1. ¿Keniuj tein Dios motenkaua kichiuas amo ijkon kemej tein motenkauaj kichiuaskej taltikpakneminij?

JIOVA yejua “Dios akin kijtoua tein melauak” (Sal. 31:5). Iniuan taltikpakneminij amo nochipa uelis se takuaujtamatis porin tajtakouanij, sayoj ke “Dios amo ueli takajkayaua” (Heb. 6:18, TNM; xikonixtajtolti  Números 23:19). Tein kuali tein kiixtalia kinualkuilis taltikpakneminij nochipa mochiua. Kemej neskayot, nochi tein kijtoj kichiuaskia keman peujtiaya sejse itachijchiualis, “ijkon mochiuak”. Yejua ika, keman tamik chikuasentika tonal “kiitak Dios nochi tein kichijchiujka uan, ¡xikita!, tel kuali katka” (Gén. 1:6, 7, 30, 31).

2. ¿Toni tonal keman Dios moseuijtok, uan keyej kichiuak yektik?

² Keman Jiova kiitak nochi tein kichijchiujka, kitematiltij ke peuaya se chikometika tonal. Nejin amo kijtosnekia se yekmelauj tonal tein kipia 24 horas, ta miak xiujmej keman moseuiskia, kampa yejuatsin amo teyi kichijchiuaniok itech taltikpak (Gén. 2:2). Uan nejon “tonal” ayamo tami (Heb. 4:9, 10). Biblia amo kitematiltia kemanian yekmelauj peuak, sayoj ke peuak tepitsin satepan ke Dios kichijchiuak Eva, inamik Adán, kemej 6,000 xiujmej achtoya. Amo uejkaua peuas iTekiuajyo Cristo tein uejkauas Mil Xiuit, tein kiitas maj mochiua tein kiixtalijka Dios keman kichijchiuak taltikpak: maj mochiua se xochital kampa taltikpakneminij nemiskej nochipaya uan amo kipiaskejok tajtakol (Gén. 1:27, 28; Apoc. 20:6). ¿Uelis senkis tikneltokaskej ke uelis tikpiaskej nejon nemilis tein semi techyolpaktis? Kemaj, porin “Dios peuak kitiochiua chikometika tonal uan kichiuak yektik”. Nejon kiyektematiltij ke maski mochiuaskia tein amo mochiaya, itanejnekilis Dios yekmelauj mochiuaskia ijkuak tamiskia tonal keman moseuijtok (Gén. 2:3).

3. 1) ¿Toni taixnamikilis mochiuak ijkuak peuak tonal keman Dios moseuijtok? 2) ¿Keniuj kijtoj Jiova ke kiixpoloskia nejon taixnamikilis?

 ³ Ijkuak peuak nejon tonal keman Dios moseuijtok, peuak ueyi ouijkayot. Satanás, akin katka se ángel ompa iluikak, mochiuak kemej se dios taixnamikkej ijkuak kiiluij Eva yekinika takajkayaualis, uan kichiuak maj amo kitakamatini Jiova (1 Tim. 2:14). Uan Eva kichiuak maj itakauj no kichiuani nejon tein tel amo kuali (Gén. 3:1-6). Nejon taixnamikilis yejua tein tel amo kuali tein mochiuak. Sayoj ke maski Satanás kijtouilij Jiova ke amo kijtoua tein melauak, yejuatsin amo kiitak ke monekia kiyeknextis ika se netenkaualis ke itanejnekilis yekmelauj mochiuaskia. Ta ika tajtolmej tein moajsikamatiskia keman yejuatsin kiixtaliskia, sayoj kitematiltij keniuj kiixpoloskia nejon taixnamikilis. Kiiluij Satanás: “Nikchiuas ximotauelitakan tejua uan siuat, uan mokonetsin iuan yejua ikonetsin. Yejua [teKonetsin tein moijtojka ualaskia] mitskuaxamanis uan tejua tikxokolis ikotsko” (Gén. 3:15; Apoc. 12:9).

4, 5. ¿Toni kemansa kichiuak Abrahán tein ika kitematiltij ke melauak tein kijtouaya?

⁴ Hasta itech nejon tonalmej keman peujtiaya taltikpaknemilis, xa amo keman monekia moyektematiltis teisa ika se netenkaualis. Taltikpakneminij tein amo katkaj tajtakouanij akin kitasojtayaj Dios uan kichiuayaj kemej yejuatsin, amo monekia kichiuaskej se netenkaualis, porin nochipa kijtouayaj tein melauak uan senkis takuaujtamatiaj se iuan okse. Sayoj ke nochi mopatak keman taltikpakneminij mochiujkej tajtakouanij. Satepan, taltikpakneminij peuak takajkayauaj, yejua ika monekik kichiuaskej netenkaualismej uan ijkon kinextiskiaj ke melauak mochiuaskia teisa tein motelnekia.

