1. ¿Kemanian kipanok Pedro tein okachi amo kuali itech inemilis?

PEDRO amo keman uelis kielkauas itachialis Jesús. ¿Kiitak itech iixtololouan ke moyolkokojtoya oso kualantoya? Tein melauj amo tikmatij, porin Biblia sayoj kijtoua ke “Totekotsin moikankuepak uan kisenixitak Pedro” (Luc. 22:61). Sayoj ke itachialis Jesús kiajsikamatiltij Pedro ke tel amo kuali tein kichiujka. Yekin mochiujka tein Jesús achto kijtojka, tein Pedro kiyeknextijka ke amo keman panoskia: kijtoj ke amo kiixmatia iTamachtijkauj. Xa yejua nejon tein okachi amo kuali tein kipanok Pedro itech inemilis.

2. ¿Toni tein motelneki kiajsikamatik Pedro, uan keniuj uelis techpaleuis ineskayo?

² Sayoj ke Pedro ueliskiaok kichiuas teisa, porin satepan uelik kinextij ke moyolnonotsak. Uan kemej kipiaya ueyi takuaujtamatilis, niman kichiuak tein monekia uan ika tein kichiuak Jesús kiajsikamatik keniuj moneki se tetapojpoluis. Tein melauj, nejon no moneki tikajsikamatiskej tinochin. Uan tein kipanok Pedro uelis techpaleuis.

3, 4. 1) ¿Toni Pedro kitajtanij Jesús, uan toni xa kinemiliaya tatitanil? 2) ¿Keniuj Jesús kinextilij Pedro ke tanemiliaya kemej oksekin?

³ Kemej chikuasen metsti achto, keman yetoyaj Capernaum, itech altepet kampa nemia Pedro, yejua kitajtanijka Jesús: “Notekotsin, ¿kanachpa uelis niktapojpoluis noknitsin kuak tensa nechchiuilis ten amo kuali? ¿Xe moneki niktapojpoluis chikojpa?”. Pedro xa kinemiliaya ke semi katka teiknelijkej porin tayekananij itech taneltokalismej tamachtiayaj ke sayoj monekia expa kitapojpoluiskej aksa. Sayoj ke, Jesús kinankilij: “Nimitsilia amo sayo chikojpa xiktapojpolui. Ta, xiktapojpolui miakpa, [‘hasta setenta y siete’, TNM]” (Mat. 18:21, 22).

⁴ ¿Kijtosnekia Jesús ke monekia se kipoujtiyas inintajtakoluan oksekin? Amo. Keman Jesús kikepak 7 itech 77, tein melauj kijtojtoya ke akin yekmelauj tetasojta nochipa tetapojpoluia (1 Cor. 13:4, 5). Jesús kinekia kinextilis Pedro ke no tanemiliaya kemej oksekin  akin amo teikneliayaj nion tetapojpoluiayaj, uan kipoujtiyayaj inepololuan aksa kemej ijkuak kiamataliaj tomin tein tauika. Sayoj ke akin kichiuaj kemej Dios moneki nochipa tetapojpoluiskej (xikonixtajtolti 1 Juan 1:7-9).

5. ¿Kemanian tikajsikamatij ke motelneki netapojpoluilis?

⁵ Pedro amo kijtoj ke amo kuali yetoya tein tanankilij iTamachtijkauj, sayoj ke ¿ajsik itech iyolo nejon tajtolmej? Tein melauj, kemansa tikajsikamatij ke motelneki netapojpoluilis sayoj keman titajtakouaj uan tiktelnekij maj techtapojpoluikan. Yejua nejon tein kipanok Pedro achto ke momikiliskia Jesús. Nejon tonal, miakpa mopoloj uan monekik maj Jesús kitapojpolui.

6. ¿Keniuj tanankilij Pedro keman Jesús kinmachtij itatitaniluan maj kinextikan yolyemanilis, sayoj ke keniuj Jesús kinojnotsak Pedro?

