1, 2. 1) ¿Toni tel ouij techkisa tikchiuaskej? 2) ¿Katiyejua netajtanilmej tiknankilitij?

¿TIKONITANI keniuj kiixchiua se konetsin keman amo kineki kichiuas tein kinauatiaj? Moita ke iyolo nion tepitsin kineki tatakamatis. Kikaki tein ipopaj kiiluia uan kimati ke moneki kipoujkaitas; sayoj ke amo kineki tatakamatis. Kemansa no ijkon techpanoua tejuan.

² Kemansa tel ouij tekisa se kinpoujkaitas akin kipiaj tanauatil. ¿Kemansa ijkon tionmomachiliani? Komo ijkon, uelis senkis tikonneltokas ke amo sayoj tejuatsin ijkon mitsonpanoua. Sayoj ke Biblia technauatia maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil, maski nikan taltikpak tel amo tapoujkaitajok (Proverbios 24:21). Uan no, komo tiknekij tiksentokaskej itech inetasojtalis Dios, motelneki maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil kemej techiluia Biblia. Axkan, ¿keyej tel ouij techkisa? ¿Keyej techtajtania Jiova maj tikchiuakan? ¿Toni techpaleuis maj tikintakamatikan akin kipiaj tanauatil, uan keniuj tiknextiaj ke tikinpoujkaitaj? Maj tiknankilikan nejin netajtanilmej.

3, 4. ¿Keniuj peuak tajtakol, uan keyej kichiua nejon maj ouij techkisa tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil?

³ ¿Keyej tel ouij techkisa tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil? Moajsi ome taman keyej. Yekinika, porin tinochin titajtakouanij, uan ojpatika, porin takamej uan siuamej tein kipiaj tanauatil no tajtakouanij. Uan nejon peuak ne tel uejkauj itech xochital tein moajsia Edén keman Adán uan Eva  kiixnamikkej Dios. Kemej tikitaj, tajtakol peuak ika se taixnamikilis. Uan yejika axkan titakatij titajtakouanij uan nejon techchiualtia maj titaixnamikikan (Génesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romanos 5:12).

⁴ Uan no, tel ijsiujka uelis timoueyinekiskej uan amo tikseliskej maj techiluikan nion teyi. Amo ijkon kemej yolyemanilis tein techkisa ouij tikixualtiskej uan tiksentokaskej tikpiaskej. Tein melauj, maski miak xiujmejya tiktekitilijtoskej Jiova, uelis timoueyinekiskej uan timochiuaskej tiyoltakuaujkej. Yejua nejon tein kipanok Coré. Nejin israelita kixikojka miak ouijkayomej iuan ixolal Dios. Sayoj ke satepan kinekik kipias tanauatil, uan nejon kiuikak maj moixeui kiixnamikis Moisés, se takat tein okachi nejmach katka itech nejon tonalmej (Números 12:3; 16:1-3). No ijkuitik kipanok tekiuaj Uzías. Yejua no moueyinekik uan kiuikak maj kalaki itech itemplo Jiova, uan kichiuak se tekit tein sayoj tiopixkamej kichiuayaj (2 Crónicas 26:16-21). Coré uan Uzías kiselijkej tatsakuiltilis. Nejin tein mochiuak technextilia se taman tein motelneki: ke moneki timotekitiliskej maj amo timoueyinekikan, porin nejin kichiua maj ouij techkisa tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil.

