1-4. ¿Keyej Pablo yaskia Jerusalén, uan toni kipanoskia ompa?

 PABLO uan Lucas semi kinyolkokoua monauatiskej iniuan tokniuan tayekananij de Mileto porin semi kintasojtaj. Keman yejuan omen tejkoj itech barco, kiuikaj nochi tein monekis. No kiuikaj tomin tein kisentilijkej para kinpaleuiskej tokniuan ompa Judea. Semi kinekijya kitemakaskej nejon tomin tein semi kinpaleuis tokniuan.

² Keman peuak nejnemi barco kampa Pablo, Lucas uan okseki chikome tokniuan akin iniuan yayaj, sayoj kinuejkaitaj tokniuan akin semi tayokoxtokej porin kinkaujteuajya (Hech. 20:4, 14, 15). Nochin kisentokaj monauatiaj de yejuan hasta keman amo ueliok kinitaj.

³ Ompa Éfeso, Pablo eyi xiuit chikauak tekitik iniuan tokniuan tayekananij. Ompa, ichikaualis Dios kimatiltij ke monekia yas Jerusalén uan kiixtalij ijkon kichiuas. Yejua kimatia tein xa ueliskia kipanos ompa, porin tepitsin achto kiniluijka nejon tayekananij: “Ichikaualis Dios kichiuak maj niouj Jerusalén maski amo nikmati toni nechpanos ompa, sayoj nikmati ke itech nochi xolalmej kampa niouj, Dios ika ichikaualis miakpa nechnauatia ke nechtsakuaskej uan nitajyouis” (Hech. 20:22, 23). Pablo kijtoj ke ‘ichikaualis Dios kichiuak maj youi Jerusalén’ maski ompa kipanoskia tein amo kuali. Yejua kimati ke moneki yas uan no kineki kichiuas. Maski amo kineki tajyouis, okachi kitayekanaltia kichiuas tein Dios kineki.

⁴ ¿Melauj ke tejuan no titanemiliaj kemej Pablo? Porin keman timotemaktiaj iuan Jehová timotenkauaj ke nochipa tiktayekanaltiskej tikchiuaskej tein yejua kineki. Yejua ika semi moneki maj tiksentokakan timomachtikan tein Pablo kichiuak, porin techpaleuis maj tikitakan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua.

5. ¿Kanikauin panokej Pablo uan akin iuan yayaj achto ke ajsiskiaj Tiro?

⁵ Barco kampa tejkok Pablo uan akin iuan yayaj, ijsiujka kinajxitij  Cos nejon tonal porin amo kanaj motsakuilij (Hech. 21:1). Majya ompa mokaujkej nejon youak, uan mostika panokej Rodas uan yajkej Pátara ompa Asia Menor. Ompa tejkokej itech okse barco tein amo kanaj motsakuilij uan kinajxitij hasta Tiro. Lucas kijtoua tein panok: “Keman tiajtoyaj itech barco, tikuejkaitakej Chipre, tal tein youaliujtok ika ueyiat, tikpanauijkej toopochmakopa” (Hech. 21:3). ¿Keyej Lucas kijtoj ke kiuejkaitakej Chipre?

6. 1) ¿Keyej Pablo moyolchikauak keman kiuejkaitak Chipre? 2) ¿Keniuj timomachiliaj keman tikelnamikij keniuj Jehová techtatiochiuiani uan techpaleuiani?

⁶ Keman kiuejkaitakej Chipre, xa Pablo peuak kiniluia akin iuan yayaj toni kipanoka ompa. Chiknaui xiuit achto yajka ompa iuan Bernabé uan Juan Marcos, keman yekinika tanojnotsato kemej misionero. Uan no ompa iuan moajsik uan kiixnamikik Elimas akin katka naual (Hech. 13:4-12). Keman Pablo kiuejkaitak Chipre, kielnamiktij tein ompa kipanoka. Nejon xa kiyolchikauak uan kipaleuij para ueliskia kixikos tein kipanoskia ompa Jerusalén. Tejuan no moneki tikelnamikiskej keniuj Jehová techtatiochiuiani uan keniuj techpaleuiani maj tikxikokan ouijkayomej.  Tikitanij keniuj mochiuani nejin tein kijtoj David: “Miak ouijkayomej kipia akin yolmelauak, sayoj ke Jehová kimakixtia de nochi nejon” (Sal. 34:19).

7. ¿Toni kichiujkej Pablo uan akin iuan yayaj niman keman ajsikej Tiro?

