Ir al contenido

Ir al índice

1924: panotok cien xiuitl

1924: panotok cien xiuitl

“KEMA peua se xiuitl, se Dios ikone [ . . . ] uelis kiitas kenijkatsa más kuali tlatekipanos”, kiampa kiijtouayaya nopa Bulletin a tlen enero 1924. Ipan nopa xiuitl toikniuaj kichijkej tlen kiijtouayaya ni amatlajkuiloli pampa amo majmajkej uan tlajtolmoyajkej ika yajyankuik tlamantli.

AMO MAJMAJKEJ KEMA PEJKEJ KITEKIUIAJ RADIO

Kipano se xiuitl, toikniuaj katli itstoyaj ipan kali Betel kichijchiuayayaj kampa ueliskiaj tlamachtisej ipan radio WBBR, ipan altepetl Staten Island (Nueva York). Achtoui kikualchijchijkej nopa tlali, kiketskej se ueyi kali kampa itstoskiaj katli nopaya tlatekipanoskiaj uan kichijchijkej seyok kali kampa kitlaliskiaj tlen motekiuiskia. Kema tlankej kichijchiuaj ni kali, toikniuaj pejkej kikualchijchiuaj nopa tepostli tlen kitekiuiskiaj kema tlamachtiskiaj ipan radio. Pero teipa kiixnamikiskiaj se keski tlaouijkayotl.

Nopa achtoui tlaouijkayotl kiixnamijkej kema monejki kitlalisej nopa ueyi antena tlen iueueyaka eliyaya 91 metros, uan monekiyaya kiuiyonisej ipan ome postekuauitl tlen kipiayaya 61 metros iuejkapanka. Kema achtoui kinejkej kiketsasej, amo uelkej. Pero toikniuaj tlauel motemachijkej ipan Jehová. Toikni Calvin Prosser, kiijtok: “Tlaj nima tijketstoskiaj, uelis timoueyimatiskiaj uan tikijtojtoskiaj: ‘Xikitakaj tlen tijchijkej’”. Toikniuaj amo kiampa kichijkej pampa kiueyichijkej Jehová. Pero teipa kiixnamikiskiaj sekinok kuesoli.

Kiketsaj se poste tlen nopa antena WBBR.

Ipan nopa tonali, ayamo miakej kikakiyayaj radio, yeka amo kipantiyayaj nopa tepostli tlen motekiuiyaya ipan radio. Toikniuaj monejki kiompakakouasej se transmisor tlen kipiayaya se 500 vatios. Uan kitekiuijkej imicrófono se teléfono kampa kamanaltisej. Ipan se youali tlen febrero, pejkej kiitaj tlaj kena kikakiyayaj sekinok tlen nopaya kiijtouayayaj. Toikniuaj kinekiyayaj maseualmej ma kikakikaj se tlenijki ipan radio, yeka pejkej uikaj tlen ika kiueyichiuayayaj Jehová. Ernest Lowe kiijtoua juez Rutherford b kinkaktoya ipan radio kema itstoya Brooklyn, tlen mokauayaya se 25 kilómetros iuejkaka, uan kinnojnotski kema uikayayaj.

“Toikni Rutherford, kiijtok: ‘Ayokmo xitlauejchiuakaj! Kakisti kejuak moteuiaj mistomej’”. Toikniuaj nima kiseuijkej nopa transmisor. Maske pinauayayaj, kiitakej kena kikakiyayaj tlen kiijtouayayaj ipan radio.

Ipan febrero 24, 1924, pejkej kitekiuiaj nopa emisora uan toikni Rutherford kiijtok nopaya tlamachtiskiaj “tlen Jesús kichiuas kema tlanauatis”. Ya kiijtok kichijchijkej nopa emisora pampa kinekiyayaj kinpaleuisej nochi maseualmej ma kikuamachilikaj Biblia uan ma kiitakaj tiitstokej ipan itlamia tonali.

