1, 2. ¿Keyej semi se kimoujkaita maj Jonatán mochiuani tel kuali itasojikniuj David uan maj nochipa kipaleuiani?

TIKYEKMATIJ ke Jonatán semi kimoujkaitaya tein kichiujka David. Nejon telpoch yolchikauak yekin kimiktijka ueyi takat Goliat uan kikechkotonak uan itsontekon kiuikilij Saúl, akin tekiuajtia Israel uan katka ipopaj Jonatán (1 Sam. 17:57). Jonatán senkis kineltokaya ke Dios kipaleuiaya David. Itech nejon tonal, Jonatán uan David peujkej tel kuali mouikaj. Motenkaujkej ke nochipa mosenpaleuiskiaj (1 Sam. 18:1-3). Uan ijkon kichiujkej.

² Semi se kimoujkaita maj Jonatán mochiuani tel kuali itasojikniuj David uan maj nochipa kipaleuiani. ¿Keyej? Porin Jonatán katka ikonetsin tekiuaj Saúl. Yejua ika mochiaya maj yejua mochiuani tekiuaj satepan ke ipopaj momikiliskia. Sayoj ke Jiova kiixtalijka ke akin kiixpataskia Saúl amo yeskia Jonatán, ta David. Maski ijkon, Jonatán kisentokak kuali mouikak iuan David.  Keman Saúl kitemojtoya David porin kinekia kimiktis, Jonatán semi kitekipachouaya itasojikniuj. Kemej kimatia ke David yetoya itech taluakyan ompa Hores, yajki kiitato uan kiyolchikauak maj kisentokani takuaujtamatini iuan Jiova. Yejua kiluij: “Amo ximoui; porin nopopaj Saúl amo mitsajsis; tejua tiyeski titekiuaj itech xolal Israel uan nejua niyeski ojpatika satepan ke tejua” (1 Sam. 23:16, 17).

3. 1) ¿Toni kiitaya Jonatán ke okachi monekia? 2) ¿Keniuj tikmatij ke Jonatán kiitaya ke okachi monekia kitakamatis tein Dios kiixtaliaya? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

³ Timiakej techyolpaktia tikinixmatiskej taltikpakneminij akin nochipa tepaleuiaj. Sayoj ke ¿techyolpaktia tein kichiuak Jonatán sayoj porin nochipa kipaleuij David? Amo. Tikuelitaj porin kiitaya ke okachi monekia kitakamatis tein Dios kiixtaliaya. Yejua ika nochipa kipaleuij David uan amo kinexikoluij. Jonatán hasta kipaleuij maj takuaujtamatini iuan Jiova. Yejuan nochipa mosenpaleuijkej uan kitakamatkej tein Jiova kiixtaliaya. Yejuan kichiujkej tein motenkaujkej se iuan okse: “Maj Jiova yeto tatajko kampa nejua uan tejua uan nokoneuan uan mokoneuan nochipaya” (1 Sam. 20:42).

4. 1) ¿Toni techualkuilia yolpakilis itech tonemilis? 2) ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

⁴ Tejuan no moneki tiktemoskej tikinnextiliskej ueyi netasojtalis tochankauan, totasojikniuan uan tokniuan itech nechikol (1 Tes. 2:10, 11). Sayoj ke okachi moneki tiknextiliskej ueyi netasojtalis Jiova, porin yejuatsin techchijchiuak (Apoc. 4:11). Tiknextiliskej Dios ueyi netasojtalis techualkuilia yolpakilis uan kichiua maj kuali timomachilikan. Sayoj ke tikmatij ke nochipa moneki tikchiuaskej tein Jiova kiixtalia, hasta keman ouij techkisas. Itech nejin tamachtilis tikitaskej keniuj techpaleuia neskayot tein kikauak Jonatán maj nochipa tikchiuakan tein Jiova kiixtalia itech naui taman. Yekinika, keman tiknemiliaj ke aksa akin kipia tanauatil amo kinamiki maj tikpoujkaitakan. Ojpatika, keman moneki tikixpejpenaskej akoni okachi tikyolpaktiskej. Expatika, keman se tokniuj akin kipia tanauatil techchiuilia tein amo kuali. Uan naujpatika, keman techouijmaka tikchiuaskej teisa tein timotenkaujkej.

