1. ¿Tlake tlamantli kichiuaj tosiuaikniuaj ipan toTeotsij itlanechikol, uan tlake kiixnamikij? (Xikita tlaixkopinkayotl ipan ipantsajka).

TLAUEL tiyolpakij pampa ipan tlanechikoli tikinpiaj tosiuaikniuaj katli tlauel tekitij. Inijuantij tlanankiliaj ipan tlanechikoli, tlajtolmoyauaj uan motekipachouaj ipan tlen kinpano sejse toikniuaj uan nojkia sekij tlapaleuiaj kema kikualchijchiuaj se tlamantli kampa timosentiliaj. Inijuantij nojkia kiixnamikij kuesoli. Kemantika moneki kinmokuitlauisej inintatauaj katli ya uejueyij. Nojkia, sekij moneki kiijiyouisej pampa ininchampoyouaj amo kinkauaj ma tlaueyichiuakaj. Uan sekij moneki tlauel chikauak tekitisej pampa ininselti kiniskaltiaj ininkoneuaj.

2. ¿Kenke tlauel moneki ma tikinpaleuikaj tosiuaikniuaj?

² Moneki tijchiuasej kampeka tikinpaleuisej tosiuaikniuaj. ¿Kenke? Pampa ipan ni tonali, siuamej kemantika amo kinpatiitaj. Nojkia, pampa ipan Biblia kiijtoua moneki tikinpaleuisej. Se neskayotl, apóstol Pablo kiniljuik toikniuaj tlen Roma kuali ma kiselikaj Febe uan ma kipaleuikaj ika tlen moneki (Rom. 16:1, 2). Kema Pablo eliyaya fariseo, itstoya ininuaya maseualmej katli nojkia amo kinpatiitayayaj siuamej. Uan kema mochijki se Cristo itokilijka kichijki kej Jesús, uan kinpatiitak siuamej uan kintlepanitak (1 Cor. 11:1).

3. 1) ¿Kenijkatsa kinitayaya Jesús siuamej? 2) ¿Kenijkatsa kinitayaya siuamej katli kichiuayayaj itata ipakilis?

³ Jesús kinpatiitak nochi siuamej (Juan 4:27). Ya amo eliyaya kej nopa judíos katli tlayakanayayaj ipan religión. Se enciclopedia kiijtoua: “Jesús amo kema kiijtok yon se tlamantli tlen ika kinextik amo kinpatiitayaya siuamej”. Jesús nojua tlauel kinpatiitak uan kiniknelik siuamej katli kichiuayayaj itata ipakilis. Yeka, kema kiijtok itokilijkauaj eliyayaj kej ichampoyouaj, amo san kiniljuik tlakamej, nojkia kiniljuik siuamej (Mat. 12:50).

4. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

 ⁴ Jesús nochipa kinejki kinpaleuis nopa siuamej katli kinitayaya kejuak isiuaikniuaj. Nojkia kinpatiitak uan kinmanauik. Ma tikitakaj kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Jesús.

5. ¿Kenke se keski tosiuaikniuaj ouij kimatij itstosej ininuaya sekinok?

⁵ Nochi tojuantij, tlakamej o siuamej, techpaktia tiitstosej ininuaya sekinok. Maske nochi techpaktia, kemantika sekij tosiuaikniuaj amo uelij kichiuaj. ¿Kenke? Ma tikitakaj tlake kiijtouaj se keskij. Se tosiuaikni katli itoka Jordan * kiijtoua: “Pampa amo nimonamiktijtok, kemantika nijyolmati kejuak amo tleno nopati ipan tlanechikoli”. Kristen, se precursora katli sejkanok tlatekipanoto, kiijtoua: “Kema namanok tiasi ipan se tlanechikoli, uelis tijyolmatis kejuak moselti tiitstok”. Ni tlamantli amo san kinpano tosiuaikniuaj, nojkia kinpano toikniuaj tlakamej. Toikniuaj katli itstokej ininuaya ininchampoyouaj katli amo momachtiaj Biblia, uelis kiyolmatisej ininchampoyouaj amo kinikneliaj uan nojkia uelis kiampa kiyolmatisej ika toikniuaj. Uan uelis kiyolmatisej kejuak itstokej ininselti pampa mokokouaj uan amo uelij kisaj, o pampa kimokuitlauiaj se tlen ichampoyouaj katli mokokoua. Se tosiuaikni katli itoka Annette kiijtoua: “Pampa nijmokuitlauiyaya nonana, amo ueliyaya nia kampa nechtlaneuiyayaj”. 

