1, 2. 1) ¿Tlake kichijtokej se keskij tekichiuanij uan tlake kichijtokej toikniuaj? 2) ¿Kenke uelis tiyolpakisej maske techtlaijiyouiltisej? (Xikita nopa tlaixkopinkayotl tlen nesi ipan ipantsajka).

 IPAN ni tonali amo techkauaj ma titlaueyichiuakaj ipan kipano 30 altepemej uan pilaltepetsitsij. Ipan se keski tlen ni altepemej, kintsaktokej toikniuaj uan tosiuaikniuaj. ¿Kenke kiampa kinchiuaj? Pampa kipouaj uan momachtiaj Biblia, tlajtolmoyauaj, monechikouaj uan nojkia amo mokalakiaj ipan política, uan Jehová kuali kiita tlen kichiuaj. Maske tlauel kintlaijiyouiltijtokej, inijuantij nojua mosentlalijtokej monejnemiltisej xitlauak b uan amo kitlauelkauasej Jehová. Tlauel yolpakij pampa kiampa kichiuaj.

² Uelis ya tikitstok se keski tlaixkopinkayotl kampa nesij ni toikniuaj. Inijuantij kinextijtokej amo majmauij uan tlauel yolpakij. Kiampa kiyolmatij pampa kimatij Jehová yolpaki pampa amo kema kitlauelkauaj (1 Crón. 29:17). Jesús kiijtok: “Xipakikaj intla sekinok inmechtlaijiyouiltiaj pampa inkichiuaj tlen xitlauak. [...] Kena, xipakikaj  uan amo ximokuesokaj pampa toTeko ueyi inmechtlaxtlauis” (Mat. 5:10-12).

3. Kej kiijtoua Hechos 4:19, 20, ¿tlake kichijkej apóstoles kema kintlaijiyouiltijkej uan kenke kiampa kichijkej?

³ Toikniuaj kintlatsakuiltiaj pampa tlajtolmoyauaj, sanse kej kinchijkej apóstoles katli itstoyaj ipan achtoui siglo. Katli itstoyaj ipan Sanedrín, miakpa kiniljuijkej “ma ayok kamatikaj tlen itekiuejkayo Jesús” (Hech. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Tlake kichijkej apóstoles? (Xijpoua Hechos 4:19, 20). Kimatiyayaj se akajya katli kipia miak tlanauatili kinnauatijtoya ma tlajtolmoyauakaj uan ma teiljuikaj ajkia eli Jesucristo (Hech. 10:42). Yeka Pedro uan Juan kiniljuijkej nopa tekichiuanij, inijuantij uan sekinok apóstoles amo kichiuaskiaj tlen kinekiyayaj, san kineltokaskiaj toTeotsij uan nojua teiljuiskiaj ajkia eli Jesús. Kejuak kiniljuijkej nopa tekichiuanij: “¿Kenke amo intechkauaj ma titlajtolmoyauakaj? ¿Inmoiljuiaj inkipiaj miak tlanauatili uan toTeotsij amo?”.

4. Kej kiijtoua Hechos 5:27-29, ¿tlake techmachtijkej apóstoles uan kenijkatsa uelis tijchiuasej kej inijuantij?

⁴ Tlen kichijkej apóstoles technextilia tlake uelis tijchiuasej ipan ni tonali: “Tijneltokilisej toTeko Dios achtoui uan axtlakamej” (xijpoua Hechos 5:27-29). Maske tlauel kintlaijiyouiltijkej, kema kiskej tlen nopa Sanedrín tlauel yolpakiyayaj “pampa toTeko kinkauilijtoya tlaijiyouisej ipampa kineltokaj itekiuejkayo Jesús”, uan nojua tlajtolmoyajkej (Hech. 5:40-42).

5. ¿Tlake tlajtlanili tijnankilisej?

⁵ Tlen kichijkej apóstoles kichiua ma timotlatsintokikaj se keski tlamantli: ¿kenijkatsa kineltokakej toTeotsij uan nojkia kinneltokakej tekichiuanij? (Rom. 13:1). ¿Kenijkatsa uelis tikinneltokasej tekichiuanij kej kiijtok apóstol Pablo uan amo tikixpanosej toTeotsij katli kinamiki technauatis? (Tito 3:1).