5. ¿Keyej israelitas kinouijmakaya kitakamatiskej Jiova keman Saúl tekiuajtitoya?

⁵ Jonatán uan okseki israelitas moajsiaj itech se ouijkayot. Ipopaj Jonatán amo kitakamatiaok Jiova, yejua ika yejuatsin kijtoj ke Saúl amo kisentokaskiaok kemej tekiuaj itech xolal Israel (1 Sam. 15:17-23). Sayoj ke Jiova kikauak maj Saúl kisentokani taixyekanani miak xiujmejok. Kemej Saúl moajsia itech “trono tein iaxka Jiova” uan kichiujtoya miak taman tein tel amo kuali, israelitas kinouijmakaya kitakamatiskej Dios (1 Crón. 29:23).

6. ¿Keniuj tikmatij ke Jonatán amo keman kikauak Jiova?

⁶ Jonatán amo keman kikauak Jiova. ¿Keniuj tikmatij? Ika tein kichiuak tepitsin satepan ke Saúl peuak amo kitakamatiok Dios (1 Sam. 13:13, 14). Itech nejon tonalmej, tel miakej tateuianij akin kipiayaj 30,000 carros tein ika tateuiayaj yayaj kinteuitij israelitas. Israelitas sayoj kipiayaj 600 tateuianij. Uan sayoj tekiuaj Saúl uan Jonatán kipiayaj tein ika tateuiayaj. Sayoj ke Jonatán amo mouia. Kielnamikia ke tanauatijkej Samuel kijtojka: “Porin ueyi itokay, Jiova amo kisenkauas  ixolal” (1 Sam. 12:22). Yejua ika Jonatán kiluij se tateuijkej: “Amo onkak nion teyi tein uelis kitsakuilis Jiova maj temakixti ininka miakej oso amo miakej”. Uan yejuan omen yajkej uan kinmiktijkej kemej 20 tateuianij akin kinixnamikiaj israelitas. Senkis moita ke Jonatán takuaujtamatia iuan Jiova. Uan yejua ika Dios kitiochiuak. Yejuatsin kichiuak maj talolini, uan akin kinixnamikiaj israelitas motelmoujtijkej uan peuak momijmiktiaj. Ijkon, israelitas tatankej itech neteuilis (1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20).

7. ¿Keniuj Jonatán kiitaya ipopaj?

⁷ Maski tekiuaj Saúl kisentokaya amo kitakamatia Jiova, Jonatán kisentokak kitakamatik ipopaj nochipa keman amo kitapanauiliaya itanauatiluan Jiova. Kemej neskayot, iuan yajki keman moteuito iniuan akin kiixnamikiaj ixolal Jiova (1 Sam. 31:1, 2).

8, 9. ¿Keyej moneki tikinpoujkaitaskej akin kipiaj tanauatil maj techixyekanakan?

⁸ ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Jonatán uan nochipa tiktakamatiskej tein Dios kiixtalia? Keman tiktakamatij tanauatilmej tein kiixtaliaj tekiuanij itech altepet kampa tinemij komo amo kitapanauilia itanauatiluan Jiova. Yejuatsin kikaua maj nejin tekiuanij techixyekanakan uan kichia maj tikinpoujkaitakan (xikonixtajtolti Romanos 13:1, 2). Yejua ika tikinpoujkaitaj nochin tekiuanij, hasta komo semej amo kuali tekiti uan tiknemiliaj ke amo kinamiki maj tikpoujkaitakan. Uan no, Jiova kichia maj tikinpoujkaitakan nochin akin yejuatsin  kinmakani tanauatil maj techixyekanakan kemej kalyetouanij uan itech nechikol (1 Cor. 11:3; Heb. 13:17).