5. Itech xiujmej tein tiualpanotiuitsej, ¿keniuj kikuij taltikpakneminij tanauatil tein kipiaj?

⁵ Uan no, taltikpakneminij tein taixyekanaj, kichiuaj maj oksekin amo kinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil. Miakej taixyekananij tel tetajyouiltiaj, amo yolmelaujkej, uan amo kuali kikuij imin tanauatil. Kemaj, itech nochi xiujmej tikitaj keniuj taixyekananij iminka mauiltiaj oksekin (xikonixtajtolti Eclesiastés 8:9). Maj itech titanemilikan tein kichiuak Saúl. Keman Jiova kiixpejpenak maj mochiua tekiuaj, katka yolkuali uan yolyemanik. Sayoj ke satepan moueyinekik uan mochiuak nexikol. Nejon kiuikak maj kinekini kimiktis David akin kitekitiliaya Dios (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Satepan, yejua David mochiuak tekiuaj. Maski katka semej akin kualtsin kinixyekanaya israelitas, amo no kuali kitekitiltij itanauatil, ta kiichtekilij inamik Urías hitita, uan tanauatij maj kitalikan taixpan itech neteuil nejon takat, porin kinekia maj ompa miki maski amo teyi kichiujtoya  tein amo kuali (2 Samuel 11:1-17). Ijkoni yej, kemej tajtakouanij taltikpakneminij, kiniuika maj amo kuali kikuikan tanauatil tein kipiaj, uan okachiok ijsiujka ijkon kichiuaj komo nion tepitsin kipoujkaitaj Jiova. Se tajkuilojkej kayot Gran Bretaña, satepan ke kijtoj keniuj seki tayekananij papas tetatsakuiltiaj, kijtoj: “Akin kipia taixyekanalis kiuejueloua, uan akin senkis kipia taixyekanalis, senkis kiuejueloua”. Tikmatiskej ke tel teikamauiltiaj akin taixyekanaj, xa timotajtaniaj: “¿Keyej moneki tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil?”.

6, 7. 1) Xikonmelaua keyej tikpoujkaitaj ueyi tanauatil tein kipia Jiova. 2) ¿Keyej monekis timomachtiskej titatakamatiskej, uan toni neskayot moneki tiktojtokaskej?

⁶ ¿Toni okachi techpaleuia maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil? Techpaleuia komo tiktasojtaj Jiova, tikintasojtaj oksekin, uan timotasojtaj tejuan. Kemaj, kemej okachi tiktasojtaj Jiova ke okse teisa oso aksa, tiknekij tikyolpaktiskej (xikonixtajtolti Proverbios 27:11; Marcos 12: 29, 30). Tikmatij ke ijkuak kiixnamikkej Dios ne Edén, peuak motaomeyolotia nikan taltikpak ox kinamiki Jiova maj taixyekana itech iluikak uan taltikpak. No timomachtijkejya ke tel miakej kiixtopeujtokej itekiuajyo Dios uan motalijtokej itechkopa Satanás. Sayoj ke tejuan ika miak pakilis timotaliaj itechkopa Jiova. Yejika keman tikixtajtoltiaj textos kemej Apocalipsis 4:11, kampa moijtoua ueyiot tein kipia Jiova, ¿keniuj timomachiliaj? ¿Melauj ke techyololinia? Nion tepitsin tiomeyolouaj ke senkis kinamiki, maj yejua toUeyi Tekiuaj ne iluikak uan nikan taltikpak. Yejika tikpaleuiaj ika nochi toyolo iueyi taixyekanalis, uan nejin tiknextiaj keman tiktakamatij itech nochi.

⁷ Kemej timomachtijkejya, tiktakamatij Jiova porin tiktasojtaj uan ijkon tiknextiaj ke tikpoujkaitaj. Sayoj ke, kemansa timoajsiskej kemej konetsin tein achto ika titajtojkej. Kemaj, kemansa techkisas ouij tiktakamatiskej toTajtsin, uan ijkuak nejon, monekis timomachtiskej tiktakamatiskej maski tel ouij techkisas. Maj tikelnamikikan ke Jesús nochipa kichiuak itanejnekilis  iTajtsin, maski kipanok se tayejyekolis tein okachi ueyi. Yejua kiiluij Dios: “Maj amo mochiua kemej nejua nikneki. Ta, [...] kemej Tejuatsin tikonmonekiltia” (Lucas 22:42).

