1, 2. 1) ¿Toni kichiuanij seki tekiuanij uan toni kichiuanij tokniuan? 2) ¿Keyej uelis tiyolpakiskej maski techtajyouiltiskej? (No ika xiontajto taixkopin ipeujyan amaix).

 AXKAN, itech panoua 30 altepemej uan xolalmej, tekiuanij amo kinkauaj tokniuan maj taueyichiuakan uan miakkan hasta kintsakuanij. ¿Keyej? Iixpan Jehová amo kichiujtokej teisa tein amo kuali. Sayoj kiixtajtoltiaj uan momachtiaj Biblia, kiteixmatiltiaj tein kineltokaj, monechikouaj iniuan okseki tokniuan uan amo tapaleuiaj itech política. Sayoj ke maski semi kinixnamikij, nejin tokniuan amo kikauaj Jehová uan kinextiaj ke sayoj yejuatsin kinekij kiueyichiuaskej. Semi kinyolpaktia tein kichiuaj.

² Tejuatsin xa tikonitani inintaixkopin nejin tokniuan uan keniuj ixuetskaj. Yejuan yolpakij porin kimatij ke Jehová yolpaki porin amo kikauaj (1 Crón. 29:17a). Jesús kijtoj: “Yolpakij akin kintajyouiltianij porin kichiuaj tein kuali yetok […]. Xiyolpakikan uan ximouelitakan porin Dios namechmakas se ueyi tatiochiualis” (Mat. 5:10-12).

3. Kemej kijtoua Hechos 4:19, 20, ¿toni kichiujkej tatitanilmej keman kinixnamikkej uan keyej kichiujkej nejon?

³ Tein axkan kipanouaj tokniuan, tamati kemej tein kipanokej tatitanilmej itech yekinika siglo keman kinixnamikkej porin kiteixmatiltiayaj Jesús. Miakpa, tamelauanij judíos “kinnauatijkej maj amo tajtokanok itokaykopa  Jesús” (Hech. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Toni kichiujkej tatitanilmej? (Xikonixtajtolti Hechos 4:19, 20). Yejuan kimatiaj ke aksa akin kipiaya okachi tanauatil kinnauatijka maj tanojnotsakan uan maj senkis kiteixmatiltikan Cristo (Hech. 10:42). Yejua ika, Pedro uan Juan kijtojkej tein kinemiliayaj nochin tatitanilmej. Kiniluijkej nejon tamelauanij ke amo kintakamatiskiaj yejuan, ta Dios uan ke kisentokaskiaj kiteixmatiltiskiaj Cristo. Kemej yeskia kintajtanijkej: “¿Nankinemiliaj ke nankipiaj okachi tanauatil ke Dios?”.

4. Kemej kijtoua Hechos 5:27-29, ¿toni kichiujkej tatitanilmej, uan keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejuan?

⁴ Hasta axkan tokniuan semi kinpaleuiani tein kichiujkej tatitanilmej, porin yejuan kiitayaj ke ‘Dios yejua taixyekankej akin monekia kitakamatiskej uan amo tein oksekin kinnauatiayaj’ (xikonixtajtolti Hechos 5:27-29). Satepan ke kinmagakej, “kiskej ininixpan Uejueyi Tamelauanij uan yolpaktiayaj porin Dios kinkaujka maj tajyouikan porin ika tajtouayaj itokay Jesús”. Satepan, yejuan kisentokakej tanojnotskej (Hech. 5:40-42).

5. ¿Toni xa uelis timotajtaniskej?

⁵ Tein kichiujkej tatitanilmej xa kichiua maj timotajtanikan seki taman. Kemej neskayot, komo yejuan kiixtalijtoyaj kitakamatiskej Dios uan amo tein oksekin kiniluiayaj, ¿keniuj ueliskia kintakamatiskej tekiuanij kemej kijtouaya tanauatil? (Rom. 13:1). Uan no, tatitanil Pablo kijtoj ke moneki tikintakamatiskej “tekiuanij uan akin kipiaj tanauatil”, ¿keniuj uelis tikchiuaskej nejon sayoj ke amo no tikauaskej toueyi taixyekankauj Dios? (Tito 3:1).

