TAMACHTILIS 6
“Esteban, akin Dios kipaleuiaya uan kimakaya ichikaualis”
Esteban ika yolchikaualis tanojnotsak ininixpan Uejueyi Tamelauanij. Tikitaskej toni techmachtia nejon
Mokixtia itech Hechos 6:8-8:3
1-3. 1) ¿Toni tein ouij kipanok Esteban, uan keniuj momachilij? 2) ¿Katiyejua netajtanilmej tiknankiliskej?
ESTEBAN moajsi ininixpan 71 Uejueyi Tamelauanij akin tekpantokej kemej se tajko círculo xa kampa ika yetok templo. Ompa yejuan kiixtalitij keniuj kitatsakuiltiskej Esteban. Nejin uejueyi chiuanimej akin kipiaj ueyi tanauatil, nion tepitsin kiikneliaj nejin imomachtijkauj Jesús. Akin tanauatij maj mosentilikan Uejueyi Tamelauanij yejua tayekankatiopixkat Caifás, akin taixyekanak keman seki metsti achto kiixtalijkej maj kimiktianij Jesucristo. ¿Keniuj momachilia Esteban? ¿Kinmouilia?
2 Biblia kijtoua ke iixko Esteban “moitaya kemej iixko se ángel” (Hech. 6:15). Kijtosneki ke Esteban katka yolchikauak uan yolseujtoya, ijkon kemej ángeles akin kitekitiliaj Jehová. Esteban amo yolmoujtoya. Hasta nejon tamelauanij akin semi kitauelitayaj kiitakej ke yolseujtoya. ¿Toni kipaleuij maj semi yolseujto?
3 Tikitaskej toni kipaleuij Esteban maj yolseujto, uan nejon semi techpaleuis tejuan. Sayoj ke achto maj tikitakan keyej Esteban kipanotoya nejon ouijkayot. ¿Keniuj kiteixmatiltiaya tein kineltokaya? Uan ¿keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua?
“Kichiujkej maj takuejmolchiuakan” (Hechos 6:8-15)
4, 5. 1) ¿Keniuj Esteban semi tapaleuiaya itech nechikol? 2) ¿Keyej Hechos 6:8 kijtoua ke “Dios kipaleuiaya uan kimakaya ichikaualis”?
4 Itech tamachtilis 5 tikitakej ke Esteban kichiuaya seki tekit tein semi monekia itech nechikol. Yejua katka semej chikome tokniuan takamej yolyemankej akin kichiujkej tekit tein tatitanilmej kinmakakej. Moyekita ke katka yolyemanik, porin kichiuak nejon tekit maski Dios kimakaka ichikaualis para kichiuas “uejueyi milagros uan uejueyi taman tein se kimojkaita” ijkon kemej tatitanilmej kichiuayaj. Uan no “Dios kipaleuiaya uan kimakaya ichikaualis” (Hech. 6:8). ¿Toni kijtosneki nejin tajtolmej?
5 Tajtol griego tein nikan motajtolkepa kemej “Dios kipaleuiaya”, no kiteajsikamatiltia ke Esteban katka kualtakat uan tetakachiuaya. Nesia ke kineltokaya tein tamachtiaya uan nejon kintaneltoktiaya akin kikakiaj uan kiitayaj ke ueliskia kinpaleuis tein kinmachtiaya. Uan no, Biblia kijtoua ke Dios “kimakaya ichikaualis”, nejin kijtosneki ke mokauaya maj kiixyekana ichikaualis Dios. Kemej katka yolyemanik, nochipa kiueyitaliaya Jehová keman yejuatsin kipaleuiaya maj kichiua seki taman uan ininka motekipachouaya oksekin. Yejua ika akin kitauelitayaj kiitayaj kemej se akin kinixnamikia.
6-8. 1) Akin kitauelitayaj Esteban, ¿toni ome taman kitapantijkej uan keyej? 2) ¿Keyej semi techpaleuis maj timomachtikan toni kichiuak Esteban keman kiixnamikkej?