6. Kej kiijtoua Lucas 10:38-42, ¿kenijkatsa Jesús kinpaleuik María uan Marta?

⁶ Jesús kichijki kampeka itstos ininuaya siuamej katli tlaneltokayayaj uan kinitayaya kej isiuaikniuaj, uan inijuantij kiitayayaj kej se kuali ininuampo. Ma tikitakaj kenijkatsa mouikak ininuaya María uan Marta, katli amo monamiktijtoyaj (xijpoua Lucas 10:38-42). Pampa Jesús kuali kinnojnotsayaya uan kintlepanitayaya, inijuantij kuali kiyolmatiyayaj. Yeka, se tonali María amo kenijki kiitak moseuis iikxitla Jesús pampa kinekiyaya kitlakakilis. * Uan Marta, amo pinajki kema kiiljuik Jesús kenke María amo kipaleuiyaya tlakualchiuas. Ipan nopa tonali, Jesús kinmachtik se tlamantli tlen tlauel ipati. Uan nojkia kinextik motekipachouayaya ipan inijuantij uan ipan ininikni Lázaro, pampa kinpaxalouayaya (Juan 12:1-3). Yeka, kema Lázaro mokokok María uan Marta nima kiiljuijkej ma kinpaleui (Juan 11:3, 5).

7. ¿Kenijkatsa uelis tikinyolchikauasej tosiuaikniuaj?

⁷ Sekij tosiuaikniuaj moitaj ininuaya sekinok toikniuaj san ipan tlanechikoli. Yeka, tlauel moneki tijchiuasej kampeka kuali tikinselisej, kuali tikinnojnotsasej uan tijnextisej timotekipachouaj ipan tlen kinpano. Jordan, katli tikijtojkej achtoui, kiijtoua: “Tlauel kuali nijyolmati kema sekinok kiijtouaj kuali nitlanankilik ipan tlanechikoli, kema nechtlaneuij ma nitlajtolmoyaua ininuaya uan kema kinextiaj motekipachouaj ika tlen nechpano”. Tosiuaikniuaj moneki kiyolmatisej tlauel tikinpatiitaj. Se tosiuaikni katli itoka Kia, kiijtoua: “Tlaj amo ueli nia ipan se tlanechikoli, nijmati toikniuaj nima nechtlajkuiljuilisej pampa kinekij kimatisej kenijkatsa niitstok. Nopa kinextia toikniuaj motekipachouaj pampa kinekij kuali ma niitsto”.  

8. ¿Ipan tlake sekinok tlamantli uelis tijchiuasej kej Jesús?

⁸ Ma tijchiuakaj kej Jesús uan ma tijkixtikaj tonali uan kiampa tiitstosej ininuaya tosiuaikniuaj. Uelis tikintlaneuisej ma tlakuatij tochaj o uelis san tikamanaltisej ininuaya. Kema  kiampa tijchiuasej, ma tikamanaltikaj tlen uelis techpaleuis (Rom. 1:11, 12). Yeka, ueuejtlakamej moneki kichiuasej kej Jesús. Maske Jesús kimatiyaya tlauel ouij kiyolmatiyayaj katli amo mosenkajtoyaj, kiijtok tlaj se akajya kinekiyaya nelnelia yolpakis, amo san monekiyaya mosiuajtis o kinpias ikoneuaj, monekiyaya kiachtouitlalis kitekipanos toTeotsij ipan inemilis (Mat. 19:12; Luc. 11:27, 28).

9. ¿Kenijkatsa ueuejtlakamej uelis kinpaleuisej tosiuaikniuaj?

⁹ Ueuejtlakamej moneki kinitasej tosiuaikniuaj kejuak ininnanauaj uan ininsiuaikniuaj (1 Tim. 5:1, 2). Moneki kichiuasej kampeka kikixtisej tonali kema nechka peuas uan kema tlamis tlanechikoli uan kiampa kamanaltisej ininuaya. Kristen kiijtoua: “Se ueuejtlakatl kiitak tlauel nimotekiuiyaya uan amo ueliyaya nijchiua se keski tlamantli, yeka nechtlajtlanik ipan tlake nimotekiuiyaya. Nijtlaskamatilik pampa kinextik motekipachouayaya”. Kema ueuejtlakamej kichiuaj kampeka ajachika kamanaltisej ininuaya tosiuaikniuaj, kinextiaj motekipachouaj ipan tlen kinpano. * Annette, katli tikijtojkej achtoui, nojkia kiijtoua kenijkatsa kipaleuijtok ni tlamantli: “Nechpaleuijtok pampa kuali timoixmatij. Yeka, kema nijpia se kuesoli, amo nipinaua nikiniljuis ma nechpaleuikaj”.

