NITLAKATKI ipan altepetl Wichita (Kansas, Estados Unidos), ipan diciembre 10, xiuitl 1936. Notatauaj kinpixkej nauij ininkoneuaj, uan na niachtouiejketl. Notatauaj, William uan Jean, nochipa kuali kitekipanojkej Jehová. Notata eliyaya siervo de compañia, ipan nopa tonali kiampa kiniljuiyayaj katli kiyakanayayaj tlanechikoli. Noueyinana, Emma Wagner, kimachtik nonana uan nojkia sekinok, kej Gertrude Steele, katli tlatekipanok miak xiuitl kej misionera ne Puerto Rico. * Uajka, tlen kichijkej sekinok nelia tlauel nechpaleuik.

Se sábado ika tlayoua, kema nijpixtoya makuili xiuitl, niitstoya iuaya notata ipan se ojtli kampa temakayaya nopa pilamochtsi Consolación (nama itoka ¡Despertad!). Maske ipan nopa tonali mochijtoya nopa Ompa Ueyi Tlauilankayotl, notata amo yajki tlateuia. Se tepajtijketl katli iuintitoya technechkauik uan kitlaijiljuik notata, pejki kiiljuiyaya tlauel majmauiyaya uan yeka amo kinejki yas tlateuiti. Nopa tlakatl moketski iixteno uan chikauak kiiljuik: “¡Xinechmakili! ¡Nelia tlauel timajmaui!”. Na achi nimajmauiyaya, uan notata amo tleno kiiljuik uan nojua kinmakayaya pilamochtsitsij nopa maseualmej katli monechkauijtoyaj. Nopa tepajtijketl kitsajtsilik  se soldado katli nopaya panoyaya: “Xikitski ni tlakatl katli tlauel majmaui”. Nopa soldado kiitak iuintitoya uan yeka kiiljuik: “¡Tiiuintitok! ¡Xia mochaj!”. Teipa inijuantij yajkej. Kema nikilnamiki tlen panok ipan nopa tonali, tlauel nijtlaskamatilia Jehová pampa kipaleuik notata amo ma majmaui. Notata kipixtoya ome kali kampa teximayayaj ipan Wichita uan nopa tepajtijketl nochipa yauiyaya moxima.

Kema nijpixtoya chikueyi xiuitl, notatauaj kinamakakej ininchaj uan kampa tekitiyayaj, uan kichijchijkej se kali tlen ueliskia tijnemiltisej (casa móvil) uan tiajkej Colorado, nechka Grand Junction, kampa amo itstoyaj miakej tlajtolmoyauanij. Nopaya notatauaj tlatekipanojkej kej precursores uan tekitiyayaj san se keski tonali ipan granjas uan ranchos. Jehová tlauel kiteochijki tlen kichijkej pampa mochijki se yankuik tlanechikoli. Ipan junio 20, 1948, notata nechatsonpoliuiltik ipan se atlajtli ininuaya sekinok maseualmej katli nojkia momachtijtoyaj Biblia, kej Billie Nichols uan isiua. Teipa toikni pejki tlatekipanoua kej superintendente de circuito, kej kichijki ikone iuaya isiua.

Tlauel kuali timouikayayaj ininuaya toikniuaj katli kuali kitekipanouayayaj Jehová, kej toikniuaj Steele: Don uan Earlene, Dave uan Julia, uan Si uan Martha. Tlauel techpaktiyaya tikijtosej se keski tlamantli tlen Biblia. Inijuantij nelia tlauel nechpaleuijkej, uan nechnextilijkej tlauel se yolpaki uan kuali se kiyolmati kema tijchiuaj kampeka kuali tijtekipanosej Jehová.