⁹ Maj tikitakan keniuj se tokniuj kayot La Paz (Bolivia) akin monotsa Olga kinextij ke kitakamatia tein Jiova kiixtalia. ^[1] Itakauj kichiuiliaya miak taman tein amo kuali. Kemansa amo kinotsaya oso kiluiaya miak taman tein tel amo kualtsin porin itaixpantijkauj Jiova. Hasta kiluij ke kikauaskia uan kikuiliskia ikoneuan. Sayoj ke Olga nochipa kipoujkaitak uan amo keman momakepak, ta kisentokaya kichiuaya tein monekia. Kitakualchiuiaya, kitapakiaya uan kinyekpiaya okseki ichankauan (Rom. 12:17). Uan keman uelia, iuan yaya kinkalpanoti ichankauan uan itasojikniuan inamik. Kemej neskayot, keman imontat Olga momikilij, yejua kichiuak nochi tein monekia uan ijkon ueliskiaj yaskej itech xolal kampa kipachoskiaj imontat. Kemej mosentilijkej itech se tiopan, yejua mochiak kalampa hasta keman kisak itakauj. Satepan ke panokej miak xiujmej, itakauj peuak moyolyemania. Uan nejon panok porin Olga amo keman yolijsiuik uan nochipa kipoujkaitak. Axkan itakauj kiluia maj amo mopolouili nechikolmej uan kiuika itech Kali kampa tiMosentiliaj. Kemansa hasta mokaua iuan Olga itech nechikol (1 Ped. 3:1).

10. ¿Toni kipaleuij Jonatán maj kiixpejpenani akoni kipaleuiskia?

¹⁰ Keman Saúl kijtoj ke kinemiliaya kimiktis David, Jonatán monekik kiixpejpenas akoni kipaleuiskia: ipopaj oso David. Ouij katka nejon tein monekia kiixpejpenas, porin Jonatán kinekia kinyolpaktis nochin omen. ¿Toni kipaleuij maj kuali taixpejpenani? Yejua kimatia ke Dios kipaleuiaya David, amo Saúl. Yejua ika kiixpejpenak kipaleuis David. Yekinika kinejmachtij maj motatiani uan satepan kitajtanij Saúl maj amo kimiktiani David (xikonixtajtolti 1 Samuel 19:1-6).

11, 12. ¿Toni tikchiuaskej komo tiktasojtaj Dios?

¹¹ Komo tiktasojtaj Jiova, tiktemoskej okachi tikyolpaktiskej yejuatsin ke okse aksa, maski yeskij tochankauan. Maj tikitakan tein kipanok se tokniuj kayot Australia akin monotsa Alice. Yejua monekik kiixpejpenas akoni kinekia okachi kiyolpaktis. Keman momachtijtoya Biblia, kintapouiaya ichankauan tein momachtijtoya. Se tonal kiniluij ke amo iluichiuaskiaok itech Navidad uan kinmelauilij keyej. Yekinika yejuan motekipachojkej. Sayoj ke satepan tel kualankej. Kimachiliayaj ke yejua amo kintasojtayaok. Imomaj hasta kiluij ke amo kemanok kinekia kiitas. Alice kijtoj: “Semi amo kuali nimomachilij uan nechtelyolkokoj, porin nikintasojta nochankauan. Sayoj ke nikixtalijtoya okachi nikinyolpaktis Jiova uan Jesús itech nonemilis, yejua ika nimoauij itech ueyi nechikol tein tepitsin satepan mochiuak” (Mat. 10:37).

¹² Komo tiktasojtaj Jiova, no okachi tiktayekanaltiskej tein kiyolpaktia yejuatsin uan amo tein kichiuaj kampa timomachtiaj, itech toaltepeuj oso tein kichiuaj seki mauiltianij. Maj tiknemilikan tein kipanok se tokniuj telpoch akin monotsa Henry. Yejua pouia iniuan akin mauiltiayaj ajedrez kampa momachtiaya uan kinekia tatanis keman motataniskiaj iniuan oksekin. Sayoj ke kemej nochi itamian semana mauiltiaya, amo yayaok tanojnotsati nion monechikouaya. Se tonal kiajsikamatik ke okachi kitayekanaltijtoya kaltamachtiloyan uan  amo Jiova. Yejua ika kiixtalij amo mauiltisok (Mat. 6:33).