10. ¿Tlake uelis kinpaleuis tosiuaikniuaj kuali ma kiyolmatikaj?

¹⁰ Kuali tijyolmatij kema sekinok kiitaj tlake tlamantli kuali tijchiuaj uan techiljuiaj tlauel kipatiitaj toteki. Tlaj amo aka kichiua, uelis timokuesosej. Abigaíl, se precursora katli amo monamiktijtok, kemantika kiyolmati kejuak amo kipatiitaj, ya kiijtoua: “Kemantika san kiijtouaj nieli iichpoka se akajya o isiuaikni se akajya. Nijyolmati kejuak amo nechpatiitaj”. Nama ma tikitakaj tlake kiijtok se tosiuaikni katli itoka Pam, ya tlatekipanok kej misionera miak xiuitl uan monejki sampa tlakuepilis ichaj pampa kinmokuitlauito itatauaj. Nama kipia kipano 70 xiuitl uan nojua eli precursora, ya kiijtoua: “Tlauel nechyolchikaua kema sekinok nechiljuiaj tlauel nechikneliaj”.

11. ¿Kenijkatsa kinextik Jesús kinpatiitayaya nopa siuamej katli iuaya yauiyayaj kema tlajtolmoyauayaya?

¹¹ Jesús tlauel kipatiitak tlen kichiuayayaj se keski siuamej katli kuali tlaneltokayayaj uan “kimakayayaj inintomij para kipaleuisej” (Luc. 8:1-3). Ya amo san kinkauilik ma kipaleuikaj, nojkia kinixtomilik se keski tlamachtili tlen tlauel ipati. Se neskayotl, ya kiniljuik mikiskia uan sampa moyolkuiskia (Luc. 24:5-8). Sanse kej kichijki ininuaya itokilijkauaj, Jesús kiniljuik tlake ueliskia kichiuasej uan kiampa kiijiyouiskiaj tlen teipa kiixnamikiskiaj (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Onka se tlamantli tlen tlauel pankisa: kema kiitskitoj Jesús, itokilijkauaj mochololtijkej, uan kema Jesús kikuapilojtoyaj, se keski siuamej amo kitlauelkajkej (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41).

12. ¿Tlake kiniljuik Jesús ma kichiuakaj se keski siuamej?

¹² Jesús kiniljuik se keski siuamej ma kichiuakaj se keski tlamantli tlen tlauel ipati. Se neskayotl, katli achtoui kiitakej Jesús moyolkuitoya, elkej siuamej. Teipa, Jesús kiniljuik ma yakaj uan ma kinmatiltikaj itokilijkauaj, ya moyolkuitoya (Mat. 28:5, 9, 10). Uan ipan Pentecostés, xiuitl 33, kema Jehová kinmakak itonal se keski maseualmej, uelis nojkia nopaya itstoyaj siuamej. Tlaj kena, inijuantij nojkia kiselijkej toTeotsij itonal uan kiampa kiijtojkej ipan miak tlajtoli “miak uejueyi tlamantli tlen toTeko kichijtok” (Hech. 1:14; 2:2-4, 11).  

13. 1) Ipan ni tonali, ¿kenijkatsa tlatekipanouaj se keski tosiuaikniuaj? 2) ¿Kenijkatsa uelis tijnextisej tikintlaskamatiliaj?

¹³ Kinamiki tlauel tikintlaskamatilisej tosiuaikniuaj pampa kichiuaj se ueyi kampeka kitekipanosej Jehová. Tosiuaikniuaj tlauel tlapaleuiaj, kej kema kichijchiuaj o kikualchijchiuaj kali kampa timosentiliaj, tlajtolmoyauaj ipan sekinok tlajtoli uan kema yauij tlapaleuiaj ipan Betel se keski tonali. Nojkia, tlapaleuiaj kampa tlasosoloua se tlenijki, kema tlapaleuiaj ma motlajtolkuepa amatlajkuiloli uan kema tlatekipanouaj kej precursoras o misioneras. Uan kej toikniuaj tlakamej, inijuantij yauij kampa kinmachtiaj precursores, kampa kinmachtiaj tlajtolmoyauanij uan ipan Galaad. Nojkia, tosiuaikniuaj katli kipiaj ininueue, tlauel kinpaleuiaj kema kipiaj se tekitl ipan toTeotsij itlanechikol. Yeka, tlaj inijuantij amo kinpaleuiskiaj ininueuejuaj, katli elij kej “regalos tlen yajatili”, ueuejtlakamej amo ueliskiaj kitlamichiuasej ininteki (Efes. 4:8). ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej tosiuaikniuaj katli kichiuaj kampeka nojua kitekipanosej Jehová?   