⁶ Nejon youak mochiuak miak taman tein motelnekia, porin inemilis Jesús tamiskiaya nikan taltikpak. Uan monekia miak tamanok kinmachtis itatitaniluan. Kemej neskayot, kinmachtij maj kinextikan yolyemanilis. ¿Keniuj kichiuak? Peuak kinmetspajpaka. Nejin se tekit tein kichiuayaj takeualmej akin okachi amo ueyi chiuanimej. Yekinika, Pedro kitajtanij Jesús ox no kimetspajpakaskia. Satepan, amo kinekik maj kimetspajpaka. Ompa, keman Jesús kiajsikamatiltij keyej monekia kichiuas, Pedro kitajtanij maj amo sayoj kimetspajpaka ta no maj kimapajpaka uan maj kikuapajpaka. Jesús amo yolijsiuik, ta ika nejmachkayot kinmelauilij itatitaniluan keyej motelnekia uan toni kijtosnekia tein kichiuak (Juan 13:1-17).

7, 8. 1) ¿Toni okseki nepololmej kichiuak Pedro? 2) ¿Keniuj Jesús kisentokak kinextij ke tetasojtaya uan teajsikamatia?

⁷ Tepitsin satepan, Pedro oksepa kichiuak okse taman tein ika ueliskia kiyolajxitis Jesús. Pedro uan okseki tatitanilmej peujkej motajtolteuiaj porin kinekiaj kimatiskej akoni okachi ueyichiujkej katka. Sayoj ke, Jesús kinmelauak ika netasojtalis uan hasta kintasojkamatilij porin amo kikauayaj. Sayoj ke no kiniluij ke satepan kikauaskiaj. Pedro niman kiyekiluij ke nochipa iuan yetoskia uan hasta kijtoj ke iuan mikiskia komo monekiskia. Sayoj ke Jesús kiiluij ke amo ijkon panoskia: nejon youak achto ke ojpa tsajtsiskia se pio, Pedro expa kijtoskia ke amo kiixmatia Jesús. Keman kikakik nejon, tatitanil amo sayoj kijtoj ke amo melauak tein Jesús kijtouaya, ta hasta kijtoj ke maski oksekin kikauaskiaj yejua amo keman kikauaskia (Mat. 26:31-35; Mar. 14:27-31; Luc. 22:24-28; Juan 13:36-38).

⁸ ¿Pedro kiyolajxitij Jesús? Tein melauj, maski nejon youak Jesús semi motekipachojtoya, kisentokaya kiitaya ininkualneskayouan itatitaniluan tajtakouanij. Kimatia ke Pedro tapoloskia, maski ijkon  kiiluij: “Nimotatatautilij ya iuan Dios de ke ma amo xikpoloti motakuautamatilis. Uan tejua, kuak timoyolnemilij ya de motajtakoluan, ijkuakon xikinyolmajxiti motekitikaikniuan” (Luc. 22:32). ¡Jesús kinextij ke semi tetasojtaya uan teajsikamatia! Yejua takuaujtamatia ke Pedro moyolnonotsaskia uan kisentokaskia kitekitiliskia Dios.

9, 10. 1) ¿Keyej monekik maj Pedro kimelauanij itech xochital Getsemaní? 2) ¿Toni kiyeknextia tein kichiuak Pedro?

⁹ Satepan, itech xochital Getsemaní, Pedro miakpa monekik kimelauaskej. Jesús kiiluij yejua, Santiago uan Juan maj ijsatonij keman yejua kitataujtito Dios, porin semi motekipachouaya uan okachi kinekia maj kiyolchikauakan itasojikniuan. Sayoj ke yejua nochipa kinajsito kochtokej. Maski ijkon, Jesús kintapojpoluij. Yejua kinajsikamatia yejua ika kiniluij: “Yek melau ke namoyolo kineki kichiuas ten kuali, pero namonakayo kuetautok” (Mar. 14:32-41).

