1. ¿Keniuj katkaj ichankauan Santiago?

 SANTIAGO katka iikniuj Jesús, uan ininchankauan kiueyichiuayaj Jiova. * Inintatuan, José uan María, semi kitasojtayaj Jiova uan mochikauayaj kuali kitekitiliskej. Santiago kipiak okse tatiochiualis: iikniuj akin tayekanaya yeskia Mesías akin moijtojka ke ualaskia. ¡Se ueyi tatiochiualis katka maj yejuan yeskiaj ichankauan!

2. ¿Keyej Santiago ueliskia kuali kiitas iikniuj akin tayekanaya?

² Miak taman ueliskia kichiuas maj Santiago kuali kiitani iikniuj akin tayekanaya (Mat. 13:55). Kemej neskayot, keman Jesús kipiaya 12 xiujmej kuali kiixmatiaya iTajtol Dios, uan yejua ika tayekananij ompa Jerusalén, akin kimatiaj miak taman, semi kimoujkakakkej (Luc. 2:46, 47). Uan no, Santiago xa iuan tekitik Jesús kemej koujxijxinkej. Komo kemaj, nejon kipaleuij maj kuali kiixmatini. Nathan Knorr kijtouaya: “Keman titekiti iuan aksa, kuali tikixmati”. * Santiago xa no kiitak ke Jesús “moskaltiaya ka miak chikaualis uan no kachi ok moyolmajxiti[a]ya. Uan Totajtsin Dios moyolpaktiaya ika por Jesús uan nochi in tagayot kikualtagaitayaj” (Luc. 2:52). Ueliskia tiknemiliskej ke yejua Santiago akin yekinika mochiuak itatojtokakauj Jesús. Sayoj ke amo yejua nejon panok.

3. ¿Toni kichiuak Santiago keman Jesús kipeualtij itanojnotsalis?

 ³ Itech itanojnotsalis Jesús nikan taltikpak, Santiago amo mochiuak imomachtijkauj (Juan 7:3-5). Tein melauj, xa katka semej ichankauan Jesús akin kijtojkej ke “amo yek talnamikia” (Mar. 3:21). Uan amo teyi kinextia ke Santiago yetoya iuan imomaj, María, keman Jesús kimiktijkej itech kouit (Juan 19:25-27).

4. ¿Toni ome taman ika titajtotij?

⁴ Satepan, Santiago takuaujtamatik iuan Jesús uan mochiuak se itatojtokakauj akin semi kipoujkaitayaj itech nechikol. Itech nejin tamachtilis, tikitaskej ome taman tein techmachtia Santiago: 1) ¿keyej moneki tiyeskij tiyolyemankej? uan 2) ¿keniuj uelis kuali titamachtiskej?

5. ¿Toni kichiuak Santiago keman kiitak Jesús satepan ke oksepa nemik?

⁵ ¿Kemanian mochiuak Santiago se imomachtijkauj Jesús? Satepan ke Jesús oksepa nemik, “monextij iixpan in Jacobo [oso Santiago]. Uan nimanpa no Yejuatsin monextiko inixpan nochi itatitaniluan” (1 Cor. 15:7). Satepan ke kiitak Jesús, Santiago mochiuak imomachtijkauj. Yejua iniuan yetoya tatitanilmej itech se kali ompa Jerusalén keman kichixtoyaj kiseliskej yektikatsin espíritu (Hech. 1:13, 14). Satepan, kipiak tatiochiualis yeski semej tokniuan oloch taojtokaltianij itech yekinika siglo (Hech. 15:6, 13-22; Gál. 2:9). Uan achto ke peuaskia xiuit 62, Dios kichiuak maj kijkuilouani se amat tein kintitanilij tokniuan taixpejpenalmej. Komo tikchiaj tinemiskej iluikak oso nikan taltikpak, tein kijtoua nejon amat techpaleuia (Sant. 1:1). Josefo, akin kijkuiloj tein mochiuak ne uejkauj, kijtoj ke tayekankatiopixkat judío Anán tanauatij maj kimiktianij Santiago. Yejua kisentokak kitekitilij Jiova hasta keman momikilij.

6. ¿Toni kichiuak Santiago uan toni kichiujkej taixyekananij itech taneltokalis?

