1-3. ¿Kenke Jesús itokilijkauaj ouij tlajtolmoyauaskiaj ipan nochi Tlaltipaktli?

JESUCRISTO kintitlanki itokilijkauaj ma tlamachtitij “ipan nochi tlaltinij”. Yeka monekiskia tlajtolmoyauaskiaj ipan nochi Tlaltipaktli (Mat. 24:14; 28:19). ¡Monekiyaya tlauel tekitisej!

² Maske toikniuaj kiikneliyayaj Jesús uan kinpaktiyaya tlajtolmoyauasej, moiljuiyayaj ouij tlajtolmoyauaskiaj ipan nochi Tlaltipaktli. ¿Kenke? Se. Pampa amo miakej eliyayaj. Ome. Temachtiyayaj Jesús eliyaya toTeotsij iKone, maske maseualmej kimatiyayaj ya kimiktijtoyaj. Eyi. Pampa miakej kiijtouayayaj itokilijkauaj amo ixtlamatiyayaj (Hech. 4:13). Katli tlayakanayayaj ipan religión judía momachtijtoyaj ipan kuajkuali escuelas, uan Jesús itokilijkauaj amo. Tlamachtiyayaj san tlen uejkajkia momajtoyaj kichiuaj nopa judeaeuanij. Yeka, Jesús itokilijkauaj uelis moiljuiyayaj: “Amo kinekisej techtlakakilisej pampa amo techtlepanitaj”.

³ Naui. Jesús kiniljuijtoya itokilijkauaj kinkualankaitaskiaj, kintlaijiyouiltiskiaj uan kinmiktiskiaj (Luc. 21:16, 17). Makuili.  Ininchampoyouaj uan ininuampoyouaj kintlauelkauaskiaj. Chikuasej. Kimatiyayaj sekij tlamachtiskiaj tlen amo melauak. Uan chikome. Tlajtolmoyauaskiaj kampa ueliskia kinchiuilisej tlen amo kuali (Mat. 24:10-12). Maske kipiaskiaj nochi nopa tlaouijkayotl, moiljuiyayaj kenijkatsa ueliskia tlajtolmoyauatij “hasta kampa más uejuejka pilaltepetsitsij ipan ni Tlaltipaktli” (Hech. 1:8).

4. ¿Kenijkatsa uelkej tlajtolmoyajkej Jesús itokilijkauaj?

⁴ Maske Jesús itokilijkauaj kimatiyayaj ouij kichiuaskia ni, tlaneltokakej uan tlajtolmoyajkej ne Jerusalén uan Samaria, uan teipa ipan sekinok altepemej. Kema panotoya 30 xiuitl, Pablo kiijtok “nopa tlajtoli asitok kampa ueli ipan Tlaltipaktli”. Uan katli kampa ueli euayayaj mochijkej Cristo itokilijkauaj (Col. 1:6, 23). Kema Pablo yajki Chipre, se tlanauatijketl tlen Roma mochijki Jesús itokilijka pampa “kineltokak itlajtol toTeko” (xijpoua Hechos 13:6-12).

5. 1) ¿Tlake kiijtok kichiuaskia Jesús? 2) ¿Tlake kiijtoua se amochtli panoskia kema itstoyaj Cristo itokilijkauaj?

⁵ Jesús itokilijkauaj kimatiyayaj amo ueliskiaj tlajtolmoyauaskiaj ininselti, yeka Jesús kiniljuijtoya itstoskia ininuaya uan toTeotsij kinpaleuiskia ika itonal (Mat. 28:20). Uelis nojkia kinpaleuik sekinok tlamantli. Se amochtli kiijtoua kipeualtiskiaj tlajtolmoyauasej kema itstoyaj Cristo itokilijkauaj. Uan nojkia kiijtoua teipa moiljuijkej toTeotsij kichijtoya tlen monekiyaya tlen ika kinpaleuiskia.

6. 1) ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili? 2) ¿Tlake tikitasej ipan nopa seyok tlamachtili?

