1. ¿Toni kineltokaya Marta? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

MARTA tel kuali mouikaya iuan Jesús uan katka semej imomachtijkauan. Semi tayokoxtoya porin iikniuj, Lázaro, momikilijka. ¿Toni ueliskia kiyolseuis? Jesús kiyekmatiltij: “Moknitsin oksepa pankisas yoltok”. Maski nejin tajtolmej xa amo senkis kijkuanijkej itayokol, Marta kineltokaya tein Jesús kijtojka. Marta kijtoj: “Nejua nikmati ke noknitsin oksepa yoltinemis tech ne takuitapan tonalme” (Juan 11:20-24). Yejua senkis kineltokaya ke Lázaro moajokuiskia satepan. Sayoj ke, Jesús kiajokuik nejon tonal.

2. ¿Keyej tikuelitaskiaj titanemiliskej kemej Marta?

² Xa momikilij tonamik, semej totatuan, toueyitatuan oso hasta se tokonetsin. Tiknekiskiaj oksepa tiknauaskej, iuan titajtoskej uan tiuetskaskej. Melauak ke amo onkak keyej tiknemiliskej ke Jesús oso iPopaj kiajokuiskej axkan. Sayoj ke ¿senkis tikneltokaj ijkon kemej Marta ke moajokuis satepan? Techyolpaktia tikmatiskej ke onkak seki taman tein kichiua maj tikijtokan tein Marta kijtoj: “Nejua  nikmati ke [...] oksepa yoltinemis”. Maski ijkon, motelneki maj tiknemilikan keyej senkis tikneltokaj nejon.

3, 4. ¿Toni yankuixtok kichiujka Jesús, uan keniuj nejon kipaleuij Marta maj okachi takuaujtamati?

³ Marta amo uejka nemia kampa ika xolal Jerusalén. Yejua ika xa amo kiitak keman Jesús kiajokuik iokichpil se siuatsin akin amo nemiaok inamik ikalakyan xolal Naín, tein pouia Galilea, maski xa kitekakilij tein panoka. No ijkon panok keman Jesús kiajokuik isiuapil Jairo, xa itech xolal Capernaum. Akin ompa moajsiaj “kimatke ke ipa miyik ya in siuapil”. Sayoj ke Jesús kimakitskij uan kiluij: “Siuapil, nimitsilia ke ximeua”. Uan yejua niman meuak (Luc. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55). Marta uan iikniuj, María, kimatiaj ke Jesús uelia kinpajtiaya akin mokokouayaj. Yejua ika kimatiaj ke, komo Jesús niman ajsiskia, Lázaro amo momikiliskia. Sayoj ke ¿toni panoskia axkan ke itasojikniuj Jesús momikilijkaya? Maj tikitakan ke Marta kijtoj ke Lázaro moajokuiskia satepan, “tech ne takuitapan tonalme”. ¿Keyej kineltokaya nejon? Uan ¿keyej uelis tikneltokaskej ke satepan moajokuiskej mikemej uan ke tochankauan uan totasojikniuan uelis oksepa nemiskej?

⁴ Onkak miak taman tein techpaleuia maj titakuaujtamatikan ke mikemej moajokuiskej. Maj tikitakan seki, uan keman tikitstiyaskej xa tikajsiskej itech Biblia seki taman tein amo semi itech titanemiliaj. Nejin kichiuas maj okachi titakuaujtamatikan ke oksepa tikinitaskej tochankauan uan totasojikniuan akin momikilijkejya.

5. ¿Keyej Marta kiyekmatia ke Lázaro moajokuiskia?

⁵ Maj tikitakan ke Marta amo kijtoj ke kichiaya maj iikniuj moajokuini, ta ke kimatia ke moajokuiskia. ¿Keyej kiyekmatia nejon? Porin keman siuapilok katka, xa ichan oso itech sinagoga kitekakilijka ke achto mochiujkaj nejon uejueyi tachiualismej. Xa tikinelnamikij eyin akin Biblia kijtoua ke moajokkej.

6. ¿Toni ueyi tachiualis kiixmatia Marta?