Kema nijpixtoya 19 xiuitl, Bud Hasty, katli eliyaya touampo, nechtlanejki ma nia iuaya ipan seyok altepetl kampa nitlatekipanoskia kej precursor. Toikni superintendente techiljuik ma tiakaj Ruston (Luisiana), kampa itstoyaj miakej katli ayokmo tlajtolmoyauayayaj. Techiljuik ma tijchiuakaj tlanechikoli sejse chikueyi maske kemantika amo aka mosentiliskia, uan kiampa tijchijkej. Tijpantijkej se kali kampa ueliskia timosentilisej uan pejki tijkualtlaliaj. Achtoui san tiomej timosentiliyayaj, yeka tikitayayaj kenijkatsa ueliskia tijchiuasej tlanechikoli: kema se kiyakanayaya, se tlanankiliyaya. Tlaj monekiyaya tikixnextisej se tlenijki, uajka tiomej tijpanoltiyayaj maske amo aka itstoya. Teipa, se tosiuaikni katli ya ueyi pejki mosentilia touaya, uan teipa nojkia mosentilijkej sekinok katli ayokmo tlajtolmoyauayayaj uan se keskij katli tikinmachtiyayaj. Kej panotiajki tonali, mochijki se tlanechikoli.

Se tonali, na iuaya Bud tikamanaltikej iuaya se pastor protestante, ya kiijtok se keski textos tlen na amo nikixmatiyaya kuali. Tlauel amo kuali nijyolmatki uan nimoiljuik ipan tlen na nijneltokayaya. Maske tlauel tlayoua, se semana mojmostla nimomachtik pampa nijnekiyaya nijmatis kenijkatsa Biblia kinankilia tlen nechtlajtlanik. Nopa nechpaleuik nojua kuali ma nimouika iuaya Jehová uan nijnekiyaya sampa nijpantis seyok kej nopa tlakatl.

Teipa, superintendente techiljuik ma tiakaj titlapaleuitij ipan se tlanechikoli tlen eltoya ipan El Dorado (Arkansas). Ipan nopa tonali miakpa niauiyaya Colorado, pampa nechnotsayayaj ma nimoijkuiloti uan kiampa ma nia nitlateuiti. Se tonali, kema tiauiyayaj ininuaya sekinok precursores, techpanok se tlamantli tlen amo kuali ipan Texas uan nocarro tlamisosolijki. Tijnojnotskej se toikni, uan ya techkuito uan techuikak ichaj, uan teipa tiajkej tlanechikoli kampa kiijtojkej tlen techpanotoya. Toikniuaj katli nopaya itstoyaj techpaleuijkej ika se kentsi tomij. Uan toikni katli techkuito kinamakak nocarro uan kimakakej 25 dólares.

Se akajya techuikak Wichita pampa tijnekiyayaj tijpaxalotij se toikni katli eliyaya touampo uan katli tlatekipanouayaya kej precursor. Toikni Everidge McCartney, katli tikiljuiyayaj Doc,  ipa kuali mouikayaya ininuaya nochampoyouaj. Omej ikoneuaj gemelos, Frank uan Francis, nojua elij kuali nouampoyouaj. Inijuantij kipixtoyaj se carro tlen nechnamakiltijkej, nechiljuijkej ma nikinmaka 25 dólares, sanse kej na nijnamakatoya nocarro. Nopaya nikitak kenijkatsa Jehová techteochiua kema tijtekipanouaj uan tijpaleuiaj iTlanauatijkayo. Toikniuaj McCartney kiixmatiyayaj Bethel Crane, se toikni katli nelia tlauel yejyektsi, yeka teipa na nojkia nikixmatki. Inana, katli motokaxtiyaya Ruth, itstoya Wellington (Kansas), ya nochipa tlauel tlajtolmoyauayaya uan tlatekipanok kej precursora maske kipixtoya kipano 90 xiuitl. Kema ayamo panoyaya se xiuitl ika nikixmatki, Bethel uan na timosenkajkej ipan 1958 uan ya pejki tlatekipanoua nouaya kej precursora ipan El Dorado.

