake momajtokej kichiuaj katli ualauij tlen sekinok altepemej? 2) ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej katli mosentiliaj touaya ipan tlanechikoli?

¹⁶ ¿Kenijkatsa uelis kuali tikinixmatisej katli ualauij tlen sekinok altepemej? Uelis tijtemosej tlake momajtokej kichiuaj ipan ininaltepe o kampa tlakatkej. Kema timomachtisej ininuaya tochampoyouaj, kualtiaskia tijtemosej tlake momajtokej kichiuaj nopa maseualmej katli itstokej kampa titlajtolmoyauaj o katli mosentiliaj touaya ipan tlanechikoli uan euaj ipan seyok altepetl. Nojkia uelis kuali tikinixmatisej tlaj tikintlaneuisej ma tlakuatij tochaj. Jehová “kitlapojki puerta para tlakamej [...] ma nojkia kineltokakaj Jesús” (Hech. 14:27). Yeka, nojkia ma tijchiuakaj kej Jehová uan ma tikintlaneuikaj katli euaj ipan  seyok altepetl ma yakaj tochaj, uan ni tlauel moneki tijchiuasej tlaj nojkia elij “toikniuaj ipan Cristo” (Gál. 6:10; Job 31:32).

¹⁷ Tlaj tiitstosej ininuaya maseualmej katli euaj ipan seyok altepetl, techpaleuis ma tijkuamachilikaj uan ma tijpatiitakaj nochi tlen inijuantij kichiuaj pampa kinekij momatisej ipan toaltepe. Uelis moneki ma tikinpaleuikaj ma kiyekokaj totlajtol. O tikinpaleuisej ma kipantikaj se tekitl o se kali kampa uelis itstosej. Tlaj tijchiuasej ni, nelia tlauel kinpaleuis toikniuaj (Prov. 3:27).

18. ¿Kej ajkia uelis kichiuasej katli euaj ipan seyok altepetl?

¹⁸ Katli itstokej ipan seyok altepetl nojkia moneki kichiuasej kampeka nima momatisej. Uelis kichiuasej kej Rut. Ya kinextik kitlepanitayaya tlen nopaya momajtoyaj kichiuaj kema tlajtlanki tlaj ueliskia kipejpenas o kikuis tlen pixkanij kikajtiauiyayaj (Rut. 2:7). Amo moiljuik ueliskia kichiuas nopa san pampa kiampa kiijtouayaya tlanauatili yon amo moiljuik sekinok monekiyaya ma kipaleuikaj. Uan nojkia kichijki seyok tlamantli. Kema kipaleuijkej, nima kintlaskamatilik (Rut 2:13). Tlaj katli ualauij tlen sekinok altepemej nojkia kichiuasej kej Rut, toikniuaj uan sekinok maseualmej tlauel kuali kinitasej.

19. ¿Kenke moneki kuali tikinselisej katli ualauij tlen seyok altepetl?

¹⁹ Tlauel tiyolpakij pampa Jehová kinextia kiniknelia nochi maseualmej uan kinkaua ma kimatikaj tlen Biblia tlamachtia. Uelis miakej amo ueliyayaj momachtiaj Biblia o amo monechikouayayaj kema itstoyaj ipan ininaltepe. Yeka, pampa nama monechikouaj touaya, moneki tikinpaleuisej kuali ma kiyolmatikaj kema itstosej touaya. Maske uelis amo tijpiaj miak tomij o amo tiuelij kuali tikinpaleuiaj, kena uelis tijnextisej tikinikneliaj kej Jehová kiniknelia. Yeka, nojua ma tijchijtokaj kej Jehová uan ma tijchiuakaj kampeka tikinselisej ika tlaiknelili katli ualauij tlen seyok altepetl (Efes. 5:1, 2).