⁶ Yekinika neajokuilis tein ika tajtoua Biblia kichiuak tanauatijkej Elías. Jiova kimakak chikaualis tein ika kichiuak uejueyi tachiualismej. Itech xolal Sarepta tein pouia Fenicia uan moajsia atenoj, se siuatsin akin amo nemiaok inamik uan kipanotoya tatasojtilis, kitakachiuak tanauatijkej. Ompa Dios kichiuak maj nochipa kipiani aceite uan harina, yejua ika siuatsin uan iokichpiltsin uelik ixpanokej (1 Rey. 17:8-16). Satepan, okichpiltsin kokolispeuak uan momikilij. Sayoj ke Elías kitataujtij Jiova: “NoDios, ika kualtakayot, xikchiua maj inemilis nejin konetsin oksepa itech mokepa”. Jiova kikakik Elías uan kichiuak maj okichpiltsin oksepa nemini (xikonixtajtolti 1 Reyes 17:17-24). Tikyekmatij ke Marta kiixmatia nejin ueyi tachiualis.

7, 8. 1) ¿Keniuj Eliseo kipaleuij se siuatsin akin semi tayokoxtoya? 2) ¿Toni kinextij Eliseo ke ueli kichiua Jiova?

⁷ Tanauatijkej Eliseo kiajokuik ojpatika taltikpaknenkej akin Biblia ika tajtoua. Itech xolal Sunem, nemia se siuat israelita akin katka ueyichiujkej uan inamik, akin xiuejya katka. Yejuan  amo kinpiayaj konemej. Kemej semi kitakachiuak Eliseo, Dios kichiuak maj nejon siuat kipiani se konetsin. Seki xiujmej satepan, okichpiltsin momikilij. Kemej siuat semi tayokoxtoya, kiitato tanauatijkej, akin yetoya itech tepet Carmelo, tein moajsia kemej 30 kilómetros uejka. Eliseo kititanik itekitikauj, Guehazí, maj tayekanteua hasta Sunem. Sayoj ke yejua amo uelik kiajokuik okichpiltsin. Ompa, ajsik temomaj uan Eliseo (2 Rey. 4:8-31).

⁸ Tanauatijkej kalakik kalijtik uan kitataujtij Dios inakastan okichpiltsin. Ompa, Jiova kichiuak maj okichpiltsin oksepa nemini. Keman imomaj kiitak, semi yolpakik (xikonixtajtolti 2 Reyes 4:32-37). Uan xa kielnamikik inetataujtil Ana, akin amo uelia kinpiaya konemej. Keman Ana kiuikak ikonetsin, Samuel, ompa tabernáculo, kijtoj ke Jiova “tetemoltia itech Miketekoch, uan teajokui” (1 Sam. 2:6). Keman Dios kiajokuik ikonetsin siuat kayot Sunem, kinextij ke ueli kinajokui mikemej.

9. ¿Keniuj mochiuak expatika neajokuilis?

⁹ Okse ueyi tachiualis mochiuak satepan ke Eliseo momikilij. Satepan ke cincuenta xiujmej tekitik kemej tanauatijkej, kokolispeuak uan momikilij. Satepan, keman sayoj mokauayaj iomiyouan, seki israelitas yayaj kipachotij se takat. Ompa, kemej kiitakej ke ualayaj akin kinixnamikiaj, cholojkej uan kipantamotkej miket kampa kipachojkaj Eliseo. Biblia kijtoua: “Keman takat mokuiltij iuan iomiyouan Eliseo, oksepa nemik uan moketsak” (2 Rey. 13:14, 20, 21). Nejin neskayomej kinextilijkej Marta ke Dios ueli kiixpoloua mikilis. Tejuan no moneki techyekmatiltis ke ichikaualis Dios tel ueyi uan amo tami.

10. ¿Toni kipanok Tabita, uan toni kichiuak Pedro?