Tijnejkej tijchiuasej kej sekinok toikniuaj uan yeka timosentlalijkej tijchiuaskiaj nochi tlen Jehová itlanechikol techiljuiskia. Techtitlankej ipan Walnut Ridge (Arkansas) kej precursores especiales, uan ipan 1962, techtlanejkej ipan Escuela de Galaad, clase 37. Tlauel tiyolpajkej kema tijmatkej Don Steele nojkia momachtiskia touaya. Kema tikiskej, Bethel uan na techtitlankej Nairobi (Kenia). Maske timokuesojkej kema tikistejkej Nueva York, amo kenijki tijmatkej kema tiasitoj kampa moketsaj aviones ne Nairobi, pampa nopaya toikniuaj techchixtoyaj.

Nima pejki techpaktia Kenia uan tlajtolmoyaualistli. Tlen nochi katli tikinmachtiyayaj, katli achtoui mochijkej Jehová itlajtoltemakauaj elkej Chris uan Mary Kanaiya, katli nojua senkistok kitekipanouaj Jehová. Kema panok se xiuitl, techtitlankej Kampala (Uganda). Ipan nopa altepetl tojuantij tijpeualtijkej titlatekipanouaj kej misioneros, tlauel kuali tlen techpanok pampa miakej momachtiyayaj uan mochiuayayaj Jehová itlajtoltemakauaj. Kema ya panotoya eyi xiuitl uan tlajko tiitstoyaj ipan África, titlakuepilijkej Estados Unidos pampa tikinpixkej tokoneuaj. Kema tikistejkej nelia tlauel amo kuali tijyolmatkej, uan amo san timokuesojkej kej kema tikiskej tlen  altepetl Nueva York. Tlauel tikiniknelijkej nopa maseualmej katli itstoyaj África uan tijnekiyayaj se tonal sampa titlakuepilisej.

Timochantitoj ne Colorado, kampa itstoyaj notatauaj. Achtoui tlakatki Kimberly, uan kema panok 17 metstli, tlakatki Stephany. Tijchijkej kampeka kuali tikiniskaltisej tosiuapiljuaj uan tikinpaleuisej ma kiiknelikaj Jehová. Tijnekiyayaj tikinpaleuisej ika tlen tijchiuayayaj, kej sekinok nojkia techpaleuijkej tojuantij. Maske tijnekiyayaj tijchiuasej nopa, nochipa tikilnamikiyayaj ni: maske se akajya kuali kimachtia ikone ika tlen kichiua, amo kiijtosneki kema moskaltis nojkia kitekipanos Jehová. Kiampa kipanok se noikni uan se nosiuaikni, inijuantij ayokmo kitekipanojkej Jehová. Ika nochi noyolo nijnekiskia se tonali sampa ma kichiuakaj kej sekinok katli tlauel techpaleuijkej.

Tlauel kuali tijyolmatiyayaj kema tikiniskaltiyayaj tosiuapiljuaj uan nochipa tijchiuayayaj sansejko se tlenijki. Tiitstoyaj nechka Aspen (Colorado), yeka tiauiyayaj timoxitlaniaj ipan hielo, uan nochipa tikinkamanaljuiyayaj kema titlejkoyayaj ipan telesquís. Nojkia kema amo timokauayayaj tokalijtik pampa tiauiyayaj tikochij sejkanok, tikamanaltiyayaj ininuaya kema timoskouayayaj. Maske eliyayaj pilichpokatsitsij, motlajtlaniyayaj: “¿Tlake tijchiuasej kema tielisej tiichpokamej? ¿Iuaya ajkia timonamiktisej?”. Tijchijkej kampeka tikinmachtisej tosiuapiljuaj ma kiiknelikaj Jehová ika nochi ininyolo uan ma kineltokakaj tlen tlanauatia. Tikiniljuijkej ueliskiaj nojua tlauel kitekipanosej Jehová uan monamiktisej iuaya se katli nojkia mosentlalijtok tlauel kitekipanos Jehová. Uan tijchijkej kampeka ma kikuamachilikaj kenke tlauel kuali tlaj amo monamiktiskiaj kema nojua tlauel ichpokamej. Nochipa tikijtouayayaj ni: “Tlauel kuali moselti tiitstos tlaj 23 xiuitl ayamo tikaxitijtos”.

