1, 2. ¿Katiyejua neixpetanilis tikixpejpenaskiaj?

XIONMONEMILI ke tikonkuati se kuoujtakilot tel uelik, sayoj ke tikonita kespalaktik. ¿Toni tikonchiuas? Eyi taman tein uelis tikonchiuas: se, tikonkuas nochi ijkon kemej yetok, ome, tikontamotas nochi, uan eyi, tikonkixtilis tein palaktik uan tikonkuas tein kuali. ¿Katiyejua tikonixpejpenaskia?

² Neixpetanilis tein onkak nikan taltikpak ijkuitik kemej nejon kuoujtakilot. Keman peua tikitaj, tikajsij ke miak neixpetanilis kemej eskia palaktik, ta nion tepitsin chipauak. ¿Toni tikchiuaskej? Sekin kemej eskia “kikuaj” nochi, ta amo kiitaj ox kuali oso amo. Oksekin senkis kiixtopeuaj porin nion tepitsin kinekij moijtakoskej. Uan oksekin, kiixtopeuaj neixpetanilis tein amo tel kuali, sayoj ke teuantij itech neixpetanilis tein kemaj kuali. Uan tejuan ¿katiyejua tikixpejpenaskej tein techpaleuis maj tiksentokakan itech inetasojtalis Dios?

3. ¿Toni tikitatij itech nejin nemachtil?

³ Timiakej tikixpejpenaskiaj tein ika eyi. Tikmatij ke moneki timoixpetaniskej, sayoj ke amo ika neixpetanilis tein uelis kijtakos tochipaujkanemilis. Nejon kijtosneki ke moneki tikmatiskej katiyejua kuali uan katiyejua amo. Sayoj ke achto maj tikitakan ox toneixpetanilis uelis kijtakos totaueyichiualis tein tikmakaj Jiova, uan satepan tikitaskej keniuj uelis tikmatiskej katiyejua neixpetanilis tein kuali.

4. Kemej timotemaktijkejya iuan Dios, ¿keniuj moneki techpaleuis itech toneixpetanilis?

⁴ Se itaixpantijkauj Jiova tein moauij itech xiuit 1946, yankuixtok kijtoj: “Nikixtalij nochipa niyetos itech tanojnots tein kinimakaj akin moauiaj, uan nikakis ika miak nejmachkayot kemej eskia nejua nimoauiti”. Ompa, kijtoj keyej ijkon kichiua: “Nikelnamikis ke nimotemaktijtok iuan Jiova nechtelpaleuia maj amo keman nikaua”. Tejuan no titanemiliaj kemej nejon tokniuj. Tikelnamiktoskej ke timotenkaujkej iuan Jiova tiktekitiliskej itech nochi tonemilis, techpaleuia maj amo tikauakan (xikonixtajtolti Eclesiastés 5:4). Nejin netenkaualis moneki techpaleuis maj tikitakan keniuj tiktekitilijtokej Dios. Uan amo yejuasaj, ta no keniuj timonejnemiltijtokej itech tonemilis, uan nejin iuantia kemej timoixpetaniaj. Ijkon kiteajsikamatiltij tatitanil Pablo keman kintajkuilouilij tein kichiuayaj kemej Cristo nejon tonalmej: “Kuak nankimajseuaskej tensa uan kuak nantayiskej tensa uan no kuak nankinekiskej nankichiuaskej tenesi namotekiuj, ijkuakon xikchiujtiyakan [nochi] sayoj para maj xikueyikualnextikan Totajtsin Dios” (1 Corintios 10:31).

