1, 2. ¿Toni tekit kichiujtoyaj Noé uan ichankauan miak xiujmej, uan toni ouijkayomej ika moixnamikiaj?

NOÉ tepitsin moseuia uan momejmelaua porin tel xojxokoltik. Yejua tokotsyetok itech se patauak viga uan ueli kiita ke arca semi ueyi yeski. Kampa yeski moijnekui alquitrán uan mokaki manamikmej tein kikuitokej. Kampa yetok Noé ueli kinita ichankauan keniuj tekititokej itech arca tein kichijchiuaj. Ikoneuan, isiuamouan uan itasojsiuatsin miak xiujmejya kipaleuijtokej maj mochijchiua arca. Miak taman kitamiltijkejya, sayoj ke kinpolouaok seki taman.

² Taltikpakneminij kijtouaj ke amo tamatij. Ijkon kemej moitstiuj keniuj mokaujtiuj arca, okachi kinueuetskiliaj uan amo kineltokaj ke se tetsaujkakiouit taixpolos itech taltikpak kemej Noé kinnejmachtijtok. Amo ueli kineltokaj maj mochiua se ueyi tetsauit. Amo kiajsikamatij keyej nejon takat uan ichankauan kichiuaj nejon tekit tein kiitaj ke nenkaj yeski. Sayoj ke Jiova, iDios Noé, amo kiita kemej se takat akin amo tamati.

3. ¿Toni kijtosneki keman moijtoua ke Noé nentinemik iuan Dios?

³ Biblia techiluia: “Noé nentinemik iuan Dios akin melauak” (xikonixtajtolti Génesis 6:9). ¿Toni kijtosneki nejon tajtolmej? Amo kijtosneki ke Dios ualajka nikan taltikpak nion ke Noé yajka iluikak. Ta kijtosneki ke Noé kichiuaya ijkon kemej Dios kinauatiaya uan kiteltasojtaya; katka iteltasojikniuj uan kemej yeskia nochipa iuan nentinemia. Tel miak xiujmej satepan moijkuiloj itech Biblia tein kichiuak: “Noé takuautamatik iuan Dios uan [...] kinmatiltij in taltikpakuani ke yejuan tajtakolejke uan tatelchiualme” (Heb. 11:7). ¿Keniuj kichiuak? ¿Toni uelis techmachtis takuaujtamatilis tein kinextij?

4, 5. ¿Keniuj peuak okachi mochiua tein amo kuali itech itonaluan Noé?

⁴ Keman Noé moskaltij, itech taltikpak okachi momiakiliaya tein amo kuali. Nejon ipa onkayaya itech itonaluan iuejkaujtat Enoc, okse takat yolmelauak akin nentinemik iuan Dios uan  kitematiltij ke ixpoliuiskiaj akin amo yolkualmej. Sayoj ke itech itonaluan Noé, okachi mochiuaya tein amo kuali. Tein melauj, motelitaya tateuilis, yejua ika iixpan Jiova, itech taltikpak tel tauejueliujtoya (Gén. 5:22; 6:11; Jud. 14, 15). ¿Keyej okachi mochiuaya tein tel amo kuali?

⁵ Porin mochiuak tein tel amo kuali iniuan ángeles. Semej kiixnamikkaya Jiova, kitakajkayauilij uan kichiuak maj Adán uan Eva tajtakouanij, uan ijkon mochiuak Amokuali, Satanás. Itech itonaluan Noé, okseki ángeles no peuak taixnamikij. Kikaujkej tekit tein Dios kinmakaka ne iluikak uan ualajkej nikan taltikpak, mochiujkej kemej takamej uan monamiktijkej iniuan kualtsitsin siuamej. Nejon ángeles taixnamikinij, akin moueyichiuaj uan kitemouaj inintanejnekilis semi kinijtakojkej taltikpakneminij (Gén. 6:1, 2; Jud. 6, 7).

6. ¿Toni kichiujkej nefilim itech taltikpak, uan toni kiixtalij kichiuas Jiova?

