1-3. 1) ¿Toni techtayokolijtok Jiova uan keniuj uelis aksa amo kuali kitekitiltis? 2) Komo tiknekij tiksentokaskej itech inetasojtalis Dios, ¿keniuj moneki tikuiskej tajtol tein Dios techtayokolijtok?

MAJ tiknemilikan ke tiktayokoliaj se tepostamamajkej akin iuan kuali timouikaj. Uan yejua kinemilia amo kuali kitekitiltis, kieliuiskui uan ika kinkokoua oksekin. ¿Keniuj timomachiliskiaj? ¿Melauj ke timoyolkokoskiaj?

² “Nochi in tetayokolil ten kuali uan ten chipauak, yejua ne Dios techtayokolia.” (Santiago 1:17.) ¿Kemej toni? Yejuatsin techchijchiuak maj tiuelikan titajtokan uan maj tikijtokan tein tikmachiliaj, se teisa tein amo ueli kichiuaj tapialmej. Sayoj ke kemej nejon tepostamamajkej, uelis amo kuali tiktekitiltiskej tonenepil. Kemaj, miakej amo kuali kikuij uan ika kinijtakouaj oksekin. Yejika senkis tikajsikamatij keniuj momachilia Jiova.

³ Komo tiknekij tiksentokaskej itech inetasojtalis Dios, moneki tikuiskej nejon netetayokolil kemej yejuatsin kineki. Moneki tikchiuaskej tein techiluia itech Biblia maj tikchiuakan: “Amo xiktenpanuetstokan se tajtol ten pitsotik [...]. Ta, xiktekitiltikan namonenepil ika sayoj ten kuali para ijkon kachi ok nankinyolmajxitiskej in takakinij” (Efesios 4:29). Yejika, maj tikitakan toni taman tajtolmej moneki amo tikuiskej, uan keniuj uelis tikinpaleuiskej oksekin ika totajtoluan. Sayoj ke achto maj tikitakan keyej motelneki maj timopiakan ika totajtoluan.

4, 5. ¿Keniuj kimelaua seki proverbios itech Biblia chikaualis tein kipia tajtolmej?

⁴ Yekinika porin tajtolmej kipia chikaualis. Yejua nejon kijtoua Proverbios 15:4: “Tajtol yemanik kemej se kouit tein kitemaka nemilis, sayoj ke amo kuali tajtolmej, tekuejmolouaj”. Tajtolmej yemankej tamati kemej at tein kipaleuia se kuouit tein kuetaujtok. Sayoj ke amo kuali tajtolmej uelis kiyolkokos akin yeski. Kemej tikitaj, tajtolmej uelis teyolkokos oso kemej eskia tepajtis (Proverbios 18:21).

⁵ Itech Proverbios 12:18 no kijtoua ke tajtolmej kipia nejon chikaualis. Ompa kinextia ke “tajtol tein amo se kinemilia tamati kemej keman tetsoponiaj ika se espada”. Keman niono tiknemiliaj tein tikijtouaj, tikintelyolkokouaj oksekin uan tikinpolouaj totasojikniuan. Kemaj, tajtolmej uelis okachi texokolis ke komo techtsoponiskiaj ika se espada itech toyolo. Sayoj ke kemej kijtoua nejin tajkuilol, no uelis kichiuas tein kuali: “Inintajtoluan tamatinij tepajtia”. Akin mochikaua kinextis tamatilis tein kitemaka Dios, kuali kinemilia tein kijtoua. Itajtoluan yemankej kiyolchikaua akin moyolkokojtok uan oksepa kinpia itasojikniuan. Tinochin tikmatij keniuj tepaleuia tajtolmej (xikonixtajtolti Proverbios 16:24). Totajtoluan kipia ueyi  chikaualis, yejika keman tikuiskej, maj amo ika titeyolkokokan, ta maj ika tikinpaleuikan oksekin.

6. ¿Keyej tel ouij techkisa tiktsakuiliskej amo kuali tajtolmej?

⁶ Sayoj ke maski timopiaskej ika totajtoluan nochi tein tiueliskej, kemansa techkisas tein amo tiknekiaj. Uan nejin techpaleuia maj tikajsikan ojpatika taman keyej moneki timopiaskej: kemej titajtakouanij techuika maj amo kuali tikuikan tonenepil. Kemaj, ouij techkisa tiktsakuiliskej totajtoluan porin kisa itech toyolo, uan kemej kijtoua Biblia, “iyolo taltikpaknenkej kiuika maj kichiua tein amo kuali” (Génesis 8:21; Lucas 6:45; xikonixtajtolti Santiago 3:​2-4). Sayoj ke maski titajtakouanij uan amo ueli senkis tiktsakuiliaj amo kuali tajtolmej, kemaj uelis timomachtiskej tikyekkuiskej. Sayoj ke moneki nochipa tikchiujtoskej se chikaujkayot, kemej eskia tiapanotoskiaj itech se ueyiat tein motalojtok.