6. 1) ¿Ajkia inijuantij nopa “tekiuejmej” tlen kiijtoua Romanos 13:1 uan kenke moneki tikinneltokasej? 2) ¿Tlake kiijtoua Biblia tlen tlanauatianij?

⁶ (Xijpoua Romanos 13:1). Kema ipan ni versículo kiijtoua “tekiuejmej”, kiijtosneki nochi katli kipiaj tlanauatili uan kinnauatiaj sekinok. Uan tojuantij moneki tikinneltokasej, pampa inijuantij tlamokuitlauiaj, kichiuaj maseualmej ma kineltokakaj tlanauatili uan kemantika kinmanauiaj toTeotsij itekipanojkauaj (Apoc. 12:16). Yeka Biblia kiijtoua ma tikinmakakaj impuestos, ma tikintlepanitakaj uan ma tijneltokakaj tlen technauatiaj (Rom. 13:7). Nochi tekichiuanij kipiaj tlanauatili pampa Jehová kinkaua ma tlanauatikaj, Jesús kiampa kiiljuik Poncio Pilato kema kitlatsintokiliyaya se keski tlamantli. Kema Pilato kiijtok ueliskia kimanauis o tlanauatis ma kimiktikaj Jesús, ya kinankilik: “Yon se tekiuejkayotl axtijpiaskia noka na tlaj toTeko Dios axmitsmakatoskia” (Juan 19:11). Sanse kej Pilato, nochi tlanauatianij katli itstokej ipan ni tonali amo kipiaj nochi tlanauatili.

7. ¿Kema moneki amo tikinneltokasej tekichiuanij uan tlake moneki kimatisej inijuantij?

⁷ Cristo itokilijkauaj tijneltokaj nopa tlanauatili tlen kitlalijtokej tekichiuanij tlaj amo kiixpano Jehová itlanauatiljuaj. Maske kiampa tijchiuaj, kema technauatiaj ma tijchiuakaj se tlamantli tlen Jehová amo kuali kiita o kema amo techkauaj ma titlaueyichiuakaj, amo tikinneltokaj. Se neskayotl, kema kinekij kinchiualtisej telpokamej ma mochiuakaj soldados. c O nojkia kema amo techkauaj ma tijtekiuikaj Biblia, amatlajkuiloli, ma titlajtolmoyauakaj o ma timonechikokaj. Jehová kintlajtolsenkauas tekichiuanij katli kintlaijiyouiltiaj Cristo itokilijkauaj pampa ya kiita nochi tlen kichiuaj (Ecl. 5:8).

8. ¿Kenke “tekiuejmej” amo kipiaj tlanauatili sanse kej Jehová uan kenke moneki tijmatisej?

⁸ Maske “tekiuejmej” kipiaj tlanauatili, kichiuaj tlen kuali uan uelij kinnauatiaj sekinok, inijuantij amo elij xitlauakej yon kipiaj nochi tlanauatili. San Jehová eli xitlauak uan kipia nochi tlanauatili, yeka Biblia najpa kiijtoua ya eli “Tlen Más Ueyi” (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

9. ¿Tlake kiitak tlajtolpanextijketl Daniel kejuak ipan se temiktli?

⁹ Tlen tlajtolpanextijketl Daniel kiitak kinextik Jehová kipia miak tlanauatili uan amo kej tlanauatianij. Achtoui kinitak nauij tlapialmej katli kinixnextiaj altepemej katli kipiaskiaj miak tlanauatili: Babilonia, Medopersia, Grecia uan Roma. Uan nojkia kinitak katli tlanauatiaj ipan ni tonali: Reino Unido uan Estados Unidos (Dan. 7:1-3, 17). Teipa, Daniel kiitak Jehová moseuijtoya kampa tetlajtolsenkaua (Dan. 7:9, 10). Tlen kiitak, kinextia tlake kinpanos katli tlanauatiaj ipan ni tonali.