Kej totatauaj kichijkej, tojuantij nojkia tijchijkej kampeka nochipa tiasej tlanechikoli uan titlajtolmoyauasej ininuaya tochampoyouaj. Kemantika mokauayayaj tochaj sekij toikniuaj katli tlauel kitekipanouayayaj Jehová uan tikilnamikiyayaj kenijkatsa achtouia titlatekipanouayayaj kej misioneros. Tikijtouayayaj se tonali tinauij tiaskiaj África, uan tosiuapiljuaj tlauel kinekiyayaj yasej.

Nochipa timomachtiyayaj sansejko uan tikixnextiyayaj kenijkatsa tosiuapiljuaj ueliskia kinnankilisej sekinok ipan escuela. Inijuantij kiixnextiyayaj kenijkatsa se Jehová itekipanojka kiixtoma tlen kineltoka. Tlauel kinpaktiyaya kiampa momachtisej uan nopa kinpaleuiyaya amo ma majmauikaj. Kema moskaltijtiajkej, kemantika kiijtouayayaj amo kinpaktiyaya kema timomachtiyayaj sansejko. Se tonali, tlauel nechyolkokok tlen kiijtojkej, yeka nikiniljuik ma yakaj inincuarto pampa amo timomachtiskiaj. Inijuantij pejkej chokaj uan kiijtojkej kinekiyayaj  momachtisej. Kiampa tikitakej inijuantij kena kipatiitayayaj momachtisej tlen Jehová. Uan teipa tlauel kinpaktiyaya ma timomachtikaj sansejko. Tikinkauayayaj ma kiijtokaj tlen moiljuiyayaj, uan maske kemantika amo techpaktiyaya kema kiijtouayayaj amo kineltokayayaj se keski tlamantli, nopa techpaleuiyaya ma tijmatikaj tlake moiljuiyayaj. Kema kuali tikinixtomiliyayaj, inijuantij kikuamachiliyayaj kenke Jehová tlanauatiyaya se tlenijki.

Tlauel nima panok nopa xiuitl kema tikiniskaltijkej tosiuapiljuaj. Pampa Jehová techpaleuik uan nojkia itlanechikol, tijchijkej kampeka tikinpaleuisej ma kiiknelikaj Jehová. Kema kiskej escuela, tlauel tiyolpajkej pampa pejkej tlatekipanouaj kej precursoras uan kiyekojkej se keski tlamantli tlen ipan ueliskiaj tekitisej uan mopaleuisej. Teipa yajkej Cleveland (Tennessee) ininuaya omej tosiuaikniuaj, pampa nopaya monekiyaya sekinok tlajtolmoyauanij. Maske tikintemouayayaj, tlauel tiyolpaktoyaj pampa kitekipanouayayaj Jehová. Bethel uan na sampa tijpeualtijkej titlatekipanouaj kej precursores, uan nopa kichijki ma techmakakaj sekinok tekitl ipan Jehová itlanechikol, kej superintendente de circuito sustituto, uan ma nijchiua se keski tekitl ipan ueyi tlanechikolistli.

Kema ayamo yauiyayaj Tennessee, toichpokauaj yajkej Londres (Inglaterra), uan nemitoj Betel. Nopaya Stephany, kema kipixtoya 19 xiuitl, kiixmatki se betelita katli motokaxtiyaya Paul Norton. Uan teipa, kema sampa yajkej, Kimberly kiixmatki Brian Llewellyn, katli iuaya tekitiyaya Paul. Kema Stephany kiaxitik 23, monamiktik iuaya Paul. Se xiuitl teipa, kema Kimberly kipixtoya 25, monamiktik iuaya Brian. ‘Itstoyaj ininselti’ kema ayamo kiaxitiyayaj 23. Tlauel tiyolpajkej pampa monamiktijkej ininuaya toikniuaj katli kuali kitekipanouaj Jehová.

