1, 2. ¿Toni monekik kiixtaliskej judíos akin nemiaj Babilonia? (Esdras 1:2-4).

 ¡TEKIUAJ tanauatijkaya! Judíos akin yetoyaj temako 70 xiujmej ompa Babilonia ueliskiaj kisaskiajya uan mokepaskiaj Israel kampa achto nemiaj (xikonixtajtolti Esdras 1:2-4). Sayoj Jehová ueliskia kichiuaskia teisa kemej nejon. ¿Keyej? Porin ompa Babilonia amo kinkajkauayajok akin moinaxkatiliayaj (Is. 14:4, 17). Sayoj ke Babilonia kiteuijkej uan kitankej, uan yankuik tekiuaj kijtoj ke judíos ueliskiaj kikauaskej altepet. Yejua ika nochin judíos, uan okachiok akin kinixyekanayaj ininchankauan, monekiaj kiixtaliskej ox kisaskej de Babilonia oso ompa mokauaskej. Sayoj ke xa sekin ouij kinkisak kiixtaliskej toni kichiuaskej. Maj tikitakan keyej.

² Miakej katkaj tel xiuejkejya uan amo ueliskiajok yaskej porin tel uejka katka. Uan kemej miakej judíos yolkaj Babilonia, amo ixmatiaj okseki altepemej, yejuan amo kiitayaj Israel kemej ininchan, ta sayoj kemej se altepet kampa nenkej ininuejkaujtatuan. Uan sekin judíos motomintijkajya ompa Babilonia. Yejua ika xa ouij kinkisak kikauaskej ininchan kampa kualtsin nemiaj oso kampa tanamakayaj uan nemitiuij kampa amo ixmatiaj.

3. ¿Keniuj Jehová kintatiochiuiskia judíos akin mokepaskiaj Israel?

³ Judíos akin amo kikauayaj Jehová kimatiaj ke kiseliskiaj okachi miak taman keman mokepaskiaj Israel ke tein kikauaskiaj Babilonia. Okachi ueyi tatiochiualis tein kiseliskiaj yejua ke amo teyi kintsakuiliskiaok maj kiueyichiuakan Jehová. Ompa Babilonia yetoyaj panoua 50 templos kampa kinueyichiuayaj tatadiosmej, sayoj  ke amo moajsia nion se templo kampa kiueyichiuaskiaj Jehová. Amo no onkaya se altar kampa israelitas ueliskiaj kitemakaskej netetayokolilmej kemej tajtania iTanauatil Moisés, amo no moajsia se tiopixkat akin kitemakaskia. Uan no, itech nejon xolal okachi miakej katkaj akin kinueyichiuayaj tatadiosmej ke akin kichiuayaj tein Jehová tanauatia. Yejua ika tel miakej judíos akin kitasojtayaj Jehová semi kinekiajya mokepaskej kampa nemiaj para ompa kiueyichiuaskej.

4. ¿Toni motenkauak Jehová iniuan judíos?

⁴ Judíos akin kisaskiaj Babilonia kinuikiliskia naui metsti para ajsiskiaj Israel, yejua ika ouij katka. Sayoj ke Jehová motenkaujka ke kinyekpiaskia itech ojti para maj nion teyi kinpanouani. Tanauatijkej Isaías kijkuiloj: “¡Xikchipauakan iojtsin Jehová! Xikchijchiuilikan toDios se ojti ixmelauak kampa taluakyan. Moneki maj moixmelaua ojti tein ixpajpankistok uan maj mokaua tamanis kampa ouijkan” (Is. 40:3, 4). ¿Xikonnemili nejin? Judíos okachi ijsiujka ajsiskiaj uan kualtsin nejnemiskiaj itech se ojti tein ixmelauak tein panoua taluakyan uan amo komo pankisaskiaj oso temoskiaj tepemej.

5. ¿Keniuj moixnextij ojti tein kisaya Babilonia uan ajsia Israel?

