NITLAKATKI ipan 1934. Notatauaj, Fred uan Edna Molohan, kipiayayaj 20 xiuitl ika mochijtoyaj Estudiantes de la Biblia (Jehová itlajtoltemakauaj). Tlauel nikintlaskamatilia pampa nechpaleuijkej ma nikikneli toTeotsij. Tiitstoyaj Parsons, se pilaltepetsi tlen mokaua ika sureste tlen Kansas. Ipan totlanechikol itstoyaj miakej toikniuaj katli motemachiyayaj yasej iluikak. Nochipa tiauiyayaj tlanechikoli uan tijmoyauayayaj toTeotsij itlajtol. Kemantika, sabado ika tiotlak nochipa titlajtolmoyauayayaj ipan ojtli tlen nama tikiljuiaj titlajtolmoyauaj kampa nemij miakej. Maske kemantika tisiauiyayaj, kema titlamiyayaj notata techkouiyaya helado.

Totlanechikol kinamikiyaya tlajtolmoyauas ipan miak altepemej uan granjas tlen nechka mokauayaya. Tikinmakayayaj maseualmej amatlajkuiloli uan inijuantij techmakayayaj teksistli, piyomej uan tlen kitokayayaj. Pampa amo tijpixtoyaj miak tomij uan notata ya temakatoya tomij kema tijseliyayaj amatlajkuiloli, tlen techmakayayaj techpaleuiyaya ika ma timopanoltikaj.

Notatauaj kipixtoyaj se gramófono tlen ika tlajtolmoyauayayaj. Maske na amo ueliyaya nijtekiuia pampa nojua nieliyaya se pilokichpiltsi, tlauel nechpaktiyaya nikinpaleuis notatauaj ma kitlalikaj tlamachtili tlen kipanoltiyaya toikni Rutherford kema sampa kinpaxalouayayaj maseualmej uan kema tlamachtiyayaj ika Biblia.

Notata kitlali se bocina uejkapa tlen tocarro tlen eliyaya se Ford 1936. Ni carro tlauel techpaleuik ipan tlajtolmoyaualistli. Achtoui tijtlaliyayaj se uikatl pampa tijnekiyaya maseualmej ma techtlakakilikaj uan teipa tijtlaliyayaj se tlamachtili. Kema tlamiyaya nopa tlamachtili tikinmajmakayayaj amatlajkuiloli maseualmej katli kinekiyayaj kimatisej sekinok tlamantli.

Ipan se pilaltepetsi tlen Kansas tlen itoka Cherryvale, se policía amo kikajki notata ma kitlali  nopa grabaciones ipan se parque, kampa miakej maseualmej yauiyayaj mosiajketsa ipan domingos. Maske amo kikajki nopaya ma kitlali, kena kikajki ma kitlali kalixpa tlen nopa parque. Notata amo kualanki uan kiijkuinik nopa carro, kiketski ipan seyok calle tlen nopa parque. Teipa, sampa kitlalik nopa grabación pampa kinekiyaya maseualmej nojua ma kitlakakilikaj nopa tlamachtili. Na tlauel nechpaktiyaya tlen techpanoyaya iuaya notata uan noikni katli achtouiejketl Jerry.

Nechka xiuitl 1940, titlajtolmoyajkej se keski tonali ipan altepemej kampa amo techkauayayaj ma titlajtolmoyauakaj nopa kiiljuiyayaj “campañas relampago”. Kej nikijtok achtouia kema tiajkej ipan Joplin (Misuri), timejkej kema ayamo tlanesiyaya uan ichtakatsi tijkauayayaj pilamatsitsij o pilamochtsitsij puertatsintla. Teipa, kaltempa tlen nopa altepetl timonechikouayayaj uan tikitayayaj tlaj se toikni amo kiitskitoyaj policías.

Ipan nopa xiuitl, tlauel nechpaktiyaya nitlajtolmoyauas ipan ojtli ika pancartas. Toyolixko uan tokuitlapaj tijuikayayaj se keski pancartas, timotekpantiyauiyayaj kema tijmoyauayayaj toTeotsij iTlanauatijkayo. Nikilnamiki tlen mochijki kampa na nieua. Toikniuaj kiuikayayaj se pancarta tlen kiijtouayaya: “Nopa religión eli kejuak se lazo uan se istlakatili”. Kistejkej nochaj uan nejnenkej kipano se kilómetro uan tlajko uan teipa sampa tlakuepilijkej. Maske amo kinpantijkej maseualmej katli techkualankaitayayaj, kena itstoyaj miakej maseualmej katli mosentlachiliyayaj kema kinitayayaj.

