1, 2. 1) ¿Toni moneki tiueliskej tikchiuaskej, uan keyej? 2) ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

TINOCHIN moneki tiueliskej tikitaskej ox melauak tein techmatiltiaj uan ijkon tikajsikamatiskej tein kinamiki (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Komo amo ijkon tikchiuaj, Satanás uan tein kiixyekana uelis okachi ijsiujka techtanemililpataskej (Efes. 5:6; Col. 2:8). Sayoj ke uelis tikajsikamatiskej tein kinamiki komo tikpiaj nochi tein kinextia ke melauak. Yejua ika, itech Proverbios 18:13 moijtoua ke “keman aksa tanankilia achto ke kitamikakis teisa, kinextia ke amo tamati uan mopinaujkatalia”.

² Itech nejin tamachtilis, tikitaskej toni kichiua maj ouij tikajsikan nochi tein kinextia ke teisa melauak uan ijkon tikajsikamatiskej tein kinamiki. Tikitaskej miak tayolmajxitilismej tein kitemaka Biblia uan neskayomej tein techpaleuiskej maj kuali tikitakan ox melauak tein techmatiltiaj.

3. ¿Keyej moneki tikchiuaskej tein motayolmajxitia itech Proverbios 14:15? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

³ Axkan, miakkan techmatiltiaj tel miak taman, kemej itech Internet, televisión uan okseko kampa kitematiltiaj  tanauatilmej. No uelis tikseliskej miak correos electrónicos, techtajkuilouiliskej ika celular uan totasojikniuan, maski amo kitemouaj techkajkayauaskej, uelis techtapouiskej miak taman. Sayoj ke no moajsij akin kinekij tekajkayauaskej akin kitematiltiaj tein amo melauak uan kitamajxitiliaj. Yejua ika, moneki timoyekpiaskej uan kuali tikitaskej ox melauak tein tikixtajtoltiaj uan tikakij. ¿Toni tayolmajxitilis tein kitemaka Biblia uelis techpaleuis? Itech Proverbios 14:15 moijtoua: “Akin amo yekyolmajsitok kineltoka nochi tajtolmej, sayoj ke akin tamatkej kiita sejse taksalis”.

4. 1) ¿Keniuj techpaleuia Filipenses 4:8, 9 maj tikixpejpenakan tein tikixtajtoltiskej? 2) ¿Keyej motelneki maj melauak tein tikixtajtoltiaj? (No xikonita kampa kijtoua “ Kampa uelis tikajsiskej tein melauak”.)

⁴ Uelis kuali titaixpejpenaskej komo takuaujtamach tein techmatiltiaj. Yejua ika, maj kuali tikixpejpenakan tein tikixtajtoltiskej (xikonixtajtolti Filipenses 4:8, 9). Maj amo titonalpolokan kampa kitematiltiaj tanauatilmej itech Internet tein amo takuaujtamachmej nion itech correos electrónicos oso tein techtitaniliaj ika celular tein kinextiaj teisa tein amo momati ox melauak. Okachiok moneki maj amo tiktapokan páginas itech Internet kampa kimoyauaj inintanemililuan akin kikaujkej Jiova uan kiselijkej tamachtilismej tein amo melaujkej. Yejuan kitemouaj maj itekitikauan Dios amo takuaujtamatikanok uan kikejkepaj tein melauak. Nochi nejin tein kitematiltiaj uelis kichiuas maj amo kuali titaixpejpenakan. Maj amo keman tiknemilikan ke amo techijtakos (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Toni tein amo melauak kikakkej israelitas, uan toni kinualkuilij nejon?

⁵ Komo tikneltokaj tein amo melauak uelis panos tein tel amo kuali. Kemej neskayot, keman Moisés kintitanik doce takamej maj tapijpiatij itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas, majtakti kitematiltijkej tein amo kuali keman mokepkej (Núm. 13:25-33). Kitelijtojkej tein kiitakej uan nejon kichiuak maj israelitas momoujtianij (Núm. 14:1-4). ¿Keyej? Xa kinemilijkej: “Komo okachi miakej tapijpianij kijtouaj nejon, kijtosneki ke melauak”. Yejua ika amo kinekkej kikakiskej tein kuali tein kijtouayaj Josué uan Caleb (Núm. 14:6-10). Amo kitemojkej kimatiskej ox melauak tein moijtouaya uan takuaujtamatiskej iuan Jiova, ta kineltokakej tein amo kuali tein motematiltij uan ijkon kinextijkej ke amo kipiayaj tamatilis.