⁶ Biblia amo kiijtoua tlaj toTeotsij kichijki tlen monekiyaya uan kiampa Cristo itokilijkauaj ueliskia tlajtolmoyauasej. San tijmatij Jehová kinekiyaya ma tlajtolmoyauakaj uan Satanás amo uelki kintsakuilik. Ipan ni tlamachtili tikitasej tlen uelis kinpaleuik Cristo itokilijkauaj, uan ipan nopa seyok tlamachtili tikitasej tlake techpaleuia titlajtolmoyauasej ipan nochi Tlaltipaktli.

7. ¿Kenke onkayaya tlayolseuilistli ne Roma, uan kenke tlauel ipati tlen panok ipan nopa tonali?

⁷ Ne Roma uelkej tlajtolmoyajkej pampa onkayaya tlayolseuilistli. Ipan nopa tonali, romaeuanij tlanauatiyayaj ipan miak altepemej. Uan se keski xiuitl itstoyaj ika tlayolseuilistli. Maske amo kinkauayayaj ma tlaijixnamikikaj, onkak se keski amo uejueyi tlauilankayotl kej kiijtojtoya Jesús (Mat. 24:6). Nopa romaeuanij moaxkatijkej Jerusalén ipan xiuitl 70. Maske kampa tlanauatiyayaj nojkia onkak se keski uejueyi tlauilankayotl, miakej itstoyaj ika tlayolseuilistli se 200 xiuitl. Se amochtli kiijtoua ipan yon se altepetl itstoyaj miak xiuitl ika tlayolseuilistli. Yeka, Jesús itokilijkauaj uelkej tlajtolmoyajkej.

8. ¿Kenijkatsa kinpaleuik Jesús itokilijkauaj pampa onkayaya tlayolseuilistli ne Roma?

⁸ Kema panotoya se 250 xiuitl kema ualajtoya Jesús, Orígenes kiijtok pampa onkayaya tlayolseuilistli ne Roma kinpaleuik  Jesús itokilijkauaj. Uan pampa romaeuanij kuali mouikayayaj ininuaya katli euayayaj ipan miak altepemej, Jesús itokilijkauaj uelkej tlajtolmoyajkej ipan nopa altepemej. Maseualmej itstoyaj ika tlayolseuilistli yeka amo tlateuiyayaj. Orígenes kiijtok nopa kichiuayaya ma kinekikaj kitlakakilisej nopa tlamachtili. Uan maske kemantika kintlaijiyouiltijkej, tlajtolmoyajkej kampa ueli kema onkayaya tlayolseuilistli (xijpoua Romanos 12:18-21).

9, 10. ¿Kenke Jesús itokilijkauaj amo ouij yauiyayaj ipan se altepetl?

⁹ Pampa amo ouij yauiyayaj ipan se altepetl kinpaleuik tlajtolmoyajkej. Romaeuanij kichijkej carreteras tlen iuejkaka kipano 80,000 kilómetros. Kiampa soldados nimantsi kimanauiyayaj ininaltepe uan kintlakaualtiyayaj maseualmej. Uan Cristo itokilijkauaj kitekiuiyayaj kema tlajtolmoyauayayaj, uan kiampa amo panoyayaj kuatitla, kampa uaktok tlali uan kampa tepeyo.

¹⁰ Romaeuanij nojkia nemiyayaj ipan ueyi atl. Kipiayayaj miak kampa kinketsayayaj ininakaljuaj tlen yauiyayaj ipan kipano se 900 altepemej. Yeka, Cristo itokilijkauaj nojkia kitekiuiyayaj akali kema tlajtolmoyauayayaj. Kema yauiyaya ipan sekinok altepemej amo monekiyaya kipiasej pasaporte o sekinok amatl. Uan kema yauiyayaj ipan carretera o ipan akali amo majmauiyayaj, pampa amo itstoyaj miakej tlachtekinij uan kimatiyayaj nopa soldados tlauel kintlatsakuiltiyayaj. Uan kema yauiyayaj ipan ueyi atl amo kinmakasiyayaj tlachtekinij pampa nemiyayaj miakej soldados. Maske Biblia kiijtoua Pablo kipanok tlen amo kuali ipan ueyi atl, amo kiijtoua tlaj kitlachtekilijkej (2 Cor. 11:25, 26).