6. 1) ¿Akonimej “tekiuanij akin taixyekanaj” akin ininka motajtoua itech Romanos 13:1, uan keniuj moneki tikinitaskej? 2) ¿Akoni kikaujtok maj tekiuanij kipiakan tanauatil?

⁶ (Xikonixtajtolti Romanos 13:1). Itech nejin versículo keman kijtoua  “tekiuanij akin taixyekanaj”, ininka tajtojtok akin kipiaj tanauatil para kinixyekanaskej oksekin. Akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tikintakamatiskej nejin tekiuanij. Yejuan tapaleuiaj maj amo semi motakuejmolchiua, maj oksekin kitakamatikan tanauatil tein kiixtaliaj uan kemansa hasta kinpaleuiaj itekitikauan Jehová (Apoc. 12:16). Yejua ika, moneki tikixtauaskej impuesto, tikixtauaskej tein moneki, tikintakamatiskej uan tikintakachiuaskej (Rom. 13:7). Sayoj ke nochin tekiuanij kipiaj tanauatil porin Jehová kinkaujtok. Jesús senkis kinextij nejin keman Poncio Pilato kitatajtanijtoya. Yejua kiluij Jesús ke ueliskia kichiuas maj kimakixtikan oso maj kimiktikan. Sayoj ke Jesús kinankilij: “Amo tikpiaskia nion se tanauatil para tinechchiuilis teisa komo Dios amo mitsmakaskia” (Juan 19:11). Ijkon kemej Pilato, axkan ixyetoksaj toni ueli kichiuaj nochin tekiuanij ika tanauatil tein kipiaj.

7. ¿Kemanian amo moneki tikintakamatiskej tekiuanij uan toni moneki kimatiskej?

⁷ Akin tikchiuaj kemej Cristo tiktakamatij inintanauatiluan tekiuanij komo amo kitapanauiliaj itanauatiluan Jehová. Sayoj ke amo tikintakamatij keman techiluiaj maj tikchiuakan teisa tein Dios kijtoua ke amo kuali yetok, oso keman techiluiaj maj amo tikchiuakan teisa tein Dios technauatia. Kemej neskayot, xa tekiuanij kijtoskej ke telpochmej moneki tapaleuiskej iniuan soldados itech ininaltepeuj. * Oso xa kijtoskej ke amo uelis tikuiskej toBiblia nion toamaixuan, oso ke amo uelis titanojnotsaskej oso timonechikoskej. Tekiuanij akin kinixnamikij itekitikauan Dios monekis tanankiliskej iixpan. ¡Jehová kiita tein kichiuaj! (Ecl. 5:8).

8. ¿Keyej taman tajtolmej akin taixyekana uan ueyichiujkej uan keyej motelneki maj tikajsikamatikan?

⁸ Tajtol taixyekana kiteajsikamatiltia teisa tein ueyi oso okachi kuali ke okse taman oso ke kiixyekana. Sayoj ke taman tein kijtosneki tajtol ueyichiujkej, porin nejin kijtosneki tein okachi kuali, okachi ueyi oso ke kiixyekana nochi. Maski itech Biblia moijtoua ke tekiuanij yejuan “akin taixyekanaj”, moajsi aksa akin kipia okachi tanauatil oso akin kiixyekana nochi. Itech Biblia naujpa moijtoua ke Jehová yejua akin okachi Ueyichiujkej (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

9. ¿Toni kichiuak Jehová maj kiitani tanauatijkej Daniel?

⁹ Jehová kichiuak maj tanauatijkej Daniel kiitani seki taman tein kinextij ke yejuatsin okachi ueyi ke okseki tekiuanij. Yekinika kinitak naui koujtajtapialmej tein kinixnextiaj uejueyi altepemej: Babilonia, Medopersia, Grecia uan Roma. Uan no Reino Unido uan Estados Unidos, tein axkan taixyekantok (Dan. 7:1-3, 17). Satepan, Daniel kiitak ke ne iluikak Jehová tokotsyetok itech iueyi silla kampa tamelaua (Dan. 7:9, 10). Tein kiitak satepan, kinnejmachtia nochin tekiuanij akin taixyekanaj axkan.

10. Kemej kijtoua Daniel 7:13, 14, 27, ¿akonimej kinmaka Jehová tanauatil para taixyekanaskej taltikpak, uan toni kinextia nejon?