¹⁰ Tepitsin satepan, ajsikej miakej taltikpakneminij akin kiuikayaj tauilmej, espadas uan koujmej. Yejua ika monekia moyekpiaskej uan kinextiskej kuali taixejekolis. Sayoj ke Pedro amo ijkon kichiuak. Ijsiujka kikixtij iespada uan kinakaskotonak Malco, itakeual tayekankatiopixkat. Jesús amo no yolijsiuik keman panok nejon, ta kimelauak Pedro uan kipajtij nejon takeual. Uan no, kiniluij imomachtijkauan maj amo tateuikan, uan hasta axkan akin tikchiuaj kemej Cristo tiktakamatij nejon tajtolmej (Mat. 26:47-55; Luc. 22:47-51; Juan 18:10, 11). ¡Tel miakpa Pedro ueliskia kiyolajxitis iTamachtijkauj! Tein kichiuak nejin tatitanil kinextia ke tinochin miakpa titajtakouaj (xikonixtajtolti Santiago 3:2). Tejuan mojmostaj moneki tiktajtaniskej Dios maj techtapojpolui. Sayoj ke, nejon youak Pedro kichiuaskiaok seki taman tein okachi amo kuali.

11, 12. 1) ¿Keyej tikijtouaj ke Pedro kinextij yolchikaualis satepan ke kikitskijkej Jesús? 2) ¿Keyej tikijtouaj ke Pedro amo kichiuak ijkon kemej motenkaujka?

¹¹ Jesús kiniluia taltikpakneminij ke komo kitemouaj yejua, maj kinkauakan maj yakan itatitaniluan. Kemej Pedro kiita ke kiuikaj iTamachtijkauj uan amo teyi ueli kichiua, choloua iniuan okseki tatitanilmej.

¹² Satepan, Pedro uan Juan amo semi motatiajok. Xa motsakuiliaj kampa ika moajsi ichan Anás akin achto katka tayekankatiopixkat, porin achto ompa kitatajtanijkej Jesús. Keman kiuikaj okseko, Pedro uan Juan kitojtokaj “uejka san” (Mat. 26:58; Juan 18:12, 13). Amo uelis tikijtoskej ke Pedro se moujkat, ta tein melauj monekia yeski yolchikauak keman kintojtokak taltikpakneminij akin kipiayaj toni ika tateuiskej. Uan no, maj tikelnamikikan ke achto  kinakaskotonak semej taltikpakneminij. Nikan amo tikitaj maj Pedro kinexti ke amo kikauaya iTeko ijkon kemej achto kijtojka. ¡Hasta kijtojka ke kitemakaskia inemilis! (Mar. 14:31.)

13. ¿Keniuj uelis tiktojtokaskej Cristo?

¹³ Ijkon kemej Pedro, axkan miakej kitojtokaj Cristo “uejka san”; amo kinekij maj oksekin kimatikan. Sayoj ke, kemej Pedro satepan kijkuiloj, uelis se kitojtokas Cristo kemej moneki sayoj komo tiktojtokaj okachi achkatsin tein uelis. Nochipa moneki tikchiuaskej kemej yejua uan amo tikmouiliskej tein uelis techpanos (xikonixtajtolti 1 Pedro 2:21).

14. ¿Kani kipanok youal Pedro keman kiitak toni kichiuiliskiaj Jesús?

¹⁴ Pedro ichtaka ajsi ichan nejin ueyichiujkej uan tominpixkej tayekankatiopixkat Caifás, semej tel uejueyi kalmej itech nochi Jerusalén. Itech kalmej kemej nejin, taijtikkopa kichijchiuayaj maj uejka takaujto uan maj kipia se puerta taixpan. Keman Pedro ajsi, siuat akin tajpia kaltenoj, amo kikaua maj pano. Sayoj ke Juan akin kiixmatia tayekankatiopixkat uan yetoyaya taijtikkopa, tajtoua iuan siuat maj kikaua maj pano. Nesi ke Pedro amo mokaua iuan Juan nion kitemoua yas kalijtik kampa yetok iTamachtijkauj. Mokaua kalixpan kampa miakej takeualmej uan kalijtiktekitinij mototoniaj porin taseseya nejon youal, kampa kinitaj kalakij uan kisaj takajkayauanij akin kiteiluilitij Jesús (Mar. 14:54-57; Juan 18:15, 16, 18).

15, 16. ¿Keniuj mochiuak tein Jesús kijtojka ke kichiuaskia Pedro?