⁶ Santiago katka yolyemanik. Maj tikitakan tein kichiuak yejua uan tein kichiujkej miakej taixyekananij itech taneltokalis. Keman Santiago kiitak ke Jesús yekmelauj katka iKonetsin Dios, kinextij yolyemanilis uan kineltokak. Sayoj ke tayekankatiopixkamej ompa Jerusalén amo kichiujkej kemej yejua. Kemej neskayot, kimatiaj ke Jesús kichiujka maj Lázaro oksepa nemini, sayoj ke amo kineltokakej ke Jiova kiualtitanka Jesús, ta kitemojkej kimiktiskej yejua uan Lázaro  (Juan 11:53; 12:9-11). Satepan, keman Jesús oksepa nemik, kitemojkej kichiuaskej maj taltikpakneminij amo kimatinij (Mat. 28:11-15). Kemej nejon taixyekananij itech taneltokalis moueyimatiaj, kiixtopeujkej Mesías.

7. ¿Keyej amo moneki timoueyimatiskej?

⁷ Tein techmachtia: Maj amo timoueyimatikan uan maj tikauakan maj Jiova techmachti. Se kokolis oso kokoxkayot uelis kichiuas maj iyolo aksa amo yektekitiok. No ijkon, komo aksa moueyimati, uelis ouij kikisas kitakamatis Jiova. Kemej fariseos semi moueyimatiaj, amo kinekkej kineltokaskej ke Jesús katka iKonetsin Dios uan ke yejuatsin kimakatoya iespíritu (Juan 12:37-40). Nejon amo kinpaleuij, porin amo uelikok kichiakej nemiskej nochipaya (Mat. 23:13, 33). Semi moneki maj tiksentokakan tikauakan maj iTajtol Dios uan iespíritu techpaleuikan maj tikpatakan tein tikchiuaj, kemej titanemiliaj uan kemej titaixpejpenaj (Sant. 3:17). Kemej Santiago katka yolyemanik, mokauak maj Jiova kimachtiani. Uan kemej tikitaskej, iyolyemanilis kipaleuij maj mochiuani se kuali tamachtijkej.

8. ¿Toni techpaleuis maj kuali titamachtikan?

⁸ Santiago amo kiselij miak tamachtilis itech kaltamachtiloyamej. Taixyekananij itech taneltokalis kinemiliayaj ke Santiago amo teyi chiujkej katka uan ke ‘amo keman momachtijka para maj taixmati’, ijkon kemej no kinitayaj Pedro uan Juan (Hech. 4:13). Sayoj ke mochiuak se kuali tamachtijkej, ijkon kemej kinextia amatajkuilol tein kipia itokay. Tejuan xa amo no semi timomachtijkej kemej Santiago. Maski ijkon, iespíritu Jiova uan tamachtilis tein motemaka itech inechikol, uelis techpaleuis maj no timochiuakan kuali tamachtianij. Maj tikitakan keniuj tamachtij Santiago uan toni uelis techmachtis nejon.

9. ¿Keniuj tamachtiaya Santiago?

⁹ Santiago amo kikuik tajtolmej nion tanemililmej tein ouijkej. Yejua ika, taltikpakneminij kimatiaj toni monekia kichiuaskej uan keniuj kichiuaskej. Kemej neskayot, maj tikitakan keniuj techmachtij ke moneki amo tikualaniskej keman techchiuiliskej tein amo kuali,  ta titaxikoskej. Yejua kijkuiloj: “Tikinpouaj keme tatiochiualme de Dios nekes ten taxikoaj ika in tajyouilis. ¿Xe namejuan amo keman nankakinij kenin in Job taxikoj uan amo keman tasematik? Uan ijkon nankitakke ya de kenin kimonekiltij Dios para kipaleuij Job porin Yejuatsin semi teyoliknelia uan teyoltasojta” (Sant. 5:11). Tikitaj ke Santiago kikuik iTajtol Dios keman tamachtij uan ika kinpaleuij taltikpakneminij maj kiitanij ke Jiova nochipa kintatiochiuia akin amo kikauaj, kemej Job. Santiago tamachtij nejon ika tajtolmej uan tanemililmej tein amo ouijkej. Ijkon, amo yejua moueyitalij, ta kiueyitalij Jiova.

10. ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Santiago keman titamachtiaj?

