Notas
1. ¿Toni Ueyi Babilonia?
¿Keyej moijtoua ke “Ueyi Babilonia” kinixnextia nochi taneltokalismej tein takajkayauaj? (Apocalipsis 17:5, TNM). Maj tikitakan eyi taman.
-
Yetok uan tekititok itech nochi taltikpak. Moijtoua ke tokotsyetok itech “tataman tagayot” uan “tataman paísme”, uan ke “kinyekantinemi nochi in tayekanani reyes de nochi in taltikpak” (Apocalipsis 17:15, 18).
-
Amo se ueyi tekiuajyot nion se taman tanamakalis. Biblia kijtoua ke “in tayekanani de nikan taltikpak” uan “ten tanamakatinemij” kisentokaskej yoltoskej keman ixpoliuis (Apocalipsis 18:9, 15).
-
Kichiua maj amo kuali kiitakan Dios. Kitokaytiaj “siuaauilnenke” porin semi tekiti iniuan tekiuanij tein kitaxtauiaj oso kimakaj okseki taman (Apocalipsis 17:1, 2). Takajkayaua itech nochi taltikpak uan itajtakol maj miakej kinmiktikan (Apocalipsis 18:23, 24).
Xikonita tamachtilis 13 punto 6
2. ¿Kemanian nesiskia Mesías?
Biblia kijtojka ke achto ke ejkoskia Mesías monekia panoskej 69 semanas (xikonita Daniel 9:25).
-
¿Kemanian peuak mopoua 69 semanas? Itech xiuit 455 achto itech totonaluan. Itech nejon xiuit, taixyekankej Nehemías ajsik Jerusalén para ‘kiyekchijchiuas’ altepet (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8).
-
¿Kanachi tonalmej uejkauak 69 semanas? Itech seki taman tein Biblia achtook kijtojka, se tonal kijtosneki se xiuit (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Yejua ika se semana kijtosneki 7 xiujmej. Itech nejin tein achto moijtojka, 69 semanas kijtosneki 483 xiujmej (69 x 7).
-
¿Kemanian tankej 69 semanas? Komo peua tikpouaj nochi 483 xiujmej itech xiuit 455 achto itech totonaluan, tiajsij itech xiuit 29 itech totonaluan. a Itech nejon xiuit Jesús moauij uan mochiuak Mesías (Lucas 3:1, 2, 21, 22).
Xikonita tamachtilis 15 punto 5
3. Kemej mokui esti itech tapajtilis
Onkak miak tataman tapajtilis kampa mokui iesyo akin mokokoua, sayoj ke amo nochi uelis kiselis akin kichiua kemej Cristo. Amo titemakaj toesyo, amo no tikauaj maj techkixtilikan uan maj kisentilikan para techtaliliskej keman techtekiskej (Deuteronomio 15:23).
Sayoj ke onkak seki taman tapajtilis tein uelis tikseliskej, kemej keman tekixtiliaj tepitsin esti para kiitaskej ox tikpiaj se kokolis, tein tapajtianij kiluiaj hemodiálisis, hemodilución oso tepos tein kisentilia esti oso de circulación extracorpórea (bomba de derivación cardiopulmonar). b Sejse tokniuj moneki kiixpejpenas keniuj mokuis iesyo komo moneki kitekiskej, komo kikixtiliaj iesyo para kiitaskej ox kipia se kokolis oso okseki taman tapajtilis kampa mokui esti. Tapajtianij xa tataman kemej kichiuaj nejin, yejua ika akin kichiuaj kemej Cristo, achto ke kiseliskej maj kintekikan oso maj kinkixtilikan esti para kiitaskej ox kipiaj se kokolis oso kiseliskej se taman tapajtilis moneki kiitaskej keniuj mokuis ininesyo. Xionmochiuili nejin netajtanilmej:
-
Komo noesyo oksekopa kiojtiaj uan tepitsin motsakuilia, ¿nechkauaskia notanemilil maj nikitaok ke nejon esti kisentoka notech poui uan yejua ika amo moneki ‘kimimiloskej talpan’? (Deuteronomio 12:23, 24).