Ika momaarraves nesi: Toikni Rutherford ijkatok kampa eltok nopa achtoui radio.

Ika momanejmak nesi: Nopa transmisor uan nopa radio.

Miakej kikajkej nopa tlamachtili tlen mopanoltik nopaya. Uan toikniuaj kitekiuijkej nopa emisora 33 xiuitl.

AMO MAJMAJKEJ KEMA KINTLATEILJUIJKEJ TLAYAKANANIJ

Ipan julio 1924, Estudiantes de la Biblia monechikojkej ipan altepetl Columbus (Ohio). Nopaya asikej se keskij toikniuaj katli kampa ueli euayayaj uan kamanaltiyayaj alemán, árabe, francés, griego, húngaro, inglés, italiano, lituano, polaco, ruso uan ucraniano, yeka monejki kintlajtolkuepilisej nopa tlamachtili. Se keski tlamachtili kipanoltijkej ipan radio uan nojkia mojmostla tematiltijkej se keski tlamantli ipan periódico Ohio State Journal.

Ueyi tlanechikolistli tlen mochijki ipan Columbus (Ohio), 1924.

Ipan jueves, julio 24, kipano 5 mil toikniuaj katli yajtoyaj ipan nopa ueyi tlanechikolistli tlajtolmoyajkej. Temajmakakej nechka 30 mil amochtli uan pejkej kinmachtiaj miakej. Nopa pilamochtsi The Watch Tower kiijtok “tlen más kinpakti toikniuaj tlen nopa ueyi tlanechikolistli, elki kema tlajtolmoyajkej”.

Teipa panok seyok tlamantli tlen tlauel ipati. Ipan viernes, julio 25, toikni Rutherford kipojki se amatl kampa kintlateiljuiyayaj katli tlayakanayayaj ipan religiones, katli tlayakanayayaj ipan política, uan katli tlanamakayayaj “pampa inijuantij amo kiniljuiyayaj maseualmej tlen Dios kichijtok para nochipa ma itstokaj”. Nojkia nopa amatl kiijtouayaya amo kuali tlen kichiuayayaj pampa “inijuantij kiijtouayayaj Dios kitekiuiyaya nopa Sociedad de Naciones uan ‘kiampa tlanauatiyaya ipan Tlaltipaktli’”. Estudiantes de la Biblia monekiyaya kinextisej tlalnamikij uan amo majmauisej kema tematiltiskiaj ni tlamantli.

Nopa pilamochtsi The Watch Tower kiijtok kenijkatsa kinpaleuik toikniuaj nopa ueyi tlanechikolistli, nopaya kiijtouayaya: “Maske ayamo itstoyaj miakej toikniuaj ipan nopa ueyi tlanechikolistli ipan Columbus, tlauel kinpaleuik kuali ma tlaneltokakaj [ . . . ] uan amo ma kinmakasikaj ininkualankaitakauaj”. Leo Claus, katli nojkia itstoya ipan nopa ueyi tlanechikolistli, kiijtok: “Kema tikiskej tlen nopa ueyi tlanechikolistli, tlauel tiyolpaktoyaj uan timosentlalijtoyaj titematiltisej tlen kiijtok toikni Rutherford”.

Nopa pilamochtsi Ecclesiastics Indicted.

Ipan octubre, Estudiantes de la Biblia pejkej kimoyauaj nopa amatl tlen kipojki toikni Rutherford, itoka eliyaya Ecclesiastics Indicted (tikintlateiljuiaj katli tlayakanaj ipan religión). Toikni Frank Johnson kititlankej ma kimoyaua nopa amatl ipan altepetl Cleveland (Oklahoma), uan nima tlanki kimoyaua maske nojua poliuiyaya se 20 minutos para panoskiaj toikniuaj. Amo ueliskia kinchias kampa ueli, pampa se keskij maseualmej tlauel kualaniyayaj uan kitokilijtinemiyayaj. Yeka yajki motlatito ipan se iglesia tlen eltoya nechka. Amo aka itstoya nopaya, yeka kitlalik se pilamatsi ipan iBiblia katli tlamachtiyaya uan kampa moseuiyayaj maseualmej, uan nima kiski. Uan nojua panok ipan ome iglesias uan nojkia kiampa kichijki.

