Ir al contenido

Ir al índice

Kampa tlamachtiyayaj uan nopa telón tlen eltoya uejkapa

1922: panotok cien xiuitl

1922: panotok cien xiuitl

“TOTEOTSIJ [...] kichiua ma titlatlanikaj ika tlen kichiua toTeko Jesucristo” (1 Cor. 15:57, Versión Moderna [VM], 1910). Ni texto tlen motekiuik ipan xiuitl 1922, kinilnamikilik Estudiantes de la Biblia Jehová kinteochiuaskia tlaj kuali tlaneltokaskiaj. Ipan nopa xiuitl, Jehová tlauel kinteochijki nopa toikniuaj katli tlajtolmoyajkej ika nochi ininyolo. Kinteochijki kema pejkej ininselti kichijchiuaj amochtli uan kitekiuijkej radio pampa kinekiyayaj kimoyauasej nopa kuali tlamachtili tlen toTeotsij iTlanauatijkayo. Nojkia ipan nopa xiuitl toikniuaj mosentilijkej ipan se ueyi tlanechikolistli ipan Cedar Point (Ohio, Estados Unidos). Uan nopa nojkia kinextik Jehová kinteochiuayaya. Tlen moixtonki ipan nopa ueyi tlanechikolistli kipatlak nopa tekitl tlen kichiuayayaj toikniuaj uan nojkia tlen tijchiuaj ipan ni tonali.

“TLAUEL TIMOSENTLACHILIJKEJ IKA TLEN TECHILJUIK”

Kema pejkej momiakiliaj tlajtolmoyauanij, ayokmo techaxilik amatlajkuiloli. Ipan Betel tlen Brooklyn, toikniuaj san kichijchiuayayaj pilamochtsitsij uan kiniljuiyayaj sekinok fábricas ma kinchijchiuilikaj amochtli tlen kipiayaya ipantsajka tilauak. Ipan miak metstli toikniuaj amo uelkej tlauel tlajtolmoyauaj pampa amo onkayaya miak amochtli. Yeka toikni Rutherford kitlatsintokik toikni Robert Martin, katli kiyakanayaya nopa fábrica, tlaj nojkia ueliskiaj kichijchiuasej amochtli.

Nopa fábrica tlen eltoya ipan calle Concord, ipan Brooklyn (Nueva York)

Toikni Martin kiijtok: “Tlauel timosentlachilijkej ika tlen techiljuik, pampa monekiyaya tijpiasej se fábrica kampa tijchijchiuaskiaj amochtli”. Toikniuaj motlanejkej se kali ipan calle Concord, número 18, ipan Brooklyn uan kikojkej nochi tepostli tlen monekiyaya.

Amo nochi kinpaktik ni tlamantli. Se tlakatl katli kiyakanayaya se fábrica kampa achtouia kinchijchiuiliyayaj amochtli toikniuaj, yajki ipan nopa fábrica uan kiijtok: “Maske inkipixtokej kuajkuali tepostli, yon se tlen inmojuantij kimati kenijkatsa kitekiuis. Ipan chikuasej metstli ya inkisosolojtosej nochi”.

Toikni Martin kiijtok: “Maske tlen techiljuik nopa tlakatl kakistiyaya melauak, ya amo kimatiyaya Jehová techpaleuiskia”. Uan nelia kiampa panok pampa san ipan se keski tonali ipan nopa fábrica mojmostla kichijchiuayayaj se 2,000 amochtli.

Toikniuaj katli tekitiyayaj ipan fábrica, itstokej nechka kampa máquinas

TLAUEL MIAKEJ KIKAJKEJ NOPA KUALI TLAMACHTILI IPAN RADIO

Toikniuaj amo san kichijchiuayayaj amochtli tlen kitekiuiyayaj, nojkia pejkej kitekiuiaj radio uan kiampa kimoyajkej nopa kuali tlamachtili. Se domingo ika tiotlak, ipan febrero 26, 1922, toikni Rutherford kipanoltik nopa achtoui tlamachtili ipan radio. Nopa tlamachtili motokaxtik: “Miakej tlen nama itstokej amo kema mikisej”, uan kipanoltik ipan estación KOG tlen Los Ángeles (California, Estados Unidos).