-
Komo itech se taman tapajtilis nechkixtiliaj noesyo, kimanelouaj ika okse taman pajti uan oksepa nechpanoltiliaj oso kikuij kemej pajti, ¿nechkuejmoloskia notanemilil tein nikmachtijtok ika Biblia oso nikseliskia nejon tapajtilis?
Xikonita tamachtilis 39 punto 3
4. Keman moxelouaj
ITajtol Dios amo tayolmajxitia maj moxelokan akin monamiktijkejya uan kiyekijtoua ke akin moxelouaj amo uelis oksepa monamiktiskej (1 Corintios 7:10, 11). Sayoj ke, sekin akin kichiuaj kemej Cristo kinemilianij moxeloskej porin kinpanoua seki taman.
-
Amo kineki kintekipanos ichankauan: Tetakauj amo kineki kintekipanos ichankauan, hasta amo kinmaka tein okachi moneki para nemiskej (1 Timoteo 5:8).
-
Semi tateuia: Akin semi tateuia uelis kikokos oso hasta kimiktis akin iuan monamiktij (Gálatas 5:19-21).
-
Kichiua maj amo kuali mouikaok iuan Jiova: Tokniuj amo ueli kitekitiliaok Jiova nion kitakamati itanauatiluan porin itakauj oso isiuatsin semi kiixnamiki (Hechos 5:29).
5. Iluimej
Akin tikchiuaj kemej Cristo amo tikchiuaj iluimej tein Jiova amo kiyolpaktiaj. Sayoj ke sejse tokniuj moixyekanas ika itanemilil tein kimachtijya ika Biblia para kimatis tein kichiuas itech seki taman tein mouika ika iluimej. Xikonita seki taman tein uelis panos.
-
Aksa mitsoniluia kualtsin xioniluiti. Xa sayoj monekis tikonijtos “tasojkamatik”. Komo kineki kimatis okachi, tejuatsin uelis tikoniluis keyej amo tikonchiua nejon iluit.
-
Motakauj oso mosiuatsin akin amo itaixpantijkauj Jiova, mitsoniluia xitakuatij iniuan namochankauan keman mochiua se iluit. Komo amo mitsonkuejmoloua motanemilil uan tikonixtalia tionyas, uelis achto tikoniluis ke komo itech nejon iluit kichiuaj tein Biblia amo tamachtia amo tikonchiuas.
-
Kampa tiontekiti mitsonmakasnekij okachi tomin porin mochiua se iluit. ¿Monekiskia tikonixtopeuas? Amo nochipa. ¿Kiita moteko ke ijkon moneki kichiuas itech se iluit? ¿Oso ijkon mitsontasojkamatilia tekit tein tikonchiua?
-
Aksa mitsontayokolia teisa itech se iluit. Yejua xa mitsoniluis: “Nikmati ke amo tikonchiua nejin iluit, sayoj ke nikneki nimitsonmakas nejin”. Xa sayoj kineki yeski kualtakat. Sayoj ke, no xikonnemili nejin, ¿kineki kiitas ox yekmelauj tikonchiua tein tionmomachtia oso kineki xikonchiua iluit? Keman tikonyekitas nejon uelis tikonixpejpenas ox tikonselis netetayokolil oso amo. Tein yeski tein tikixpejpenaskej tikchiuaskej, amo tiknekij maj techkuejmolo totanemilil uan tiknekij tiknextiskej ke amo tikauaj Jiova (Hechos 23:1).
Xikonita tamachtilis 44 punto 1
6. Kokolismej tein temauaj
Kemej titetasojtaj, timoyekpiaj para amo tikinmauaskej oksekin se kokolis oso kokoxkayot. Ijkon tikchiuaj komo tikmatij ke tikpiajya se kokolis tein temaua oso tiknemiliaj ke tikpiaj. Ijkon tiktakamatij nejin tein kijtoua Biblia: “Xiktasojtatinemi moikniu ijkon keme tejua timoyoltasojtatinemi” (Romanos 13:8-10).