14. Kej kiijtoua Salmo 68:11, ¿tlake kichiua se kuali ueuejtlakatl?

¹⁴ Se kuali ueuejtlakatl kimati tosiuaikniuaj elij “tlauel miakej” uan kichiuaj ininteki ika pakilistli, uan sekij tlen inijuantij tlauel kuali tlajtolmoyauaj (xijpoua Salmo 68:11 *). Yeka, ueuejtlakamej nojkia uelis kiyekosej miak tlamantli tlen inijuantij. Abigaíl, katli tikijtojkej  achtoui, tlauel kiyolchikaua kema toikniuaj kitlatsintokiaj kenijkatsa peua kinkamanaljuia maseualmej. Ya kiijtoua: “Nopa nechpaleuia ma nikita Jehová nechmakatok se tekitl ipan tlanechikoli”. Ueuejtlakamej nojkia kimatij tosiuaikniuaj katli kuali tlaneltokaj uan amo kitlauelkajtokej toTeotsij, uelis tlauel kinpaleuisej tosiuaikniuaj ichpokamej kema kiixnamikij se kuesoli (Tito 2:3-5). Nochi ni tlamantli kinextia moneki tikiniknelisej uan tikinpatiitasej tosiuaikniuaj.

15. ¿Kema monekis ma tikinpaleuikaj uan ma tikinmanauikaj tosiuaikniuaj?

¹⁵ Kemantika, uelis se keski tosiuaikniuaj monekis ma tikinmanauikaj uan ma tikinpaleuikaj (Is. 1:17). Ximoiljui, uelis se tosiuaikni katli mijki iueue o moamaxelojtok, monekis ma tijpaleuikaj kema kamanaltis ininuaya sekinok o tijpaleuisej ika se keski tekitl tlen kichiuayaya iueue. Uelis se tosiuaikni katli ya ueyi, monekis kamanaltis ininuaya tepajtianij. Nojkia, tlaj se tosiuaikni eli precursora uan tlatekipanoua ipan sekinok tlamantli ipan toTeotsij itlanechikol, uelis monekis ma tijmanauikaj tlaj sekinok toikniuaj kiijtouaj amo tlauel tlajtolmoyaua kej sekinok precursores. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej? Sampa ma tikitakaj tlake kichijki Jesús.

16. Kej kiijtoua Marcos 14:3-9, ¿kenijkatsa Jesús kimanauik María?

¹⁶ Jesús amo mokamatsajki kema kiitak kinijilnamikiyayaj isiuaikniuaj pampa moiljuijtoyaj kichijtoyaj tlen amo kinamiki, ya nimantsi kinmanauik. Se tonali, Jesús kimanauik María kema Marta kualanki iuaya (Luc. 10:38-42). Uan teipa sampa kimanauik kema sekinok kiijtojkej María kichijtoya se tlamantli tlen amo kuali (xijpoua Marcos 14:3-9). Jesús kimatiyaya kenke kichijtoya, yeka kiijtok: “Ni siuatl nechchiuilia tlen kuali. [...] Kichijki tlen uelki”. Nojkia kiijtok ni tlajtolpanextili: “Kampa ueli ipan nochi Tlaltipaktli kampa tlakamej teixtomilisej iTlajtol toTeko, nojkia tepouilisej tlen nechchiuilik ni siuatl”. Uan nelia moaxitia pampa ipan ni ipan ni tlamachtili ya nopa timomachtiaj. Tlen Jesús kichijki tlauel kiyolchikajki María. Jesús kinextik kenijkatsa María temakayaya ika nochi iyolo tlen kipixtoya uan kiampa kinextik kema titlajtolmoyauaskiaj ipan nochi Tlaltipaktli nojkia titemakaskiaj tlen tijpiaj.

17. ¿Kema monekis tijmanauisej se tosiuaikni? Xikijto se neskayotl.