5. Keman tikitaj Levítico 22:18-20, ¿keyej tetanemililtia tajtolmej tein moajsi itech Romanos 12:1?

⁵ Kemej tikitaj, nochi tein tikchiuaj  itech tonemilis, mouika iuan itekiyo Jiova. Pablo kinextij nejon keman kinijkuilouilij itatojtokakauan Cristo nejin tajtolmej tein tetanemililtij: “Xiktemakakan namonakayo kemej se nemaktil yoltok, yektik uan, tein kiselia Dios, yejua nejin kijtosneki se kiueyichiuas Dios uan se kitekitiltis se itanemilil” (Romanos 12:1, NM). ¿Toni kijtosnekia Pablo keman ika tajtoj tonakayo? Kijtosnekia nochi kemej se yetok, tein iuantia totanemilil, toyolo uan tochikaualis (Marcos 12:30). ¿Uan keniuj tiktemakaj tonakayo kemej se nemaktil oso se netetayokolil? Keman tiktekitiliaj Dios ika nochi kemej se yetok. Tajtol “nemaktil” oso netetayokolil tein mokui nikan, techtanemililtia. ¿Keyej? Porin Tanauatil tein kiselij Moisés, kiniluiaya maj amo kitemakanij tapialmej tein mokokouayaj porin Dios amo kiseliaya (Levítico 22:18-20). No ijkon axkan, komo se akin kichiua kemej Cristo, inemaktil oso itaueyichiualis tein kimaka Jiova kipia tein amo kuali, yejuatsin amo no kiselia. ¿Toni uelis kichiuas maj totaueyichiualis amo kiseli Jiova?

6, 7. ¿Keniuj uelis se akin kichiua kemej Cristo kipitsotilis nochi inakayo, uan toni kipanoskia inemaktil?

⁶ Pablo kiniluij itatojtokakauan Cristo tein nemiaj Roma: “Amo xiktemaktijtiyakan ok namotakayo [oso namonakayo] tech in tajtakol”. No kiniluij maj ‘kimiktianij tachiualismej tein eua itech imin nakayo’ (Romanos 6:12-14; 8:13, NM). Tepitsin achto, ipa ika tajtojkaya seki taman tein kipia tonakayo, uan kijtoj keniuj miakej kikuij uan ika kichiuaj tein amo kuali. Keman ika tajtoj tajtakolchiuanij, kijtoj: “Ninten den taltikpaktakaj [...] ualkistok miak tensa pitsotik”. “Taltikpaktakaj moijsiuilijtinemij [ika imin metsuan] para keniuj temiktijtinemiskej.” “Amo no kiyolnemiliaj de kiyolmouiliskej Totajtsin Dios.” * (Romanos 3:13-18.) ¿Toni panoskia komo se  akin kichiua kemej Cristo, kikui semej tein kipia itech inakayo uan ika kichiua tajtakolmej kemej nejon? Yejua kipitsotilijtoskia nochi inakayo. Se neskayot, komo maski kimattok ke amo kuali, kiita tamouisolmej tein pitsotikej, xa kampa moita auilnemilis oso tateuilis, ‘kitemaktijtoskia [iixtololo] itech tajtakol’ uan kipitsotilijtoskia nochi inakayo. Uan amo ueliskiaok kitemakaskia inakayo oso itaueyichiualis kemej se nemaktil oso netetayokolil tein kiselia Dios, porin amo yektik oso amo chipauak eskia (Deuteronomio 15:21; 1 Pedro 1:14-16; 2 Pedro 3:11). Kemej tikitaj, ¡kijtakoskia inemaktil oso inetetayokolil porin amo kuali kiixpejpenak ineixpetanilis!

⁷ Moyekita ke seki neixpetanilis tein tikixpejpenaskej uelis techijtakos. Yejika tejuan tiknekij tikixpejpenaskej neixpetanilis, amo tein kipitsotilis tonemaktil oso tonetetayokolil, ta tein kikualtsintilis. Axkan maj tikitakan keniuj uelis tikmatiskej katiyejua neixpetanilis tein kuali uan katiyejua amo.

8, 9. 1) ¿Katiyejua ome taman neixpetanilis moajsi? 2) ¿Katiyejua neixpetanilis tikixtopeuaj uan keyej?

⁸ Uelis tikijtoskej ke moajsi ome taman neixpetanilis. Tein yekinika neixpetanilis, akin kichiua kemej Cristo, moneki senkis kikauas. Uan tein ika ome, uelis teuantis komo itanemilil amo kikuejmoloua. Maj tikitakan tein yekinika neixpetanilis tein itekitikauj Dios moneki senkis kikauas.