⁶ Uan no, nejon ángeles tein Dios amo kinchijchiujka maj monamiktianij iniuan siuamej, kinpiakej konemej akin katkaj tel uejueykej uan tel chikaujkej. Biblia kintokaytia nefilim, tein kijtosneki, “teuetsiltianij” oso “akin kinuetsiltiaj oksekin”. Nejon akin katkaj tel tateuianij kichiujkej maj nikan taltikpak semi amo takualyan. Yejua ika, Jiova kiitaya ke “taltikpakneminij kitelchiuayaj tein amo kuali itech taltikpak, uan nochi tein kiyolnemiliayaj nochipa katka tein amo kuali”. Jiova kiixtalij kinixpolos nejon akin amo yolkualmej, sayoj ke kikauaskia maj pano ciento veinte xiujmej (xikonixtajtolti Génesis 6:3-5).

7. ¿Toni ouijkayomej kipiakej Noé uan inamik keman kiniskaltijkej ininkoneuan?

⁷ ¡Xa semi ouij yeskia se kiniskaltis konemej kampa motelchiuaya  tein tel amo kuali! Sayoj ke Noé kemaj uelik. Kiajsik se kuali inamik, uan keman kipiaya panoua 500 xiujmej kinpiakej eyi ikoneuan: Sem, Cam uan Jafet. * Yejua uan inamik monekik kinyekpiaskej maj amo monejnemiltianij kemej oksekin. Tel miakej konemej kinmoujkaitaj ‘akin tel chikaujkej’ uan ‘akin kintelixmatij’, uan ijkon katkaj nefilim. Noé uan inamik amo ueliaj kichiuayaj maj ininkoneuan amo kimatinij tein tel amo kuali tein kichiuayaj nejon uejueyi takamej akin tateuiayaj, sayoj ke kemaj ueliaj kinmachtiayaj kualtsin tamachtilis tein kinextia keniuj tamati Jiova Dios, akin kitauelita nochi tein amo kuali. Monekia kinpaleuiskej maj kiajsikamatikan ke Jiova kiyolkokouaya kiitas ke onkaya tateuilis uan taixnamikilis itech taltikpak (Gén. 6:6).

8. ¿Keniuj tetatmej axkan uelis kitojtokaskej ininneskayo Noé uan inamik?

⁸ Tetatmej axkan kiajsikamatij tein kipanokej Noé uan inamik. Kampa tinemij no motelita tateuilis uan taixnamikilis. Itech miak xolalmej, telpochmej mosenkuij uan kichiuaj tein amo kuali. Hasta neixpetanilis tein kinchijchiuiliaj konemej kitelpia nejon. Sayoj ke tetatmej akin kinextiaj tamatilis kichiuaj nochi tein uelis tapaleuis maj ininkoneuan kiixnamikikan nejon amo kuali tanemilil keman kinmachtiaj tein kijtoua Jiova, akin kipia yolseuilis uan kitamis nochi taman tateuilis (Sal. 11:5; 37:10, 11). Kemaj, tetatmej uelis kinpaleuiskej konemej maj mochiuakan yolkualmej maski kampa tinemij amo takualyan. Noé uan inamik uelik kichiujkej: ininkoneuan mochiujkej kuali takamej uan monamiktijkej iniuan siuamej akin ika miak pakilis kitakamatiaj Jiova ijkon kemej yejuan.

9, 10. 1) ¿Toni kijtoj Jiova tein senkis kipatak inemilis Noé? 2) ¿Keniuj Jiova kiiluij Noé ke yeskia arca uan tein monekia kichiuas uan ijkon ueliskia momakixtis?

⁹ Ajsik tonal keman inemilis Noé senkis mopatak. Jiova iuan tajtoj itekitikauj uan kiiluij ke kiixtalij kinixpolos akin amo yolkualmej uan kinauatij: “Ximochijchiuili se arca ika kouit tein ichokilo tel sasaltik” (Gén. 6:14).