Frank nima yajki kampa kiiljuijtoyaj kikuitikisaskiaj. Motlatito iika se gasolinera, kiampa amo kipantiskiaj nopa tlakamej katli kitotokatinemiyayaj. Inijuantij panokej ipan se carro pero amo kiitakej. Teipa, panokej nopa toikniuaj katli tlajtolmoyajkej nechka, uan Frank yajki ininuaya.

Se toikni kiijtok: “Kema tikistiauiyayaj tlen nopa altepetl, tipanokej iixmelak nopa eyi iglesias. Uan tikinitakej se 50 maseualmej itstoyaj kalteno. Se keskij kipojtoyaj nopa pilamatsi uan sekij kinextiliyayaj katli tlamachtiyaya nopaya. ¡Nechka techpantiaj ni maseualmej! Yeka tlauel tijtlaskamatilijkej Jehová pampa techmanauik uan amo techteuijkej katli amo kinekiyayaj kikakisej tlen kichiuas iTlanauatijkayo Dios”.

TLAJTOLMOYAUAJ SEJKANOK UAN AMO MAJMAUIJ

Józef Krett.

Ipan sekinok altepemej, Estudiantes de la Biblia nojkia kinextijkej amo majmauiyayaj kema tlajtolmoyauayayaj. Ika ajko tlen Francia, Józef Krett kinmachtik polacos katli tekitiyayaj ipan minas. Nojkia, kipanolti se tlamachtili tlen itoka “Nechka moyolkuisej katli miktokej”. Kema kimoyajkej nopa amatl tlen ika kintlanejkej, se sacerdote kiniljuik maseualmej amo ma yakaj. Uan inijuantij amo kineltokakej. Monechikojkej kipano 5 mil maseualmej uan nopa sacerdote nojkia yajki. Toikni Józef kiiljuik nopa sacerdote nojkia ueliskia kiijtos tlen kineltoka, pero ya amo kinejki. Toikni temajmakak nochi nopa amatlajkuiloli tlen kiuikatoya uan kiijtok maseualmej kinekiyayaj momachtisej iTlajkuilol Dios (Amós 8:11).

Claude Brown.

Ipan África, toikni Claude Brown kimoyajki nopa kuali tlamachtili ipan Costa de Oro (nama kiixmatij Ghana). Tlamachtili tlen kipanoltik uan amatlajkuiloli tlen kimoyajki, kinpaleuik miakej maseualmej ma kimatikaj tlen melauak. John Blankson, katli momachtiyaya kenijkatsa tepajtis, kikajki se tlamachtili tlen kipanoltik toikni Brown uan kimatki eliyaya tlen melauak. John kiijtoua: “Tlen nijkajki, kichijki ma niyolpaki uan nitepouiliyaya kampa nimomachtiyaya”.

John Blankson.

Se tonali, John yajki ipan se iglesia anglicana uan pejki kitlatsintokia nopa sacerdote se keski tlamantli tlen Trinidad, pampa kimatiyaya Biblia amo tlamachtia nopa tlamantli. Nopa sacerdote chikauak kiiljuik: “¡Ta amo tieli se Cristo itokilijka! ¡Ta tijneltoka Diablo! ¡Xikisa!”.

Kema John yajki ichaj, kichijki se carta uan kititlanilik nopa sacerdote. Nopaya kiiljuik ma monechikokaj uan ma kiixtoma ininixpa miakej maseualmej tlaj nelia melauak nopa Trinidad. Nopa sacerdote kinankilik nopa carta uan kiiljuik ma yaui ipan ioficina katli tlayakanayaya ipan nopa escuela kampa momachtiyaya. Nopa maestro kitlatsintokik John tlaj nelia kitlajkuiljuilijtoya nopa sacerdote.