⁹ Kemej tikitakej itech capítulo 1, miak neixpetanilis kipia tanemililmej uan tachiualismej tein Biblia kiyekijtoua ke amo kuali. Se neskayot, maj tiknemilikan tein kinextiaj itech miak tamouisolmej, kemej itech teposixyekauil, Internet, películas uan tatsotson. Ompa kinextiaj pitsotik nemilis, ueyi tateuilis, naualot uan auilnemilis. Ika nejon kichiuaj maj miakej no ijkon kichiuakan. ¿Toni moneki tikchiuaskej tiitekitikauan Dios, komo itech se neixpetanilis kinextiaj ke amo teijtakoj tachiualismej tein tanauatilmej uan principios bíblicos kinextiaj ke amo kuali? Maj senkis tikixtopeuakan  (Hechos 15:28, 29; 1 Corintios 6:9, 10; Apocalipsis 21:8). Komo ijkon tikchiuaj, tiknextiliskej Jiova ke yekmelauj ‘tiktauelitaj nochi tataman chiualismej tein amokuali’ uan ‘tiktalkauiaj tein amo kuali’. Uan no, tiknextiskej ke ‘titakuaujtamatij iuan Dios ika nochi toyolo’ (Romanos 12:9; Salmo 34:14; 1 Timoteo 1:5).

10. ¿Toni kinemiliaj miakej taltikpakneminij, uan keyej tel amo kuali?

¹⁰ Miakej kinemiliaj ke amo teijtakoua se kiitas tamouisolmej kampa senkis moita tachiualismej, tein Biblia kijtoua ke amo kuali. Xa yejuan monemiliaj: “Tamouisolmej tein nikita, amo keman nikchiuas”. Sayoj ke akin ijkon tanemiliaj, mokajkayauaj yejuansaj uan tel amo kuali kemej moajsij (xikonixtajtolti Jeremías 17:9). Komo techyolpaktia tikitaskej tein Jiova amo kiitstani, ¿yekmelauj uelis tikijtoskej ke ‘tiktauelitaj tein amo kuali’? Uan no, komo achka tikitaj oso tikakij tein amo kuali, takuauaya totanemilil, uan nejon uelis techuikas maj titajtakokan oso maj tikselikan imin amo kuali tachiualis oksekin (Salmo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2).

11. ¿Keniuj uelis tikuiskej tein kijtoua Gálatas 6:7 itech neixpetanilis?

¹¹ Uan yejua nejon kinpanoua miakej tein kichiuaj kemej Cristo. Kemej achka kiitaj auilnemilis, kiniuika maj no auilnemikan. Amo ika kuali kiajsikamatij ke “nochi tatokmej ten in tagat motokilis, yejua nojon takilot kiselis” (Gálatas 6:7). Sayoj ke tejuan amo onkak keyej techpanos kemej yejuan. Komo timochikauaj tiktokaskej itech totsontekon tanemililmej tein chipauak, tikseliskej kuali takilomej (xikonita recuadro, “ ¿Katiyejua neixpetanilis moneki nikixpejpenas?”).

12. ¿Keniuj uelis tikuiskej Romanos 14:12 keman tikixpejpenaskej toneixpetanilis, uan toni tikpiaj tein techpaleuis maj tisejsemej kuali titaixpejpenakan?

¹² Axkan maj ika titajtokan tein ika ome neixpetanilis, uan  nejin yejua tein amo kijtoua iTajtol Dios ke amo kuali, niono kijtoua ke kuali. Itech nejin, tisejsemej moneki tikitaskej ox techijtakos oso amo (xikonixtajtolti Romanos 14:12). Nejin amo kijtosneki ke tikixpejpenaskej sayoj ika totaixejekolis, ta tikpiaj principios —oso tamachtilis tein tayekantok— tein moajsi itech Biblia. Nejin principios technextilia toni kiuelita Jiova uan toni amo. Yejika keman tikitaj ika nejmachkayot, ueli tikajsikamatij ‘keniuj tikyolpaktiskej Dios’ itech nochi tein tikchiuaskej, tein iuantia keman timoixpetaniskej (Romanos 12:2).

13. ¿Toni techpaleuis maj amo titeuantikan itech neixpetanilis tein amo kiyolpaktia Jiova?