6. ¿Keyej moneki amo tikmoujkakakiskej tein kijtouiliskej ixolal Dios?

⁶ Okachiok moneki timoyekpiaskej keman tiktekakiliaj tein amo kuali tein kinijtouiliaj itaixpantijkauan Jiova. Maj amo tikelkauakan ke Satanás ‘kinteiluilijtinemi’ itekitikauan Dios (Apoc. 12:10). Yejua ika, Jesús technejmachtij ke akin techtauelitaj miak taman techtakajkayauiliskiaj (Mat. 5:11). Komo tikakij nejin tanejmachtilis, amo tikmoujkakakiskej tein kijtouiliskej ixolal Dios.

7. ¿Toni moneki timotajtaniskej achto ke titetapouiskej teisa, tiktitaniskej se correo electrónico oso tiktajkuilouiliskej aksa ika celular?

⁷ ¿Tikuelitaj tikintapouiskej totasojikniuan teisa tein mochiuak, tikintitaniliskej correos electrónicos uan tikintajkuilouiliskej ika celular? Keman tikitaj ke kitematiltiaj teisa oso tikakij tein aksa kipanok uan teyolnotsa, ¿tiknekij tejuan niman tiktematiltiskej? Achto ke titetapouiskej teisa, tiktitaniskej se correo electrónico oso tiktajkuilouiliskej aksa ika celular, moneki timotajtaniskej: “¿Nikyekmati ke melauak nejin? ¿Nikpia  nochi tein kinextia ke melauak?”. Komo amo tikyekmatij, uelis tiktematiltijtoskej teisa tein amo melauak. Yejua ika, komo amo tikyekmatij, okachi kuali maj amo tiktitanikan uan maj tikixpolokan.

8. 1) ¿Toni kichiuanij itech seki altepemej akin techtauelitaj? 2) ¿Keniuj ueliskia tikinpaleuiskej maski amo tikmatiskej?

⁸ Niman tikintitaniliskej oksekin tein techmatiltiaj kiualkui okse taman tein amo kuali. Itech seki altepemej, tekiuanij kiixtaliaj toni amo uelis kichiuaskej tokniuan itech itekiyo Dios oso senkis amo kinkauaj maj taueyichiuakan. Ompa, akin techtauelitaj xa kitematiltiskej tein amo melauak uan ika kitemoskej maj tokniuan momoujtikan oso maj amo takuaujtamatikanok iniuan okseki tokniuan. Maj tiknemilikan tein panok ne uejkauj itech Unión Soviética. Policías (akin kinixmatiaj kemej KGB) kitematiltijkej ke miakej tokniuan akin kintelixmatiaj amo katkajok itekitikauan Jiova. * Miakej kineltokakej, uan kikaujkej inechikol Dios. Maski miakej mokepkej, sekin amo keman kichiujkej, porin kikaujkej maj ixpoliui inintakuaujtamatilis (1 Tim. 1:19). ¿Toni techpaleuis maj amo techpano nejon? Maj amo keman tikintitanilikan oksekin tein ika techtakajkayauiliaj oso tein amo tikmatij ox melauak. Maj amo tikneltokakan nochi tein tikakij. Maj tikyekitakan ox tikpiaj nochi tein kinextia ke melauak.

9. ¿Toni okse taman kichiua maj ouij tekisa se kiajsikamatis tein kinamiki?

⁹ Okse taman tein kichiua maj ouij techkisa tikajsikamatiskej tein kinamiki yejua ke seki taman tein motematiltia amo senkis melauak oso amo nochi moijtoua. Maj tikelnamikikan ke teisa tein amo senkis melauak moneki senkis amo tikneltokaskej. ¿Toni techpaleuis maj amo timokajkayauakan? (Efes. 4:14.)

10. 1) ¿Keyej israelitas yaya kinteuitij ininikniuan? 2) ¿Keyej amo kinteuijkejok?