Kema tiauiyayaj ipan uejueyi tlanechikolistli, nochampoyouaj kisteuayayaj Kansas uan onasiyayaj Texas. Notata tekitiyaya kampa eltoyaj trenes, tlen kisteuayayaj Misuri uan onasiyayaj Kansas uan teipa onasiyayaj Texas, yeka amo titlaxtlauayayaj kema tiauiyayaj tikinpaxalouaj touikaljuaj uan kema tiauiyayaj uejueyi tlanechikolistli. Iikni nonana, katli achtouiejketl, Fred Wismar uan isiua Eulalie mochantijtoyaj ipan Temple (Texas). Teipa tlen xiuitl 1900, notío Fred kimatki tlen melauak, kema nojua eliyaya telpokatl moatsonpoliuiltik uan kinmachtik tlen melauak isiuaikniuaj uan nonana nojkia kimachtik. Toikniuaj tlen itstoyaj Texas kuali kiixmatiyayaj, pampa nopaya tlatekipanok kej katli tepaxaloua chijchikuasej metstli. Katli itstoya iuaya kuali kiyolmatiyayaj pampa kuali tenojnotsayaya uan nochipa yolpaktoya. Tlauel kipatiitayaya tlen melauak uan tlauel nechpaleuik kema nieliyaya nitelpokatl.

Ipan 1941, tiajkej ika tren ipan San Luis (Misuri) pampa nopaya mochiuaskia se ueyi tlanechikolistli. Nochi konemej uan telpokamej techiljuijkej ma timoseuikaj sansejko uan ma tijtlakakilikaj nopa tlamachtili “Hijos del rey”, tlen kipanoltiskia toikni Rutherford. Tieliyayaj kipano 15 mil. Kema tlanki tlamachtia, toikni Rutherford uan itlapaleuijkauaj techmakakej se yankuik amochtli tlen itoka Hijos.

Ipan abril 1943, tiajkej Coffeyville (Kansas) pampa nopaya mochijki se ueyi tlanechikolistli tlen itoka “Llamada a la Acción”. Nopaya moijtok ipan  nochi tlanechikolistli peuaskia mochiuas Kampa techmachtiaj kenijki titlajtolmoyauasej. Nojkia techmakakej se yankuik pilamochtsi tlen kipiayaya 52 tlamachtili tlen motekiuiskia ipan nopa escuela. Teipa, ipan nopa xiuitl nijpanoltik noachtoui tlamachtil. Nojkia, ipan nopa ueyi tlanechikolistli tlauel ipati elki pampa nopaya nimoatsonpoliuiltik ininuaya sekinok maseualmej kampa momantoya atl ipan se granja.

Ipan 1951, kema tlanki nimomachtia secundaria, monejki nijtlapejpenis tlake nijchiuaskia ipan nonemilis. Tlauel nijnekiyaya nias Betel. Kampa achtouia tlatekipanojtoya noikni Jerry. Nimantsi nijtemitik se solicitud uan nijtitlanki Brooklyn. Amo uejkajki nechtlanejkej ma nitlatekipanoti Betel, nijpeualtik ipan marzo 10, 1952. Pampa kuali nijtlapejpenik tlen nijchiuas ipan nonemilis nechpaleuik nojua kuali ma nitlaneltoka.