 ¹³ Kemej tikmatij, sekin tein kichiuaj kemej Cristo kitelmachtijtokej imin tanemilil uan niman ueli kiitaj teisa ox kuali oso amo, uan oksekin amo ijkon (Filipenses 1:9). Uan no, tataman neixpetanilis tikuelitaj. Yejika, amo uelis tikchiaskej maj se tamansaj titaixpejpenakan. Maski ijkon, moneki nochipa titanemiliskej itech principios tein techmaka Dios, uan tikauaskej maj nejon kimachti totanemilil uan toyolo. Komo ijkon tikchiuaj, uelis tiktaliskej itech toyolo ke senkis amo titeuantiskej itech neixpetanilis tein amo kiyolpaktia Jiova (Salmo 119:11, 129; 1 Pedro 2:16).

14. 1) ¿Toni okse taman moneki tikitaskej keman tikixpejpenaskej toneixpetanilis? 2) ¿Toni techpaleuis maj nochipa tiktayekanaltikan tein mouika iuan iTekiuajyo Dios?

¹⁴ Yekmelauj motelneki maj tikitakan katiyejua neixpetanilis tikixpejpenaj, ta nejon kinextis keniuj yekmelauj tikitaj tein kuali uan tein amo kuali. Sayoj ke no moneki tikitaskej okse taman. Moneki tikitaskej tiempo tein tikuij itech neixpetanilis. ¿Keyej? Porin ijkon tikmatiskej ox tiktayekanaltijtokej nejon. Maj amo tikelkauakan ke tein tikchiuaj kemej Cristo, moneki tiktayekanaltiskej nochi tein mouika iuan iTekiuajyo Dios (xikonixtajtolti Mateo 6:33, NM). ¿Toni techpaleuis maj nochipa tiktayekanaltikan? Komo tikchiuaj kemej tayolmajxitij tatitanil Pablo: “Amo xinentinemikan kemej nekes yolmijmikilomej [...]. Ta, [...] kemej nankuatamatkaneminij [...]. Uan no namechilia ke amo xikauilojtiyakan san in tonalmej. Ta, xitekititiyakan cada tonal ka nejmach” (Efesios 5:15, 16). Kemaj, komo tikixtaliaj sayoj tepitsin tiempo timoixpetaniskej, uelis tikchiuaskej “ten kuali” oso tein tayekantok, tekimej tein techpaleuia maj kuali timouikakan iuan Dios (Filipenses 1:10).

15. ¿Keyej semi kuali maj tikyekitakan toneixpetanilis tein tikixpejpenaj?

¹⁵ Keman tikixpejpenaskej toneixpetanilis no moneki maj tikyekitakan. ¿Toni kijtosneki nejin? Maj oksepa  titanemilikan itech neskayot ika kuoujtakilot tein tiktalijkej itech yekinika párrafo. Komo amo tiknekij tikejtsomaskej nion tepitsin tein palaktik, moneki maj amo sayoj tikixtilikan tein palaktik, ta no tepitsin iuan tein kuali. No ijkon ika neixpetanilis. Tein tikchiuaj kemej Cristo, tikauaj tein senkis kitapanauilia principios tein kipia Biblia; sayoj ke no tel kuali maj tikixtopeuakan neixpetanilis tein techomeyolotia, oso tikmachiliaj ke pane kipia tein uelis kijtakos toyekuikalis iuan Dios (Proverbios 4:25-27). Tein techpaleuis maj tikyekixpejpenakan toneixpetanilis, moneki senkis tikchiuaskej kemej techyolmajxitia Biblia.

16. 1) ¿Keniuj senkis tiknextiaj ke tikitaj teisa kemej Jiova kiita? 2) ¿Toni moneki tikchiuaskej mojmostaj?

¹⁶ Tein yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo, keman tikixpejpenaj toneixpetanilis, achto tikmouisouaj keniuj kiita Dios nejon. ¿Uan kani tikitaj? Tiktemouaj itech Biblia, ta ompa kinextia keniuj kiita Jiova teisa uan no ixnesi itanauatiluan. Se neskayot, tekiuaj Salomón kitekpana seki tachiualismej tein Jiova kitauelita, kemej “se nenepil takajkayaujkej”, “imauan taltikpaknenkej tein kitoyaua iesyo akin amo kichiujtok tein amo kuali” “se yolo tein kiixualtia tachiualismej tein teijtakoua” uan “imetsuan taltikpaknenkej tein motaloua kichiuati tein amo kuali” (Proverbios 6:16-19). Keman tikmatijya toni amo kiuelita Dios, ¿toni moneki maj tikchiuakan? Salmista technankilia: “Namejuan akin nankitasojtaj Jiova,  xiktauelitakan tein amo kuali” (Salmo 97:10). Kemaj, neixpetanilis tein tikixpejpenaskej moneki kinextis ke tikixtopeuaj tein Jiova kitauelita (Gálatas 5:19-21). Uan moneki tikchiuaskej imin ixpan miakej, oso keman timoajsiskej toselti, ta ijkuak okachi moita ox timelaujkej oso amo (Salmo 11:4; 16:8). ¿Tiknekij ika nochi toyolo tiknextiskej itech tonemilis ke tikitaj teisa kemej Jiova kiita? Komo kemaj, nochipa tikelnamikiskej oso tikitaskej principios bíblicos keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa. Uan ijkon tikchiuaskej mojmostaj (2 Corintios 3:18).

