1. 1) ¿Keyej xa techyolmajxitiskej? 2) ¿Keyej moneki tikakiskej tein techyolmajxitiaj?

 TINOCHIN kemansa moneki maj techyolmajxitikan uan xa hasta tejuan tiktajtaniaj aksa akin tikpoujkaitaj maj techyolmajxiti. Sayoj ke kemansa, xa se tokniuj kiita tein tikchiujtokej uan motekipachoua, yejua ika techpaleuia maj tikitakan ke uelis titajtakolchiuaskej komo ijkon tiksentokaj (Gál. 6:1). Oso xa no techyolmajxitiskej keman techmelauaskej porin tikchiujkej se ueyi tajtakol. Nochipa moneki tikakiskej tein techyolmajxitiaj porin techpaleuia uan uelis techmakixtis (Prov. 6:23).

2. Kemej kijtoua Proverbios 12:15, ¿keyej moneki tikakiskej tein techyolmajxitiaj?

² Tajkuilol kampa kisa nejin tamachtilis techyolchikaua maj tikakikan “inintajtoluan tamatinij” (Prov. 22:17). Amo akin kimati nochi, ta ipa moajsi aksa akin okachi kimati ke tejuan (xikonixtajtolti Proverbios 12:15). Yejua ika, keman tikakij tein techyolmajxitiaj, tiknextiaj ke tiyolyemankej, ke tikajsikamatij ke amo nochi ueli tikchiuaj uan ke moneki maj techpaleuikan maj ueli tikchiuakan tein tikixtaliaj. Jiova kichiuak maj tekiuaj Salomón kijkuilouani nejin: “Kuali kisa tein moixtalia keman moajsij miakej tayolmajxitianij” (Prov. 15:22).

3. ¿Keniuj uelis tikseliskej tayolmajxitilis?

³ Tataman kemej tikseliaj tayolmajxitilis. Kemansa xa se tokniuj tayekankej oso okse tokniuj techyolmajxitia porin kiita ke  moneki tikpataskej teisa. Komo aksa techyolmajxitia ika Biblia, kinextia ke semi techtasojta, yejua ika maj tikakikan uan maj tikchiuakan tein techiluia, ijkon tiknextiskej ke timotasojkamatij. No tikseliaj tayolmajxitilis keman tikixtajtoltiaj teisa itech Biblia oso itech toamaixuan, tein kichiua maj itech titanemilikan tein tikchiujtokej uan techolinia maj tikpatakan tein monekis (Heb. 4:12).

4. Kemej kijtoua Eclesiastés 7:9, ¿toni amo moneki tikchiuaskej keman techyolmajxitiskej?

⁴ Tein melauj, keman se tokniuj techyolmajxitia xa okachi ouij techkisa tikakiskej uan xa hasta tikualanij. ¿Keyej? Maski tikmatij ke titajtakolejkej, keman aksa techiluia ke timopolojtokej oso ke teisa amo kuali tikchiujtokej xa ouij techkisa tikakiskej (xikonixtajtolti Eclesiastés 7:9). Xa timotenpaleuiskej, tikijtoskej ke tokniuj ipa amo techyekita oso tikualaniskej porin amo tikuelitakej kemej technojnotsak. Oso xa hasta tiknemiliskej: “¿Keyej nechyolmajxitia, ta yejua no mopoloua?”. Uan komo amo tikuelitaj tein techyolmajxitij, xa amo tikakiskej uan hasta titajtoskej iuan okse tokniuj porin tiknekij maj techilui tein tiknekij tikakiskej.

5. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

⁵ Itech nejin tamachtilis tikitaskej ininneskayo seki taltikpakneminij akin ininka motajtoua itech Biblia, akin amo kikakkej tein kinyolmajxitijkej uan akin kemaj kikakkej. No tikitaskej toni uelis techpaleuis maj tikakikan tein techyolmajxitiaj uan keniuj techpaleuia komo tikakij.

6. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Rehoboam?