Nijnekiyaya nitlatekipanos ipan imprenta pampa nijnekiyaya nitlapaleuis kampa mochijchiua pilamochtsitsij uan sekinok amatlajkuiloli. Maske nijnekiyaya nopaya nitlatekipanos, amo kema uelki pampa nechiljuijkej nitlatekipanoskia kej mesero o camarero uan teipa ipan cocina. Nechpaktiyaya tlen nijchiuayaya uan nijyekok miak tlamantli. Katli tiitstoyaj ipan cocina titlatekipanouayayaj ika turnos, yeka ika tonaya ueliyaya nimomachtia ipan biblioteca tlen eltoya ipan Betel. Ni nechpaleuik kuali ma nimouampojchiua iuaya Jehová, kuali ma nitlaneltoka uan nojua ma nitlatekipanojto ipan Betel. Noikni Jerry kiski Betel ipan xiuitl 1949 uan mosenkajki iuaya se tosiuaikni katli itoka Patricia, inijuantij mochantijtoyaj Brooklyn. Kema amo uejkajtoya niitstoya Betel, inijuantij nochipa nechpaleuijkej uan tlauel nechyolchikajkej.

Kema amo uejkajtoya niitstoya Betel, toikniuaj pejkej kintlapejpeniaj sekinok toikniuaj katli ueliskiaj yasej tlamachtitij ipan sekij tlanechikoli tlen mokauayaya se 322 kilómetros iuejkaka Brooklyn. Ipan se xiuitl kiniljuiyayaj kanke yaskiaj tlamachtitij. Monekiyaya kipanoltisej se tlamachtili tlen uejkauayaya se hora uan tlajtolmoyauasej ininuaya toikniuaj. Na nojkia nechtlapejpenijkej. Kema pejki nitepaxaloua uan nitlamachtia, tlauel nimajmauiyaya. Miakpa niajki ipan tren. Nikilnamiki tlen panok se domingo ika tiotlak ipan 1954 kema tlauel tlaseseyayaya. Kema nitlakuepiliyaya ipan altepetl Nueva York, nimoiljuiyaya niasiskia Betel kema tlatlayouaskia. Amo kiampa panok pampa pejki uetsi miak nieve uan tlauel chikauak tlaajakayaya uan tlaseseyayaya yeka nopa motores tlen nopa tren sosolijki. Niasito lunes a las cinco ika ijnalok kampa moketsa tren ipan Nueva York. Nitlejkok ipan se metro tlen yauiyaya Brooklyn uan niasito ipan cocina, kampa nitekitiyaya. Niasito kema ya pejtoyaj tekitij uan tlauel nisiajtoya pampa nochi se youali amo nikochki. Maske nechpanok nopa, amo kenijki nimoiljuiyaya pampa tlauel nechpaktiyaya nikintekipanos toikniuaj uan nimouampojchiuas ininuaya sekinok toikniuaj tlen nikinixmatiyaya kema niauiyaya inintlanechikol.

Se keski xiuitl kema ya niitstoya Betel, nechtlanejkej ma nitlapaleui ipan nopa estación de radio WBBR. Ipan nopa tonali, nopa estación eltoya ipan ome piso tlen nopa calle Columbia Heights, número 124. Sejse semana se keski toikniuaj kiixnextiyayaj kejuak momachtiyayaj Biblia sansejko. Na nojkia nitlapaleuiyaya. Toikni A. H. Macmillan, katli ika tlaiknelili tikiljuiyayaj toikni Mac, nojkia tlapaleuiyaya ipan tlen mopanoltiyaya ipan estación de radio. Miak xiuitl tlatekipanok ipan Betel, uan tlauel techpaleuik katli pejtoyaj titlatekipanouaj Betel pampa ya amo kema kitlauelkajki Jehová.

Ipan 1958 nechtlanejkej ma nitlapaleui ipan Escuela de Galaad. Na nikinpaleuiyaya misioneros ma kikixtikaj amatl tlen ika ueliskia yasej ipan seyok altepetl uan nikitayaya kenijkatsa yaskiaj. Ipan nopa tonali tlauel patiyo eliyaya kema se akajya yauiyaya ipan avión, yeka miakej toikniuaj amo ueliyayaj yauij ipan avión. Toikniuaj katli kintitlankej África uan Lejano Oriente yauiyayaj ipan barcos tlen kiuikayaya tlamamali. Kema ayokmo patiyo elki, toikniuaj pejkej yauij ipan avión.