¹⁵ Kemej moajsij kampa kintauilia tit, siuat akin kikauak maj Pedro pano, okachi kuali kiita. Keman kiixmati kiiluia: “Tej no tinemia iuan ne Jesús den Galilea”. Yejua kimoujkakakik nejon. Yejua ika, tatitanil kiyekijtoua ke amo kiixmati Jesús uan hasta kijtoua ke amo kimati toni kijtojtok siuat. Satepan youi kalixpantenoj porin kitemoua maj amo akin kiixmati. Ompa okse siuat kiita uan no kiiluia: “Ne tagat no iuan nemia ne Jesús de Nazaret”, uan Pedro kijtoua: “‘Kitstika Dios’ ke amo nikixmati ne tagat” (Mat. 26:69-72; Mar. 14:66-68). Pedro ojpaya kijtoj ke amo kiixmati Jesús. Xa satepan keman ojpatika kijtoj ke amo kiixmati Jesús kikaki ke tsajtsi se pio; sayoj ke kemej tel moujtok amo kielnamiki tein seki horas achto kijtojka Jesús ke panoskia.

¹⁶ Pedro kisentoka kitemoua maj amo kiixmatikan, sayoj ke sekin akin ompa moajsij motokiaj kampa yejua yetok. Semej yejua ichankauj Malco, takeual akin Pedro kinakaskotonka. Takat kiiluia: “¿Xe timolia ke amo nimitsitak ne kampa xokomila iuan ne Jesús?”. Pedro kitemoua kinajsikamatiltis ke mopolojtokej; miakpa kiyekijtoua ke amo takajkayaua, uan kijtoua ke maj kiseli tatsakuiltilis komo amo kijtojtok tein melauak. Ika nejin expaya kijtoua ke amo kiixmati iTamachtijkauj. Keman kitamiijtoua nejin tajtolmej, tsajtsi se pio,  uan nejin yejua ojpatika tein Pedro kikaki nejin youak (Juan 18:26, 27; Mar. 14:71, 72).

17, 18. 1) ¿Toni kichiuak Pedro keman kimatik ke kichiujka se ueyi tajtakol? 2) ¿Toni xa kinemilij Pedro?

¹⁷ Keman panoua nejon, Jesús kalankisa kampa ueli pantachia uan kiixita itasojikniuj, ijkon kemej moijtoj itech ipeujyan nejin tamachtilis. Pedro axkan kiajsikamati ke kichiuak se ueyi tajtakol. ¡Kiyolxokolij iTamachtijkauj! Kemej kitelkuejmoloua tein kichiuak, kalankisa uan nejnemi tayouayan ika tepitsin tanex tein kitemaka chikauak metsti tein pankalaktiujya. Sayoj ke iixayo amo kikaua maj kisentoka nejnemi. Ompa, amo taxikouaok uan peua chikauak tayokolchoka (Mar. 14:72; Luc. 22:61, 62).

¹⁸ Satepan ke aksa kiita ke kichiuak se ueyi tajtakol, uelis kinemilis ke amo kinamiki maj kitapojpoluikan. Pedro xa ijkon momachilij. ¿Kitapojpoluiskia iTamachtijkauj?

19. ¿Keniuj xa momachilij Pedro ika tein kichiujka, sayoj ke keniuj tikmatij ke amo mosenkauak?

¹⁹ Pedro xa okachi motayokoltij mostika keman kiitak tein kipanok Jesús. ¡Xa kinemiliaya ke tel amo kuali tein kichiuak keman Jesús momikilij satepan ke uejkauak kitajyouiltijkej! ¡Pedro xa okachi tajyouiaya keman kielnamikia ke yejua kichiuak maj okachi tajyouiani iTamachtijkauj keman tamiskiaya inemilis kemej taltikpaknenkej! Tikyekmatij ke Pedro semi moyolkokojtoya, sayoj ke amo mosenkauak porin Biblia kinextia ke peuak mosentilia iniuan okseki imomachtijkauan Jesús (Luc. 24:33). Xa nochin ininselti motajtakoltiayaj keyej moujkacholojkej nejon youak, sayoj ke keman senyetoyajya, uelik moyolchikaujkej se iuan okse.

20. ¿Toni techmachtia tein kiixpejpenak kichiuas Pedro?