17. ¿Katiyejua netajtanilmej moneki timochiuiliskej keman tikixpejpenaskej se neixpetanilis?

¹⁷ ¿Toniok moneki tikchiuaskej tein techpaleuis maj tikmatikan ox kiyolpaktis Jiova toneixpetanilis? Moneki timotajtaniskej nejin: “¿Nechpaleuis nejua uan noyekuikalis iuan Dios oso amo?”. Se neskayot, achto ke tikitaskej se película moneki timotajtaniskej: “¿Kijtakos notanemilil?”. Maj tikitakan seki principios tein uelis tikuiskej keman ijkon timoajsiskej.

18, 19. 1) ¿Keniuj techpaleuia principio tein moajsi itech Filipenses 4:8 maj tikixpejpenakan kuali neixpetanilis? 2) ¿Katiyejua okseki principios uelis techpaleuis? (Xikonita nota.)

¹⁸ Semej principios tein okachi motelneki, tikajsij itech Filipenses 4:8, ompa kijtoua: “Xitanemilijtinemikan sayoj ika ten tamelaua uan sayoj ika ten kuika mouisyot [...] [uan] ten chipauak. Uan no xiknemilijtinemikan sayoj ten kinamiki maj xiktasojtakan”. Keman Pablo kijtoj nejin tajtolmej, amo ika tajtojtoya neixpetanilis, ta kinextijtoya ke motelneki maj itech se tanemili tein kiyolpaktia Dios (Salmo 19:14). Maski ijkon, nejin tajtolmej no uelis tikuiskej keman tikixpejpenaskej toneixpetanilis. ¿Keniuj?

¹⁹ Maj titanemilikan itech neixpetanilis tein tikixpejpenaj —xa películas, videojuegos, tatsotson oso okse teisa— uan maj timotajtanikan: “¿Nechpexontilia itech notanemilil nochi taman tein ‘chipauak’?”. Se neskayot, satepan keman tikitaskej se película, maj tikitakan toni tanemililmej mokauak itech totsontekon. Komo chipaujkej, kualtsitsin, uan tein kuali techmachililtia, kijtosneki ke tikixpejpenkej se neixpetanilis  tein kuali. Sayoj ke komo techejko tanemililmej tein amo kuali, kijtosneki ke amo kuali tikixpejpenkej (Mateo 12:33; Marcos 7:20-23). ¿Keniuj techijtakoua titanemiliskej itech nochi taman tein pitsotik? Tikpolouaj yolseuilis, takuauaya totanemilil uan no kijtakoua toyekuikalis iuan Dios (Efesios 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19). Tikmatiskej ke neixpetanilis tein pitsotik techtelijtakoua, techolinia maj senkis tikauakan (Romanos 12:2). * Tiknekij titanemiliskej kemej salmista akin kitajtanij Jiova: “Xikchiua maj noixtololouan kiixpanauikan tein amo kualtia” (Salmo 119:37).

20, 21. ¿Keniuj uelis tikuiskej 1 Corintios 10:23, 24 keman tikixpejpenaskej toneixpetanilis?

