1. ¿Tlake panok ne Jerusalén ipan xiuitl 66? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl.)

IPAN xiuitl 66, nopa Floro katli kinyakanayaya soldados tlen Roma kiichtejki miak tomij ipan teokali ne Jerusalén. Katli itstoyaj ipan religión judía tlauel kualankej, yeka kinmiktijkej miakej soldados tlen Roma uan kiijixnamijkej inintlanauatijka. Kema ayamo panotoya eyi mestli Cestio Galo kiyaualok Jerusalén ika 30,000 soldados. Nopa tlaijixnamikinij tlen religión judía motlatijkej ipan teokali. Teipa, nimantsi asitoj kampa tepamitl tlen tlayaualouayaya. Yeka, nochi tlauel majmajkej. Tlaj nopaya tiitstoskia, ¿tlake tijyolmajtoskia?

2. 1) ¿Tlake monekiskia kichiuasej Cristo itokilijkauaj kema kiitaskiaj kiyaualojtokej Jerusalén? 2) ¿Kenijkatsa uelkej kiskej ipan nopa altepetl?

² Kema poliuiyaya se keski xiuitl, Jesús kiniljuijtoya itokilijkauaj tlake panoskia. Ya kiniljuik: “Kema inkiitasej soldados tlen miak tlaltinij kiyaualojtosej ni altepetl Jerusalén, uajka ximomakakaj cuenta ya asiko hora para kixoleuasej. [...] Inijuantij tlen itstokej ipan estado Judea ma cholokaj ipan tepetinij. Uan inijuantij tlen itstokej ipan altepetl Jerusalén ma kisakaj” (Luc. 21:20, 21). ¿Kenijkatsa ueliskia kisasej tlaj kiyaualojtoyaj? Jesús kiijtojtoya ipan nopa tonali amo kitsontlamiltiskiaj (Mat. 24:22). Uan kiampa panok, nopa romaeuanij kistejkej ne Jerusalén.  Yeka, Cristo itokilijkauaj kineltokakej Jesús, cholojkej uan yajkej kampa tepeyo. * (Xikita nopa nota.) Ipan xiuitl 70 romaeuanij sampa yajkej Jerusalén uan uajka kena kitsontlamiltijkej. Nochi katli kineltokakej Jesús momanauijkej.

3. 1) ¿Tlake nechka panos? 2) ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

³ Nechka nojkia kiampa tiitstosej, pampa nechka onkas se “ueyi tlaijiyouilistli”. Kema itstoyaj nopa achtoui Jesús itokilijkauaj uan kiniljuik tlen panoskia ne Jerusalén uan tlake monekiskia kichiuasej, nojkia kinekiyaya kiijtos tlen panoskia ipan ni tonali (Mat. 24:3, 21, 29). Katli eliyayaj temachmej momanauijkej kema kitsontlamiltijkej Jerusalén. Uan ipan ni tonali “miak tlakamej” momanauisej kema kitsontlamiltisej tlen Satanás kinauatia (xijpoua Apocalipsis [Revelación] 7:9, 13 uan 14). Tlaj tijnekij timomanauisej tlauel moneki ma tijkuamachilikaj tlen Biblia kiijtoua panos. Ipan ni tlamachtili tikitasej tlake nechka panos uan tlake monekis tijchiuasej.

4. ¿Kenijkatsa peuas nopa ueyi tlaijiyouilistli?

⁴ Nopa ueyi tlaijiyouilistli peuas kema kintsontlamiltisej nochi religiones tlen amo melauak. Biblia kintokaxtia “Ueyi Babilonia, ininnana nochi tlen momekatijtokej” (Apoc. 17:5-7). ¿Kenke kiijtoua eliskia kej se katli momekatia? Pampa katli tlayakanaj ipan nopa religiones amo kichijtokej tlen toTeotsij kineki. Kintekipanojtokej san tekichiuanij uan amo Jesús yon toTeotsij iTlanauatijkayo. Uan amo kichijtokej tlen Biblia tlamachtia pampa kichiuaj san tlen inijuantij kinekij. Amo kiueyichiuaj toTeotsij kej kichiuaj katli motemachiaj yasej iluikak (2 Cor. 11:2; Sant. 1:27; Apoc. 14:4). ¿Ajkia kintsontlamiltis nopa religiones tlen amo melauak? Biblia kiijtoua eliskia nopa “matlaktli ikuakua” tlen se “fiero tlapiali chichiltik”. Ni tlapiali kiixnextia nopa Naciones Unidas, uan nopa matlaktli ikuakua kinixnextia nochi tlanauatianij katli kipaleuiaj nopa Naciones Unidas. Biblia kiijtoua Jehová kichiuas inijuantij ma kintsontlamiltikaj nopa religiones tlen amo melauak (xijpoua Apocalipsis 17:3, 16-18).