7, 8. ¿Titanankiliskej iixpan Dios kemej tikuiskej totajtoluan?

⁷ ¿Katiyejua expatika taman keyej moneki timopiaskej keman titajtoskej? Tikmatiskej ke titanankiliskej iixpan Jiova. Tein tikijtouaj, amo sayoj kinpaleuia oso kinijtakoua akin iuan titajtouaj, ta no toyekuikalis iuan Dios. Ijkon kijtoua Santiago 1:26: “Komo senmej de namejuan kipialia taneltokalis de Dios pero amo kimati kenin moyeknenepilijmatis, ijkuakon yejua nojon sayoj moyolkajkayaua san, uan nochi ne nitaneltokalis amo teyi kualtia”. Kemej tikitakej itech capítulo 11, tajtolmej tein tikuiskej moteluika iuan taueyichiualis tein tikmakaj Jiova. Komo amo timoyekpiaskiaj ika totajtoluan uan tikijtoskiaj tein kinxokoliskia oksekin uan kinijtakoskia, taueyichiualis tein tikmakaj Jiova amo teyi kualtiaskia. ¿Melauj ke nejin techteltanemililtia? (Santiago 3:8-10.)

⁸ Tikitakej eyi taman keyej moneki timoyekpiaskej ika totajtoluan. Axkan maj tikitakan katiyejua taman tajtolmej moneki senkis amo tikuiskej, uan keniuj uelis tikinpaleuiskej oksekin ika totajtoluan.

9, 10. 1) ¿Toni taman tajtolmej mojmostaj mokaki? 2) ¿Keyej moneki tikixtopeuaskej pitsotik tajtolmej? (No xikonita nota.)

⁹ Pitsotik tajtolmej. Axkan mojmostaj mokaki tauijuikaltilis, pitsotik tajtolmej uan nochi taman pitsokamanal. Miakej kikuij nejon porin kinekij kichikauaskej tein kijtouaj oso kinekij kiajxitiliskej tanemilil tein amo kiajsikej keniuj kijtoskej. Uan itech teposixyekauil oso okseko, taueuetskitianij kikuij pitsotik tajtolmej uan tetapouilis tein kiteajsikamatiltia auilnemilis, uan ika kiniuetskitiaj tachianij. Sayoj ke nejon nion tepitsin teuetskitij. Kemej 2,000 xiuit achtoya, Dios kimakak Pablo seki tayolmajxitilis tein monekia kijkuilos uan kintitanilis tokniuan tein nemiaj Colosas. Ompa kiniluiaya maj senkis amo kikuinij “tajtolmej ten kualkui tajtakol” (Colosenses 3:8). Uan tokniuan tein nemiaj Éfeso kinijkuilouilij: “Amo namechnamiki ok [...] xikamanalojtinemikan ika in pitsotik tajtolmej” (Efesios 5:3, 4).

¹⁰ ToDios tetasojtakej kiyolkokoua maj tikuikan pitsotik tajtolmej. Yejika no senkis tikixtopeuaj uan amo keman tikuij. Keman Pablo kitekpanak ‘tanejnekilis ten kuika tajtakol’, no kitenkuik “ten amo chipauak” oso pitsotik, uan nejin uelis iuantis pitsotik tajtolmej (Gálatas 5:19-21). Kemej tikitaj, nejin amo auil. Se tokniuj uelis kikalankixtiskej itech nechikol komo miakpaya kinejmachtijkej, uan kisentoka kikui tajtolmej tein kiteajsikamatiltia auilnemilis, tajtolmej tein amo ueli se kiyekaijtoua uan tein teijtakoua. Uan okachiok komo senkis amo pinauaok kichiuas nejon. *

11, 12. 1) ¿Kemanian amo kuali yetok maj iminka titajtokan oksekin? 2) ¿Keyej moneki maj amo titetakajkayauilikan?