⁷ Pablo kimatia ke semi moneki maj se yeto iniuan tokniuan, yejua ika kinekia kinitas. Lucas kijtoua toni kichiujkej keman ajsikej Tiro: “Tikintemojkej tokniuan” (Hech. 21:4). Kemej kimatiaj ke ompa Tiro moajsiaj tokniuan, kintemojkej uan keman kinajsikej xa hasta mokaujkej ininchan. No ijkon panoua axkan. Akin tiktekitiliaj Jehová, kampa yeski tiaskej, tikinajsij tokniuan akin kuali techseliaj. Nejon se ueyi tatiochiualis. Akin kitasojta Dios uan kiueyichiua kemej kineki, kinpia itasojikniuan itech nochi taltikpak.

8. ¿Toni kijtosneki tein kijtoua Hechos 21:4?

⁸ Pablo uan okseki tokniuan mokaujkej chikome tonal ompa Tiro. Ijkuak, tokniuan akin ompa nemiaj kichiujkej nejin tein Lucas kijkuiloj: “Yejuan miakpa kiluiayaj Pablo maj amo youi Jerusalén porin Dios ika ichikaualis ijkon kinmatiltij” (Hech. 21:4). ¿Kijtosnekia nejon ke Jehová amo kinekiaok maj Pablo yani Jerusalén? Amo. Ichikaualis Dios kimatiltijkaya Pablo ke ompa Jerusalén kitajyouiltiskiaj, uan amo keman kimatiltij maj amo yaniok. Moita ke ichikaualis Dios kinmatiltij nejin tokniuan ke Pablo semi tajyouiskia ompa Jerusalén. Yejuan kintekipachouaya tein kipanoskia Pablo, yejua ika kitataujtijkej maj amo yani ompa. Sayoj ke yejua kiixtalijkaya kichiuas itanejnekilis Jehová, uan yejua ika kitemoj yas Jerusalén ijkon kemej kiixtalijkaya (Hech. 21:12).

9, 10. 1) ¿Toni xa kielnamikik Pablo keman kiitak ke tokniuan de Tiro semi motekipachouayaj? 2) ¿Toni miakej kitemouaj kichiuaskej axkan, sayoj ke toni kijtoj Jesús?

⁹ Keman Pablo kiitak ke tokniuan semi ika motekipachojtoyaj, xa kielnamikik ke no ijkon kipanok Jesús, keman kinmatiltij imomachtijkauan ke monekia yas Jerusalén, uan ompa kitajyouiltiskiaj uan kimiktiskiaj. Nejon tonal, kemej Pedro semi motekipachoj, kiluij Jesús: “¡NoTekotsin, amo ijkon xikijto! Nejon amo keman mitspanos”. Sayoj ke Jesús kinankilij: “¡Ximijkuani Satanás! Sayoj tinechtsajtsakuilia, porin amo titanemilijtok kemej Dios tanemilia, ta kemej tanemiliaj nikan taltikpak” (Mat. 16:21-23). Jesús kiixtalijkaya kichiuas itanejnekilis Jehová maski momikiliskia. Uan Pablo no kiixtalijkaya ijkon kichiuas. Maski tokniuan de Tiro kuali tein kinejnekiliayaj Pablo, ijkon kemej kipanok Pedro, amo kiajsikamatiaj ke yejua Jehová akin kinekia maj Pablo yani Jerusalén.

¹⁰ Axkan miakej kitemouaj kichiuaskej tein amo ouij, yejua ika  kitemouaj yetoskej itech se taneltokalis kampa amo kintajtaniskej maj kichiuakan tein ouij kinkisas. Nejon amo yejua tein Jesús tamachtij. Yejua kijtoj: “Komo aksa kineki nechtojtokas, maj moixtopeua, maj taxiko keman tajyouis uan maj nochipa nechtojtoka” (Mat. 16:24). Yejua nejon tein moneki tikchiuaskej: tiktojtokaskej Jesús maski kemansa yeski ouij.

11. ¿Keniuj kinextijkej tokniuan de Tiro ke kitasojtayaj Pablo uan ke kipaleuiayaj?

¹¹ Tein kichiujkej tokniuan de Tiro keman iuan monauatijkej Pablo, kinextiaya ke semi kitasojtayaj uan kipaleuiayaj maj kisentoka tanojnotsa kemej Dios kinauatijka. Nochin, hasta siuamej uan konemej, kikauatoj Pablo uan akin iuan yayaj hasta ueyiatenoj. Ompa motankuaketskej, kichiujkej netataujtil uan iniuan monauatijkej. Satepan Pablo, Lucas uan akin iniuan yayaj tejkokej itech se barco tein kinajxitij Tolemaida uan ompa mokaujkej iniuan tokniuan se tonal (Hech. 21:5-7).

12, 13. 1) ¿Keyej tokniuan semi kiixmatiaj Felipe? 2) ¿Keyej tein kichiuak Felipe uelis kinpaleuis tetatmej?