5, 6. ¿Kenke amo mikisej nochi katli itstokej ipan nopa religiones tlen amo melauak kema kintsontlamiltisej?

⁵ ¿Kintsontlamiltisej nochi katli itstokej ipan nopa religiones tlen amo melauak? Amo. Pampa Biblia kiijtoua se keskij katli kinyakanaj nojua itstosej uan kiijtosej amo kema itstoyaj ipan nopa religiones tlen amo melauak. Ya nopa kiijtosneki kema Zacarías kiijtok se akajya katli itstok ipan religiones tlen amo melauak kiijtoskia: “‘Axna niteokamanalojketl. Na se nimilchijketl. Hasta kema noja eliyaya niokichpil, san nitekiti milaj.’ Uan se kiiljuis: ‘Uajka ¿para tlen lijlipintik moma?’ Uan yajaya kiijtos: ‘Ya ni pampa nechkokojkej ipan ininchaj nouampoyouaj’” (Zac. 13:4-6).

⁶ ¿Uan tlake kinpanos toTeotsij itekipanojkauaj? Jesús kiijtok: “Intla toTeko axkichiuaskia kototsi nopa tonali tlen tlaijiyouilistli, nochi mikiskiaj. Pero yajaya kichiuas nopa tonali ma eli kototsi pampa kiniknelia nopa tlakamej tlen kintlapejpenijtok” (Mat. 24:22). Kema itstoyaj nopa achtoui Cristo itokilijkauaj, Jehová kichijki amo nimantsi ma kitsontlamiltikaj Jerusalén. Nopa kinpaleuik ma cholokaj “tlen kintlapejpenijtok” o katli motemachiaj yasej iluikak. Kema panos nopa ueyi tlaijiyouilistli toTeotsij nojkia kichiuas amo nimantsi ma pano nopa, uan kiampa  nojkia kinmanauis itekipanojkauaj. Yeka teipa itstosej ika tlayolseuilistli se keski tonali.

7, 8. 1) ¿Tlake monekis tijchiuasej kema nesis ayokmo kintsontlamiltisej nopa religiones tlen amo melauak? 2) ¿Kenke ipan nopa tonali amo tijchiuasej kej sekinok maseualmej?

⁷ Teipa kema ya kintsontlamiltijtosej nopa religiones tlen amo melauak monekis tijnextisej tlaj nelnelia tikikneliaj Jehová. Miakej kitemolisej momanauisej kampa “tetinij tlen mokauaj nechka tepemej” o ma kinpaleuikaj maseualmej (Apoc. 6:15-17). Uan tojuantij tijtemolisej ma techmanaui Jehová. ¿Kinamiki timoiljuisej miakej mochiuasej Jehová itekipanojkauaj? Amo. Kema romaeuanij amo kitsontlamiltijkej Jerusalén, miakej judeaeuanij amo mochijkej Cristo itokilijkauaj. Katli ipa kitokiliyayaj kineltokakej uan kiskej ipan nopa altepetl. Uajka, kema nesis ayokmo kintsontlamiltisej nopa religiones tlen amo melauak, miakej amo kalakisej ipan religión tlen melauak. Ipan nopa tonali, katli tijtekipanouaj Jehová monekis tijnextisej tikikneliaj uan tikinpaleuiaj katli yasej iluikak (Mat. 25:34-40).

⁸ ¿Tlake panos ipan nopa tonali? Maske amo tijmatij, uelis tijpiasej miak tlaouijkayotl uan tijkauasej tlen tijpiaj. Nopa Cristo itokilijkauaj tlen Jerusalén kipixkej miak tlaouijkayotl uan monejki kikauasej ininchaj (Mar. 13:15-18). Yeka ma timotlajtlanikaj: “¿Ueliskia kuali niitstos maske ayokmo nijpias miak tlamantli? ¿Nimosentlalijtok nijchiuas tlen monekis uan kiampa amo kema nijtlauelkauas Jehová?”. Ipan nopa tonali uelis san tojuantij tijueyichiuasej toTeotsij maske tijpiasej miak tlaouijkayotl, kej kichijki Daniel (Dan. 6:10, 11).