⁶ Maj tikitakan tein kichiuak Rehoboam. Keman peuak tekiuajti ompa Israel, israelitas kitajtanijkej maj kiajchiuani seki taman tein kiixtalijka ipopaj, Salomón, tein semi kintajyouiltiaya. Rehoboam kichiuak se taman tein kuali: kintajtanij taixyekananij itech xolal Israel maj kiyolmajxitianij. Yejuan kiluijkej ke komo kichiuaya tein israelitas kitajtaniayaj, nochipa kipaleuiskiaj (1 Rey. 12:3-7). Nesi ke Rehoboam amo kiuelkakik tein kiyolmajxitijkej, yejua ika kintajtanij maj kiyolmajxitianij takamej akin iuan moskaltijkaj. Nejon takamej xa kipiayajya panoua 40 xiujmej, yejua ika xa kimatiajya miak taman (2 Crón. 12:13). Sayoj ke ijkuak amo kuali kiyolmajxitijkej, kiluijkej maj okachiok kintajyouiltiani israelitas (1 Rey. 12:8-11). Rehoboam kiyolmajxitijkej ome taman. Ueliskia kitataujtis Jiova uan kitajtanis katiyejua tayolmajxitilis monekia kikakis, sayoj ke amo kichiuak nejon. Kichiuak tein okachi kiuelkakik: tein kiyolmajxitijkej takamej akin ayamo xiuejkej katka. Nejon amo kipaleuij yejua nion israelitas. No ijkon, kemansa tejuan xa no techyolmajxitiskej teisa tein amo tikuelkakiskej. Sayoj ke, komo nejon tayolmajxitilis moajsi itech Biblia moneki tikakiskej.

7. ¿Toni techmachtia tein kipanok Uzías?

⁷ Tekiuaj Uzías amo no kikakik tein kiyolmajxitijkej. Kemej kinekia kichichinouilis kopal Jiova, yajki templo uan kalakik kampa sayoj tiopixkamej uelia kalakiaj. Tiopixkamej kiluijkej: “¡Uzías, tejua amo mitsnamiki xikchichinouili kopal Jiova! Sayoj tiopixkamej ueli kichichinouaj kopal”. ¿Toni kichiuak Uzías? Biblia kijtoua ke “semi kualanik”. ¿Uan keyej amo kikakik tein kiyolmajxitijkej? Kemej katka tekiuaj xa kinemiliaya ke ueliskia kichiuas tein kinekiskia. Sayoj ke Jiova amo ijkon kiitaya. Komo Uzías yeskia yolyemanik, kikakiskia tein kiyolmajxitijkej uan niman kisaskia den templo, Jiova xa kitapojpoluiskia. Sayoj ke kemej kinekia kichiuas tein amo kinamikia, Jiova kichiuak maj kikuini lepra  uan ijkon kisentokak “hasta keman momikilij” (2 Crón. 26:16-21). ¿Toni techmachtia tein kipanok Uzías? Ke komo amo tikakij tein Biblia tayolmajxitia, Jiova techixtopeuas maski tein yeski tekit tikpiaskej.

8. ¿Toni kichiuak Job keman kiyolmajxitijkej?

⁸ Itech Biblia no tikajsij ininneskayo akin kikakkej tein kinyolmajxitijkej, uan Dios kintatiochiuij. Maj tikitakan tein kichiuak Job. Maski kinekia kiyolpaktis Dios, katka tajtakolej. Yejua ika, keman semi tajyouijtoya kijtoj miak taman tein amo melauj katka, yejua ika Elihú uan Jiova kiyolmajxitijkej. ¿Toni kichiuak Job? Kinextij ke katka yolyemanik uan kikakik tein kiyolmajxitijkej. Kijtoj: “Ika nitajtoj tein amo nikajsikamatia [...] niknemilia maj amo nikijtouani tein nikijtoj uan nitokotsyetok itech talnex uan koujnex para niknextis ke nimoyolnonotsa”. Jiova kitatiochiuij Job porin katka yolyemanik (Job 42:3-6, 12-17).

9. ¿Toni kichiuak Moisés keman Jiova kimelauak, uan keyej techkauilij se kuali neskayot?

⁹ Moisés techkauilij se kuali neskayot, porin satepan ke mopoloj kikakik Jiova keman kimelauak. Se tonal semi kualanik uan amo kiueyitalij Jiova, yejua ika amo kalakiskiaok itech tal tein Jiova motenkaujka kinmakas israelitas (Núm. 20:1-13). Keman kitajtanij Jiova maj kipatani tein kiixtalijka, Jiova kiluij: “Amo kemanok ika xinechnojnotsa nejin” (Deut. 3:23-27). Moisés amo kualanik, ta kiselij tein Jiova kiixtalijka uan yejua ika yejuatsin kisentokak kikauak maj kinixyekanani israelitas (Deut. 4:1). Job uan Moisés techkauilijkej se kuali neskayot. Job kipatak kemej kiitaya tein kipanotoya uan amo kitemoj motenpaleuis. Uan Moisés kikakik Jiova keman kimelauak, kinextij nejon keman kisentokak kitekitilij maski amo kiseliskiaok se tatiochiualis tein semi kipatiuitaya.