6 “Seki takamej motajtolteuitoj iuan Esteban. [...] Sayoj ke, amo uelia kitentaniaj porin semi tamattoya uan Dios ika ichikaualis kipaleuiaya maj tajto”. a Kemej amo uelik kitentankej, “ichtaka kichiujkej maj seki takamej” kitakajkayauilianij. No “kichiujkej maj takuejmolchiuakan akin ompa nemiaj, taixyekananij judíos uan tajkuilouanij”. Uan ika tamik, “kichikaujkakitskijkej uan kiuikakej ininixpan Uejueyi Tamelauanij” (Hech. 6:9-12). Ompa, akin kitauelitayaj kijtouilijkej ke kiuijuikaltijka Dios uan Moisés. ¿Keyej?
7 Yekinika, kijtouilijkej Esteban ke kiuijuikaltij Dios porin ‘kijijtoj templo’ tein moajsia Jerusalén (Hech. 6:13). Uan ojpatika, kijtouilijkej ke kiuijuikaltij Moisés porin kijtojkej ke amo kitakachiuaya Tanauatil tein kiselij Moisés porin kitemouaya kipatas nejon tanauatil. Semi amo kuali tein kitapantiayaj Esteban, porin judíos kiteltakachiuayaj templo, Tanauatil tein kiselij Moisés uan nochi tanauatilmej tein kimajxitilijkaj. Ika nochi nejin kijtojtoyaj ke kiixnamikia inintaneltokalis uan kinamikia mikis.
8 No ijkon axkan sekin akin kipiaj inintaneltokalis kichiuaj seki taman kemej nejon para maj kintajyouiltikan itekitikauan Dios. Kitemouaj keniuj kichiuaskej maj tekiuanij kintajyouiltikan itaixpantijkauan Jehová. ¿Toni moneki tikchiuaskej komo techtakajkayauiliaj? Tein kipanok Esteban techpaleuis maj tikmatikan.
Ika yolchikaualis kiteixmatiltij “Toueyi Tajtsin Dios” (Hechos 7:1-53)
9, 10. ¿Keyej seki motelmachtianij kijijtouaj kemej Esteban motajtouij ininixpan Uejueyi Tamelauanij, uan toni moneki maj tikelnamikikan?
9 Ipeujyan nejin tamachtilis tikitakej ke iixko Esteban moitaya kemej iixko se ángel, tein kinextiaya ke amo yolmouia keman kiteluilijtoyaj. Ompa, Caifás kitajtanij: “¿Melauj nejin tein kijtouaj?” (Hech. 7:1). Axkan Esteban ueliskia tajtos uan kuali kemej kichiuak.
10 Seki momachtianij kijtouaj ke Esteban uejkauak tajtoj uan amo motenpaleuij keman tajtoj. ¿Melauj tein kijtouaj? Amo. Tein melauj, techmachtij keniuj uelis titanankiliskej keman monekis tikteixmatiltiskej tein tikneltokaj (1 Ped. 3:15). Tikitakejya ke Esteban kijtouilijkej ke kiuijuikaltij Dios uan Moisés porin kinextijkej ke amo kuali ika tajtoj templo uan iTanauatil Moisés. Yejua ika, keman Esteban motajtouij, kinemilij ika tajtos eyi taman tein panok itech xolal Israel, uan kiyeknextij toni kinekia tamachtis. Maj tikitakan nejin eyi taman.
11, 12. 1) ¿Keyej Esteban ika tajtoj Abrahán? 2) ¿Keyej semi kinamikia maj no ika tajtouani José?
11 Keman nemiaj ininuejkaujtatuan israelitas (Hech. 7:1-16). Esteban peuak ika tajtoj Abrahán. Ika nejon amo kitajtolkotonaskiaj porin nochin judíos semi kitakachiuayaj Abrahán. Kiniluij ke “Toueyi Tajtsin Dios” monextij iixpan Abrahán keman yetoya Mesopotamia (Hech. 7:2). Uan nemik kemej analtekoj itech tal tein Dios motenkaujka kimakas, yejua ika amo kiueyichiuaya Dios itech se templo uan amo no kipiaya iTanauatil Moisés. Nejon kinextia ke aksa ueliskia kitekitilis Jehová maski amo kipiaskia nejin ome taman.
12 Esteban no peuak ika tajtoua José, akin judíos no semi kitakachiuayaj porin katka semej ichankauan Abrahán. Esteban kinelnamiktij ke iikniuan José, kampa ualeujkej uejueyi kalyetonij israelitas, kitauelitakej José uan kinamakakej. Sayoj ke itechkopa José, israelitas amo mayanmikkej. Maski Esteban kimatia ke Jesucristo kipanok ouijkayomej kemej José, amo kiniluij para kisentokaskiaj kikakiskej.