9, 10. 1) ¿Tlake tlamantli tijmoyauasej kema mochijtos nopa ueyi tlaijiyouilistli? 2) ¿Tlake kichiuasej tokualankaitakauaj kema kikakisej nopa?

⁹ Kema panotos nopa ueyi tlaijiyouilistli ayokmo monekis tijmoyauasej nopa “kuali tlamachtili” pampa monechkauijtos “itlamia nochi tlen onka” (Mat. 24:14). Amo timajmauisej tikiniljuisej nochi maseualmej kenijkatsa kinpanos tlen amo kuali. Uelis tikiniljuisej nochi tlen Satanás kinauatia nechka kitsontlamiltisej. Apocalipsis 16:21 kiijtoua tlen tikiniljuisej kiitasej kejuak eliskia uejueyi tesiuitl uan kitelchiuasej toTeotsij.

¹⁰ ¿Tlake kichiuasej tokualankaitakauaj kema kikakisej nopa? Ezequiel kiijtok Gog tlen Magog o se keskij altepemej kiijtoskiaj: “Israel itstok se tlali tlen axkimati kejatsa momanauis. Itlakauaj itstokej ika pakilistli uan ininaltepeuaj axmoyaualojtokej ika tepamitl. Nochi tlapojtokej. Uajka na nijteuiti uan nikintsontlamiltis nopa tlakamej tlen itstokej ika temachili”. Ezequiel kiijtok nopa Gog kinekis kintsontlamiltis uan kinkixtilis tlen kipiaj toTeotsij itekipanojkauaj, pampa kinitas “tlen achtouia eltoya tlaxoleuali uan ama sampa kitemitijtokej nopa tlakamej tlen mokueptokej tlen sekinok tlaltinij. Nikinichtekilis miak tlamantli pampa nopa tlakamej ama neltlauel moricochijtokej ika tlapialimej. Uan inintlal eltok tlatlajko nochi” (Ezeq. 38:10-12). ToTeotsij itekipanojkauaj itstosej “tlatlajko” ipan Tlaltipaktli pampa kiampa nochi uelis kiitasej amo kichiuaj kej sekinok. Yeka se keskij altepemej tlauel kinekisej kintsontlamiltisej katli motemachiaj yasej iluikak uan katli kinpaleuiaj.

11. 1) ¿Tlake moneki tijmajtosej tlen kenijkatsa panotias nochi tlamantli kema mochijtos nopa ueyi tlaijiyouilistli? 2) ¿Tlake kichiuasej toTeotsij ikualankaitakauaj kema kiitasej nesis nopa “tlaneskayotl”?

¹¹ ¿Tlake panos teipa? Maske Biblia kiijtoua panos miak tlamantli, amo kiijtoua tlake  panos achtoui uan tlake panos teipa. Uelis se keski tlamantli panos sansejko. Kema Jesús kiijtok kitsontlamiltiskiaj tlen Satanás kinauatia, kiijtok: “Onkas tlaneskayotl ipan tonati uan ipan mestli uan ipan sitlalimej uan ipan Tlaltipaktli. Uan tlakamej axkimatisej tlake kichiuasej pampa nelnelia momajmatisej. Uan tlauel majmauisej pampa [...] motlalanas ueyi atl uan chikauak mojmolinis. Uan tlakamej tlapolosej pampa tlauel majmauisej ika nochi tlen kiitasej uala ipan ni Tlaltipaktli, pampa kiitasej para uiuipikas tonati, mestli uan sitlalimej uan nochi tlen eltok ipan iluikaktli. Uan uajka kena, nechitasej na tlen nimokuepki Tlakatl niualasok ipan se mixtli, uan nijpias ueyi chikaualistli” (Luc. 21:25-27; xijpoua Marcos 13:24-26). ¿Tlake nopa “tlaneskayotl”? ¿Nelnelia tikitasej panos nopa ipan iluikaktli? Monekis timochiasej uan kiampa uelis tijmatisej. Maske amo tijmatij kenijkatsa nesis nopa tlaneskayotl, tijmatij toTeotsij ikualankaitakauaj tlauel kinmajmatis kema kiitasej.

12, 13. 1) ¿Tlake kichiuas Jesús kema ualas ika “ueyi chikaualistli”? 2) ¿Tlake kichiuasej toTeotsij itekipanojkauaj ipan nopa tonali?