²⁰ Pablo kinextij okse principio bíblico tein moneki tikitaskej keman tiknemiliskej tikchiuaskej teisa itech tonemilis. Yejua kijtoj: “‘Nochi uelis tikchiuaskej ten tiknekiskej’. Pero [...] amo nochi tataman chiualis techyolmajxitis tech totakuaujtamatilis. [...] Moneki maj tiktemokan [...] keniuj uelis tikinyolmajxitijtiyaskej in oksekin taneltokanij uan maj amo tiktemokan sayoj tapaleuilis para tejuan san” (1 Corintios 10:23, 24). ¿Toni techpaleuis maj tikchiuakan kemej kijtoua nejin principio keman tiktemoskej neixpetanilis tein kuali? Komo timochiuiliaj nejin netajtanil: “¿Keniuj momachiliskej oksekin ika neixpetanilis tein nikixpejpena?”.

²¹ Xa totanemilil techiluia ke “uelis tikchiuaskej” oso titeuantiskej itech seki taman neixpetanilis. Sayoj ke komo tikitaj ke oksekin tokniuan amo kiitaj teisa kemej tejuan tikitaj uan kinkuejmoloua imin tanemilil, xa tiknemiliskej tiktemoskej okse neixpetanilis. ¿Keyej? Porin amo tiknekij maj uetsikan, tein kijtosneki, maj kikauakan itekiyo Dios. Uan komo ijkon tikchiuaskiaj, ‘tikinuetsiltiskiaj itech in tajtakol ne tokniuan’ uan no, kemej kinextij Pablo, ‘timotajtakolmakatoskiaj  iixpantsinko Cristo’. Yejika moneki tikchiuaskej kemej technejmachtia Biblia: “Amo aken xikinyolxokolikan [oso xikinuetsiltikan]” (1 Corintios 8:12; 10:32). Tein yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo, tikauaj neixpetanilis tein maski tikitaj ke “uelis tikchiuaskej”, amo ‘kiniyolmajxitis imin takuaujtamatilis’ tokniuan. Komo ijkon tikchiuaj, tiktakamattoskej itayolmajxitilis Pablo tein tel tapaleuia uan tein kitemakak ika netasojtalis (Romanos 14:1; 15:1).

22. Itech tachiualismej tein tiknemiliaj tikchiuaskej itech tonemilis, ¿keyej moneki tikpoujkaitaskej tein kiixpejpenaskej oksekin?

²² ¿Uan komo tejuan techkuejmoloua totanemilil ika neixpetanilis tein oksekin kiixpejpenaj? Ijkuak nejon, moneki achto tikitaskej maj kuali yetokan oksekin uan amo achto tejuan. Uan no, maj amo tikyejyekokan tikchiuaskej maj oksekin tokniuan kiitakan se neixpetanilis kemej tejuan tikitaj. Nejon tanemilil amo taixejekol eskia. ¿Keyej? Porin kemej eskia titajtantoskiaj maj nochin kitsikuinaltikan imin tepos itech ojti kemej tejuan tikuikatokej. Yejika, komo oksekin tokniuan kiixpejpenaj se neixpetanilis uan kiitaj tepitsin taman ke tejuan, sayoj ke amo kitapanauilia principios bíblicos, ¿toni tikchiuaskej? Kemej tikintasojtaj, tikpoujkaitaskej imin tanemilil. Ijkon, ‘kimatiskej nochi in tagayot ke tikpixtinemij teiknelilis [“taixejekolis”, NM]’ (Filipenses 4:5; Eclesiastés 7:16).

23. ¿Keniuj uelis tikmatiskej katiyejua neixpetanilis tein kuali?

²³ Ika tein tikitakejya, ¿keniuj uelis tikmatiskej katiyejua neixpetanilis tein kuali? Moneki tikitaskej ox senkis monextia tachiualismej tein pitsotikej tein Biblia kiyekijtoua ke amo kuali; uan maj senkis tikixtopeuakan. Uan keman tiknekij titeuantiskej itech se neixpetanilis, sayoj ke itech Biblia amo kanaj kiyekijtoua ox kuali oso amo, tiktemoskej katiyejua principios bíblicos uelis tikuiskej itech nejon. Uan no, tikauaskej nochi tein uelis kijtakos totanemilil, uan amo titeuantiskej itech neixpetanilis tein uelis kinkuejmolos imin tanemilil oksekin, uan okachiok komo tokniuan. Komo timochikauaj sayoj tikixpejpenaskej neixpetanilis tein kuali, tikueyitaliskej Dios uan tiksentokaskej itech inetasojtalis, tejuan uan tochankauan.