13. ¿Keyej keman Esteban ika tajtoj Moisés uelik kinextij ke amo melauak tein kijtouiliayaj, uan toni kiyeknextij ke kichiuayaj akin kikaktoyaj?
13 Keman nemia Moisés (Hech. 7:17-43). Esteban uejkauak ika tajtoj Moisés. Semi kuali katka nejon. ¿Keyej? Yekinika porin miakej de nejon Uejueyi Tamelauanij katkaj saduceos uan sayoj kineltokayaj amatajkuilolmej tein kijkuiloj Moisés, uan ojpatika, porin kijtouilijkaj ke kiuijuikaltij Moisés. Sayoj ke tein tanankilij kinextij ke semi kitakachiuaya Moisés uan iTanauatil, uan amo melauj tein kijtouiliayaj (Hech. 7:38). No kinextij ke israelitas kiixtopeujkej Moisés maski yejua kitemouaya kinmakixtis keman kipiaya 40 xiujmej. Uan 40 xiujmej satepan oksepa kiixtopeujkej uan ijkon kichiujkej miakpa. b Ijkon Esteban kiyeknextijtoya ke itekitikauan Dios miakpa kinixtopeujkej takamej akin Jehová kinixpejpenka para maj kinixyekananij.
14. ¿Toni kinextij Esteban keman ika tajtoj tein kipanok Moisés?
14 Esteban kinelnamiktij akin kikaktoyaj ke Moisés kijtojka ke Dios kiixtaliskia se tanauatijkej kemej Moisés. ¿Akoni yeskia uan keniuj kiseliskiaj? Esteban ayamo kitematiltij tanankilil. Axkan ika tajtoj keman Jehová kinojnotsak Moisés desde se uitskoujtaktson tein xotatoya uan tal mochiuak para Jehová. Ijkon Esteban kinextij se taman tein semi moneki: ke tein yeski tal ueliskia moixtalis kemej tal kampa kiueyichiuaskej Jehová. Yejua ika ¿kinekia Jehová maj sayoj kiueyichiuanij itech se kali, kemej itech templo tein moajsia Jerusalén? Maj tikitakan tein Esteban kijtoj.
15, 16. 1) ¿Keyej Esteban ika tajtoj tabernáculo? 2) ¿Toni kinextij Esteban keman ika tajtoj templo tein Salomón kichijchiuak?
15 Keman yetoya tabernáculo uan templo (Hech. 7:44-50). Esteban kinelnamiktij Uejueyi Tamelauanij ke achto ke kichijchiuaskiaj templo, Jehová kinauatij Moisés maj kichijchiua se tabernáculo oso se takenkal kampa kiueyichiuaskiaj. Yejua ika, komo Moisés ompa kiueyichiuak Jehová, ¿akoni ueliskia kijtos ke okachi kuali katka templo ke tabernáculo?
16 Ompa, keman Salomón kitamichijchiuak templo ompa Jerusalén, kijtoj se taman tein semi moneki tein Esteban no kijtoj: “Dios akin okachi ueyichiujkej amo nemi itech kalmej tein kichijchiuaj nikan taltikpak” (Hech. 7:48; 2 Crón. 6:18). Maski Jehová ueli kikui se templo para maj mochiua tein kineki, no ueli kichiua tein kineki maski amo yetos se templo. Yejua ika, ¿keyej itekitikauan kinemilitij ke uelis kiueyichiuaskej kemej kineki sayoj itech se kali tein takamej kichijchiujkej? Ompa, Esteban matamik ika itajtoluan Isaías: “Jehová kijtoua: ‘Iluikak, yejua noueyi silla, uan taltikpak yejua nometstapech. ¿Toni taman kali nanechchijchiuiliskej? ¿Oso kani yetok kampa nimoseuis? ¿Melauj ke nejua nikchijchiuak nochi nejin?’” (Hech. 7:49, 50; Is. 66:1, 2).
17. 1) ¿Keniuj kinextij Esteban ke katkaj yoltakuaujkej akin kiteluiliayaj? 2) ¿Keniuj kiyeknextij ke amo melauj katka tein kipantiayaj?