¹⁰ Maj tikitakan se taman tein panok itech xolal Israel itech itonaluan Josué  (Jos. 22:9-34). Israelitas akin nemiaj itonalkalakyampa ueyiat Jordán kitekakilijkej ke akin nemiaj tonalkisayampa kichijchiujkaj se ueyi altar kampa ika ueyiat. Nejon melauak katka, sayoj ke amo nochi momatia. Nejin kichiuak maj akin nemiaj tonalkalakyampa kinemilianij ke ininikniuan kinekepilijkaj Jiova, yejua ika mosentilijkej uan yaya kinteuitij (xikonixtajtolti Josué 22:9-12). Sayoj ke achto kintitankej miakej takamej takuaujtamachmej maj kimatitij toni panoka. Yejuan kimatkej ke ininikniuan amo kichijchiujkaj altar porin ompa kinueyichiuaskiaj tiotsitsin. Tein melauj, kichijchiujkaj porin kinekiaj maj akin nemiskiaj satepan kimatinij ke yejuan no katkaj itekitikauan Jiova. Israelitas akin nemiaj tonalkalakyampa xa motasojkamatkej porin kitemojkej kimatiskej nochi tein panoka uan porin amo kinteuitoj ininikniuan.

11. 1) ¿Keyej ika mauiltijkej Mefibóset? 2) ¿Toni monekia kichiuas David?

¹¹ Tejuan no uelis techijtouiliskej teisa tein amo senkis melauak. Yejua nejon kipanok Mefibóset. Tekiuaj David kinextilij kualtakayot uan kikepilij talmej tein katka iaxka iueyitat, Saúl (2 Sam. 9:6, 7). Sayoj ke satepan, kitapouijkej ke Mefibóset kichiujka tein amo kuali. David amo kitemoj kimatis ox melauak katka, ta kikuilij nochi italuan (2 Sam. 16:1-4). Keman satepan iuan tajtoj, kiajsikamatik ke mopolojka uan kikepilij seki italuan (2 Sam. 19:24-29). Komo David kitemoskia kimatis ox melauak katka tein kitapouijkaj, amo ika mauiltiskia Mefibóset.

12, 13. 1) ¿Toni kichiuak Jesús keman kitakajkayauilijkej? 2) ¿Toni uelis tikchiuaskej komo aksa techpantia teisa?

¹² Sayoj ke ¿toni uelis tikchiuaskej komo techpantiaj teisa? Yejua nejon kinpanok Jesús uan Juan Taauijkej (xikonixtajtolti Mateo 11:18, 19). ¿Toni kichiuak Jesús? Yejua amo kikuik itonaluan uan ichikaualis uan ika kitemoj kinnextilis taltikpakneminij ke amo melauak katka tein moijtouaya, ta kinyoleuak maj kiitanij tein kichiuaya uan tamachtiaya. Jesús kijtoj: “Dios itanemililis [tamatilis] monextijtiyas tech in chipaukanemilis”.

¹³ Nejin techmachtia se taman tein motelneki. Kemansa taltikpakneminij uelis techijijtoskej oso kijtoskej teisa tein uelis kichiuas maj oksekin amo techyekitakanok. ¿Uelis tikchiuaskej teisa? Komo aksa techtakajkayauilia, okachi kuali maj tinemikan kemej tiknextiskej ke amo melauak tein kijtoj. Kemej kinextia ineskayo Jesús, komo kuali timonejnemiltiaj, tiknextiskej ke amo melauak tein techijtouiliaj.

14, 15. ¿Keyej moneki amo totech titakuaujtamatiskej?

¹⁴ Tikitakejya ke uelis ouij techkisas tikmatiskej ox teisa melauak. Okse taman tein kichiua maj ouij yejua ke titajtakouanij. Maj tiknemilikan ke miak xiujmejya tiktekitilijtokej Jiova uan tiyekyolmajsitokejya uan ueli kuali tikixejekouaj teisa. Nejin xa kichiua maj sekin semi techpoujkaitakan. ¿Uelis kichiuas nejin maj tikpiakan kuejmolmej?

¹⁵ Kemaj, komo semi totech titakuaujtamatij. Tein tikmachiliaj uan tein tiknemiliaj uelis kiyekanas totanemililuan. Uelis tiknemiliskej ke ueli kuali tikajsikamatij teisa maski amo senkis tikmatij nochi. Sayoj ke nejin semi tamouilil. Biblia senkis technejmachtia: “Amo xitakuaujtamati itech motaajsikamatilis” (Prov. 3:5, 6; 28:26).