8. 1) ¿Keniuj tiknextiaj ke timokauaj maj techixyekana Jiova, uan toni neskayot technextilia kemej momachilia ijkuak aksa taixnamiki? 2) ¿Toni techpaleuis maj tikselikan keman aksa techyolmajxitis oso techmelauas? (Xikonita recuadro “ Xikaki tayolmajxitilis uan xikseli tamejmelaualis”.)

⁸ Kemej tikmatij, axkan Jiova amo kininojnotsaok nion semej itekitikauan kemej ne uejkauj. Axkan techiluia itanejnekilis itech Biblia uan imin techkopa akin kinixtalijtok nikan taltikpak. Yejika, se taman kemej tiknextiaj ke timokauaj maj techyekana Jiova, keman tikintakamatij akin yejuatsin kinixtalijtok uan akin kinkaujtok maj taixyekanakan. Komo tikinixnamikij tikualantiskej Dios. ¿Keniuj tiknextijtoskiaj ke tikinixnamiktokej? Xa keman amo tikseliaj ijkuak techmelauaj oso keman techyolmajxitiaj ika Biblia. Yejua nejon tein kichiujkej israelitas. Keman moolochojkej uan kiixnamikkej Moisés, Jiova kimachilij kemej eskia yejuatsin kiixnamiktoyaj (Números 14:26, 27).

9. ¿Keyej uelis tikijtoskej ke tikintasojtaskej oksekin, techolinia maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil? Xikonmelaua ika se neskayot.

⁹ ¿Toni no techolinia maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil? Yejua netasojtalis tein tikinpialiaj oksekin. Tein techpaleuis maj tikajsikamatikan nejin, xionmonemili ke tejuatsin se tion soldado. Komo tejuatsin uan oksekin soldados nankinekij kuali nankichiuaskej namotekiuj uan namakisaskej, moneki nankitakamatiskej namotayekankauan. Kemaj, moneki nankinpaleuiskej uan nankichiuaskej tein namechnauatiskej. Ika sayoj se maj taixnamiki, nochin soldados uelis kinijtakos uan no uelis kipoloskej imin nemilis. Tein melauj, titajtoskej ika soldados techtanemililtia itech neteuilis uan tekokojkayot. Sayoj ke Jiova kinpia ne iluikak tein tamatij kemej soldados tein nochipa kichiuaj tein kuali. Kemaj, Biblia tel miakpa kitokaytia Dios kemej “Jiova akin kinixyekana tateuianij soldados” (1 Samuel 1:3). Yejuatsin kinixyekana ángeles tel chikaujkej tein tamatij kemej soldados. Uan no, Biblia kinextia ke tein tikchiuaj kemej Cristo, titamatij kemej  soldados itech itekiyo Dios (Salmo 68:11; Ezequiel 37:1-10). Imin ixpan nejin soldados espirituales, yejuatsin kintalijtok seki takamej. Komo amo tikseliskiaj tein yejuan techiluiaj, tikinijtakoskiaj oksekin tokniuan. Kemaj, ijkuak se tokniuj kinixnamiki tayekananij itech nechikol, kinijtakoua oksekin tokniuan (1 Corintios 12:14, 25, 26). No yejua nejon panoua keman se tekoneuj amo tatakamati; nochin kalyetouanij tajyouiaj. Kemej tikitaj, ijkuak timomachtiaj tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil, yejua se taman kemej tiknextiaj ke tikintasojtaj oksekin.

10, 11. ¿Keyej moneki tikmatiskej toni tikseliaj komo tikinpoujkaitaj akin kipiaj tanauatil? Xikonmelaua.

¹⁰ ¿Toni no techolinia maj tikinpoujkaitakan akin kipiaj tanauatil? Tikmatiskej ke techpaleuia maj kuali tiyetokan. Keman Jiova technauatia maj tikintakamatikan akin kipiaj tanauatil, techiluia keniuj techpaleuis. Maj tikitakan seki neskayomej. ¿Toni kijtoua ke tikseliskej komo tikinpoujkaitaj  totatuan? Techiluia ke tinemiskej miak xiujmej uan ika yolpakilis (Deuteronomio 5:16; Efesios 6:2, 3). ¿Uan komo tikchiuaj kemej techyolmajxitiaj tayekananij itech nechikol? Techiluia ke amo tikijtakoskej toyekuikalis iuan Dios (Hebreos 13:7, 17). ¿Uan komo tikinpoujkaitaj tekiuanij? Techiluia ke yejuan techpaleuiskej (Romanos 13:4).