10. 1) Kemej kijtoua Proverbios 4:10-13, ¿keniuj techpaleuia komo tikakij tein techyolmajxitiaj? 2) ¿Keniuj kiitanij seki tokniuan tein kinyolmajxitianij?

¹⁰ Komo tikchiuaj kemej Job uan Moisés kuali techyas (xikonixtajtolti Proverbios 4:10-13). Miakej tokniuan kichiuanij nejon. Emmanuel, * akin nemi República Democrática del Congo, kiyolmajxitijkej seki tokniuan. Yejua kijtoj: “Seki tokniuan itech nonechikol kiitakej ke tein nikchiujtoya ueliskia kichiuas maj amo kuali nimouikaniok iuan Jiova, uan yejua ika nechpaleuijkej. Nikchiuak tein nechyolmajxitijkej uan nejon nechpaleuiani maj amo nimokuejmolkalaki”. Megan, se precursora kayot Canadá, kijtoj: “Kemansa tein nechyolmajxitianij amo yejua tein niknekia nikakis, sayoj ke yejua tein nechpaleuiani”. Uan Marko, se tokniuj takat kayot Croacia, kijtoj: “Nikpoloj se tekit tein nikpiaya itech nechikol, sayoj ke nikajsikamati ke tein nechyolmajxitijkej nechpaleuij maj oksepa okachi kuali nimouikani iuan Jiova”.

11. ¿Toni kiajsikamatik tokniuj Karl Klein?

¹¹ Okse tokniuj akin techkauilij se kuali neskayot porin kikakik tein kiyolmajxitijkej yejua Karl Klein, akin katka semej tokniuan Oloch Taojtokaltianij. Keman techtapouij inemilis kijtoj ke tokniuj Joseph Rutherford, akin semi kuali iuan mouikaya kiyolmajxitij se tonal. Tokniuj Klein kijtoj ke yekinika amo kiuelkakik tein kiluij, kijtoj: “Keman okse tonal oksepa timoitakej [tokniuj Rutherford] kualtsin nechtajpaloj uan nechiluij: ‘¡Karl, keniuj tietok!’. Sayoj ke kemej nimoyolkokojtoya amo nikyeknankilij. Yejua ika nechiluij: ‘¡Karl, ximoyekpia! ¡Amokuali kineki mitsuetsiltis!’. Nimopinaujmatik uan nikiluij:  ‘Amo nikualantok mouan nokniuj Rutherford’. Sayoj ke yejua kimatia ke nejon amo melauj katka, yejua ika oksepa nechiluij: ‘Kuali yetok. Sayoj ximoyekpia. Amokuali kineki mitsuetsiltis’. ¡Melauj tein nechiluij! Keman tikualantokej iuan se tokniuj, okachiok porin techiluij teisa tein kinamikia techiluis […], Amokuali uelis ijsiujka techuetsiltis” * (Efes. 4:25-27). Tokniuj Klein kikakik tein tokniuj Rutherford kiyolmajxitij, uan kisentokakej kuali mouikakej.

12. ¿Keniuj yolyemanilis techpaleuia maj tikakikan tein techyolmajxitiaj? (Salmo 141:5).

¹² Yolyemanilis techpaleuis maj tikakikan tein techyolmajxitiaj. Nejin kualneskayot kichiua maj tikelnamikikan ke semi titajtakolejkej uan ke kemansa uelis amo tiknextiskej tamatilis. Kemej tikitakejya, Job kipatak kemej tanemiliaya porin kiitak ke mopolojtoya. Kinextij yolyemanilis uan kikakik tein kiyolmajxitij Elihú maski okachi xiuejya katka ke yejua (Job 32:6, 7). Jiova kitatiochiuij Job porin katka yolyemanik. Yolyemanilis no techpaleuia maj tikakikan tein techyolmajxitiaj maski tiknemiliaj ke amo monekia techyolmajxitiskej oso maski tikyekanaj akin techyolmajxitij. Se tokniuj tayekankej kayot Canadá kijtoua: “Tejuan amo timoitaj kemej oksekin techitaj, yejua ika ouij techkisas tikpataskej seki taman komo amo akin techyolmajxitia. Tinochin moneki tiksentokaskej tiknextiskej kualneskayomej tein kipia itakilo espíritu, uan timochikaujtiaskej okachi kuali titamachtiskej (xikonixtajtolti Salmo 141:5).