¹⁰ Arca amo katka se barco kemej sekin kinemiliaj. Amo katka uajkaltik uan amo no teyi kipiaya tein ika ueliskia kinejnemiltiskej. Ta sayoj katka kemej se ueyi kaxon. Jiova kiiluij Noé itamachiuj arca uan seki taman tein kipiaskia. No kinauatij maj kitsakuani ika alquitrán taijtik uan kalampa. Uan kiiluij: “Nikualkuiti se tetsaujkakiouit itech taltikpak [...]. Nochi tein moajsi itech taltikpak momikilis”. Sayoj ke Jiova motenkauak iuan: “Moneki tikalakis itech arca,  tejua uan mokoneuan uan mosiuauj uan ininsiuauan mokoneuan mouan”. Uan no monekia kinkalakis itech arca nochi tataman tapialmej tein amo mimiakej yeskiaj. Sayoj makisaskiaj tein yetoskiaj itech arca (Gén. 6:17-20).

11, 12. ¿Toni tel ueyi tekit monekia kichiuas Noé, uan keniuj uelik kichiuak?

¹¹ Noé kipiaskia tel ueyi tekit. Arca yeskia tel ueyi. Ueyak kemej 133 metros, patauak 22 metros uan uejkapan 13 metros. Tel okachi ueyi yeskia ke uejueyi barcos tein axkan kichijchiuanij ika kouit. ¿Kiixtopeuak Noé nejon tekit? ¿Kijtoj ke semi ouij katka? ¿Kipatak seki taman kemej kinauatijkej uan ijkon tekit okachi amo ouij yeskia? Biblia tanankilia: “Noé kichiuak nochi tein Dios kiiluijka. Senkis kichiuak ijkon kemej kinauatijka” (Gén. 6:22).

¹² Kiuikilij kemej cuarenta oso cincuenta xiujmej kitamichiuas tekit. Monekia kitamotas koujmej, kiuikas, kitejtekis, kialaxos uan kisajsalos. Arca yeskia eyi ixnepantik, kipiaskia tataman cuartos uan sekopa kitaliliskia se puerta. Uan nesi ke ajkuakopa no kiyoualoltiskia ika ventanas uan keman kipantsakuaskia kichiuaskia maj ojkan tepitsin ixtemolis uan ijkon ijxikaskia at (Gén. 6:14-16).

13. ¿Toni monekia kichiuas Noé tein okachi ouij katka ke kichijchiuas arca, uan keniuj tanankilijkej taltikpakneminij?

¹³ Ijkon kemej panouayaj xiujmej, arca nestiyaya keniuj mokauaskia. ¡Noé semi kiyolpaktiaya maj ichankauan kipaleuianij! Sayoj ke moajsia okse taman tekit tein no monekia kichiuas tein xa okachi ouij katka. Biblia techiluia ke Noé “tanojnotstinemia ika ten melauak” (xikonixtajtolti 2 Pedro 2:5). Nejon kijtosneki ke monekik ika yolchikaualis kinnejmachtis akin amo yolkualmej ke ualaskia se ixpoliuilis. ¿Keniuj tanankilijkej yejuan? Jesucristo kijtoj ke “amo kineltokakke”, uan kisentokayaj takuayaj, uan tatayiaj uan monamiktiayaj kemej ipa kichiujtoyaj uan amo kikakkej Noé (Mat. 24:37-39). Miakej xa kikejkelojkej yejua uan ichankauan; uan xa sekin kitenmojmoujtijkej uan kiteuijkej oso hasta kinekiaj kichiuaskej maj amo matami tekit.

14. ¿Keniuj axkan tokniuan uelis kinpaleuis ininneskayo Noé uan ichankauan?