10. Kej kiijtoua Daniel 7:13, 14, 27, ¿ajkia kintekimaka Jehová ipan Tlaltipaktli uan tlake kinextia?

¹⁰ (Xijpoua Daniel 7:13, 14, 27). Daniel kiitak Jehová kintekikixtilia maseualmej uan teipa kintekimaka katli kinamiki tlanauatisej uan kipiaj miak chikaualistli. ¿Ajkia inijuantij? Jesucristo, “tlen mokuepki tlakatl”, uan nojkia nopa 144,000, katli elij “nopa  tlatsejtseloltikatlakamej”. Inijuantij tlanauatisej nochipa (Dan. 7:18). Ni kinextia san Jehová kipia nochi tlanauatili pampa san ya ueli kintekimaka sekinok.

11. ¿Tlake sekinok tlamantli tlen kiijtok Daniel kinextia san Jehová kipia miak tlanauatili uan amo kej maseualmej?

¹¹ Tlen Daniel kiitak kinextia nelia melauak tlen ipa kiijtojtoya. Ya kiijtok: “ToTeko Dios tlen itstok iluikak [...]. Tikinijkuenia uan tikintlalia tlanauatianij”. Nojkia kiijtok toTeotsij “Tlen Más Ueyi kipia tekiuejkayotl ika nochi tlanauatianij [...] kimaka tekiuejkayotl uan se tlanauatilistli tlen yajaya kineki” (Dan. 2:19-21; 4:17). Uan Jehová kena kintekimakatok uan kintekikixtilijtok maseualmej.

12. Xikijto kenijkatsa Jehová kintekikixtilik se keskij tlanauatianij. (Xikita tlaixkopinkayotl).

¹² Jehová kinextijtok kipia miak tlanauatili uan amo kej “tekiuejmej”. Ma tikitakaj eyi neskayotl. Nopa faraón tlen Egipto tlauel kintlaijiyouiltik toTeotsij itekipanojkauaj uan amo kinekiyaya kinkauas ma tlakuepilikaj inintlal. Maske kiampa kichijki, Jehová kinmanauik israeleuanij uan kiisauik faraón ipan ueyi atl Rojo (Éx. 14:26-28; Sal. 136:15). Belsasar, tlanauatijketl tlen Babilonia, kichijki se iljuitl uan kiijixnamijki toTeotsij “tlen itstok ipan iluikak” pampa kinueyichijki sekinok teotsitsij tlen plata uan oro (Dan. 5:22, 23). Jehová kitekikixtilik pampa moueyimatiyaya. “Ipan nopa tlayoua” Belsasar kimiktijkej, uan mediaeuanij uan persiaeuanij pejkej tlanauatiaj (Dan. 5:28, 30, 31). Tlanauatijketl Herodes Agripa I, katli euayaya Palestina, kimiktik apóstol Santiago uan teipa kitsajki apóstol Pedro pampa nojkia kinekiyaya kimiktis. Maske kiampa kichijki, toTeotsij amo kikajki ma kichiua tlen moiljuijtoya pampa kitekiuik se iluikaejketl “uan kichijki ma mokoko”, yeka Herodes mijki (Hech. 12:1-5, 21-23).

13. Xikijto kenijkatsa Jehová kintlanki se keskij tlanauatianij maske mosentikapaleuijkej.

¹³ Jehová nochipa kinextijtok kipia miak chikaualistli maske sekij tekichiuanij mosentikapaleuiaj. Kinpaleuik  israeleuanij ma kintsontlamiltikaj 31 tlanauatianij tlen Canaán katli mosentikapaleuiyayaj uan nojkia ma moaxkatikaj nopa Tlali tlen kintenkauilijtoya (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Jehová nojkia kinpaleuik israeleuanij ma kintlanikaj Ben Adad uan sekinok 32 tlanauatianij katli kinteuitoj (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. 1) ¿Tlake kiijtojkej tlanauatianij Nabucodonosor uan Darío tlen Jehová? 2) ¿Tlake kiijtok katli kiijkuilok se salmo tlen Jehová uan itekipanojkauaj?