11. ¿Kenke Jesús itokilijkauaj kitekiuiyayaj tlajtoli griego?

¹¹ Kampa tlanauatiyayaj romaeuanij achtouia moaxkatijtoyaj katli euayayaj Grecia. Yeka, Jesús itokilijkauaj ueliyayaj tlajtolmoyauaj ika griego uan kinnextiliyayaj tlen kiijtoua Escrituras Hebreas pampa onkayaya se Biblia ika griego tlen miakej kiixmatiyayaj. Ni kitlajtolkuepkej judeaeuanij katli itstoyaj ne Egipto uan motokaxtiyaya Septuaginta. Uan nopa sekij pilamochtsitsij kiijkuilojkej ika griego. Ika ni tlajtoli kuali kiixtomayayaj Biblia pampa kipixtoya miak tlajtoli, uan kinpaleuik ma monojnotsakaj uan ma mosentikapaleuikaj Cristo itokilijkauaj katli euayayaj kampa ueli.

12. 1) ¿Tlake nopa códice, uan kenke amo ouij kitekiuiyayaj? 2) ¿Kema pejkej kitekiuiaj Cristo itokilijkauaj nopa códices?

¹² Achtouia Cristo itokilijkauaj kitekiuiyayaj amatlajkuiloli mimiltik kema tlajtolmoyauayayaj. Ni ouij kitekiuiyayaj uan kiuikayayaj. Kema kipouayayaj, kitlapouayayaj uan teipa sampa kimimilouayayaj. Ni san iijtik kipiayaya tlajkuiloli, yeka ipan se amatlajkuiloli mimiltik kiijkuilojtoyaj san pilamochtsi Mateo. Teipa, kitekiuijkej nopa códice tlen eliyaya kej se amochtli. Ni amo ouij kitekiuiyayaj, pampa san kipatlayayaj iamayouaj uan kiampa kiasiyayaj  tlen kipouayayaj. Nopa ixtlamatinij kiijtouaj kema panotoya se 100 xiuitl kema ya ualajtoya Jesús, miakej itokilijkauaj nojua kitekiuiyayaj.

13, 14. 1) ¿Kenijkatsa kipaleuik Pablo pampa euayaya Roma? 2) ¿Kenijkatsa kinpaleuik Cristo itokilijkauaj nopa romaeuanij inintlanauatiljuaj?

¹³ Romaeuanij inintlanauatiljuaj nojkia kinpaleuik kema tlajtolmoyajkej. Pablo euayaya Roma, yeka miakpa momanauik kema tlajtolmoyauato uejka. Kema soldados kiitskijkej ne Jerusalén uan kinejkej kiuijuitekisej, kiniljuik euayaya Roma uan inintlanauatiljuaj kiijtoua achtoui moneki kitlajtolsenkauaskiaj uan teipa kitlatsakuiltiskiaj, yeka ayokmo tleno kichiuilijkej. Biblia kiijtoua nopa soldados inintlayakanka tlauel momajmatik kema kimatki euayaya Roma (Hech. 22:25-29).

¹⁴ Pampa Pablo euayaya Roma kipaleuik kema itstoya ne Filipos (Hech. 16:35-40). Ne Éfeso, maske se keskij kinekiyayaj kinmakilisej Cristo itokilijkauaj, nopa tlanauatijketl kintlakaualtik uan kiniljuik kiixpanoyayaj romaeuanij inintlanauatiljuaj (Hech. 19:35-41). Uan ne Cesarea, Pablo kiiljuik nopa tlanauatijketl ma kikaua yas Roma kiitati nopa tlanauatijketl uan kiampa kinextiliskia tlake tlamachtiyaya (Hech. 25:8-12). Uajka, ika romaeuanij inintlanauatiljuaj Cristo itokilijkauaj uelkej momanauijkej uan tlajtolmoyajkej (Filip. 1:7).

15. ¿Kanke itstoyaj judeaeuanij?