¹² ¿Tlake kichiuas Jesús kema ualas ika “ueyi chikaualistli”? Kinmakas tlen kuali katli temachmej uan kintlatsakuiltis katli kitlauelkajkej toTeotsij (Mat. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30). Ya kiijtok kichiuas ni: “Na tlen nimokuepki Tlakatl sampa niualas ipan Tlaltipaktli ipan tlatlanextli uan nouaya ualasej nochi nopa tlatsejtseloltikailuikaeuanij. Uan kema niualas, nimoseuis ipan nosilla tlen yejyektsi uan nitetlajtolsenkauas. Uan mosentilisej noixtla nochi tlakamej tlen nochi tlaltinij. Uan na nikiniyokatlalis tlen kualmej uan tlen axkualmej keja se tlamokuitlauijketl kiniyokatlalia borregojmej uan chivojmej. Uan nopa borregojmej nikintlalis ipan nonejmatl uan nopa chivojmej ipan  noarraves” (Mat. 25:31-33). Uajka Jesús nochi kintlajtolsenkauas. Tlaj kiitas se akajya amo eliyaya temachtli, kiijtos yaya se “chivo” uan kichiuas ma kitsontlamiltikaj. Uan tlaj kiitas se akajya eliyaya temachtli, kiijtos yaya se “pilborregojtsi” uan kikauas ma itsto nochipa (Mat. 25:46).

¹³ Biblia kiijtoua kema nopa “chivojmej” kimatisej kintsontlamiltisej, “tlauel chokasej” (Mat. 24:30). ¿Uan tlake kichiuasej katli yasej iluikak uan katli motemachiaj itstosej ipan Tlaltipaktli? Jesús kiijtok: “Kema peuas mochiuas nochi ni tlamantli, ximoyolchikauakaj uan xiajkotlachiakaj ika pakilistli pampa nechkatsi para niualas uan niinmechmakixtis” (Luc. 21:28).

14, 15. 1) ¿Tlake panos kema Gog tlen Magog kinekis kintsontlamiltis toTeotsij itekipanojkauaj? 2) ¿Tlake kiijtosneki kema Biblia kiijtoua Jesús ‘kinsentilis katli toTeko kintlapejpenijtok’?

¹⁴ ¿Tlake panos kema Gog tlen Magog kinekis kintsontlamiltis toTeotsij itekipanojkauaj? Biblia kiijtoua Jesús ‘kinnauatis iluikaeuanij ma kinsentilikaj katli toTeko kintlapejpenijtok tlen kampa ueli ipan Tlaltipaktli uan iluikaktli’ (Mar. 13:27; Mat. 24:31). ¿Kiijtosneki ipan nopa tonali kintlapejpenisej katli yasej iluikak? ¿O kiijtosneki ipan nopa tonali kiselisej nopa sello katli yasej iluikak uan nojua itstokej ipan Tlaltipaktli? Amo, pampa kema ya pejtos nopa ueyi tlaijiyouilistli ya kiselijtosej nopa sello (Mat. 13:37, 38; Apoc. 7:1-4). Uajka, ¿tlake kiijtosneki kema Biblia kiijtoua Jesús ‘kinsentilis katli toTeko kintlapejpenijtok’? Katli motemachiaj yasej iluikak, Jesús kinmakas tlen kuali uan kinuikas iluikak (1 Tes. 4:15-17; Apoc. 14:1). Ni panos teipa kema Gog tlen Magog kinekis kintsontlamiltis toTeotsij itekipanojkauaj (Ezeq. 38:11). Uajka, kej Jesús kiijtok, “tlen itstokej xitlauakej iixtla toTeko toTata tlauisej keja tonati nepa kampa toTeko tlanauatia” (Mat. 13:43). * (Xikita nopa nota.)