¹⁴ Jehová miakpa kinextijtok san ya kinamiki tlanauatis. Kema tlanauatijketl Nabucodonosor, katli euayaya Babilonia, pejki moiljuia san ya kipia chikaualistli, tlanauatili uan tlauel moueyimatki, toTeotsij kichijki ma uiuitia. Kema tsontlalnamijki, Nabucodonosor pejki kiueyichiua Jehová uan kiitak san ya kinamiki tlanauatis nochipa. Nojkia kiijtok amo aka uelis kitsakuilis tlen Jehová kineki kichiuas (Dan. 4:30, 33-35). Nojkia, kema Daniel kinextik kuali tlaneltoka uan Jehová amo kikajki ma kikuakaj nopa leones, tlanauatijketl Darío kiijtok: “Kampa ueli ipan notlanauatijkayo. Nochi tlakamej ma kitlepanitakaj uan ma kiueyimatikaj Daniel iDios. Pampa yajaya nopa Dios tlen yoltok uan nochipa itstok. Uan itlanauatilis axaki uelis kitlamiltis. Yajaya tlanauatis para nochipa” (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27).

¹⁵ Katli kiijkuilok se salmo kiijtok: “ToTeko kinxoleuilia inintlalnamikilis tlakamej ipan kampa ueli tlaltinij para ma axkichiuakaj tlen fiero moiljuijtokej”. Uan nojkia kiijtok: “Pakij tlakamej ipan nopa tlali tlen motemachiaj ipan toTeko. Kena, nelia pakij nopa tlakamej tlen toTeko kintlapejpenijtok para iaxkauaj” (Sal. 33:10, 12). Ni kinextia amo kinamiki tijtlauelkauasej Jehová.

16. ¿Ipan tlake uelis timotemachisej uan kenke? (Xikita tlaixkopinkayotl).

¹⁶ Ya tikitstokej tlen Jehová kichijki uejkajkia. Uajka, ¿tlake kichiuas teipa? Uelis timotemachisej Jehová kinmanauis itekipanojkauaj ipan nopa “ueyi tlaijiyouilistli” (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Kiampa kichiuas kema Gog tlen tlali Magog, katli elij miakej altepemej, mosentikapaleuisej uan kinekisej techteuisej. Maske nopa 193 altepemej katli kipaleuiaj Naciones Unidas mosentikapaleuisej uan kinekisej techtsontlamiltisej, amo kema uelis kintlanisej Jehová uan iiluikaejkauaj. Jehová kiijtojtok: “Nijnextis ininixpa miak tlaltinij para nelia niueyi uan nitlatsejtseloltik. Uan nochi tlali ipan Tlaltipaktli kimatisej tlen nijchijtok uan kimachilisej para na niininTeko israelitajmej” (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Tlake kinpanos tlanauatianij uan tlake kiselisej katli amo kitlauelkauaj Jehová?

¹⁷ Kema Gog techteuis, peuas Armagedón, uan nopaya Jehová kintsontlamiltis nochi tlanauatianij (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21). Uan katli “xitlauakej itstosej ika temachili ipan nopa kuali tlali” (Prov. 2:21).

18. ¿Tlake mosentlalijtokej kichiuasej miakej toikniuaj uan kenke? (Daniel 3:28).

¹⁸ Ipan miak xiuitl, miakej toikniuaj kintsaktokej o kinmiktijtokej pampa kiikneliaj Jehová, katli kinamiki tlanauatis. Mosentlalijtokej amo kitlauelkauasej Jehová kej nopa eyij hebreos, katli momanauijkej kema kinkalakijkej ipan tlitl pampa amo kinejkej kiixpanosej Jehová (xijpoua Daniel 3:28).

19. ¿Ika tlake moyakanas Jehová kema tetlajtolsenkauas uan tlake moneki tijchiuasej nama?

¹⁹ David kimatiyaya tlauel ipati amo tijtlauelkauasej Jehová. Ya kiijtok: “ToTeko tikintlajtolsenkauas nochi tlakamej ipan nochi tlaltinij. Uajka nojkia tinechtlajtolsenkaua na, toTeko, ika tlen kuali nijchijtinentok” (Sal. 7:8). Uan nojkia kiijtok: “Xinechmanaui pampa nitemachtli uan nijchiua tlen xitlauak” (Sal. 25:21). Tlauel techpaleuis tlaj amo kema tijtlauelkauasej Jehová maske tikixnamikisej tlen ueli tlaouijkayotl. Tlaj kiampa tijchiuasej uelis tijyolmatisej kej katli kiijkuilok se Salmo: “Nelia pakij nochi tlen monejnemiltiaj xitlauak, uan tlen senkistok kichijtinemij tlen kiijtoua iley toTeko” (Sal. 119:1).