¿IXPOLIUIS TALTIKPAK?
Ejekat
EJEKAT amo sayoj tikijyotilanaj. No tapaleuia maj nikan taltikpak amo techtajtati tonaltsin. Uan no, komo amo onkaskia ejekat, noyampa taltikpak semi taseseyaskia uan tisekmikiskiaj.
Ejekat mopitsotilijtok
Axkan semi kipitsotilijtokej ejekat uan ueliskia semi techijtakos. Organización Mundial de la Salud kijtoua ke sayoj 1% de nochin akin nemij nikan taltikpak kijyotilanaj ejekat tein chipauak.
Ejekat tein amo chipauak uelis kichiuas maj tikpiakan cáncer de pulmón, maj tekui kokolis tein kichiua maj se ijyotami uan maj amo yektekiti se iyolo. Uan no xijxiujtika momikiliaj kemej siete millones porin amo chipauak ejekat.
Taltikpak chijchiujtok para uelis se nemis
Taltikpak chijchiujtok kemej uelis nochipa onkas ejekat tein chipauak para nochi taman tein yoltok. Nejin uelis onkas sayoj komo amo mochiua seki taman tein semi kipitsotilia ejekat. Maj tikitakan seki keniuj uelis mochipauas ejekat:
-
Miakej kimatij ke koujmej kitilanaj dióxido de carbono. Sayoj ke semi amo miakej kimatij ke seki koujmej tein aijkatokej ompa ueyiatenoj okachiok kitilanaj dióxido de carbono. Tein melauj, ueli kitilanaj dióxido de carbono makuilpa okachi ke tein kitilanaj koujmej tein moajsij koujtaj.
-
Yankuixtok, taixmatinij kiajsinij ke seki xiuit tein moskaltia atatsintan, kemej tein monotsa quelpo oso kelp, amo sayoj kitilana dióxido de carbono, ta no kiixpoloua. Imaxiujyo kipia seki bolas tein ijyotentok uan ika nejon ueli ajkuitinemi semi uejka. Keman yetokej uejka den atenoj, nejon bolas tein ijyotentok toponij uan imaxiujyo pankalaki uejkatan atatsintan uan kiuika nochi dióxido de carbono tein kitilanka, uan momati ke ompa pachiujtok miak xiujmej.
-
Keman tikaltentsaktoyaj porin momoyaujtoya COVID-19, niman moitak ke ejekat uelis mochipauas. Itech xiuit 2020 amo tekitikej itech miak fábricas uan amo nentinemiaj miak carros, yejua ika amo semi onkaya tein kipitsotilia ejekat uan ijsiujka mochipaujtiaya. Itech seki países kiitstoyaj keniuj ejekat mochipauaya, uan Informe mundial sobre la calidad del aire 2020 kijtoj ke panoua 80% de nejon países kiitakej ke ejekat ijsiujka mochipaujtiaya niman keman mokaltentsakkej.
Keniuj ueliskia momelauas kuejmol
Titapaleuiaj maj amo mopitsotili ejekat komo tinentinemij ika bicicleta.
Tekiuanij kisentokaj kiniluiaj akin kipiaj fábricas maj kiitakan keniuj uelis kaxanis tein kipitsotilia ejekat. Uan no científicos kisentokaj kiajsij okseki taman keniuj mochipauas ejekat. Kemej neskayot, ueli kikuij seki taman kemej microbios tein kipataj tein kipitsotilia ejekat ika seki taman tein amo teijtakoua. No seki taixmatinij tayolmajxitiaj maj amo se kikui carro keman se youi kansaika, ta maj se metsnejnemi oso maj se youi ika bicicleta uan maj amo semi se kikui luz kalijtik.
Seki tekiuanij kitemakatokej seki taman tein ika tayokxitiskej tein amo semi kipitsotilia ejekat. Sayoj ke nejon sayoj sekin kipiaj uan miakej amo.
Maski kuali yetok nejon, ayamo kimelaua kuejmol. Ijkon kitematiltijkej itech xiuit 2022 akin tekitij itech Organización Mundial de la Salud, Banco Mundial uan oksekinok akin kiitaj nejon noyampa taltikpak.
Uan nejon tein kitematiltijkej kinextia ke itech xiuit 2020, noyampa taltikpak miakej motamanilijkej ika seki taman tein kipitsotilia ejekat. Itech miak xolalmej, amo ueli mokouiliaj yankuik estufas oso okseki taman tein amo semi kipitsotilia ejekat.
Biblia techiluia keyej uelis tikchiaskej maj moyektali nejin kuejmol
“Yejua nejin tein kijtoua akin yekmelauj Dios, Jehová, akin kichijchiuak iluikak […], akin kipatauak taltikpak uan nochi tein ompa onkak, akin kinijyomakatok akin ompa nemij” (Isaías 42:5).
Dios kichijchiuak taltikpak kemej uelis onkas ejekat tein chipauak. Uan no, Dios semi kipia chikaualis uan kintasojta akin nemij nikan taltikpak. Yejua ika, ¿sayoj kiitstos maj kisentoka mopitsotili ejekat? Xikonita tamachtilis “Dios kijtoua ke amo ixpoliuis taltikpak”.