¹⁰ Itech Escrituras Griegas Cristianas no moijtoua ke seki itekitikauan Dios kinajokkej mikemej. Ika titajtojkejya neajokuilis tein kichiuak Jesús ikalakyan xolal Naín uan ichan Jairo. Seki xiujmej satepan, tatitanil Pedro kiajokuik se tokniuj siuat akin monotsaya Dorcas oso Tabita. Kalakik kampa kitalijkaj Tabita, kitataujtij Jiova uan kijtoj: “Tabita, ximoketsa”. Tabita niman moketsak, uan Pedro kiuikak ininixpan tokniuan uan “kinnextilij ke oksepa yoltok”. Ika nejin ueyi tachiualis, “uel miak tagayot takuautamatke iuan Totekotsin”. Nejin yankuik imomachtijkauan Jesús ueliaj kiteixmatiltiayaj yejua uan ke Jiova ueli kinajokui mikemej (Hech. 9:36-42).

11. ¿Toni kijtoj Lucas ke kipanok se telpoch, uan keniuj momachilijkej akin ompa moajsiaj keman Pablo kiajokuik?

¹¹ Maj ika titajtokan okse neajokuilis tein no miakej kiitakej. Se tonal, tatitanil Pablo kitemakatoya se tanojnots hasta tajkoyouan itech se kali tein moajsia itech xolal Troas, tein axkan moajsi ompa Turquía. Eutico, se telpoch akin kikaktoya uan tokotsyetoya ventanajtenoj, kochtiyajki uan panuetsik eyi piso. Yekinika xa kiajsito Lucas, akin katka tapajtijkej. Yejua kijtoj ke telpoch amo ixtayouak, ta mikik. Pablo temok, kinauaj miket uan kiniluij nochin ke Eutico yoltoya. Nejon ueyi tachiualis xa semi kimoujkaitakej nochin akin ompa moajsiaj. Xa semi kinyolchikauak kimatiskej ke  kiitakaj se neajokuilis (Hech. 20:7-12).

12, 13. Satepan ke ininka titajtojkej sekin akin moajokkej, ¿toni uelis timotajtaniskej?

¹² Neskayomej tein tikitakej moneki kichiuaskej maj no titakuaujtamatikan itech tein Marta takuaujtamatia: Jiova, akin techmakatok tonemilis, ueli kinajokui mikemej. Techyolnotsa tikitaskej ke itech nochi nejon neajokuilismej moajsik se itekitikauj Dios, kemej Elías, Jesús oso Pedro. Uan no, nochi mochiujkej itech tonalmej keman Jiova kichiuaya uejueyi tachiualismej. Komo ijkon, ¿toni panos iniuan akin momikilijkej keman amo mochiuayaj nejon uejueyi tachiualismej? ¿Uelia kichiayaj itekitikauan Dios maj Jiova kinajokui mikemej satepan? ¿Uelia takuaujtamatiaj kemej Marta, akin kijtoj: “Nejua nikmati ke noknitsin oksepa yoltinemis tech ne takuitapan tonalme”? ¿Keyej Marta uelia kineltokaya nejon, uan keyej tejuan no uelis tikneltokaskej?

¹³ Itech Biblia moajsij miak tajkuilolmej tein kinextiaj ke itekitikauan Dios akin amo keman kikaujkej kimatiaj ke mikemej moajokuiskej satepan. Maj tikitakan seki.

14. ¿Toni techmachtia ika neajokuilis tein kipanok Abrahán?

¹⁴ Abrahán miak xiujmej kichixtoya maj yolini Isaac. Sayoj ke se tonal Dios kiluij maj kitemakani ikonetsin, akin semi kitasojtaya, “kemej se nemaktil tachichinol” (Gén. 22:2). Maj timonemilikan keniuj momachilij. Jiova motenkaujka iuan ke nochi altepemej kiseliskiaj tatiochiualis inintechkopa ikoneuan (Gén. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18). Uan no, kiluijka ke nejon tatiochiualis ualeuaskia “itechkopa Isaac” (Gén. 21:12). Sayoj ke ¿keniuj mochiuaskia nejon komo Abrahán kimiktiaya Isaac? Dios kichiuak maj Pablo kimelauani ke Abrahán kineltokaya ke Dios ueliskia kiajokuis ikonetsin (xikonixtajtolti Hebreos 11:17-19). Biblia amo kijtoua ke Abrahán kineltokaya ke ikonetsin oksepa nemiskia seki horas oso seki tonalmej satepan. Yejua amo uelia kimatia kemanian moajokuiskia Isaac. Sayoj ke takuaujtamatia ke Jiova kiajokuiskia.