Nijpixki miak tekitl ipan xiuitl 1960 pampa nechiljuijkej ma nikintlaneui aviones tlen kisteuaskiaj Estados Unidos uan onasiskiaj Europa kampa  mochiuaskia uejueyi tlanechikolistli internacionales ipan xiuitl 1961. Na nojkia niajki ipan se tlen nopa aviones tlen kistejki Nueva York uan asito Hamburgo (Alemania). Kema tlanki nopa ueyi tlanechikolistli, eyij betelitas uan na tijtlanejkej se carro uan tiajkej Italia, nopaya tikixmatitoj kali Betel, tlen eltok ipan Roma. Teipa, tiajkej Francia, tipanokej ipan cordillera de los Pirineos uan tiasitoj España, kampa amo kinkauayayaj toikniuaj ma tlajtolmoyauakaj. Tlauel nechpaktik nikinixmatis toikniuaj tlen Barcelona uan nikinmakas ichtakatsi se keski amatlajkuiloli. Tikistejkej España uan tiasitoj Ámsterdam, teipa tikistejkej nopaya uan tiasitoj Nueva York.

Teipa, kema panok se xiuitl, nechiljuijkej ma nikita kenijkatsa yaskiaj 583 toikniuaj ipan miak altepemej kampa mochiuaskia uejueyi tlanechikolistli internacionales. Nopa uejueyi tlanechikolistli internacionales motokaxtik “Buenas Nuevas Eternas”, tlen mochijki ipan xiuitl 1963. Ni uejueyi tlanechikolistli internacionales mochiuaskiaj ipan Europa, Asia, uan Pacífico Sur uan teipa ipan Honolulú (Hawái) uan ipan Pasadena (California). Timoiljuijtoyaj nopa avión moketsaskia ipan Líbano uan ipan Jordania pampa tijnekiyayaj tikixmatisej nopa altepemej tlen Biblia kiijtoua. Kampa na nitekitiyaya amo san monekiyaya tikintlaneuisej aviones nojkia monekiyaya tijkixtisej amatl tlen ika toikniuaj ueliskiaj yasej ipan seyok altepetl.

Xiuitl 1963 eli tlauel ipati pampa nimosiuajtik. Ipan junio 29 nimosenkajki iuaya Lila Rogers, se tosiuaikni tlen eua Misuri, katli eyi xiuitl tlatekipanojtoya Betel. Kema panok se semana ika timosenkajkej, tiajkej ininuaya toikniuaj katli paxalouayayaj ipan miak altepemej, tiajkej Grecia, Egipto, uan Líbano. Teipa tikistejkej Beirut uan tiasitoj Jordania. Ipan Jordania toikniuaj amo kinkauiliyayaj ma kichiuakaj se keski tlamantli uan nojkia techiljuijtoyaj amo kinkauiliyayaj ma kalakikaj ipan nopa altepetl sekinok toikniuaj, yeka timoiljuiyayaj tlake panoskia kema tiasiskiaj nopaya. Timosentlachilijkej kema tikitakej se keskij toikniuaj techchixtoyaj ika se ueyi amatl tlen kiijtouayaya “Kuali tiinmechseliaj Jehová itlajtoltemakauaj”. Tlauel techpaktik tikixmatisej nopa tlali: kampa itstoyaj israeleuanij ininuejkapantatauaj, kampa tlajtolmoyajkej Jesús uan apóstoles, uan kampa toTeotsij itlajtol pejki momoyaua “hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli” (Hech. 13:47).

Ipan 55 xiuitl, Lila nechpaleuijtok ipan nochi tlen nechtekimakatokej. Sansejko miakpa tiajkej España uan Portugal kema nopaya amo kinkauayayaj toikniuaj ma kitekipanokaj Jehová. Tikinyolchikajkej toikniuaj uan tikinuikilijkej amatlajkuiloli uan sekinok tlamantli tlen kinpolouayaya. Nojkia tiajkej tikinitatoj toikniuaj katli kintsaktoyaj ipan Cádiz (España), ipan se kali kampa achtouia itstoyaj soldados. Tlauel niyolpajki pampa uelki nikinyolchikaua toikniuaj ika se tlamachtili tlen nijpanoltik.