²⁰ Nikan uelis tikijtoskej ke Pedro kiixpejpenak kichiuas se taman tein okachi kuali itech inemilis. Keman se itekitikauj Dios kichiua se tajtakol, sayoj ke mochikaua amo oksepa kichiuas, yejuatsin uelis kitapojpoluis maski tel ueyi tajtakol kichiuak (xikonixtajtolti Proverbios 24:16). Pedro kinextij ke yekmelauj takuaujtamatia keman kiixtalij yetos iuan okseki imomachtijkauan Jesús maski tel tayokoxtoya. Keman timoteltayokoltiaj ika tein tikchiujkej, xa tiknekij timouejkatiliskej, sayoj ke nejon semi tamouilil (Prov. 18:1). Moneki timosentiliskej iniuan tokniuan porin sayoj ijkon timochikauaskej uan tiksentokaskej tiktekitiliskej Dios (Heb. 10:24, 25).

21. Kemej Pedro yetoya iniuan okseki imomachtijkauan Jesús, ¿toni tel kuali tanauatil kikakik?

 ²¹ Kemej Pedro yetoya iniuan okseki imomachtijkauan Jesús, kikakik se tel kuali tanauatil: ¡inakayo Jesús amo yetoyaok itech tekoyok maski kuali kitentsakkaj! Pedro uan Juan niman motalojkej kiitatoj. Kemej moajsikamati ke Juan katka okachi telpochok, ajsik achto. Sayoj ke keman kiitak ke tekoyok tapotoya, amo moixeuij kalakis. Sayoj ke Pedro akin ijsikatiyaya, kalaktikisak. ¡Tekoyok amo teyi kipiayaok! (Juan 20:3-9.)

22. ¿Toni kipaleuij Pedro maj amo omeyolouaok uan maj tami tayokol tein kimachiliaya?

²² ¿Kineltokak Pedro ke Jesús moajokkaya? Yekinika amo, maski seki siuamej yolmelaujkej tanauatijkej ke seki ángeles kinmatiltijkej ke Jesús moajokkaya (Luc. 23:55–24:11). Sayoj ke keman tamik tonal, Pedro nion tepitsin omeyolouakok uan tamik tayokol tein kimachiliaya. ¡Jesús oksepa yoltoya! Axkan katka se espíritu akin kipia ueyi chikaualis, uan kinekia maj kimatikan. Sayoj ke achto ke monextiskia ininixpan itatitaniluan, monextij iixpan Pedro. Nejon tonal, tatitanilmej kijtojkej: “Yek melau ke Totekotsin pankisak ya yoltok [...]. Porin [...] monextij ixpan in Simón” (Luc. 24:34). Satepan, tatitanil Pablo no kijkuiloj tein panok itech nejon tonal keman Jesús “monextij ixpan in Pedro uan nimampa no monexti inixpan itatitaniluan” (1 Cor. 15:5). Maj tikelnamikikan ke Simón uan Cefas katkaj okseki itokayuan Pedro. Itech nejon tonal, keman Pedro yetoya iselti, Jesús monextij.

23. ¿Keyej moneki kielnamikiskej tein kipanok Pedro tokniuan akin kichiujkej se ueyi tajtakol?

²³ Biblia amo kijtoua nochi tein panok keman moajsikej Pedro uan Jesús. Sayoj ke ueli tiknemiliaj ke xa tel yolpakik keman kiitak yoltok iTamachtijkauj akin kitasojtaya, uan no, porin uelik kiiluij ke tel amo kuali momachiliaya uan moyolnonotsaya ika nochi tein kichiujka. Yejua xa kitelnekia maj Jesús kitapojpoluiani. Uan tikyekmatij ke yejua kitapojpoluij ika nochi iyolo. Axkan tokniuan akin tajtakouaj moneki kielnamikiskej ineskayo Pedro uan maj amo keman kinemilikan ke Dios amo uelis kintapojpoluis. Maj amo tikelkauakan ke Jesús senkis kinextia ikualneskayouan iTajtsin, akin “kinextia ueyi netapojpoluilis” (Is. 55:7).

24, 25. 1) ¿Keniuj kipanok Pedro nejon youak keman amichkitskito itech ueyiat tein poui Galilea? 2) ¿Toni kichiuak Pedro ijkuak Jesús kichiuak se taman ika ichikaualis Dios keman tanesik?