⁵ Miakej ojmej kipiaj inintokay uan okseki sayoj se tapoual. Uan ojti tein ika tajtoj Isaías no kipiaya se tokayit. Biblia kijtoua: “Ompa yetos se ojti, kemaj, se ojti tein motokaytia Ojti tein Chipauak. Akin kichiua tein pitsotik amo ompaka nejnemis” (Is. 35:8). ¿Toni kijtosnekik nejin tajtolmej para israelitas? ¿Uan toni kijtosneki para tejuan axkan?

6. ¿Keyej monotsak chipauak nejin ojti?

⁶ “Ojti tein Chipauak”. ¿Melauj ke kualtsin mokaki maj ijkon motokayti se ojti? ¿Keyej monotsak chipauak nejin ojti? Porin ompa Israel amo kikauayaj maj nemi nion se akin kichiuaya tein pitsotik. Nejin kijtosneki ke ompa amo ueliskia nemis se judío akin auilnemia, kinueyichiuaya tatadiosmej oso kichiuaya okse ueyi tajtakol. Judíos akin mokepaskiaj monekiaj yeskij “se xolal chipauak” iixpan ininDios (Deut. 7:6). Sayoj ke amo nochin akin kisayaj de Babilonia kichiujtoyaj tein kuali, uan monekia mopataskej para kiyolpaktiskej Jehová.

7. ¿Toni taman monekia kipataskej seki judíos? Xikonijto se neskayot.

⁷ Kemej achto tikitakej, miakej judíos yolkaj ompa Babilonia, uan nesi ke miakej no peuak tanemiliaj uan nemiaj ijkon kemej babilonios. 69 xiujmej satepan ke judíos mokepkej Israel, Esdras kimatik ke miakej judíos monamiktijkaj iniuan siuamej akin amo kitekitiliayaj Jehová (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Seki xiujmej satepan, tekiuaj Nehemías semi kimoujkaitak maj ininkoneuan nejon judíos amo tajtouanij hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). ¿Keniuj kitasojtaskiaj Jehová uan kiueyichiuaskiaj komo amo kiajsikamatiaj tajtol hebreo tein ika moijkuiloj iTajtol Dios? (Esd. 10:3, 44). Yejua ika judíos monekia kipataskej miak taman, sayoj ke okachi amo ouij kinkisaskia keman yetoskiaj Israel, kampa oksepa kiueyichiujtoyaj Jehová kemej yejuatsin kiyolpaktiaya (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Keniuj tejuan no kemej yeskia tinejnemij itech “Ojti tein Chipauak”? (Xikonita taixkopin ipeujyan amaix).

 ⁸ Xa sekin moiluiaj: “Tein kinpanok judíos semi tetanemililtij. Sayoj ke, ¿keniuj tein kinpanok no techpanoua tejuan?”. Porin tejuan kemej yeskia no tinejnemij itech “Ojti tein Chipauak”, nejin ojti techpaleuia axkan maj tikueyichiuakan Jehová iniuan tokniuan. Uan maj amo uejkaua tikselikan tein Jehová touan motenkaua itech iTaixyekanalis. Yejua ika, tokniuan taixpejpenalmej uan “okseki ichkamej” moneki ompa tiksentokaskej (Juan 10:16). b Desde xiuit 1919, millones takamej, siuamej uan konemej kisanij de Ueyi Babilonia oso de nochi taneltokalismej tein takajkayauaj, uan kemej yeskia peua nejnemij itech nejin ojti tein chipauak. Xa tejuatsin semej akin kiskej ompa. Miakej kemej yeskia peuak nejnemij itech nejin ojti kemej 100 xiujmejya, sayoj ke peuak moyekchijchiua miak xiujmej achtoya.