¹² Lucas kijtoua ke satepan yajkej iuan Pablo hasta Cesarea. a Ompa ajsikej “ichan Felipe” akin kiteixmatiltiaya kuali tanauatilmej (Hech. 21:8). Felipe miak xiujmejya kitekitilijtoya Jehová. Kemej 20 xiujmej achto, kiixpejpenkaj nejin tokniuj para maj kinxejxelouiliani takual tokniuan akin nemiaj Jerusalén. Uan no, miak xiujmejya Felipe kiteixmatiltijtoya kuali tanauatilmej. Maj tikelnamikikan ke keman tokniuan de Jerusalén peujkej kinixnamikij uan monekik choloskej, Felipe yajki Samaria uan ompa peuak tanojnotsa. Uan no, satepan kimachtij tein kijtoua iTajtol Dios nejon ueyichiujkej kayot Etiopía uan kiauij (Hech. 6:2-6; 8:4-13, 26-38). ¡Felipe semi kitekitilij Jehová miak xiujmej!

¹³ Felipe kisentokaya kiuelitaya kiteixmatiltis kuali tanauatilmej. Itech nejon tonalmej nemia ompa Cesarea, uan kisentokaya semi tanojnotsaya, yejua ika Lucas kijtoua ke ‘kiteixmatiltiaya kuali tanauatilmej’. Uan no, Biblia kijtoua ke ijkuak kinpiayaya naui isiuapipiluan akin kitematiltiayaj tein Dios kiniluiaya. Nejon kinextia ke no semi tanojnotsayaj ijkon  kemej inintat (Hech. 21:9). b Felipe kinpaleuij ichankauan maj kitasojtanij Jehová uan maj kitekitilianij. ¿Keniuj tetatmej no uelis kichiuaskej kemej Felipe? Komo konemej kiitaj ke inintatuan kitayekanaltiaj tanojnotsaskej, uan tetatmej kinmachtiaj ininkoneuan maj kinyolpakti kitetapouiskej itajtol Dios.

14. ¿Keniuj kinpaleuij tokniuan keman Pablo kinkalpanouaya, uan toni no ijkon uelis tikchiuaskej tejuan?

¹⁴ Kampa Pablo yaya, kintemouaya tokniuan para iniuan yetos. Nejin tokniuan kinyolpaktiaya kiluiskej Pablo uan akin iuan yayaj maj mokauanij ininchan porin ijkon ueliaj mosenyolchikauayaj (Rom. 1:11, 12). Tejuan no uelis tikchiuaskej nejon. Uelis tikyoleuaskej tochan tokniuj takalpanojkej iuan isiuatsin uan ijkon timosenyolchikauaskej (Rom. 12:13).

15, 16. ¿Toni kijtoj Ágabo ke kipanoskia Pablo, uan keniuj momachilijkej tokniuan keman kikakkej?

¹⁵ Keman Pablo yetoya ichan Felipe, ajsik Ágabo akin semi kitakachiuayaj. Akin ompa yetoyaj kimatiaj ke Ágabo katka se tanauatijkej akin kitematiltijka mayan tein kipanokaj keman Claudio tekiuajtitoya (Hech. 11:27, 28). Tokniuan xa motajtaniayaj: “¿Keyej ualaj Ágabo? ¿Toni techmatiltiki?”. Keman ompa yetoyaj, kiitakej keniuj Ágabo kikuik tein ika tajkoilpitoya Pablo kampa mouikiliaya itomin uan okseki taman. Ika nejon tajkoilpikat Ágabo mometsilpij uan momailpij uan kijtoj: “Ijkon kiilpiskej judíos ompa Jerusalén akin iaxka nejin tajkoilpikat, uan kitemaktiskej ininmako akin amo judíos” (Hech. 21:11).

¹⁶ Nejon tein kijtoj Ágabo kinextij ke Pablo kemaj yaskia Jerusalén. No kinextij ke judíos akin ompa nemiaj ‘kitemaktiskiaj Pablo ininmako akin amo judíos’. Tokniuan akin kikakkej nejon semi motekipachojkej.  Lucas kijtoua tein panok: “Keman tikakkej nejin, tejuan uan oksekin akin ompa no yetoyaj peuak tiktataujtiaj maj amo pankisani Jerusalén. Uan Pablo tanankilij: ‘¿Keyej nanchokatokej uan nankichiuaj maj nimoyolkoko? Uelis nankiyekmatiskej ke amo sayoj uelisya nechilpiskej, ta no uelisya nimikis ompa Jerusalén porin nitakuaujtamati itech itokay toTekotsin Jesucristo’” (Hech. 21:12, 13).

17, 18. ¿Keniuj Pablo kinnextilij tokniuan ke kiixtalijka kichiuas tein Dios kinekia, uan toni kichiujkej yejuan?