Toichpokauaj techiljuijkej tlauel kinpaleuik tlen kichijkej totatauaj uan tlen tojuantij tijchijkej, uan yeka maske kemantika amo kipixkej tomij, kineltokakej tlen Jesús kiijtok uan kinextijkej kipaleuiyayaj toTeotsij iTlanauatijkayo (Mat. 6:33). Ipan abril 1998, Paul uan Stephany kintlanejkej ipan Escuela de Galaad, clase 105. Kema kiskej, kintitlankej Malaui (África). Ipan nopa tonali, Brian uan Kimberly kintlanejkej ma tlatekipanotij ipan Betel ne Londres, uan teipa kintitlankej ipan Betel ne Malaui. Nelia tlauel tiyolpajkej pampa kitekipanouayayaj Jehová ika nochi ininyolo.

Ipan enero 2001, nechnojnotski nopa toikni tlen nikijtok achtoui. Toikni Marais, katli kiyakana Servicios de Traducción, nechiljuik kinpaleuiskiaj nochi tlajtolkuepanij katli itstoyaj ipan miak altepemej nojua kuali ma kikuamachilikaj inglés. Maske na nijpixtoya 64 xiuitl, kinekiyayaj nechmachtisej kenijkatsa ueliskia nitemachtis inglés. Bethel uan na timomaijtojkej uan tikamanaltikej ininuaya tonanauaj pampa tijnekiyayaj tijmatisej kenijkatsa kiitayayaj inijuantij. Maske ya uejueyij uan tojuantij amo ueliskia tikinpaleuisej, inijuantij kinekiyayaj ma tijselikaj nopa tekitl. Yeka nijnojnotski toikni uan nikiljuik kena tijnekiyayaj titlapaleuisej.

Nonana kiasik cáncer, yeka nikiljuik na iuaya noikni Linda tijmokuitlauiskiaj. Nonana nechiljuik: “Tlauel amo kuali nijyolmatiskia tlaj amo tias”. Linda nojkia kiampa kiyolmatiyaya. Tlauel tikintlaskamatiliaj pampa kinejkej ma tijselikaj nopa tekitl maske mokauaskiaj ininselti uan nojkia tikintlaskamatiliaj toikniuaj pampa kinpaleuijkej. Tiajkej ipan Centro Educativo de la Watchtower ne Patterson, uan ualmostla Linda technojnotski uan techiljuik nonana miktoya. Timosentlalijkej tijchiuasej toteki, pampa nonana ya nopa kinektoskia.

 Tlauel tiyolpajkej kema tijmatkej achtoui tiaskiaj ipan Betel ne Malaui, kampa itstoyaj toichpokauaj ininuaya ininueue. ¡Tlauel kuali tijyolmatkej kema sampa timoitakej! Teipa nitlamachtito Zimbabue uan teipa Zambia. Nitlamachtijtinenki eyi xiuitl uan tlajko, uan teipa nechiljuijkej sampa ma nia Malaui uan ma nikijkuilo nochi tlen kinpanok toikniuaj kema kintlatsakuiltijkej pampa amo kinejkej mokalakisej ipan política. *

Maske timokuesojkej, ipan 2005 sampa titlakuepilijkej tochaj ipan Basalt (Colorado), kampa nojua titlatekipanouaj kej precursores. Ipan 2006, Brian uan Kimberly mochantikoj nechka kampa tojuantij tiitstokej pampa kinpixkej omej ininsiuapiljuaj: Mackenzie uan Elizabeth. Paul uan Stephany nojua itstokej ipan Malaui, uan nama Paul nojkia eli se tlen kiyakana kali Betel. Nijpia nechka 80 xiuitl, uan tlauel niyolpaki kema nikita kenijkatsa telpokatlakamej katli ininuaya nitlatekipanok, nama inijuantij kichiuaj nopa tekitl tlen na nijchiuayaya. Pampa tijnekij tikinpaleuisej tokoneuaj uan toixuiuaj, tijchijtokej kampeka tijchiuasej kej sekinok katli tlauel techpaleuijkej. Nopa kichijtok nelia tlauel ma tiyolpakikaj.