9. Kemej kijtoua Isaías 57:14, ¿keniuj moyekchijchiuak “Ojti tein Chipauak”?

⁹ Jehová amo kikauak maj nion teyi kintsakuiliani judíos akin kiskej de Babilonia (xikonixtajtolti Isaías 57:14). Uan “Ojti tein Chipauak” tein axkan yetok, ¿no ijkon kichiua? Kemaj. Miak xiujmej achto ke ajsiskia xiuit 1919, Jehová kichiuak maj sekin takamej akin kitasojtayaj kemej yeskia kichipauanij ojti (no xikonita Isaías 40:3). Kichiujkej tein monekia para maj xiujmej satepan akin yolkualmej uelinij kikauanij taneltokalismej tein amo melaujkej uan maj kiueyichiuanij Jehová iuan ixolal, kampa oksepa kiueyichiuayaj kemej kiyolpaktiaya. Maj tikitakan seki taman tein monekik mochiuas para moyekchijchiuas ojti.

10, 11. ¿Keniuj tapaleuij maj kiamakixtianij uan kitajtolkepanij Biblia? (No xikonita taixkopin).

¹⁰ Kiamakixtiaj. Hasta kemej itech xiuit 1450 kimaijkuilouayajok Biblia. Nejin tekit semi uejkauaya, uan yejua ika amo onkayaj miak copias de Biblia uan tel patiyojkej katkaj. Sayoj ke keman peuak kinchijchiuaj teposmej tein ika kiamakixtiskiaj, okachi amo ouij katka kinchijchiuaskej uan ijsiujka kinmoyauaskej.

¹¹ Kitajtolkepaj. Tel miak xiujmej, Biblia sayoj moajsia itech tajtol latín, nejin tajtol sayoj uelia kiajsikamatiaj akin yajkaj itech uejueyi tamachtiloyamej. Sayoj ke keman onkayaj okachi teposmej tein ika kiamakixtiayaj Biblia, takamej akin kitasojtayaj Dios peuak okachi kitajtolkepaj itech tajtolmej tein miakej kiajsikamatiaj. Nejon tapaleuij maj akin kiixtajtoltiayaj iTajtol Dios kiitanij tein tamachtia uan tein kiniluiayaj itech tiopan.

12, 13. Xikonijto keniuj itech xiuit 1835 peuak kinextiaj ke amo melauak tein tamachtiayaj itech taneltokalismej.

¹² Tein techpaleuia maj timomachtikan. Sekin kuali kiitakej tein ika tajtoua Biblia uan momachtijkej miak taman keman kiixtajtoltijkej. No kintapouiayaj oksekin tein momachtiayaj, yejua ika miakej akin taixyekanayaj itech taneltokalis semi kualaniaj. Kemej itech xiuit 1835, miakej takamej akin yolkualmej peuak kimoyauaj amaixmej tein kinextiayaj ke tein tamachtiayaj itech tiopan amo melauak katka.

 ¹³ Kemej itech xiuit 1835, se takat akin kitasojtaya Dios uan monotsaya Henry Grew peuak kimoyaua se amaix tein ika tajtoua tein techpanoua keman timomikiliaj. Ompa kimelauak ika Biblia ke sayoj Dios uelis kichiuas maj amo timikikan, uan ke amo porin ijkon tiyolij kemej tamachtiayaj itech taneltokalismej. Itech xiuit 1837, se taixyekankej itech taneltokalis akin monotsa George Storrs kiajsik nejon amaix keman yaya itech tren. Keman kiixtajtoltij, kimatik ke kiajsika se tamachtilis tein semi moneki, yejua ika peuak kintapouia oksekin. Itech xiuit 1842, kitemakak seki tanojnotsmej tein miakej kinekiaj kimatiskej uan motokaytiaya “¿Amo mikij akin amo yolkualmej?”. Tein kijkuiloj George Storrs kimachtij miak taman se telpoch akin monotsaya Charles Taze Russell.

14. ¿Keniuj kinpaleuij Russell uan akin iuan momachtiayaj tein kitemojkajya oksekin? (No xikonita taixkopin).