13. ¿Keniuj moneki tikitaskej keman techyolmajxitiaj?

¹³ Maj tikitakan ke Dios kinextia ke techtasojta keman techyolmajxitiaj. Jiova kineki maj kuali tietokan (Prov. 4:20-22). Keman yejuatsin techyolmajxitia ika teisa tein tikixtajtoltiaj itech Biblia, itech se amaix oso ika tein techiluia se tokniuj, kinextia ke techtasojta. Uan kemej kijtoua Hebreos 12:9, 10, kichiua porin kineki techpaleuis.

14. ¿Itech toni moneki titanemiliskej keman techyolmajxitiskej?

¹⁴ Maj itech titanemilikan tein techiluiaj, amo keniuj techiluiaj. Kemansa xa tiknemiliskej ke akin techyolmajxitij amo technojnotsak kemej kinamikia. Melauj ke akin tayolmajxitia moneki mochikauas tayolmajxitis kemej oksekin amo ouij kinkisas kikakiskej (Gál. 6:1). * Sayoj ke komo tejuan techyolmajxitijkej moneki itech titanemiliskej tein techiluijkej, maski xa tiknemiliaj ke amo technojnotskej kemej  kinamikia. Uelis timotajtaniskej: “Maski amo nikuelita kemej nechyolmajxitij, ¿melauj tein nechiluij? ¿Uelis nikitas keniuj nechpaleuia tein nechiluij uan amo nikitas inepololuan?”. Kuali yeskia maj nochipa tikitakan keniuj uelis techpaleuis tein techyolmajxitiaj (Prov. 15:31).

15. ¿Keyej semi kuali komo titajtanij maj techyolmajxitikan?

¹⁵ ITajtol Dios techyolchikaua maj titajtanikan tayolmajxitilis. Proverbios 13:10 kijtoua: “Kipiaj tamatilis akin tajtanij maj kinyolmajxitikan”. ¡Uan melauj nejon! Miakpa, akin amo kichiaj maj kinyolmajxitikan, ta yejuan tajtanij, okachi kuali taixpejpenaj. Yejua ika maj tejuan titajtanikan maj techyolmajxitikan.

16. ¿Kemanian uelis titajtaniskej maj techyolmajxitikan?

¹⁶ ¿Kemanian uelis titajtaniskej maj techyolmajxitikan? Maj tikitakan seki taman. 1) Se tokniuj siuat kiluia se tokniuj akin uejkaujya kiteixmatiltia iTajtol Dios maj iuan youi tamachtiti ika Biblia, uan satepan kitajtania toni kipaleuis maj okachi kuali tamachti. 2) Se tokniuj siuat akin amo kipia inamik kineki mokouilis se pantalon, yejua ika kitajtania se tokniuj siuat akin chikauak itakuaujtamatilis maj kiita ox kuali yetok tein kiixpejpenak. 3) Se tokniuj takat yekinika kitemakati se tanojnots itech nechikol uan kitajtania se tokniuj akin uejkaujya kitemakani tanojnotsmej maj kuali kikaki para satepan uelis kiyolmajxitis. Hasta akin miak xiujmejya kitemakanij tanojnotsmej, no kuali yeskia maj kintajtanikan okseki tokniuan maj kinyolmajxitikan uan maj kichiuakan tein kiniluiskej.

17. ¿Toni moneki tikchiuaskej para techpaleuis tein techyolmajxitiaj?

¹⁷ Tinochin xa techyolmajxitis se tokniuj oso xa tikseliskej tayolmajxitilis ika tein tikixtajtoltiskej itech Biblia oso toamaixuan. Keman panos nejon maj tikelnamikikan tein tikitakej itech nejin tamachtilis: maj tiyolyemankej, maj itech titanemilikan tein techiluiaj uan amo keniuj techiluiaj uan maj tikchiuakan. Keman tiyolij, amo tiyolij ika tamatilis. Sayoj ke komo tikakij tein techyolmajxitiaj uan timokauaj maj techmelauakan, Biblia kijtoua ke timochiuaskej titamatinij (Prov. 19:20).