¹⁵ Miakej moiljuiaj nesis Jesús kema ualas tlanauatiki ipan Tlaltipaktli uan kinuikas iluikak ika inintlakayo. ¿Ya nopa kinpanos katli yasej iluikak uan nojua itstosej ipan Tlaltipaktli? Amo, pampa Biblia kiijtoua kema Jesús sampa ualas amo nesis. Kiijtoua ualas “ipan mixtli tlen iluikaktli” uan ‘ipan iluikaktli monextis itlanextilis tlen mokuepki tlakatl’ (Mat. 24:30). Biblia nojkia kiijtoua “amo uelis titekichiuasej ipan toTeotsij itlanauatijkayo ika totlakayo yon ika toeso”. Uajka, ¿kenijkatsa kinuikasej iluikak katli kintlapejpenijtokej uan nojua itstosej ipan Tlaltipaktli? Biblia kiijtoua achtoui ‘nochi kinpatilisej inintlakayo, nimantsi, kej kema tiijkopij uan titlachiaj, kema kipitsasej nopa trompeta tlen mokajtos’ (xijpoua 1 Corintios 15:50-53 *). * (Xikita nopa nota.) Uajka, katli motemachiaj yasej iluikak nimantsi kinuikasej sansejko iluikak kej tonaltsitsij.

16, 17. ¿Tlake moneki panos kema ayamo mochijtos nopa “nenamiktili tlen nopa Pilborregojtsi”?

¹⁶ ¿Nimantsi mochiuas nopa “nenamiktili tlen nopa Pilborregojtsi” kema nopa 144,000 itstosej iluikak? (Apoc. 19:9.) Amo. Achtoui moneki panos seyok tlamantli. Gog  kinekis kintsontlamiltis toTeotsij itekipanojkauaj kema nojua itstosej ipan Tlaltipaktli katli yasej iluikak (Ezeq. 38:16). ¿Tlake tijchiuasej kema kinekis tetsontlamiltis? Biblia kiijtoua: “Axmoneki para inmojuantij intlateuisej ipan ni tlateuijkayotl. San ximoketsakaj uan amo ximolinikaj uan inkiitasej kejatsa inmechmakixtis toTeko”. Uan nojkia kiijtoua: “Amo ximajmauikaj” (2 Crón. 20:17). Uajka, teipa kema Gog peuas kinekis tetsontlamiltis, katli kintlapejpenijtokej uan nojua itstosej ipan Tlaltipaktli, kinuikasej iluikak. ¿Tlake panos teipa? Apocalipsis 17:14 kiijtoua toTeotsij itekipanojkauaj ininkualankaitakauaj “kiteuisej nopa Pilborregojtsi”. Uan kiijtoua nopa Pilborregojtsi uan katli “toTeko kintlapejpenijtok uan kinnotstok, uan [...] temachmej” kintlanisej. Uajka, Jesús uan nopa 144,000 katli tekichiuasej iluikak kinmanauisej toTeotsij itekipanojkauaj ipan Tlaltipaktli.

¹⁷ Kema mochiuas nopa Armagedón moueyichiuas Jehová itoka (Apoc. 16:16). Katli kinitasej kej “chivojmej” kintsontlamiltisej. Ayokmo kichiuasej tlen amo kuali ipan Tlaltipaktli, uan nopa “miakej tlakamej” momanauisej. Kema tlamis Armagedón mochiuas nopa “nenamiktili tlen nopa Pilborregojtsi” kej kiijtoua kampa tlami Apocalipsis (Apoc. 21:1-4). * (Xikita nopa nota.) Jehová kiniknelis uan kinmakas miak kuajkuali tlamantli katli momanauisej ipan Tlaltipaktli. Tijchiasej ika nochi toyolo ma mochiua nopa yejyektsi tlamantli (xijpoua 2 Pedro 3:13).

18. ¿Tlake moneki tijchiuasej pampa ya tijmatij tlake nechka panos?

¹⁸ ¿Tlake moneki tijchiuasej pampa ya tijmatij tlake nechka panos? Apóstol Pedro kiijtok ma timoiljuikaj kenijkatsa kinamiki timonejnemiltisej. Moneki tijchiuasej tlen kuali, tikiknelisej toTeotsij, amo kema tijtlauelkauasej uan moneki tikilnamiktosej poliui san kentsi “kema nesis itekiuejkayo toTeko”. Uan nojkia kiijtok: “Noikniuaj tlen niinmechiknelia, pampa inmochiaj para panos ni tlamantli, xijchiuakaj kampeka para axintlajtlakolchiuasej. Xielikaj senkistok tlapajpaktikej iixtla toTeko para axaka uelis inmechteiljuis. Keja nopa toTeko inmechpantis ika tlaseuilistli” (2 Ped. 3:11, 12, 14). Yeka, kema tijueyichiuasej Jehová moneki amo tijneltokasej tlamachtili tlen amo melauak uan nochipa tijpaleuisej Jesucristo.