¹⁰ (Xikonixtajtolti Daniel 7:13, 14, 27). Daniel kiita ke Dios kinkuilia tanauatil nochin tekiuanij uan kinmaka  akin okachi kinnamiki uan akin okachi chikaujkej. ¿Akonimej? “Aksa akin tamati kemej akin yolik kemej takat” oso Jesucristo, uan taixpejpenalmej akin “iaxkauan akin okachi Ueyichiujkej”, oso 144 mil akin “taixyekanaskej nochipaya” (Dan. 7:18). Nejin kinextia ke Jehová yejua akin okachi Ueyichiujkej porin sayoj yejuatsin kipia tanauatil para kichiuas nejin.

11. ¿Toni okse taman tein kijkuiloj Daniel kinextia ke Jehová yejua akin okachi Ueyichiujkej?

¹¹ Tein kiitak tanauatijkej Daniel kiyeknextia ke melauak tein achto ipa kijtojkaya. Yejua kijtojka ke “Dios akin nemi iluikak […] kinajchiua uan kinixtalia tekiuanij”. Uan no kijtoj: “Akin okachi Ueyichiujkej kipia tanauatil itech taltikpaktekiuajyomej uan [...] kimaka akin kineki kimakas” (Dan. 2:19-21; 4:17). ¿Kemansa Jehová kinajchiuani oso kinixtaliani tekiuanij? Kemaj.

12. Xikonijto se neskayot tein kinextia ke Jehová kinajchiuak seki tekiuanij ne uejkauj. (Xikonita taixkopin).

¹² Jehová kinextiani ke okachi ueyichiujkej ke “tekiuanij akin taixyekanaj”. Maj tikitakan eyi neskayomej. Faraón akin tekiuajtia Egipto, kinteltekitiltiaya israelitas uan miakpa kijtoj ke amo kinkauaskia maj yakan. Sayoj ke Dios kinmakixtij uan kiaeltsimij faraón itech mar Rojo (Éx. 14:26-28; Sal. 136:15). Belsasar, akin tekiuajtia Babilonia kichiuak se takualis uan kiixnamikik Dios akin yetok iluikak. Amo kiueyichiuak Jehová ta kinueyichiuak tiotsitsin tein chijchiujtoyaj ika plata uan oro (Dan. 5:22, 23). Sayoj ke Dios kipinaujtij nejon takat akin semi moueyimatia. Nejon youak kimiktijkej uan kampa yejua taixyekanaya peuak taixyekanaj medos uan persas (Dan. 5:28, 30, 31). Tekiuaj Herodes Agripa I, akin tekiuajtia Palestina, kimiktij tatitanil Santiago uan satepan kitsakuak tatitanil Pedro porin kinekia kimiktis. Sayoj ke Dios amo kikauak maj kichiuani. Nimantsin “iángel Jehová kichiuak maj kokolispeuani”, uan Herodes momikilij (Hech. 12:1-5, 21-23).

13. Xikonijto se neskayot tein kinextia keniuj Jehová kintanik tekiuanij akin mosenpaleuiayaj.

¹³ Jehová no kinextiani ke okachi  ueyichiujkej ke tekiuanij akin mosenpaleuiaj para tateuiskej. Kinpaleuij israelitas para ueliskia kintaniskej 31 tekiuanij kayomej Canaán uan para ueliskia moaxkatiliskej seki xolalmej tein pouiaj itech Tal tein motenkaujka kinmakas (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). No kinpaleuij para ueliskia kitaniskej tekiuaj Ben-Hadad uan 32 tekiuanij kayomej Siria akin yajkaj kinteuitoj israelitas (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. 1) ¿Toni kijtojkej de Jehová tekiuaj Nabucodonosor uan Darío? 2) ¿Toni kijtoj se akin kijkuiloj se salmo keman ika tajtoj Jehová uan ixolal?