¹¹ Senkis tikneltokaj ke tikmatiskej keyej Jiova kineki maj tikintakamatikan akin kipiaj tanauatil, okachi amo ouij techkisas tikinpoujkaitaskej. Axkan maj tikitakan exkan kampa uelis tiknextiskej ke tikinpoujkaitaj akin kipiaj tanauatil.

12. ¿Toni tekit kinauatijtok Jiova maj kichiua tetakauj, uan keniuj moneki kichiuas?

¹² Jiova kitalij kalyetouanij. Kemej amo kineki maj onka eliuisyot, kiyeknextij keniuj yetok taixyekanalis tein tapaleuis maj nochin kuali yetokan (1 Corintios 14:33). Tetakauj kitalij maj kinixyekana ichankauan. Sayoj ke no moneki kipoujkaitas itanauatil Jesucristo, akin kiixyekana. ¿Keniuj kinextia? Ijkuak taixyekana kemej Jesús kiixyekana nechikol (Efesios 5:23). Se kuali tetakauj amo kisekokaua tekit tein Dios kinauatijtok, ta kichiua kemej moneki. Sayoj ke maj amo tachikaujkanauati niono maj amo kuali kitekitilti itanauatil, ta moneki tetasojtas, yemanik eski itajtoluan, teajsikamatis uan kimatis tekakis. Uan maj amo kielkaua ke itanauatil tamachiujtoksaj, amo kemej Jiova.

13. ¿Keniuj moneki kichiuas siuat namikej tein Dios kinauatijtok kemej yejuatsin kiyolpaktis?

 ¹³ Siuat namikej moneki kipaleuis itakauj uan mochiuas kemej itamajsikayo. Yejua no kipia tanauatil kalijtik, ta Biblia ika tajtoua ‘itanauatil temomaj’ (Proverbios 1:8). Sayoj ke siuat tein kichiua kemej Cristo, kimati ke itanauatil amo okachi ueyi ke itakauj, uan yejika kipaleuia maj kuali kinixyekana ichankauan. Kipaleuia itech nochi uan amo keman kiixtopeua, niono taolinia maj mochiua teisa kemej yejua kineki oso kiyejyekoua taixyekanas. Keman kiita ke teisa pane amo kuali kisas kemej mochiuati, kiiluia itanemililuan ika poujkaitalis, sayoj ke amo keman kiixnamiki tein kiixtalia kichiuas itakauj. ¿Uan komo itakauj amo momachtia? Itech nejon, uelis kipanos ouijkayomej, sayoj ke komo kipoujkaita maski amo taneltoka, uelis kiolinis maj satepan kitemo Jiova (xikonixtajtolti 1 Pedro 3:1).

14. ¿Keniuj tekoneuan uelis kiniyolpaktiskej imin tatuan uan Jiova?

¹⁴ Keman konemej kintakamatij imin tatuan kiyolpaktiaj Jiova. Uan no kinpoujkaitaj uan kiniyolpaktiaj imin tatuan  (Proverbios 10:1). Uan nejon tanauatil tein kiniluia maj tatakamatikan, amo mopata komo nemij iuan sayoj se imin teiskaltijkauj. Tein melauj, kiajsikamatij ke moajsiskej ijkon, okachi moneki maj kipaleuikan. Kalyetouanij kampa nochin kichiuaj tein Dios kininauatijtok, kualtsin nemij uan yolpakij. Uan no, kipoujkaitaj Jiova akin kitalij kalyetouanij (Efesios 3:14, 15, NM).