²⁴ Jesús kiniluijka itatitaniluan maj yakan Galilea, kampa oksepa iniuan moajsiskia. Keman ajsij, Pedro youi itech ueyiat amichkitskiti,  uan seki imomachtijkauan Cristo kitojtokateuaj. Pedro oksepa moajsi itech at kampa miak xiujmej tekitini. Keman kikaki nanatska ibarco, kiita keniuj moajkotamota at uan kimachilia ke etik matat tein kitekitiltia, kuali momachilia. Sayoj ke maski tel tatemouaj nejon youak, amo teyi kikitskiaj (Mat. 26:32; Juan 21:1-3).

²⁵ Keman tanesi, aksa akin yetok ueyiatenoj kiniluia maj kitamotakan matat oksekopa itech barco. Ijkon kichiuaj, ¡uan kinkitskiaj 153 amichimej! Keman kiita ke yejua Jesús, Pedro ijsiujka  moatamota uan peua ajkui hasta ueyiatenoj. Ompa, Jesús kinmajmaka itasojikniuan akin amo kikauaj seki amichimej tein ompa kitipauatsak. Satepan okachi peua tajtoua iuan Pedro (Juan 21:4-14).

26, 27. 1) ¿Toni kichiuak Jesús maj expa kijto Pedro? 2) ¿Keniuj kinextij Jesús ke senkis kitapojpoluij Pedro?

²⁶ Jesús xa kinextia nochi amichimej tein kikitskijkaj uan kitajtania Pedro: “¿Xe kachi tinechyoltasojta [...] ke nijinkes[?]”. ¿Toni okachi kitasojtaskia? ¿Tekit kemej amichkitskijkej oso Jesús? Seki tonalmej achto, Pedro expa kijtojka ke amo kiixmatia Cristo. Axkan Jesús kichiua maj expa kinexti ininixpan okseki imomachtijkauan ox kitasojta, uan Pedro kemaj kichiua. ITamachtijkauj kitajtania maj kinexti ika tein kichiuas. ¿Keniuj? Maj kitayekanalti itekiyo Dios: maj kinyekana iichkauan Cristo, tein kijtosneki, maj kinyekpia uan maj kinyolchikaua iikniuan (Luc. 22:32; Juan 21:15-17).

²⁷ Ika tein kichiua, Jesús kiyekmatiltia Pedro ke yejua uan Jiova kuali kiitajok. Tatitanil semi tapaleuis itech nechikol tein kiixyekana Cristo. ¡Nejon kiyeknextij ke kitapojpoluij ika nochi iyolo! Tikyekmatij ke iteiknelilis Jesús ajsik itech iyolo Pedro.

28. ¿Keniuj mochiuak Pedro ijkon kemej kijtosnekia itokay?

²⁸ Pedro miak xiujmej kuali kichiuak tekit tein kimakakej. Kinyolchikauak iikniuan, ijkon kemej Jesús kinauatijka youak achto ke momikiliskia. Ika nejmachkayot uan netasojtalis, kinyekpiak iichkauan Cristo. Simón, akin Jesús kitokaytijka Pedro, kichiuak ijkon kemej kiteajsikamatiltiaya itokay, tein kijtosneki “tet” oso “tepejxit”, porin mochiuak yolchikauak uan takuaujtamach itech nechikol. Ijkon kinextia ome amatajkuilolmej tein kijkuiloj ika netasojtalis tein poui itech iTajtol Dios. Nejin tel kuali amatajkuilolmej kinextiaj ke Pedro amo keman kielkauak toni kijtosnekia netapojpoluilis ijkon kemej Jesús kimachtij (xikonixtajtolti 1 Pedro 3:8, 9 uan 4:8).

29. ¿Keniuj uelis tiknextiskej takuaujtamatilis kemej Pedro uan titeikneliskej kemej iTamachtijkauj?

²⁹ ¡Semi moneki maj no tikajsikamatikan nejon tein Jesús tamachtij! ¿Mojmostaj tiktajtaniaj Dios maj techtapojpolui? ¿Senkis tikneltokaj ke techtapojpoluia uan ke kielkaua nochi tonepololuan? ¿No tikintapojpoluiaj oksekin? Komo ijkon tikchiuaj, tiknextijtoskej takuaujtamatilis kemej Pedro uan titeiknelijtoskej kemej iTamachtijkauj.