¹⁴ Jehová miakpa kinextiani ke yejua okachi Ueyichiujkej. Nabucodonosor akin tekiuajtia Babilonia, kijtouaya ke chikauak katka uan kipiaya tanauatil uan ke ueyichiujkej katka, amo kijtoj ke monekia kiueyitaliskej Jehová. Yejua ika, Dios kichiuak maj kuatapolo. Keman pajtik, Nabucodonosor kiueyitalij Jehová uan kijtoj ke sayoj yejuatsin kinamiki taixyekanas nochipaya. No kijtoj ke amo akin uelis kitsakuilis maj kichiua tein yejuatsin kineki (Dan. 4:30, 33-35). Satepan ke Daniel kinextij ke amo kikauaya Jehová, uan yejuatsin kimakixtij keman kipantamotkej kampa yetoyaj tekuanimej, tekiuaj Darío tanauatij: “Nochin akin nemij kampa nitaixyekana maj kimojkatokakan uan maj kipoujkaitakan iDios Daniel. Porin yejua Dios akin yoltok uan nemi nochipaya. Itaixyekanalis amo keman ixpoliuis uan taixyekanas nochipaya” (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, nota, 27).

¹⁵ Akin kijkuiloj se salmo kijtoj: “Jehová kichiuani maj amo kuali kisa tein amo kuali tein kiixtalianij altepemej; kiuejuelouani tein kiixtalianij kichiuaskej xolalmej”. Uan no kijtoj: “¡Yolpaki xolal akin iDios yejua Jehová, xolal tein yejuatsin kiixpejpenak maj iaxka!” (Sal. 33:10, 12). Nejin kichiua maj amo tiknekikan tikauaskej Jehová.

16. ¿Toni tikyekmatij ke kichiuas Jehová uan keyej? (Xikonita taixkopin).

¹⁶ Tikitakejya tein Jehová kichiuak ne uejkauj. Sayoj ke, ¿toni kichiuas amo uejkaua? Tikyekmatij ke Jehová kinmakixtis itekitikauan akin amo kikauaj keman mochiuas “tetsaujkatajyouilis” (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Nejin kichiuas keman oloch altepemej, oso Gog akin ualeua Magog, semi kinixnamikis itekitikauan Jehová itech nochi taltikpak. Uan maski taixnamikiskiaj 193 altepemej tein pouij itech Naciones Unidas, amo uelis kitaniskej Jehová akin okachi Ueyichiujkej uan iangeluan. Yejuatsin motenkaua: “Nejua nimoueyitalis, niknextis ke niyektik uan nimoteixmatiltis ininixpan miakej altepemej; uan kimatiskej ke nejua niJehová” (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Toni kinpanos akin tekiuajtij itech taltikpak uan akin nochipa kitakamatij Dios?

¹⁷ Keman Gog taixnamikis peuas neteuilis tein ika tatamis oso Armagedón. Ijkuak, Jehová kinixpolos “akin tekiuajtij itech nochi taltikpak” (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21). Sayoj ke, “sayoj akin yolmelaujkej nemiskej itech taltikpak uan sayoj akin nochipa kitakamatij Dios mokauaskej ompa” (Prov. 2:21, nota).

18. ¿Toni motemakanij kichiuaskej seki itekitikauan Dios uan keyej? (Daniel 3:28).

¹⁸ Miak xiujmejya, itekitikauan Jehová mokauanij maj kintsakuakan oso hasta maj kinmiktikan porin kitasojtaj Jehová, ininueyi Taixyekankauj. Senkis kiixtaliaj amo kikauaskej ijkon kemej eyi hebreos. Yejuan amo mikkej keman kinpantamotkej itech tit porin amo kikaujkej Jehová, akin okachi Ueyichiujkej (xikonixtajtolti Daniel 3:28).

19. ¿Toni kiitas Jehová para kiixtalis tein kinnamiki kiseliskej itekitikauan uan toni moneki tikchiuaskej axkan?

¹⁹ David, akin kijkuiloj seki salmos kimatia ke motelneki maj amo se kikaua Dios. Yejua kijkuiloj: “Jehová kiixtalis tein kinnamiki kiseliskej xolalmej. Keman ijkon tikchiuas nouan, Jehová, xikelnamiki ke niyolmelauak uan ke amo nimitskauani” (Sal. 7:8). Uan no kijtoj: “Xinechyekpia porin amo nimitskauani uan porin niyolmelauak” (Sal. 25:21). Okachi kuali tinemiskej komo amo tikauaj Jehová maski tikpanoskej tein yeski ouijkayot. Komo ijkon tikchiuaj, timomachiliskej kemej akin kijkuiloj nejin salmo: “Yolpakij akin amo kikauaj Jehová uan kitakamatij itanauatiluan” (Sal. 119:1, nota).