16. Itech nejin neskayot, ¿toni panok kampa takualnamakaj, uan toni niman kinemilij Tomás?

 ¹⁶ ¿Keniuj ueliskia panos nejin? Maj tiknemilikan ke panoua nejin. Tomás, se tokniuj akin uejkaujya tayekankej, yetok kampa takualnamakaj. Ompa, semi kimoujkaita okse tokniuj tayekankej akin monotsa Juan porin takuajtok iuan se siuat akin amo inamik. Omen semi yolpakij, uetskaj uan hasta monauaj. Tomás kinemilia ke Juan kikajkayaujtok inamik uan motajtania: “¿Kikauas inamik? ¿Toni panos iniuan ininkoneuan?”. Okachiok motekipachoua, porin nejin kinpanouaniya oksekin. Timiakej xa no timomachiliskiaj kemej yejua.

17. 1) ¿Toni kimatik Tomás? 2) ¿Toni techmachtia nejin neskayot?

¹⁷ Sayoj ke ¿yekmelauj onkaya keyej Tomás ijkon kinemilij? Nejon youak, kinotsak Juan. Kimatik ke siuat katka iikniuj, akin miak xiujmejya amo kiitstoya. Kemej iikniuj yetoskia ompa sayoj seki hora, kiixtalijkej sentakuatiuij, uan inamik Juan amo uelik yajki iniuan. Tomás yolseuik. Semi kuali maj amo akin kitapouiani nejon. ¿Toni techmachtia nejin? Ke maski miak xiujmejya tiktekitilijtoskej Jiova, achto ke tiknemiliskej teisa motelneki maj tikmatikan ox melauak.

18. ¿Toni uelis kichiuas maj tiknemilikan tein amo kuali ika se tokniuj?

¹⁸ Komo amo kuali timouikaj iuan se tokniuj, okachi ouij techkisas tikixejekoskej ox amo melauak teisa tein moijtoua. Komo tiksentokaj itech titanemiliaj tein kichiua maj amo kuali timouikakan, uelis techuikas maj tiknemilikan ke amo kuali tein kiolinia maj kitekitili Dios. Uan komo tiktekakiliaj teisa tein amo kuali uelis niman tikneltokaskej. Nejin techmachtia ke tiyolkualantoskej iniuan tokniuan uelis kichiuas maj tiknemilikan tein amo melauak (1 Tim. 6:4, 5). Yejua ika, maj amo tikauakan maj nexikolot moajsi itech toyolo. Maj tikelnamikikan ke moneki tikintasojtaskej tokniuan uan yekmelauj tikintapojpoluiskej (xikonixtajtolti Efesios 4:2, 32).

19, 20. 1) ¿Toni tayolmajxitilismej uelis techpaleuiskej maj kuali tikixejekokan ox teisa melauak? 2) ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁹ Itech nejin tamachtilis, tikitakej eyi taman tein kichiua maj ouij tekisa se kiajsis nochi tein kinextia ke teisa melauak uan maj kuali se kiixejeko: miakpa amo nochi techmatiltiaj, miak taman amo melauak uan titajtakouanij. ¿Toni uelis techpaleuis? Tayolmajxitilismej tein tikajsij itech iTajtol Dios. Semej kijtoua ke amo se kinextia tamatilis uan se mopinaujtia komo se kijtoua tein se kinemilia achto ke se kikakis nochi (Prov. 18:13). Okse techelnamiktia ke moneki amo tikneltokaskej nochi tein tiktekakiliaj komo amo achto tiktemouaj tikmatiskej ox melauak (Prov. 14:15). Uan no, maski miak xiujmejya tiktekitilijtoskej Jiova, moneki amo tiknemiliskej ke nochi tikajsikamatijya (Prov. 3:5, 6). Tayolmajxitilismej tein kitemaka Biblia techyekpiaj porin techpaleuiaj maj tiktemokan tikmatiskej ox teisa melauak uan maj kuali titaixpejpenakan.

²⁰ Sayoj ke monekiok tikitaskej okse ouijkayot. ¿Katiyejua? Keman titechichikouiaj. Itech okse tamachtilis, tikitaskej eyi taman tein uelis kichiuas maj tikpiakan nejon nepolol uan keniuj uelis amo tikpiaskej.