¹⁴ Maski ijkon, Noé uan ichankauan amo mosenkaujkej. Kisentokakej kichijchiujkej arca maski taltikpakneminij kinemiliayaj ke tonalpolojtoyaj uan amo tamatiaj. Axkan, kalyetouanij akin kichiuaj kemej Cristo uelis kintelmachtis takuaujtamatilis tein kinextijkej ichankauan Noé. Porin tinemij itech tein Biblia kitokaytia itamian tonalmej (2 Tim. 3:1). Uan Jesús kijtoj ke nejin tonalmej yeskiaj kemej ijkuak Noé kichijchiuak arca. Komo taltikpakneminij amo kiseliaj kuali tanauatilmej ika iTekiuajyo Dios, ta techkejkelouaj oso hasta techtajyouiltiaj, moneki tikelnamikiskej Noé porin yejua no kipanok nejon ouijkayomej.

15. ¿Toni taman tein tetayokoltij kipanok Noé?

¹⁵ Ijkon kemej panokej xiujmej, amo miak tekit kinpolouayaok. Keman Noé kiajxitijtoyaya 600 xiujmej, momikilij ipopaj, Lamec. * Makuil xiuit satepan, no momikilij iueyitat, Matusalén, akin nemik 969 xiujmej uan yejua akin okachi miak xiujmej nemik tein ixnesi itech Biblia (Gén. 5:27). Itech seki xiujmej, Matusalén uan Lamec nenkej keman nemiaok Adán.

16, 17. 1) ¿Toni yankuik tanauatil kiselij Noé keman kipiaya 600 xiujmej? 2) ¿Keniuj xa momachilijkej Noé uan ichankauan keman kiitakej ke tapialmej ualajtoyaj?

¹⁶ Keman Noé kipiaya 600 xiujmej, Jiova kimakak okse tanauatil: “Xikalaki, tejua uan nochin mochankauan, itech arca”. No kiiluij maj kinkalakiani nochi tataman tapialmej: chijchikome tein chipaujkej oso tein ueliskiaj kitemakaskej kemej netetayokolilmej, uan okseki ojome (Gén. 7:1-3).

¹⁷ Xa semi kualtsin moitaya keman noyampa ualayaj tel miakej tapialmej tein uejueykej hasta tein tsikitsitsin, tein tamouililmej hasta tein amo teyi kichiuaj: nejnentiualayaj, patantiualayaj, ajkotsikuintiualayaj uan moxoxolatstiualayaj. Sayoj ke maj amo tiknemilikan ke  Noé monekik kinmatsakuilis, kinpeuas oso kitemos okse taman keniuj kinualkuis koujtajtapialmej, uan kinchikaujkauis maj kalakikan, ta Biblia kijtoua ke ininselti “kalakkej [...] itech arca” (Gén. 7:9).

18, 19. 1) ¿Keniuj uelis tikintanemililtiskej taltikpakneminij akin kinouijmaka kineltokaskej tein panok itech itonaluan Noé? 2) ¿Keniuj Jiova kinextij itamatilis keman kiixpejpenak se taman kemej kinmakixtiskia tapialmej?

¹⁸ Sekin kinouijmaka kineltokaskej nejon tein panok. Amo ueli kineltokaj maj nochin nejon tapialmej kuali senyetonij maski tel amo ueyika kampa yetoyaj. Sayoj ke maj timonemilikan, ¿amo ueli Dios, akin kichijchiuak nochi, kinixyekanas tapialmej uan kichiuas maj amo tamouililmej uan maj tatakamatikan? Maj tikelnamikikan ke Jiova kinchijchiuak tapialmej uan yejuatsin kiixyekana nochi. Miak xiujmej satepan, hasta kixeloj ueyiat Chichiltik uan kichiuak maj motsakuiliani Tonaltsin. ¿Amo ueliskia kichiuas nochi tein moijtoua ke panok itech itonaluan Noé? Kemaj ueliskia.

¹⁹ Tikyekmatij ke Dios ueliskia kiixtalis okse taman kemej kinmakixtiskia tapialmej. Sayoj ke ijkuak kiixpejpenak ika tamatilis ijkon kinmakixtis nejon tapialmej, techelnamiktia tekit tein yejuatsin kimakaka taltikpaknenkej, keman kiiluij maj kiyekpia nochi tein yoltok nikan taltikpak (Gén. 1:28). Axkan, miakej tetatmej kikuij tein kipanok Noé uan ika kinmachtiaj ininkoneuan ke Jiova amo sayoj kintasojta taltikpakneminij, ta no tapialmej.