John kinankilik: “Kena nijtlajkuiljuilik”.

Nopa maestro kinauatik John sampa kitlajkuiljuili nopa sacerdote uan ma kiiljui ma kitlapojpoljui. John kiijkuilok ni tlamantli:

“Nomaestro nechiljuik ma nimitstlajkuiljuilik uan ma nimitsiljui xinechtlapojpoljui, kena kiampa nijchiuas tlaj tikijtos titlamachtia tlen amo melauak”.

Nopa maestro mosentlachilik uan kitlajtlanik: “Blankson, ¿tijneki tikiljuis ni tlamantli?”.

John kinankilik: “Kena, kiampa nijneki nikiljuis”.

Nopa maestro kiiljuik: “Uajka timitskixtisej tlen ni escuela. ¿Timoiljuia kinamiki tijtlaijiljuis nopa sacerdote katli kitekimakatok gobierno uan nojua tiitstos ipan ni escuela?”.

John kiijtok: “Maestro, [ . . . ] kema titechmachtia uan amo tijkuamachiliaj se tlenijki, tojuantij timitstlatsintokiaj”.

Nopa maestro kiijtok: “Nopa nelia”.

John kinankilik: “Maestro, ya nopa tlen nijnejki nijchiuas. Nopa sacerdote techmachtiyaya tlen kiijtoua Biblia uan na san nijtlajtlanik se tlamantli. Tlaj ya amo uelki nechnankilia, uajka amo kinamiki nikiljuis ma nechtlapojpoljui”.

Blankson amo kikixtijkej tlen nopa escuela uan amo kema kiiljuik nopa sacerdote ma kitlapojpoljui.

NOJUA MOCHIJKI SEKINOK TLAMANTLI

Kema The Watch Tower kiijtok tlen kichijkej toikniuaj ipan xiuitl 1924, kiijtok: “Tojuantij nojkia tikijtouaj kej David: ‘Toteko Dios, ta tinechfuersajmakak ipan nopa tlateuijkayotl’ (Salmo 18:39). Ipan ni xiuitl tlauel timoyolchikajkej pampa tikitakej kenijkatsa toTeko techpaleuijtok. [ . . . ] Dios tlauel kinteochijtok toikniuaj [ . . . ] pampa kichijtokej kampeka tlajtolmoyauasej ika pakilistli”.

Ipan itlamia xiuitl 1924, toikniuaj kinejkej más maseualmej ma kikakikaj nopa kuali tlamachtili ipan radio. Yeka kitlalijkej seyok estación nechka Chicago. Kitokaxtijkej WORD, pampa kinekiyayaj kiijtosej ika inglés TLAJTOLI tlen Dios. Nopa transmisor kipiayaya 5 mil vatios, yeka maseualmej katli itstoskiaj uejka o hasta ajko tlen Canadá, ueliskiaj kikakisej nopa kuali tlamachtili.

Ipan 1925 kikuamachiliskiaj sekinok tlamachtili. Estudiantes de la Biblia kikuamachiliskiaj tlake kiijtosneki tlen kiijtoua Apocalipsis capítulo 12. Se keskij toikniuaj amo kinpaktiskia nopa yankuik tlamachtili tlen kiniljuiskiaj, pero sekij kena yolpakiskiaj pampa kikuamachiliskiaj tlake panok iluikak uan kenijkatsa nopa tlapaleuik ipan Tlaltipaktli.

a Nama eli Tlen tijchiuasej ipan tlanechikoli Kej Timonejnemiltiaj uan Titlajtolmoyauaj.

b Joseph Rutherford, uejkajkia kinyakanayaya Estudiantes de la Biblia, uan kiixmatiyayaj kej “juez” Rutherford. Kiampa kiiljuiyayaj pampa kema ayamo tlatekipanouayaya Betel, kemantika tekitiyaya kej juez ipan Tribunal del Octavo Circuito Judicial tlen Misuri.