¹⁴ ¿Keniuj kipaleuij tokniuj Russell uan akin iuan momachtiayaj, tein oksekin kichiujkajya itech ojti tein chipauak? Kemej ipa onkayajya diccionarios, concordancias uan okseki Biblias, kinkuikej para ompa tatemoskej keman momachtiayaj Biblia. No kinpaleuij tein kitemojkajya Henry Grew, George Storrs uan oksekin. Russell uan akin iuan momachtiayaj semi tekitikej itech “Ojti tein Chipauak”, porin kimoyaujkej miak amaixmej tein ika tajtoua tamachtilismej tein kipia Biblia.

15. ¿Toni mochiuak itech xiuit 1919?

¹⁵ Itech xiuit 1919, ixolal Jehová kisak de Ueyi Babilonia, oso de taneltokalismej tein amo melaujkej. Itech nejon xiuit “takeual takuaujtamach uan tamatkej”, peuak tekiti para maj akin yolkualmej nejnemikan itech “Ojti tein Chipauak” (Mat 24:45-47). Tein sekin kichiujkej para kiyekchijchiuaskej ojti, kinpaleuij miakej maj peuakan ompa nejnemikan uan maj kiixmatikan Jehová uan tein kiixtalijtok kichiuas (Prov. 4:18). No uelik  kipatakej tein monekia para kiyolpaktiskej Dios. Jehová amo kichiaya maj ixolal ijsiujka kipatani nochi, ta yolik kinmachtijtiuj tein melauak itekitikauan ijkon kemej panotiuj xiujmej (xikonita recuadro “ Jehová yolik kichipaujtiuj ixolal”). ¡Semi tiyolpakiskej keman tiueliskej tikyolpaktiskej Dios itech nochi tein tikchiuaskej! (Col. 1:10).

16. ¿Toni tekit mochiuani itech “Ojti tein Chipauak” desde xiuit 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Para maj se ojti amo uejueliui, moneki nochipa kiyekchijchiujtoskej. Desde xiuit 1919 kisentokaj kiyekchijchiuaj “Ojti tein Chipauak” para maj okachi miakej kikauakan Ueyi Babilonia. Takeual takuaujtamach uan tamatkej tein yankuixtok peujka tekiti, niman kikixtij amaix El Arpa de Dios itech xiuit 1921. Nejin kinpaleuiskia miakej maj kiixmatikan tein Biblia tamachtia. Momoyaujkej kemej 6 millones amaixmej itech 36 tataman tajtolmej, uan miakej kinpaleuij maj kiixmatikan tein melauak. Uan yankuixtok kisak amaix Uelis tiyolpakiskej nochipaya, tein semi techpaleuijtok maj ika titamachtikan Biblia. Itech itamian tonalmej, Jehová kichiuani maj inechikol kisentoka techmaka tamachtilis tein techpaleuia maj tiksentokakan itech “Ojti tein Chipauak” (xikonixtajtolti Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Kani techajxitia “Ojti tein Chipauak”?

¹⁷ Keman aksa kineki momachtis Biblia, kemej yeskia kineki nejnemis itech “Ojti tein Chipauak”. Sekin amo uejkauaj porin niman kikauaj tamachtilis tein melauak. Sayoj ke oksekin, kiixtalianij kisentokaskej hasta ajsiskej kampa moneki. Sayoj ke, ¿kani kinekij ajsiskej?

¹⁸ Akin kichiaj yaskej iluikak, “Ojti tein Chipauak” kinajxitia itech “ixochital Dios” ompa iluikak (Apoc. 2:7). Uan akin kichiaj nemiskej nikan taltikpak, nejin kinajxitis hasta keman tamis Mil Xiujmej keman Jesús taixyekantos, keman amo akin tajtakolejok yeski. Komo tejuatsin tionnejnentok itech nejin ojti, amo itech xiontanemili nochi tein tikonkauak para tionnejnemis ompa. Xikonsentoka xionnejnemi, hasta tionajsis itech yankuik taltikpak. Nannochin tamechiluiaj “¡Kualtsin xiajsikan!”.