 ¹¹ Amo iminka titajtoskej oksekin niono titetakajkayauiliskej. Amo titaijtakouaj maj iminka titajtokan oksekin komo nochipa tikchiuaj ika se kuali yolo, xa keman aksa moauij oso moneki se kiyolchikauas aksa. Yekinika itatojtokakauan Cristo, no iminka motekipachouayaj tokniuan uan iminka tajtouayaj sayoj ke nochipa ika tein kuali (Efesios 6:21, 22; Colosenses 4:8, 9). Tein kemaj, amo kuali yetok maj titetapouikan tajtolmej tein amo tikyekmatij, tikejkepaj tein melauak oso titetapouiaj keniuj nemij oksekin. Nejin uelis techuikas maj tikchiuakan tein okachi amo kuali. ¿Toni nejin? Maj titetakajkayauilikan. Nejin kijtosneki, “tiktapantiskej aksa porin amo kuali tikpiaj toyolo uan tiknekij maj amo kuali kiitakanok” (Diccionario del español usual en México). Yejua nejon kichiujkej fariseos. Yejuan kitakajkayauilijkej Jesús porin kinekiaj maj amo kuali kiitanijok (Mateo 9:32-34; 12:22-24). Senkis moita ke titetakajkayauiliskej kichiua maj se mokualanti (Proverbios 26:20).

¹² ¿Keniuj kiita Jiova akin ika motalia kichiuas maj amo kuali kiitakanok aksa oso kichiua maj mochikoitakan? Amo kiyolpaktia. Tein melauj, kitauelita akin kichiua “maj mokualantikan iknimej” (Proverbios 6:16-19). Maj tikelnamikikan ke tajtol griego tein mokepa kemej “tetakajkayauilijkej” yejua diábolos, uan yejua nejin tajtol ika kitokaytiaj Satanás kemej “Amokuali oso Diablo”, tein kijtosneki, se Tetakajkayauilijkej tein kimouispoloua Dios (Apocalipsis 12:9, 10). Tikyekmatij ke nion akin kineki mochiuas kemej “Amokuali”. Senkis tikmatij ke itech nechikol amo moselia tetakajkayaualis tein kiixualtia tanejnekilis tein kiuika tajtakol, kemej ‘tetajtolteuilis’ uan ‘tekualankaxejxelolis’ (Gálatas 5:19-21). Yejika, achto ke titetapouiskej imin nemilis oksekin, moneki  timotajtaniskej: “¿Senkis nikmati ke melauak? ¿Niknextiskia ke nitetasojta maj nitematilti? ¿Motelneki oso kuali maj kimatikan oksekin?” (xikonixtajtolti 1 Tesalonicenses 4:11).

13, 14. 1) ¿Keniuj tajtolmej tein teyolkokoj kinijtakoua oksekin? 2) ¿Keyej tel amo kuali moajsij akin kikuij tajtolmej tein teyolkokoj?

¹³ Tajtolmej tein texokolia. Kemej tikitakejya, tajtolmej uelis tel teijtakos. Semi melauak ke kemej titajtakouanij, tinochin techuika maj tikijtokan teisa tein amo tiknekiskiaj. Sayoj ke Biblia technejmachtia ke moajsi se taman tajtolis tein amo moselia itech nechikol niono itech kalyetouanij. Pablo kiniluij tein kichiuayaj kemej Cristo: “Ximosekokaujtiyakan de nochi ne yolchichikayot uan ne yolkualanilis uan ne tauelot [...,] uan ne uijuikaltilis uan [...] tajtolmej ten teyolxokolia” (Efesios 4:31). Okseki Biblias kikepaj “tajtolmej ten teyolxokolia” kemej “tajtolmej tein teyolkokoj”. Nejin taman tajtolis —tein iuantia tajtolmej tein amo kuali temachililtia, tein amo yemankej uan ueyi teijijtolis—, kichiua maj amo kuali momachilikan oksekin uan maj momachilikan ke amo teyi chiuanimej. Uan konemej tein amo kinemiliaj tein amo kuali uan ayamo chikaujkej, okachi kinijtakoua nejin tajtolmej (Colosenses 3:21).

¹⁴ Biblia senkis kinixtopeua akin kikuij tajtolmej tein teyolxokolia uan kinextia ke tel amo kuali kemej moajsij. ¿Toni kipanos akin nochipa kikui tajtolmej tein teyolkokoj, tein kinextia ke techikoita uan tein amo kuali temachililtia? Achto miakpa kipaleuiskej maj mopata. Sayoj ke komo amo kichiua, kikalankixtiskej itech nechikol. Uan tein okachi amo kuali, porin uelis kipolos inemilis nochipaya itech iTekiuajyo Dios (1 Corintios 5:11-13; 6:9, 10). Moyekita ke amo uelis tiksentokaskej itech inetasojtalis Jiova, komo tikuij pitsotik tajtolmej, xolopijyot, tajtolmej tein teyolkokoj, uan okseki taman tajtolmej tein ika titeyolkokoskej.