¹⁰ Tein techmachtia: Maj titamachtikan kemej amo ouij moajsikamatis uan maj tikuikan iTajtol Dios. Maj amo tiktemokan tiknextiskej ke tikmatij miak taman, ta maj tiktemokan tikinpaleuiskej taltikpakneminij maj kiitakan ke Jiova kimati miak taman uan ke semi ininka motekipachoua (Rom. 11:33). Uelis tikchiuaskej nejon komo nochipa tikuij Biblia. Kemej neskayot, maj amo tikiniluikan akin tikinmachtiaj toni tikchiuaskiaj tejuan komo tikpanotoskiaj tein yejuan kipanotokej, ta maj tikinpaleuikan maj itech tanemilikan tein kichiujkej sekin akin ininka motajtoua itech Biblia, uan maj tikinpaleuikan maj kiajsikamatikan keniuj tanemilia Jiova uan tein kimachilia. Ijkon, kichiuaskej tein momachtiaj porin kinekij kiyolpaktiskej Jiova uan amo tejuan.

11. ¿Keniuj moajsiaj seki tokniuan, uan toni kinyolmajxitij Santiago? (Sant. 5:13-15).

¹¹ Santiago kiajsikamatia tein tokniuan kinpanouaya. Itech amat tein kijkuiloj tikitaj ke kimatia keniuj moajsiaj tokniuan uan kinyolmajxitij tein monekia kichiuaskej. Kemej neskayot, seki tokniuan amo niman kichiuayaj tein momachtiayaj (Sant. 1:22). Oksekin okachi kintasojtayaj akin tominpiayaj (Sant. 2:1-3). Uan oksekin amo kinemiliayaj tein kijtouayaj (Sant. 3:8-10). Semi amo kuali tein kichiujtoyaj nejon tokniuan, sayoj ke Santiago amo kinemilij ke amo ueliskia mopataskej. Maski kinyolmajxitij ika netasojtalis, kinyekiluij tein monekia kichiuaskej, uan akin amo semi kuali mouikayajok iuan Jiova kinyolchikauak maj kitemouanij ininnepaleuil tokniuan tayekananij (xikonixtajtolti Santiago 5:13-15).

12. ¿Toni techpaleuis maj amo tiknemilikan ke akin tikmachtiaj amo mopatas?

¹² Tein techmachtia: Maj tikajsikamatikan tein kinpanoua oksekin. Miakej akin momachtijtokej Biblia ouij kinkisa kichiuaskej tein Biblia tamachtia (Sant. 4:1-4). Xa ouij kinkisas kipataskej tein kichiuaj uan kinextiskej kualneskayomej. Ijkon kemej kichiuak Santiago, moneki timoyolchikauaskej uan tikiluiskej akin tikmachtiaj toni moneki kipatas. Sayoj ke maj amo tiknemilikan ke amo uelis kichiuas, ta maj titakuaujtamatikan ke Jiova kichiuas maj iuan motokikan akin yolyemankej uan ke kinpaleuis maj mopatakan (Sant. 4:10).

13. ¿Toni kinextij Santiago ika tein kijtoj? (Sant. 3:2).

¹³ Santiago amo moueyitalij. Amo kinemilij ke kemej katka iikniuj Jesús oso ke kemej kipiaya uejueyi tekimej katka okachi ueyichiujkej ke okseki tokniuan, ta keman kinnojnotsak kiniluij “notasojikniuan” (Sant. 1:16, 19; 2:5). Santiago amo no kitemoj maj tokniuan kinemilianij ke amo mopolouaya, ta keman kijtoj “tinochin timotajtakolmakaj ika miak tataman”, kinextij ke yejua no mopolouaya (xikonixtajtolti Santiago 3:2).

14. ¿Keyej amo moneki tikchiuaskej maj oksekin kinemilikan ke amo keman timopolouaj?

¹⁴ Tein techmachtia: Maj tikelnamikikan ke  tinochin titajtakolejkej. Maj amo tiknemilikan ke itech seki taman okachi tiueyichiuanimej ke akin tikinmachtiaj. ¿Keyej amo? Komo tikchiuaj maj akin tikmachtiaj kinemili ke amo keman timopolouaj, xa kinemilis ke yejua amo keman uelis kitakamatis Dios. Sayoj ke keman tikiluiaj ke kemansa ouij techkisani tikchiuaskej tein Biblia tamachtia uan tiktapouiaj keniuj techpaleuiani Jiova maj timopatakan, tikpaleuiaj maj kiita ke yejua no uelis kitekitilis Jiova.