15. ¿Toni kichiaya Job?

¹⁵ Job no kichiaya maj mochiua se neajokuilis satepan. Kiajsikamatia ke komo se kimayoui se kouit, ueli oksepa  selia uan moskaltia. Sayoj ke iuan taltikpaknenkej amo ijkon panoua (Job 14:7-12; 19:25-27). Komo momikilia, amo ueli iselti oksepa nemi (2 Sam. 12:23; Sal. 89:48). Nejon amo kijtosneki ke Dios amo uelis kiajokuis. Tein melauj, Job kineltokaya ke Jiova kielnamikiskia (xikonixtajtolti Job 14:13-15). Maski amo kimatia kemanian mochiuaskia nejon, takuaujtamatia ke Akin temaka nemilis kielnamikiskia uan kiajokuiskia.

16. ¿Keniuj se ángel kiyolchikauak tanauatijkej Daniel?

¹⁶ Maj no ika titajtokan tanauatijkej Daniel. Yejua tel miak xiujmej kitekitilij Dios, uan yejuatsin nochipa kipaleuij. Se tonal, se ángel kiluij ke Dios semi kitasojtaya uan no kiluij: “Xikpia yolseuilis. Xichikauak” (Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. ¿Toni motenkauak Jiova iuan Daniel?

¹⁷ Daniel kiajxitijtoyaya 100 xiujmej uan amo uejkaua momikiliskiaya. Yejua xa motajtaniaya toni kipanoskia satepan. ¿Oksepa nemiskia? Kemaj. Itamiampa amatajkuilol Daniel, tikixtajtoltiaj ke Jiova kiyekmatiltij: “Xiyouj hasta tamilis. Timoseuis” (Dan. 12:13). Daniel kimatia ke mikemej moseuijtokej uan ke itech Miketekoch amo onkak “teisa tein monemilia mochijchiuas nion taixmatilis nion tamatilis” (Ecl. 9:10). Sayoj ke amo ompa tamiskia inemilis Daniel. Dios motenkauak iuan ke kipanoskia se taman tein tel kualtsin satepan.

¹⁸ Ángel no kiluij Daniel: “Timoketsas uan tikuis tein moaxka itech itamian tonalmej”. Amo kiluij kemanian mochiuaskia nejon. Monekia momikilis uan moseuis. Sayoj ke tajtolmej “timoketsas uan tikuis tein moaxka” senkis kijtosnekiaj ke moajokuiskia satepan. ¿Kemanian? “Itech itamian tonalmej”, tel miak xiujmej satepan ke momikiliskia.

19, 20. 1) ¿Keniuj mouika tein timomachtijkej ika tein Marta kiluij Jesús? 2) ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁹ Onkaya miak taman tein kichiuaya maj Marta takuaujtamatini ke iikniuj, Lázaro, akin amo keman kikauak Dios, “oksepa yoltinemis tech ne takuitapan tonalme”. Tein Dios motenkauak iuan Daniel uan kemej Marta kinankilij Jesús moneki kichiuas maj titakuaujtamatikan ke mikemej moajokuiskej.

²⁰ Tikitakejya tein mochiuak ne uejkauj tein kinextia ke mikemej uelis moajokuiskej. No ininka titajtojkejya seki itekitikauan Dios akin kimatiaj ke se tonal mochiuas neajokuilis. Sayoj ke ¿onkak teisa tein kinextia ke uelis mochiuas se neajokuilis tel miak xiujmej satepan ke moijtoj ke mochiuaskia? Komo ijkon, onkaskia okachi taman tein kichiuaskia maj titakuaujtamatikan ke mikemej moajokuiskej. Sayoj ke ¿kemanian? Tikitaskej nejin itech okse tamachtilis.