15. ¿Toni taman tajtolmej kipaleuia aksa?

¹⁵ ¿Keniuj kineki Jiova maj tikuikan tajtolmej? Maj tikelnamikikan ke Biblia techiluia maj ika ‘tikinyolmajxitikan [oso tikinpaleuikan]’ oksekin (Efesios 4:29). Jiova kiyolpaktia maj timochikauakan tikuiskej tajtolmej tein tepaleuia uan teyolchikaua. Sayoj ke Biblia amo kijtoua katiyejua taman tajtolmej tikuiskej, niono techtekpanilia katiyejua tajtolmej “ten tamelaujtok [oso chipauak]” moneki tikuiskej (Tito 2:8). Tein techpaleuis maj tikmatikan ox tapaleuis totajtoluan, sayoj moneki tikitaskej ox uelis tikijtoskej ke chipauak, melauak, uan yemanik. Maj tikelnamiktokan nejin eyi taman tein motelneki axkan ke tikitatij seki neskayomej (xikonita recuadro “ ¿Tapaleuia notajtoluan?”).

16, 17. 1) ¿Keyej moneki tikiluiskej aksa ke kuali kichiuak teisa? 2) ¿Toni moneki tikitaskej itech nechikol uan kalijtik, uan ijkon uelis tikiniluiskej ke kuali kichiuaj teisa?

¹⁶ Maj tikiluikan aksa ika nochi toyolo ke kuali kichiuak teisa. Jiova uan Jesús kimatij ke motelneki maj kiiluikan aksa ke kuali kichiuak teisa, uan maj kimatiltikan ke kiitaj chikaujkayot tein kichiua (Mateo 3:17; 25:19-23; Juan 1:47). Uan tinochin tiitatojtokakauan Cristo moneki ijkon tikchiuaskej. ¿Keyej? Porin “se tajtol tein moijtoua keman monektok, ¡tel kuali temachililtia!” (Proverbios 15:23). Keman aksa techiluia ika nochi iyolo ke kuali tikchiujkej teisa, kualtsin timomachiliaj uan techyolchikaua. Uan kinamiki maj ijkon timomachilikan, ta nejon techmatiltia ke toka motekipachoua uan kiita tein tikchiuaj. Nejin techyekmatiltia ke amo nenkaj tein tikchiuaj, ke kuali kemej tikchiujtokej uan techpaleuia maj okachi kuali tikchiuakan. Kemej tinochin tikuelitaj maj techiluikan ke kuali tikchiujkej teisa, ¿melauj ke no moneki tikiniluiskej oksekin? (xikonixtajtolti Mateo 7:12.)

 ¹⁷ Komo tikitaj imin kuali tachiualisuan oksekin, nochipa techolinis maj tikiniluikan ke kuali kichiujtokej teisa. Se neskayot, ¿toni uelis tikitaskej itech nechikol? Se tokniuj tein kitemaka se kuali tanojnots, se telpoch tein mochikaujtok kiajsis seki taman itekiyo Dios oso se tokniuj tein xiuejya amo keman tapoloua nechikolmej maski kipanoua tajyouilis. Komo tikiniluiaj ke kuali kichiujtokej teisa, kinyololinis uan kinyolchikauas. ¿Uan kalijtik? Namikuanij ika nochi imin yolo moneki moiluiskej tajtolmej tein ika moyolchikauaskej uan motasojkamatiliskej teisa (Proverbios 31:10, 28). Uan konemej no moneki kimatiskej ke imin tatuan amo kinelkauaj uan kintasojtaj. Nejon kintelpaleuia kemej at uan tanex kitelpaleuia se tatok. Yejika, tetatmej moneki momachtiskej kiniyolchikauaskej keman kinextiskej kualneskayomej oso keman kuali kichiuaskej teisa. Ijkon okachi kimatiskej ke kuali tein kichiujtokej uan kuali momachiliskej. Uan nejon kinolinis maj okachi kuali kichiuakan tein moneki.

18, 19. ¿Keyej motelneki maj tiktemokan keniuj tikinyolchikauaskej uan tikinyolseuiskej tokniuan, uan keniuj uelis tikchiuaskej?