Ipan xiuitl 1963, pejki nikinpaleuia toikniuaj ma yakaj ipan uejueyi tlanechikolistli internacionales tlen mochijki ipan África, América Central y del  Sur, Australia, Europa, Hawái, el Lejano Oriente, Nueva Zelanda uan Puerto Rico. Lila uan na tiajkej ipan miak uejueyi tlanechikolistli tlen amo tikilkauaj, kej kema tiajkej ipan Varsovia (Polonia), ipan xiuitl 1989. Miakej toikniuaj tlen Rusia itstoyaj ipan ni ueyi tlanechikolistli, inijuantij amo kema yajtoyaj ipan se ueyi tlanechikolistli. Miakej toikniuaj tlen tikinixmatkej tsaktoyaj miak xiuitl pampa amo kinejkej kitlauelkauasej Jehová.

Seyok kualtsi tekitl tlen nijpia eli kema nia nikinyolchikaua toikniuaj tlen itstokej ipan kali Betel uan misioneros katli itstokej ipan miak altepemej. Amo uejkajtok tiajkej Corea del Sur uan nopaya tikinixmatkej 50 toikniuaj katli tsaktokej ipan Suwon. Nochi tlauel yolpakiyayaj uan kinekiyaya sampa kitekipanosej Jehová kema kisaskiaj. Tlauel nimoyolchikajki pampa nikinixmatki (Rom. 1:11, 12).

Ipan nochi xiuitl tlen panotok, nikitstok kenijkatsa Jehová itlanechikol momiakilijtok pampa ya kiteochijtok. Kema nimoatsonpoliuiltik, ipan xiuitl 1943, tieliyayaj se cien mil tlajtolmoyauanij. Uan ipan ni tonali, kipano ocho millones Jehová itlajtoltemakauaj tlajtolmoyauaj ipan 240 altepemej uan pilaltepetsitsij. Nochi ni tlamantli uelki mochiua pampa misioneros tlauel tlapaleuijkej. Tlauel niyolpaki pampa uelki nikinpaleuia miakej misioneros uan kiampa uelkej yauij ipan altepemej kampa kintitlankej.

Tlauel niyolpaki pampa nijtlapejpenik nijtekipanos Jehová kema nojua nieliyaya nitelpokatl uan pampa nijtemitik nopa solicitud tlen ika ueliskia nitlatekipanos Betel. Jehová tlauel nechteochijtiualajtok. Lila uan na tlauel tiyolpaktokej pampa titlatekipanojtokej ipan Betel, nojkia tiyolpaktokej pampa titlatekipanojkej miak xiuitl ipan se keski tlanechikoli tlen Brooklyn, nopa kichijtok ma timouampojchiuakaj ininuaya miakej toikniuaj.

Ipan ni tonali nojua nitlatekipanoua ipan Betel uan Lila tlauel nechpaleuia. Nama nijpia kipano 84 xiuitl uan nojua ueli nitlapaleuia, na nijselia amatlajkuiloli tlen kititlanij Betel.

Tlauel niyolpaki niitstos ipan Jehová itlanechikol uan nikitas kenijkatsa moaxitia tlen kiijtoua Malaquías 3:18: “Inkiitasej tlake tlamantli tlen kuali nikinchiuilis tlakamej tlen kipiaj ininnemilis xitlauak noixpa. Uan inkiitasej tlake tlamantli fiero nikinchiuilis tlen fiero ininnemilis. Uan inkimatisej para axsan se tlamantli kipantisej tlakamej tlen nechueyitlepanitaj ika tlakamej tlen axnechtlepanitaj”. Kej panotia tonali tikitaj kenijkatsa maseualmej amo kuali itstokej uan amo kichiaj kuali itstosej. Uan katli tikikneliaj uan tijtekipanouaj Jehová tlauel tiyolpakij, maske kemantika nojkia tijpiaj kuesoli, pampa tijchiaj teipa kuali tiitstosej. Tijpiaj se ueyi tlateochiualistli pampa ueli tikinmatiltiaj maseualmej tlen toTeotsij iTlanauatijkayo (Mat. 24:14). Ni Tlanauatijkayotl kitsontlamiltis tlen amo kuali tlen pano ipan ni Tlaltipaktli uan kichiuas ma eli se xochimili. ¡Tijnekij ma asi nopa tonali! Ipan nopa tonali, toTeotsij itekipanojkauaj nochipa yolpaktosej pampa amo kema mokokosej uan itstosej nochipa ipan Tlaltipaktli.