¹⁷ Xikonnemili tein panok nejon tonal. Nochin tokniuan, hasta Lucas, kitataujtijkej Pablo maj amo youi Jerusalén. Sekin hasta chokakej. Kemej Pablo kiitak ke semi kitasojtayaj uan ika motekipachouayaj, kiniluij: “¿Keyej nanchokatokej uan nankichiuaj maj nimoyolkoko?”. Pablo amo mokauaskiaj maj kiyolkejkepakan. Ijkon kemej amo kikauak maj tokniuan de Tiro kichiualtianij maj amo youi Jerusalén, no ijkon amo kikauaskia maj tokniuan de Cesarea kitsakuilianij. Ta kinmelauilij keyej monekia yas Jerusalén. Semi yolchikauak katka kemej Jesús, yejua ika kiixtalij yas Jerusalén (Heb. 12:2). Nejon amo kijtosnekia ke kinekia maj kimiktikan; sayoj ke kiajsikamatia ke ijkon kipanoskia porin katka imomachtijkauj Cristo.

¹⁸ ¿Uan toni kichiujkej tokniuan keman Pablo kiniluij nejon? Biblia kijtoua: “Kemej amo tiuelkej tiktanemililpatakej, amo teyi tikiluijkejok uan tikijtojkej: ‘Maj mochiua tein Jehová kineki’” (Hech. 21:14). Kemej tikitaj, yejuan amo teyi kiluijkejok maj amo yani Jerusalén. Kiajsikamatkej ke maski kinyolkokoskia, monekia mochiuas tein Jehová kinekia. Pablo kiixtalijka kitakamatis Jehová maski xa ueliskia momikilis. Uan okachi amo kiouijmakaskia kichiuas nejon komo akin kitasojtayaj amo kitsakuiliayaj.

19. ¿Toni techmachtia tein kipanok Pablo?

¹⁹ Tein Pablo kipanok techmachtia se taman tein semi moneki: maj amo keman tikinyolkejkepakan tokniuan akin kiixtalijtokej okachi kitekitiliskej Jehová maski xa kipanoskej seki ouijkayomej. Kuali tein kichiuaj seki tetatmej. Maski motayokoltiaj keman ininkoneuan youij kitekitilitij Jehová okseko, kiixtaliaj kinpaleuiskej. Phyllis, akin nemi Inglaterra, kuali kielnamiki keniuj momachilij keman isiuapil tein ipa setsin, yajki tapaleuito kemej misionera ompa África. Tokniuj kijtoj: “Maski niyolpakia, semi nimotayokoltiaya porin nikmatia ke semi uejka yetoskia. Miakpa niktataujtij Jehová maj nechpaleuiani. Nikmatia ke yejua nosiuapil kinekik yas tapaleuitiuj ompa uan amo keman nikiluiani maj uikiya. Nejua nikmachtij maj kitayekanalti kitekitilis Jehová, yejua ika amo keman nikiluiskia maj uikiya. Nosiuapil 30 xiujmejya tapaleuijtok itech okse altepet. Uan mojmostaj niktasojkamatilia Jehová porin kipaleuijtok maj taxiko”. ¡Semi kuali maj tikinpaleuikan tokniuan akin kiixtaliaj okachi kitekitiliskej Jehová maski xa kipanoskej ouijkayomej!

20, 21. ¿Keniuj tikmatij ke Pablo kitemouaya yetos iniuan tokniuan, uan keyej ijkon kichiuaya?

²⁰ Seki tonalmej satepan, Pablo uan akin iuan yayaj, motakuijkuilijkej uan peujkej youij para Jerusalén. Kemej tikitakej, noyampa kampa panokej kintemojkej tokniuan para iniuan moyolchikauaskej. Ompa Tiro, mokaujkej se semana iniuan tokniuan. No kintajpalotoj tokniuan ompa Tolemaida uan mokaujkej se tonal iniuan. Ompa Cesarea, mokaujkej miak tonalmej ichan Felipe. Satepan, seki tokniuan akin ompa kayomej, iuan yajkej Pablo hasta Jerusalén, uan ompa mokaujkej ichan Mnasón, semej yekinika imomachtijkauan Jesús. ¿Uan toni kichiujkej tokniuan akin nemiaj Jerusalén? Lucas kijtoua: “Semi yolpakkej uan kuali techselijkej” (Hech. 21:17).

²¹ Pablo nochipa kinekia yetos iniuan tokniuan. Yejuan semi kipaleuiayaj uan kiyolchikauayaj, ijkon kemej axkan no kichiuaj touan. Kemej tokniuan semi kiyolchikaujkej, Pablo uelik taxikoj keman kiixnamikkej sekin akin kitauelitayaj uan kinekkej kimiktiskej.