¹⁵ Pampa judeaeuanij itstoyaj ne Israel uan ipan miak altepemej uelis nojkia kinpaleuijkej tlajtolmoyajkej Jesús itokilijkauaj. Uejkajkia kinuikakej ne Asiria uan teipa sekinok kinuikakej Babilonia. Yeka kema persiaeuanij moaxkatijkej Babilonia, itstoyaj miakej judeaeuanij ipan altepemej kampa tlanauatiyayaj persiaeuanij (Est. 9:30). Kema Jesús nojua itstoya, kampa tlanauatiyayaj romaeuanij itstoyaj se 60 millones. Tlen nopa 60 millones, uelis kipano 4 millones eliyayaj judeaeuanij. Itstoyaj ne Egipto, África ika norte, Grecia, Asia Menor (Turquía) uan Mesopotamia (Iraq). Maske itstoyaj ipan sekinok altepemej, nojua kichiuayayaj tlen momajtoyaj kichiuaj ipan ininreligión (Mat. 23:15).

16, 17. 1) ¿Kenijkatsa kinpaleuik Cristo itokilijkauaj pampa judeaeuanij itstoyaj kampa ueli? 2) ¿Tlake nojkia kichiuayayaj Cristo itokilijkauaj kej judeaeuanij?

¹⁶ Pampa judeaeuanij kampa ueli itstoyaj,  miakej nojkia kiixmatiyayaj Escrituras Hebreas uan tlen kineltokayayaj judeaeuanij. Kimatiyayaj itstok san se toTeotsij katli melauak, itekipanojkauaj moneki kineltokasej itlanauatiljuaj, toTeotsij kichijki ma moijkuilo Escrituras Hebreas uan kimatiyayaj kipia miak tlajtolpanextili tlen Mesías (Luc. 24:44). Uajka, kema Cristo itokilijkauaj tlajtolmoyajkej, katli eliyayaj uan katli amo eliyayaj judeaeuanij ya kimatiyayaj tlen kipia Biblia. Yeka, Pablo kintemok katli kinekiyayaj momachtisej uan nochipa yauiyaya kinpouilia Biblia kampa judeaeuanij monechikouayayaj (xijpoua Hechos 17:1 uan 2).

¹⁷ Cristo itokilijkauaj nojkia kichiuayayaj miak tlamantli kej judeaeuanij. Monechikouayayaj kampa kiueyichiuayayaj toTeotsij, uikayayaj, momaijtouayayaj uan momachtiyayaj Biblia. Uan ipan ni tonali nojkia tijchiuaj nopa.

18, 19. 1) ¿Kenijkatsa kinpaleuik Cristo itokilijkauaj tlen panoyaya ipan nopa tonali? 2) ¿Tlake kichijki ni tlamachtili ximoyoliljui tlen Jehová?

¹⁸ Ipan ni tlamachtili tikitakej tlauel ipati tlen kichijkej Cristo itokilijkauaj, pampa miak tlamantli kinpaleuik kichijkej tlen toTeotsij kinnauatijtoya. Se. Onkayaya tlayolseuilistli ne Roma. Ome. Miakej kitekiuiyayaj san se tlajtoli. Eyi. Onkayaya tlanauatili tlen kinmanauiyaya. Naui. Amo ouij yauiyayaj ipan se altepetl. Uan makuili. Kampa ueli kinixmatiyayaj judeaeuanij uan Escrituras Hebreas.

¹⁹ Kema poliuiyaya se 400 xiuitl kema ualaskia Jesús, se ixtlamatketl tlen eua Grecia kiijtok ouij tikixmatisej toTeotsij uan amo tiueliskiaj titlajtolmoyauasej kampa ueli. Uan Jesús kiijtok: “Tlen tlakamej axueli kichiuaj, toTeko kena, ueli kichiua” (Luc. 18:27). Ni kinextia Jehová kinpaleuijtok tlajtolmoyauasej Cristo itokilijkauaj. Ya kineki ipan nochi Tlaltipaktli ma kiixmatikaj uan ma kitlakakilikaj iTlajtol (Mat. 28:19). ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej? Tikitasej ipan seyok tlamachtili.