¹⁸ Titeyolseuiskej uan titeyolchikauaskej. Jiova tel iminka motekipachoua ‘akin kinixtopeuaj’ uan “akin moyolkokojtokej” (Isaías 57:15). Biblia techiluia maj tikchiuakan nejin: “Ximoyolchikauakan se uan okse [...] [uan] xikinyolchikauakan nekes ten yolkuetaujtinemij” (1 Tesalonicenses 5:11, 14). Senkis tikneltokaj ke Jiova kiyolpaktia keman kiita ke tikinyolchikauaj uan tikinyolseuiaj akin tayokoxtokej.

¹⁹ ¿Keniuj uelis tikpaleuiskej se tokniuj tein moyolkokojtok? Achto moneki tikiluiskej seki tajtolmej tein kiyolchikauas. ¿Keniuj kipaleuis nejon? Maski xa amo kijkuanilis ikuejmoluan, sayoj ke tiknextiliaj ke  tikitaj itajyouilis uan ke ika timotekipachouaj. No uelis tikchiuaskej se netataujtil iuan, kampa tiktajtaniskej Jiova maj kiyekmatilti ke tinochin tiktasojtaj uan ke yejuatsin no kiteltasojta (Santiago 5:14, 15). Motelneki maj tikmatiltikan ke nochin tein monechikouaj kiitaj ke motelneki tein kichiua uan kitasojtaj (1 Corintios 12:12-26). No uelis tiktajtoltiliskej se texto itech Biblia tein kielnamiktis ke Jiova tel ika motekipachoua (Salmo 34:18; Mateo 10:29-31). Komo tiktemouaj keniuj tikyolseuiskej ika se “kuali tajtol” tein kisa itech toyolo, okachi momachilis ke tiktasojtaj uan ke kuali tikitaj tein kichiua (xikonixtajtolti Proverbios 12:25).

20, 21. ¿Toni eyi taman tapaleuia maj kuali kisa se tayolmajxitilis?

²⁰ Kuali tayolmajxitilis. Kemej tinochin titajtakouanij, kemansa monekis maj techmelauakan. Yejika Biblia techiluia: “Xikaki tayolmajxitilis uan xikseli tamejmelaualis, uan ijkon timochiuas titamatkej satepan” (Proverbios 19:20). Amo sayoj tayekananij itech nechikol techyolmajxitiaj. Ta tetatmej no moneki kinimelauaskej imin koneuan (Efesios 6:4). Tokniuan siuamej tein chikaujkej espiritualmente, no uelis kinyolmajxitiskej tokniuan ichpochmej (Tito 2:3-5). Netasojtalis  kinpaleuis nochin tayolmajxitianij, maj amo kinmachililtikan akin kiniyolmajxitiaj ke kinajuaj. Maj tikitakan axkan eyi taman tein tapaleuia maj kuali kisa se tayolmajxitilis: maj motemaka ika se kuali tanemilil, maj motaksalti itech Biblia, uan maj motemaka kemej moneki.

²¹ Maj tikitakan yekinika taman kemej moneki motemakas se tayolmajxitilis: maj motemaka ika se kuali tanemilil. ¿Toni techpaleuis maj tikselikan ika miak pakilis? Tikmatiskej ke techmakatokej porin yekmelauj toka motekipachouaj, uan amo porin kualantokej oso amo kipiaj se kuali tanemilil. Yejika, maj ijkon tikchiuakan keman tiktemakaskej se tayolmajxitilis. ¿Katiyejua ojpatika? Moneki motaksaltis itech iTajtol Dios (2 Timoteo 3:16). Nochi tein tikijtoskej moneki kisas itech Biblia, tikixtajtoltiliskej oso amo. Tayekananij itech nechikol moneki mopiaskej maj amo kijtokan imin tanemililuan. Niono maj kikejkepakan tein kijtoua Biblia uan ijkon kipaleuiskej tein kijtouaj. ¿Uan expatika taman? Maj motemaka kemej moneki. Keman kitemakaj ika tajtolmej yemankej uan ika poujkaitalis, okachi amo ouij techkisa tikseliskej (Colosenses 4:6).

22. ¿Keniuj tiknekij tikuiskej totajtoluan?

²² Yekmelauj se ueyi tatiochiualis maj Jiova techchijchiuani maj tiuelikan titajtokan. Uan kemej tikteltasojtaj toTajtsin, tiknekij tikuiskej kemej moneki. Maj amo keman tikelkauakan ke tajtolmej tepaleuia oso teyolkokoua. Yejika, maj nochipa ika ‘tikinyolmajxitikan [oso tikinpaleuikan]’ oksekin kemej Jiova kineki. Komo ijkon tikchiuaj, kintelpaleuis uan kinyolchikauas akin iuan titajtoskej, uan uelis tiksentokaskej itech inetasojtalis Dios.