¿Toni kijtosneki se kitakamatis nejin tanauatil? Akin kipia se kokolis tein temaua monekiskia amo monetechos iniuan oksekin, nejin kijtosneki ke amo kinpitsos oso kintenamikis, kinnauas nion kinmatajpalos. Uan amo monekiskia kualanis komo aksa amo kiyoleua ichan porin kinyekpia ichankauan. Achto ke moauis, moneki kiluis tokniuj akin kinixyekana oloch tayekananij itech nechikol ke kipia se kokolis tein temaua, ijkon uelis moauis uan amo kinmauas oksekin. Uan komo aksa kichiuak teisa kampa ueliskia momauas ika se kokolis, achto ke kipias inovio oso inovia monekis kiitatiuj tapajtijkej uan maj kikixtili tepitsin esti para kimatis ox kipia se kokolis. Keman tikchiuaj nochi nejin, tiknextiaj ke ininka timotekipachouaj oksekin uan ‘amo tiktemojtinemij de keniuj timopaleuijtinemiskej tejuan san. Ta, kachi ok tiktemojtinemij de keniuj tikinpaleuijtiyaskej oksekin’ (Filipenses 2:4).
Xikonita tamachtilis 56 punto 2
7. Tanamakalis uan tein kiitaj tekiuanij
Komo tikchiuaj teisa iuan aksa kampa motekitiltia tomin, maski yeski iuan se tokniuj, maj tikijkuilokan para amo timokuejmolkalakiskej (Jeremías 32:9-12). Maski ijkon, tokniuan xa uelis ika mokualantiskej tomin oso ika okseki taman maski amo semi moneki. Komo ijkon panoua, moneki maj niman kiyektalikan uan maj moyeknojnotsakan yejuan ininselti.
Sayoj ke, ¿toni uelis tikchiuaskej komo tikpiaj okachi uejueyi kuejmolmej, kemej keman tekajkayauaj para teichtekiliskej tomin oso tetakajkayauiliaj? (Xikonita Mateo 18:15-17). Jesús kijtoj ke moneki tikchiuaskej nejin eyi taman:
-
Akin kipiaj nejin kuejmol moneki sayoj yejuan kiyektaliskej (xikonita versículo 15).
-
Komo amo ueli kiyektaliaj, uelis kintajtaniskej se oso ome tokniuan akin takuaujtamachmej itech nechikol maj iniuan yetokan (xikonita versículo 16).
-
Komo kuejmol ayamo moyektalia, moneki kiniluiskejya tayekananij (xikonita versículo 17).
Amo nochi kuejmolmej tein tikpiaskej iniuan tokniuan moneki tikinixpantiliskej tekiuanij, porin amo kuali ika motajtoskia Jiova uan inechikol (1 Corintios 6:1-8). Sayoj ke, onkak okseki taman tein moneki moyektalis ininixpan tekiuanij: keman senkis mokauaj akin monamiktijkejya, akoni kinyekpias konemej, maj kisentokakan kintekipanokan konemej, maj kiixtauakan seguros, keman aksa oso se ueyi tanamakaloyan kijtouaj ke amo ueliok kiixtauaj tein tauikaj oso akoni imako mokauas teisa. Komo se tokniuj kiyektalia seki taman kemej nejin ininixpan tekiuanij kemej amo okachi mokuejmolkalakis, amo kitapanauilijtoskia tein Biblia tayolmajxitia.
Komo se tokniuj moteluilia ininixpan tekiuanij porin kichiuilijkej tein semi amo kuali, kemej keman ika mauiltiaj aksa, ininka mauiltiaj konemej, kinteuiaj, ueyitachtekij oso kimiktiaj aksa, amo kitapanauilijtoskia tein Biblia tayolmajxitia.
a Itech xiuit 455 a.i.t. hasta xiuit 1 a.i.t. panouaj 454 xiujmej. Itech xiuit 1 a.i.t. hasta xiuit 1 i.t. panoua se xiuit, porin amo onkak xiuit cero. Itech xiuit 1 i.t. hasta 29 i.t. panouaj 28 xiujmej. Komo tiksentiliaj nejin eyi tapoualmej 454, 1 uan 28 techkisa 483 xiujmej.
b Para okachi tikonmatis keniuj motekitiltia sejse taman, xikonita “Preguntas de los lectores” itech La Atalaya, 15 de octubre de 2000, páginas 30, 31.