Se 25,000 maseualmej kikajkej nopa tlamachtili. Uan se keskij kititlanilijkej toikni Rutherford amatlajkuiloli kampa kitlaskamatiliyayaj. Se tlen nopa amatlajkuiloli kititlanki Willard Ashford, katli itstoya ipan Santa Ana (California). Ya kitlaskamatilik toikni Rutherford pampa tlauel kipaktik nopa tlamachtili tlen kipanoltik. Ya nojkia kiijtok: “Ipan nochaj itstokej eyij katli mokokouaj uan amo uelij kisaj. Uajka, tlaj amo tijpanoltijtoskia motlamachtil ipan radio, amo ueltoskia tijkakisej maske titlamachtijtoskia nechka tochaj”.

Ipan nopa sekinok semanas nojkia kipanoltijkej sekinok tlamachtili. Ipan itlamia xiuitl 1922, nopa pilamochtsi The Watch Tower kiijtok se 300,000 maseualmej kikajkej nopa tlamachtili.

Estudiantes de la Biblia tlauel yolpajkej pampa maseualmej kuali kitlakakilijkej nopa tlamachtili ipan radio, yeka moiljuijkej kichiuaskiaj se estación ipan Staten Island, tlen mokauayaya nechka Kali Betel tlen Brooklyn. Kej panotiajki xiuitl, kitekiuijkej ni estación tlen kitokaxtijkej WBBR, uan kiampa kimoyajkej nopa kuali tlamachtili tlen toTeotsij iTlanauatijkayo.

“ADV”

Nopa pilamochtsi The Watch Tower tlen kiski ipan junio 15, 1922, kiijtok mochiuaskia se ueyi tlanechikolistli ipan Cedar Point (Ohio) tlen mochiuaskia ipan septiembre 5-13, 1922. Estudiantes de la Biblia katli asitiauiyayaj Cedar Point, tlauel yolpakiyayaj.

Ipan nopa tlamachtili tlen ika pejki ueyi tlanechikolistli, toikni Rutherford kiniljuik katli nopaya itstoyaj: “Nimotemachia toTeotsij [...] kiteochiuas ni ueyi tlanechikolistli uan kichiuas ma titlajtolmoyauakaj ipan nochi Tlaltipaktli”. Nochi katli tlamachtijkej miakpa kiniljuijkej toikniuaj ma tlajtolmoyauakaj.

Tlauel miakej yajkej kampa mochijki nopa ueyi tlanechikolistli ipan Cedar Point (Ohio) ipan 1922

Ipan viernes, septiembre 8, se 8,000 maseualmej yajkej kampa mochijki nopa ueyi tlanechikolistli pampa kinekiyayaj kikakisej nopa tlamachtili tlen kipanoltiskia toikni Rutherford. Kinekiyayaj ma kinixtomili tlake kiijtosnekiyaya nopa letras “ADV” tlen eltoya ipan nopa amatl tlen ika kintlanejtoyaj. Kema moseuiyayaj, miakej kiitakej itsonixko kampa tlamachtiskia toikni, mimilijtoya se ueyi telón. Arthur Claus, katli yajtoya tlen Tulsa (Oklahoma, Estados Unidos), moseuik kampa kuali kikakiskia nopa tlamachtili. Nopa tlauel kipaleuik pampa ipan nopa tonali amo onkayaya micrófonos yon bocinas.

“Kuali titlakaktoyaj”

Kinekiyayaj kuali ma kitlakakilikaj tlamachtili, yeka katli kiyakanki nopa ueyi tlanechikolistli kiijtok ayokmo aka ueliskia kalakis nopaya kema kipeualtiskiaj nopa tlamachtili. A las 9 y media ika ijnalok, toikni Rutherford kipeualtik nopa tlamachtili ika tlen Jesús kiijtok ipan Mateo 4:17: “ToTeotsij iTlanauatijkayo nechka peuas tekichiuas” (VM, 1910). Kema kiixtonki kenijkatsa maseualmej kikakiskiaj nopa kuali tlamachtili, kiijtok: “Jesús tematiltik kema ya tlakuepiliskia, kinsentiliskia nochi katli nelia kitekipanouaj”.