13. Komo tiknekij tikyolpaktiskej Dios, ¿toni tikchiuaskej keman tikpiaskej kuejmolmej iniuan tochankauan?

¹³ Kemansa uelis techouijmakas tikchiuaskej se taman tein kinyolpaktis nochin tochankauan. Maj tikitakan toni kipanok se tokniuj akin monotsa Ken. Yejua kijtoua ke imomaj semi xiuejya, uan yejua ika kinekia okachi kikalpanos uan kiyoleuas maj kemansa mokaua ichan. Sayoj ke imomaj uan inamik amo kuali mouikayaj. Ken kijtoua ke amo kimatia toni kichiuas tein nochin omen kinyolpaktiskia. Yejua kinekia kitakamatis Jiova. Yejua ika peuak kinemilia toni kijtoua Biblia. Ijkon kiajsikamatik ke Dios kichia maj yejua kiyolpakti inamik. Yejua ika kitemoj kichiuas tein kiyolpaktiskia inamik. Ken iuan tajtoj uan kimelauilij keyej monekia yeski kualtakat iuan imomaj. Uan no kimelauilij imomaj keyej monekia kipoujkaitas inamik (xikonixtajtolti Génesis 2:24 uan 1 Corintios 13:4, 5).

14. ¿Toni Saúl kichiuilij Jonatán?

¹⁴ No uelis tiknextiskej ke tiknekij tikyolpaktiskej Jiova keman se tokniuj akin kipia tanauatil techchiuilia tein amo kuali. Dios kiixtalij Saúl kemej tekiuaj, sayoj ke Saúl kichiuilij ikonetsin tein amo kuali. Yejua amo kiajsikamatia keyej Jonatán kiteltasojtaya David. Yejua ika, keman Jonatán kitemoj kipaleuis David, Saúl tel kualanik uan kipinaujtij ininixpan miakej. Sayoj ke Jonatán kisentokak kipoujkaitak ipopaj.  Uan no kinextij ke kinekia okachi kiyolpaktis Jiova uan kisentokas kipaleuis David, akin Dios kiixpejpenka maj kiixpata Saúl kemej tekiuaj ompa Israel (1 Sam. 20:30-41).

15. ¿Toni moneki tikchiuaskej komo se tokniuj techchiuilia tein amo kuali?

¹⁵ Axkan, tayekananij mochikauaj kichiuaskej tein kuali iniuan nochin itech nechikol. Sayoj ke kemej tajtakouanij, xa kemansa amo kiyekajsikamatij keyej tikchiuaj teisa (1 Sam. 1:13-17). Komo kemansa techchiuiliaj tein amo kuali, maj amo tikauakan Jiova.

16. ¿Itech toni taman moneki tiknextiliskej Dios ke tiktasojtaj uan amo tiktayekanaltiskej totanejnekilis?

¹⁶ Saúl kinekia maj Jonatán kiixpatani kemej tekiuaj, amo David (1 Sam. 20:31). Jonatán ueliskia kitayekanaltis itanejnekilis uan kitemos mochiuas tekiuaj. Sayoj ke kemej kitasojtaya Jiova uan kitakamatia tein yejua kiixtaliaya, kichiuak tein motenkaujka iuan itasojikniuj David. Biblia kijtoua ke akin kitakamatij Jiova uan kitasojtaj kichiuaj tein motenkauaj maski ouij kinkisas (Sal. 15:4). Kemej neskayot, komo timotenkauaj tikchiuaskej se tekit, ijkon tikchiuaskej maski techouijmakas. Uan komo tikpiaj kuejmolmej iuan tonamik, amo tikajkayauaskej iuan okse, uan ijkon tiknextiskej ke tiktasojtaj Jiova (xikonixtajtolti Malaquías 2:13-16).

17. ¿Keniuj mitsonpaleuij nejin tamachtilis?

¹⁷ Ijkon kemej Jonatán, tiknekij nochipa tiktakamatiskej Dios maski tikpanotoskej ouijkayomej. Yejua ika, maj tiksentokakan tikintasojtakan tokniuan maski kemansa amo kichiuaskej tein tikchiayaj. Ijkon tikyolpaktiskej Jiova, uan nejon kichiuas maj okachi tiyolpakikan (Prov. 27:11). Uelis tikyekmatiskej ke yejuatsin nochipa techyekpias. Itech okse tamachtilis ininka titajtoskej oksekin akin nenkej itech itonaluan David. Tikitaskej ke sekin kitakamatkej Jiova, sayoj ke oksekin amo. Uan tikitaskej toni uelis techmachtis tein kichiujkej sejsemej.