¹⁷ Uan tojuantij, ¿tikinmanauiaj tosiuaikniuaj kema moneki? Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli. Se keski toikniuaj kiitaj se tosiuaikni, katli iueue amo tlaneltoka, miakpa asi ipan tlanechikoli kema ya pejtok uan kema tlami nima yaui ichaj, uan nojkia amo kema kinuika ikoneuaj ipan tlanechikoli. Yeka, peuaj kiijilnamikij uan motlatsintokiaj kenke nopa tosiuaikni amo kiiljuia iueue ma kikaua kinuikas ikoneuaj. Maske kiampa moiljuiaj, amo kimatij nopa tosiuaikni kichiua se ueyi kampeka. Uelis pampa nojua moneki kichijteuas se keski tlamantli ichaj, uan nojkia tosiuaikni amo iselti kitlapejpenia tlake kichiuas ika ikoneuaj. ¿Tlake uelis tijchiuasej? Tlaj tikiljuiaj nopa tosiuaikni tlauel kuali tlen kichiua uan nojkia tikiniljuiaj sekinok, uelis ayokmo kiijilnamikisej.

18. ¿Ika tlake sekinok tlamantli uelis tikinpaleuisej tosiuaikniuaj?

¹⁸ Nojkia, uelis tijnextisej tlauel tikinpatiitaj tosiuaikniuaj kema tikinpaleuiaj ika se keski tlamantli (1 Juan 3:18). Annette, katli kimokuitlauiyaya inana katli tlauel mokokouayaya, kiijtoua: “Kemantika se keskij toikniuaj uan tosiuaikniuaj nechpaxalouayayaj, kiualikayayaj tlakualistli uan kimokuitlauiyayaj nonana, kiampa ueliyaya nimotekiuia ipan sekinok tlamantli. Kema kiampa kichiuayayaj, nijyolmatiyaya  tlauel nopati ipan tlanechikoli uan tlauel nechikneliyayaj”. Uan se toikni, kipaleuik Jordan kema kiiljuik kenijkatsa kimokuitlauiskia icarro. Jordan kiijtoua: “Tlauel nechpaleuia kema nikita toikniuaj motekipachouaj pampa kinekij amo tleno ma nechpano”.

19. ¿Ika tlake sekinok tlamantli uelis ueuejtlakamej kinpaleuisej tosiuaikniuaj?

¹⁹ Ueuejtlakamej moneki kiitasej tlake kinpoloua tosiuaikniuaj, pampa Jehová kiita tlaj kuali kinmokuitlauiaj (Sant. 1:27). Yeka, sanse kej Jesús, moneki kiitasej tlake tlamantli amo uelij kichiuaj, kinnojnotsasej ika yamanik uan amo kinnauatisej ma kichiuakaj se tlenijki (Mat. 15:22-28). Kema ueuejtlakamej kichiuaj kampeka kinpaleuisej tosiuaikniuaj, kinpaleuiaj ma kiyolmatikaj tlauel kinpatiitaj. Kej nopa kipanok tosiuaikni Kia kema yajki mochantia sejkanok. Kema toikni katli kinyakana tlajtolmoyauanij kimatki, kiniljuik sekinok toikniuaj ma kipaleuikaj. Kia kiijtoua: “Ayokmo tlauel nimotekipachok. Tlauel nechyolchikajki tlen nechiljuijkej uan pampa nechpaleuijkej, ueuejtlakamej kinextijkej tlauel nechpatiitaj ipan tlanechikoli uan nochipa nechpaleuisej kema nikixnamikis se kuesoli”.

20, 21. ¿Kenijkatsa tijnextiaj tikinpatiitaj tosiuaikniuaj?

²⁰ Ipan tlanechikoli uelis tikinpantisej miakej tosiuaikniuaj katli tlauel tekitij uan kinamiki ma tikinpaleuikaj. Kema timoyoliljuiaj ipan tlen Jesús kichijki, tikitaj moneki tijchiuasej kampeka tijkixtisej tonali uan kiampa tikinixmatisej, tikintlaskamatilisej uan tikinyolchikauasej pampa kichiuaj se ueyi kampeka kitekipanosej toTeotsij, uan kema monekis, ma tikinmanauikaj.

²¹ Kema Pablo tlanki kiijkuiloua amochtli Romanos, kiijkuilok inintoka chiknauij tosiuaikniuaj (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15). Uelis tlauel moyolchikajkej kema kikajkej kintlajpalouayaya uan kipatiitayaya ininteki. Tlaj tojuantij nojkia tikinpaleuiaj nochi tosiuaikniuaj ipan tlanechikoli, tijnextisej tikinpatiitaj uan tikinitaj kej tochampoyouaj.