Toikni Claus, katli moseuijtoya nechka kampa tlamachtiyayaj, kiijtok: “Kuali titlakaktoyaj”. Teipa pejki amo kuali momachilia uan monejki kisas maske amo kinekiyaya, pampa kimatiyaya ayokmo kikauaskiaj sampa ma kalaki.

Teipa, pejki kuali momachilia. Ya kiijtok kema tlakuepiliyaya kampa itstoyaj toikniuaj, kikajki chikauak momatlajtlaxkalouayayaj uan nopa kichijki tlauel ma yolpaki. Kinekiyaya kuali kitlakakilis nopa tlamachtili, yeka tlejkok kalpani. Ipan nopa tonali, toikni kipiayaya 23 xiuitl, yeka kitemolik kenijkatsa tlejkos. Ika kalpani kiitak kentsi tlapojtoya, uan nopaya kuali kakistiyaya tlen kiijtouayayaj.

Nopaya kinitak nojkia itstoyaj se keskij iuampoyouaj. Se tlen inijuantij eliyaya Frank Johnson. Ya kitlajtlanik: “¿Tijpia se navaja?”.

“Kena”, kiiljuik Arthur.

Teipa Frank kiijtok: “Tikiljuiyayaj Jehová ma kiualtitlani se akajya katli kipia se navaja. ¿Tikita ne ueyi telón tlen mimilijtok? Kiijtoua se keski tlamantli uan ilpitok ipan clavos. Kuali xijtlakakili nopa juez. a Kema kiijtos ‘Xitematiltikaj, xitematiltikaj...’, xijkotona ni naui mekatl”.

Arthur kiitskitoya inavaja uan kichixki toikni ma kiijto nopa tlajtoli. Amo uejkajki uan toikni Rutherford pejki kiixtoma tlen ika kitlamiltiskia itlamachtil. Uan ika miak pakilistli, chikauak kiijtok: “Xielikaj intemachmej uan xitematiltikaj tlen toTeotsij. Nojua xitlatekipanojtokaj ika nochi inmoyolo pampa ayamo kitsontlamiltiaj Ueyi Babilonia. Xijmoyauakaj nopa kuali tlamachtili kampa ueli. Nochi moneki kimatisej Jehová eli toTeotsij uan kitekimakatok Jesucristo ma tlanauati, ni tonali tlauel ipati. ¡Xikitakaj, Tlanauatijketl tekichiua! Inmojuantij itlatekipanojkauaj. Uajka, xitematiltikaj, xitematiltikaj, xitematiltikaj tekichiua Tlanauatijketl”.

Arthur kiijtok ya uan katli itstoyaj iuaya, kikotonkej nopa mekatl, uan nopa telón temok ika yolik. Nopa telón kiijtouayaya: “Xitematiltikaj tekichiua Tlanauatijketl”. “ADV” eli nopa letras tlen ika peua nopa tlajtoli ika inglés advertise, tlen kiijtosneki “xitematiltikaj”.

SE TEKITL TLEN TLAUEL IPATI

Nopa ueyi tlanechikolistli tlen mochijki ipan Cedar Point, kinpaleuik toikniuaj ma mosentlalikaj tlajtolmoyauasej, uan katli kinejkej tlapaleuisej tlauel yolpajkej. Se colportor (katli nama kiixmatij kej precursor) katli euayaya Oklahoma, kiijkuilok: “Titlajtolmoyauayayaj kampa kikixtiaj carbón, uan nopaya maseualmej amo tlapijpiayayaj”. Ya kiijtok kema kikakiyayaj nopa tlamachtili tlen eltok ipan pilamochtsi The Golden Age, miakpa chokayayaj. Nojkia kiijtok: “Tlauel tiyolpakij pampa ueli tikinyolchikauaj”.

Nopa Estudiantes de la Biblia kikuamachilijkej nima monekiyaya kichiuasej tlen Jesús kiijtok ipan Lucas 10:2: “Keja onka se ueyi pixkistli uan san itstokej se o omej tlakamej para kisentilisej”. Ipan itlamia nopa xiuitl, mosentlalijkej kimoyauasej nopa kuali tlamachtili kampa ueli.

a Toikni Rutherford kiiljuiyayaj “juez” pampa kemantika tetlajtolsenkauayaya ipan Misuri (Estados Unidos).