15. ¿Keniuj katkaj neskayomej tein kikuik Santiago? (Sant. 3:2-6, 10-12).

¹⁵ Santiago kikuik neskayomej tein kinyololiniaya akin kikakiaj. Melauj ke yektikatsin espíritu kipaleuij maj kuali tamachtiani, sayoj ke xa no semi kipaleuij momachtis neskayomej tein kikuika Jesús, iikniuj akin tayekanaya. Neskayomej tein kikuik Santiago itech amat tein kijkuiloj, amo ouij tekisa se kiajsikamatis uan niman se kimati toni moneki se kichiuas (xikonixtajtolti Santiago 3:2-6, 10-12).

16. ¿Keyej moneki tikuiskej neskayomej tein kinyololinis akin techkakij?

¹⁶ Tein techmachtia: Maj tikuikan neskayomej tein kinyololinis akin techkakij. Keman tikuij neskayomej tein kinamiki, tikinpaleuiaj taltikpakneminij maj kemej yeskia kiitakan tein kikakij. Nejon neskayomej kinpaleuis maj kielnamikikan tamachtilismej tein tayekantokej. Jesús semi kuali tamachtiaya ika neskayomej, uan iikniuj Santiago no ijkon kichiuak. Maj tikitakan se neskayot tein kikuik Santiago uan keyej semi tapaleuia.

17. ¿Keyej semi tapaleuia neskayot tein moajsi itech Santiago 1:22-25?

¹⁷ (Xikonixtajtolti Santiago 1:22-25). Santiago ika tajtoj se teskat oso espejo, uan nejin neskayot semi tapaleuia. Yejua kuali kimatia toni kinekia tamachtis: komo tiknekij maj iTajtol Dios techpaleui, amo sayoj moneki tikixtajtoltiskej, ta moneki tikchiuaskej tein tikixtajtoltiaj. Santiago kikuik se neskayot tein miakej kiixmatij: se taltikpaknenkej akin moixita itech se espejo. ¿Toni kinekia tamachtis? Komo se taltikpaknenkej moixita itech se espejo uan kiita ke moneki kiyektalis teisa uan amo kiyektalia, nenkaj moixitak. No ijkon, komo tikixtajtoltiaj Biblia uan tikitaj ke teisa moneki tikpataskej uan amo tikchiuaj, nenkaj tikixtajtoltiaj.

18. ¿Toni eyi taman moneki tikchiuaskej keman tikuiskej se neskayot?

 ¹⁸ Keman tikuiskej se neskayot, uelis titamachtiskej kemej Santiago komo tikchiuaj nejin eyi taman: 1) maj tikuikan se neskayot tein kinamikis tamachtilis tein tikitstokej; 2) maj taltikpakneminij amo ouij kinkisa kiajsikamatiskej neskayot, uan 3) maj neskayot kinpaleui maj niman kimatikan toni moneki kichiuaskej. Komo ouij techkisa tikmatiskej katiyejua neskayomej tikuiskej, maj tikitakan Índice de las publicaciones Watch Tower. Kampa kijtoua “Ejemplos” tikajsiskej miak neskayomej tein uelis tikuiskej. Sayoj ke maj tikelnamikikan ke neskayomej kemej yeskiaj se micrófono: tapaleuiaj maj monexti katiyejua tanemilil okachi tayekantok. Yejua ika, maj tikuikan neskayomej sayoj keman tiknekij maj se tamachtilis moelnamiki. Tiknekij okachi kuali titamachtiskej porin tiknekij tikinpaleuiskej miakej taltikpakneminij maj moajsikan itech ixolal Jiova, amo porin tiknekij maj tejuan techueyitalikan.

19. ¿Keniuj tiknextiaj ke tikintasojtaj tokniuan?

¹⁹ Santiago kipiak se iikniuj akin amo tajtakolej katka, sayoj ke tejuan amo. Maski ijkon, tikpiaj tatiochiualis tiktekitiliskej Jiova iniuan miakej tokniuan akin kemej yeskiaj tochankauan. Uelis tikinnextiliskej ke tikintasojtaj komo iniuan timosentiliaj, komo tikchiuaj kemej yejuan uan komo titanojnotsaj uan titamachtiaj iniuan. Keman timochikauaj tikchiuaskej, titanemiliskej uan titamachtiskej kemej Santiago, tikueyitaliaj toTajtsin Jiova uan tikinpaleuiaj taltikpakneminij maj motokikan iuan.