15. 1) ¿Keniuj tiknextiaj itech nechikol ke tikpoujkaitaj itaixyekanalis Jiova? 2) ¿Toni principios techpaleuis maj tikintakamatikan akin techixyekanaj itech nechikol? (Xikonita recuadro “ Maj tikintakamatikan akin taixyekanaj itech nechikol”.)

¹⁵ Jiova kikauilijtok iKonetsin maj kiixyekana inechikol Dios (Colosenses 1:13). Uan Jesús kikauilijtok ‘takeual takuaujtamach uan tamatkej’, maj kiniyekpia itekitikauan Dios itech imin taueyichiualis (Mateo 24:45-47). Uan itech nejon takeual, yejua Oloch Taojtokaltianij tein kinixyekanaj iTaixpantijkauan Jiova. Ijkon kemej itech yekinika siglo, Oloch Taojtokaltianij kinimatiltiaj tayekananij itech nechikolmej keniuj moneki mochiuas teisa uan kinimakaj tayolmajxitilis. Kemansa kintajkuilouiliaj oso kemansa kichiuaj imin techkopa akin kinpaleuiaj, semej yejuan tayekananij takalpanouanij. Yejika, nochipa keman tikinpoujkaitaj akin taixyekanaj itech nechikol, tein melauj tiktakamattokej Jiova (xikonixtajtolti 1 Tesalonicenses 5:​12; Hebreos 13:17).

16. ¿Keyej kijtoua Biblia ke tayekananij itech nechikol kintokaytiaj ika inepaleuil yektikatsin espíritu?

¹⁶ Tayekananij uan akin kinpaleuiaj tayekananij, no tajtakouanij. Uan no mopolouaj kemej tejuan. Maski ijkon, tayekananij tamatij kemej “netetayokolilmej” tein Jiova kitemaka, ta kinpaleuiaj nochin tokniuan tein monechikouaj maj kuali mouikakan iuan Dios (Efesios 4:8, NM). Biblia kijtoua ke yejuan kinixtaliaj ika inepaleuil yektikatsin espíritu (Hechos 20:28). ¿Keyej ijkon kijtoua? Yekinika, porin achto ke kitokaytiskej se tokniuj, tayekananij kiitaj ox kichiujtokya kemej motajtani itech iTajtol Dios, tein yektikatsin espíritu  kinixyekanak keman kijkuilojkej (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Ojpatika, porin keman yejuan kiitaj nejon, kitataujtiaj Jiova maj kinixyekana ika iespíritu.

17. ¿Keyej mokuapikij tokniuan siuamej keman kichiuaj seki taman itech nechikol?

¹⁷ Itech nechikol moajsi miak taman tein moneki kichiuaskej tayekananij oso akin kinpaleuiaj tayekananij. Se neskayot, yejuan moneki kiixyekanaskej nechikol keman tiyouij titanojnotsatij. ¿Toni mochiua keman amo semej moajsij? Keman ijkon panoua, kiiluiaj okse tokniuj tein moauijya. ¿Uan komo niono yejua moajsi? Ijkuak nejon uelis kiiluiskej se tokniuj siuat tein kuali tekititok. Sayoj ke ijkuak se tokniuj siuat kichiuas teisa tein kichiuaskia se tokniuj takat, moneki mokuapikis (1 Corintios 11:3-10). * Nejin principio amo motemakak porin kineki kinextis ke siuat amo teyi chiujkej. Ta nejon se taman tein kipaleuia maj kinexti ke kipoujkaita taixyekanalis, tein Jiova kitalijtok itech kalyetouanij uan itech nechikol.

18, 19. 1) ¿Keniuj tikonmelauaskia principios tein kipia Romanos 13:1-7? 2) ¿Keniuj tiknextiaj ke tikinpoujkaitaj tekiuanij?