17 Hasta nikan, Esteban uelik kichiuak maj moita ke akin kiteluiliayaj katkaj yoltakuaujkej. Uan kinextij ke Jehová ueli kichiua tein kiixtalij maski moajsis oso amo moajsis se taman oso maski tein yeski mopatas. Nejon Uejueyi Tamelauanij tel panouaya kitakachiuayaj templo uan tanauatilmej tein kimajxitilijkej iTanauatil Moisés, uan amo ueliaok kiajsikamatiaj keyej Jehová kinmakak Tanauatil uan keyej yetoya templo. Ika nochi tein kimelauak Esteban, kemej yeskia kintajtanijtoya nejin tein semi moneki: “¿Keniuj se kinextia ke se kitakachiua templo uan iTanauatil Moisés? ¿Amo komo se kitakamati Jehová?”. Ijkon Esteban kiyeknextij ke amo melauj katka tein kitapantijtoyaj porin yejua nochipa kitemouaya kitakamatis Jehová.
18. ¿Keniuj no ijkon uelis tikchiuaskej kemej Esteban?
18 Keman tikitaj keniuj tanankilij Esteban ininixpan Uejueyi Tamelauanij, nesi ke kuali kiixmatia iTajtol Dios. No ijkon tejuan moneki kuali timomachtiskej Biblia, para uelis tiktekitiltiskej “tajtol tein melauak kemej moneki” (2 Tim. 2:15). Ijkon kemej Esteban, moneki titanojnotsaskej kemej amo tikinyolxokoliskej akin techkakij. Esteban kinnojnotstoya akin semi taixnamikiaj, maski ijkon, uelik kichiuak maj uejkauak kikaktonij porin ika kinnojnotsak tein amo ika kiixnamikiskiaj uan tein kiitayaj ke semi monekia. No kinextij ke kintakachiuaya keman kinnotsak: “akin nantechixyekanaj” (Hech. 7:2). No ijkon tejuan, keman tikteixmatiltiskej iTajtol Dios moneki tiyeskij tiyolnejmachmej uan tikintakachiuaskej akin techkakij (1 Ped. 3:15).
19. ¿Toni Esteban kiniluij ika yolchikaualis nejon tamelauanij?
19 Sayoj ke maj amo tiknemilikan ke para amo akin kualanis, okachi kuali maj amo titanojnotsakanok oso maj amo titematiltikan ke Jehová kiualkuiti ixpoliuilis. Esteban technextilij ke moneki amo timouiskej. Yejua xa kiitak ke nejon Uejueyi Tamelauanij yoltakuaujkej amo teyi kinoliniskia maj moyolpatanij maski kualtsin kinmelauilij nochi. Yejua ika, kemej kiyekantoya ichikaualis Dios, kiniluij ika yolchikaualis ke yejuan katkaj kemej ininuejkaujtatuan, akin kitauelitakej José, Moisés uan nochin tanauatianij (Hech. 7:51-53). Melauak tein kiniluij nejon Uejueyi Tamelauanij. Yejuan kimiktijkej Mesías akin Moisés uan nochin tanauatianij kitematiltijkaj ke ualaskia. ¡Senkis kitapanauilijkej iTanauatil Moisés!
“NoTekotsin Jesús, nimitsmaktilia nonemilis” (Hechos 7:54-8:3)
“Keman kikakkej nejin, yejuan semi kualankej, kisenixitayaj uan peujkej tananatskaj” (Hechos 7:54).
20, 21. ¿Keniuj momachilijkej tamelauanij, uan keniuj Jehová kiyolchikauak Esteban?
20 Kemej melauak katka nochi tein Esteban kinmelauilij nejon tamelauanij, semi kualankej uan hasta peujkej tananatskaj. Ijkuak Esteban xa kimatik ke yaya kichiuilitij ijkon kemej kichiuilijkej toTekotsin Jesús.
21 Esteban uelik taxikoj uan amo momoujtij porin Jehová kichiuak maj kiita ikualtsinyo. No kiitak Jesús ijkatoya iyekmakopa Jehová. Keman Esteban peuak kiniluia tamelauanij toni kiitstoya, monakastsajtsakkej. ¿Keyej? Porin seki tonalmej achto, Jesús ipa kiniluijka nejin Uejueyi Tamelauanij ke yejua katka Mesías uan ke amo uejkaua yetoskia iyekmakopa iTajtsin (Mar. 14:62). Tein kiitak Esteban kinextij ke Jesús kijtojka tein melauak. ¡Uan nejon tamelauanij kitemojkej kimiktiskej Mesías! Ika tamik, kikuiteujkej Esteban para kitetemaskej uan ijkon kimiktiskej. c
22, 23. ¿Keniuj Esteban no momikilij kemej Jesús? ¿Keyej uelis tiyolseujtoskej ijkon kemej Esteban?