20. ¿Toni xa kichiujkej Noé uan ichankauan se semana achto ke mochiuaskia Tetsaujkakiouit?

²⁰ Jiova kiiluij Noé ke chikome tonal satepan mochiuaskia Tetsaujkakiouit. Xa monekik motelijsiuiliskej. Xikonnemili nochi tekit  tein monekik kichiuaskej uan ijkon kintaliskiaj tapialmej kampa monekia, kitamisentiliskej takual tein monekiskia, uan kitejkoltiskej tein ininaxka kalyetouanij. Ueli tiknemiliaj ke inamik Noé uan isiuamouan kitemojkej keniuj kualtsin tayektaliskej taijtik itech arca uan ijkon kualtsin momachiliskiaj ompa.

21, 22. 1) ¿Keyej amo moneki tikmoujkaitaskej tein kichiujkej taltikpakneminij itech itonaluan Noé? 2) ¿Kemanian amo kinkejkelojkejok Noé uan ichankauan?

²¹ ¿Keniuj tanankilijkej taltikpakneminij keman kiitakej nochi nejon? Ijkon kemej kijtoj Jesús, kisentokayaj amo kineltokayaj maski onkaya miak taman tein kinextiaya ke Jiova kitatiochiuijtoya Noé uan tekit tein kichiuaya. Amo no kintanemililtij keman kiitakej ke tapialmej kalakiaj itech arca. Amo moneki tikmoujkaitaskej tein kichiujkej, porin axkan no ijkon panoua. Taltikpakneminij amo no kineltokaj tein senkis kinextia ke tinemij itamian tonalmej. Uan no, kemej kijtoj Pedro, miakej kinkejkelouaj akin kikakij tein Dios tanejmachtia (xikonixtajtolti 2 Pedro 3:3-6). Tikyekmatij ke Noé uan ichankauan kipanokej nejon.

²² ¿Kemanian amo takejkelojkejok? Biblia techiluia ke ijkuak tapialmej kalakkej itech arca uan Noé no kalakik iuan ichankauan, “Jiova tatsakuak”. Nejon tein Dios kichiuak xa kintentsakuak akin takejkelojtoyaj. Uan komo amo, kiouit kemaj kintentsakuak, porin kisentokaya kioujtoya hasta ke tel taapexonik itech nochi taltikpak, ijkon kemej Jiova kijtojka (Gén. 7:16-21).

23. 1) ¿Keniuj tikmatij ke Jiova amo kiyolpaktij maj momikilianij taltikpakneminij akin amo yolkualmej? 2) ¿Keyej moneki tiktojtokaskej ineskayo Noé itech totonaluan?

²³ ¿Kiyolpaktij Jiova maj momikilianij nochi nejon akin amo yolkualmej? Amo (Ezeq. 33:11). Ta yejuatsin kintelchiak maj mopatanij. ¿Ueliskiaj momakixtiskej komo kikakiskiaj tanejmachtilis? Kemaj, uan Noé ijkon kinextij. Yejua momakixtij porin nentinemik iuan Dios, tein kijtosneki ke nochipa kitakamatik. Uan Biblia kinextia ke “Noé takuautamatik iuan Dios uan [...] kinmatiltij in taltikpakuani ke yejuan tajtakolejke uan tatelchiualme”. Kemaj, itakuaujtamatilis kiyeknextij ke akin nemiaj itech itonaluan yekmelauj katkaj amo yolkualmej. Uan amo sayoj nejon, ta no tapaleuij maj momakixtiani yejua uan ichankauan. Komo no ijkon tiontakuaujtamati, uelis tikonselis miak tatiochiualismej uan no ijkon mochankauan. Ijkon kemej Noé, uelis tionnentinemis iuan Jiova Dios uan tikonpias se kuali uikalis iuan, tein uelis uejkauas nochipaya.