¹⁸ Tein yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo, timochikauaj tiktakamatiskej principios tein ixnesi itech Romanos 13:1-7 (xikonixtajtolti). Komo tikixtajtoltiaj, tikitaskej ke ika motajtoua “tekiuanij”. Jiova kinkaua maj yetokan, ijkon uelis kichiuaskej seki taman tein motelneki, kemej kiitaskej maj amo onka eliuisyot uan kichiuaskej okseki taman tein moneki. ¿Keniuj tiknextiaj ke tikinpoujkaitaj tekiuanij? Keman tiktakamatij imin tanauatiluan. ¿Kemej toni? Ijkuak tikixtauaj impuestos, uan komo moneki tikpexontiskej se amat tikijkuilouaj nochi tein techtajtania, uan tiktakamatij nochi tanauatilmej tein kipia ke kiitas touan, tochankauan, totekiuj oso teisa tein toaxka kemej se tal. Axkan, komo techtakaualtiaj maj amo tiktakamatikan Dios, ompa kemaj amo tikchiuaj. Titanankiliaj kemej tatitanilmej: “Semi moneki ke maj tiktakamatikan Totajtsin Dios  uan maj amo achto tikintakamatikan in tagayot” (Hechos 5:28, 29; xikonita recuadro, “ ¿Akoni taixyekankej moneki niktakamatis?”).

¹⁹ Okse taman kemej tiknextiaj ke tikinpoujkaitaj tekiuanij, keman timouikaj imiuan kemej moneki, uan okachiok komo imiuan titajtouaj. Se tonal, tatitanil Pablo yajki imin ixpan ueyi tekiuaj Herodes Agripa uan tekiuaj Festo. Maski kuali kimatia ke kichiujtoyaj tein tel amo kuali, kininojnotsak ika poujkaitalis (Hechos 26:2, 25). Tejuan no ijkon moneki tikchiuaskej keman timoajsiskej iixpan se ueyichiujkej, oso sayoj iuan se policía. Telpochmej uan ichpochmej no ijkon moneki kinpoujkaitaskej tamachtianij oso okseki chiuanimej tein ompa moajsiskej. Sayoj ke amo tikinpoujkaitaj sayoj akin kiuelkakij tein tikneltokaj, ta no akin kinixnamikij itaixpantijkauan Jiova. Ijkon, nochin uelis kiitaskej —tein iuantia akin amo taneltokaj—, ke tikinpoujkaitaj akin kipiaj tanauatil (xikonixtajtolti Romanos 12:​17, 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Toni tikseliskej komo tikinpoujkaitaj akin kipiaj tanauatil?

²⁰ Maj amo sayoj sekin tikinpoujkaitakan. Ta maj tikchiuakan kemej techyolmajxitia Biblia: “Xikinmouiskapouakan [oso xikinpoujkaitakan] nochi tagayot” (1 Pedro 2:17). Miakej kimoujkaitaskej keman kiitaskej ke yekmelauj tikinpoujkaitaj, uan okachiok porin itech nejin tonalmej poliujtokya poujkaitalis. Komo ijkon tikchiuaj, tiktakamattoskej tanauatil tein kitemakak Jesús: “Xikintanextilikan nijin taltikpakuanij ika namochipaujkanemilis. Uan kuak yejuan kitaskej ya den namokuali tachiualisuan; ijkuakon yejuan no kimouistiliskej Namoueyitajtsin ten yetikaj ne eluiyaktsinko” (Mateo 5:16).

²¹ Kemej taltikpakneminij moajsij kemej eskia tatayouayan, miakej tein yolmelaujkej kiniyoltilana tanex tein techmaka Dios. Yejika, komo tiknextiaj ke titapoujkaitaj tokalijtik, itech nechikol, uan imiuan tekiuanij, sekin uelis techitaskej uan kinolinis maj motokikan itech tanex tein techmaka Jiova. ¡Tel kualtsin nejon! ¿Melauj? Sayoj ke maski nejon amo mochiuas, uelis senkis tikneltokaskej ke tikyolpaktijtokej Jiova uan tiksentokatokej itech inetasojtalis. ¡Uan yejua nejon okachi ueyi tatiochiualis tein uelis tikpiaskej!