22 Ijkon kemej Jesús, Esteban semi yolseujtoya keman yaya kimiktitij, takuaujtamatia iuan Jehová uan no kintapojpoluij akin kimiktijtoyaj. Xa kiitstoyaok toTekotsin iyekmakopa iTajtsin Dios, yejua ika kijtoj nejin tajtolmej: “NoTekotsin Jesús, nimitsmaktilia nonemilis”. Uan tikmatij ke kuali kimatia tein Cristo kijtojka: “Nejua nikchiua maj mikemej oksepa nemikan uan [...] maj miakej kisentokakan nemikan” (Juan 11:25). Ompa, kitataujtij Dios ika tajtol chikauak: “Jehová amo xikintatsakuilti porin kichiujkej nejin tajtakol”. Keman kijtoj nejin, momikilij (Hech. 7:59, 60).
23 Momati ke Esteban yejua yekinika imomachtijkauj Jesús akin kimiktijkej porin amo kikauak Dios (xikonita recuadro “ Esteban kimiktijkej porin kiteixmatiltij Jesús”). Uan hasta axkan, sekin akin taixyekanaj itech taneltokalis, políticos akin taixnamikinij uan oksekin, kinmiktianij itekitikauan Jehová. Maski ijkon, uelis tiyolseujtoskej kemej Esteban. Axkan Jesús yetokya kemej Tekiuaj uan Jehová kimakak ueyi chikaualis. Yejua ika uelis kichiuas maj oksepa nemikan itekitikauan Jehová akin momikilijkej (Juan 5:28, 29).
24. ¿Keniuj Saulo no tapaleuij maj kimiktianij Esteban? ¿Keniuj kinpaleuij oksekin tein kipanok Esteban?
24 Kampa kitetenkej Esteban, yetoya Saulo. Yejua kiitaya ke kinamikia maj kimiktianij Esteban uan hasta kinpialijtoya inintasal akin kitetenkej. Amo uejkaua, yejua no peuak kintajyouiltia imomachtijkauan Jesús. Sayoj ke, tein kipanok Esteban kinpaleuij okseki tokniuan maj amo kikauanij Jehová maski kinmiktiskiaj, uan satepan, Saulo, akin okachi moixmatik kemej Pablo, kiyolkokoj maj tapaleuiani maj kimiktianij Esteban uan moyolpatak (Hech. 22:20). Yejua kijtoj: “Achto nitauijuikaltiaya, nikintajyouiltiaya itekitikauan Dios uan amo nitetakachiuaya” (1 Tim. 1:13). Moyekita ke Pablo amo keman kielkauak Esteban uan tein kinnankilij tamelauanij. Hasta no kijtoj seki itajtoluan Esteban keman tamachtij oso keman kijkuiloj seki cartas (Hech. 7:48; 17:24; Heb. 9:24). Satepan, no peuak takuaujtamati iuan Jehová uan katka yolchikauak kemej Esteban, “akin Dios kipaleuiaya uan kimakaya ichikaualis”. ¿No ijkon tiyeskij kemej Esteban?”.
a Sekin akin kiixnamikiaj Esteban katkaj “akin amo tanamakmejok”. (Yejuan xa katkaj judíos akin romanos kintsakkaj uan satepan kinkajkaujkej, oso xa katkaj takeualmej akin kinkajkaujkej uan kiselijkej inintaneltokalis judíos). Oksekin ualayaj de Cilicia, kemej Saulo de Tarso. Biblia amo kijtoua ox yejua no katka semej akin amo uelik kitentankej Esteban.
b Esteban kitematiltij seki taman kemej toni kimachtijkej Moisés ompa Egipto, kanachi xiuit kipiaya keman choloj de ompa uan kanachi xiujmej nemik Madián. Nejin amo ixnesi okseko itech Biblia.
c Moajsikamati ke keman romanos taixyekantoyaj, Uejueyi Tamelauanij amo kipiayaj tanauatil para kiixtaliskej ke aksa kinamikia mikis (Juan 18:31). Tein melauj, Esteban amo kimiktijkej porin tamelauanij kiitakej ke kitapanauilij tanauatil ta porin semi kualantoyaj.