⁵ Abrahán no kichiuak netenkaualismej kemej expa (Gén. 21:22-24; 24:2-4, 9). Se kichiuak satepan ke kiixpoloto akin tekiuajtia Elam uan akin iuan mokuikej. Biblia kijtoua ke ijkuak Abrahán mokepaya, akin tekiuajtiaj Salem uan Sodoma, kinamikitoj. Melquisedec, akin tekiuajtia Salem, no “katka tiopixkat akin kitekitiliaya Dios akin okachi Ueyichiujkej”, uan yejua ika, kitiochiuak Abrahán uan kiueyichiuak Dios porin kipaleuij maj uelini kinixpolouani akin kitauelitayaj (Gén. 14:17-20). Satepan, keman akin tekiuajtia Sodoma kinekik kimakas netetayokolilmej Abrahán, porin kimakixtij ixolal ijkuak kinixpoloj tateuianij taixnamikinij, yejua tanankilij: “Yekmelauj nimomaajokui tein ika nimotenkaua iixpan Jiova Dios akin okachi Ueyichiujkej, Akin kichijchiuak iluikak uan taltikpak, uan nimotenkaua ke, nion se hilo uan hasta nion se correa tein ika kiilpiaj tekak, amo, amo nikuis nion teyi tein moaxka, uan ijkon amo tikijtos: ‘Nejua nikchiuak maj motominti Abrán’” (Gén. 14:21-23).

6. 1) ¿Toni tel kuali neskayot techmakak Abrahán? 2) ¿Keniuj techpaleuis itatakamatilis Abrahán?

⁶ Jiova kineki techpaleuis maj titakuaujtamatikan ika tein kijtoua, yejua ika kichiuak netenkaualismej tein peuayaj ika tajtolmej kemej nejin: “Yekmelauj kemej nejua niyoltok —ijkon kijtoua toTajtsin Jiova akin okachi Ueyi Taixyekankej—” (Ezeq. 17:16). Itech Biblia ixnesi panoua 40 netenkaualismej tein kichiuak Jiova, uan tein okachi moixmati xa yejua tein kichiuak iuan Abrahán. Ijkon kemej panouayaj miak xiujmej, kichiuak miak netenkaualismej iuan, tein senolochmej kinextiayaj ke teKonetsin tein moijtojka ualaskia, kisaskia itech ichankauan, itechkopa ikonetsin Isaac (Gén. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Satepan Jiova kitalilij se ueyi  tayejyekolis, porin kinauatij maj kitemakani itasojkonetsin kemej se netetayokolil. Abrahán niman tatakamatik, sayoj ke ijkuak yaya kimiktiti ikonetsin, se ángel kitsakuilij. Satepan Dios moyektenkauak iuan: “Noixpan yekmelauj nimotenkaua [...] kemej tikchiuak nejin taman uan amo tiktsakuilij mokoneuj, akin sayoj se, nejua yekmelauj nimitstiochiuas uan yekmelauj nikchiuas maj miakiakan mokoneuan kemej sitalimej tein moajsij iluikak uan kemej xal tein onkak ueyi atenoj, uan mokoneuan moaxkatiliskej ininkaltatsakuil taixnamikinij. Uan ika mokoneuan yekmelauj yeskij tatiochiualmej nochin xolalmej tein moajsij itech taltikpak porin tikakini notajtol” (Gén. 22:1-3, 9-12, 15-18).

7, 8. 1) ¿Keyej kichiuak Dios se netenkaualis iuan Abrahán? 2) ¿Keniuj ‘okseki ichkamej’ kinpaleuis netenkaualis tein Dios kichiuak?

⁷ ¿Keyej Dios kichiuak nejon netenkaualis iuan Abrahán tein kichikauaskia tein kijtojka? Porin ijkon kinyolchikauaskia uan kichikauaskia inintakuaujtamatilis akin tekiuajtiskiaj iuan Cristo, taltikpakneminij tein pouiskiaj kemej oksekin ‘tekoneuan’ (xikonixtajtolti Hebreos 6:13-18, TNM; Gál. 3:29). Kemej kimelauak tatitanil Pablo, Jiova “kichiuak se netenkaualis, uan ijkon, ika ome taman tein amo mopata [tein motenkauak kichiuas uan inetenkaualis] uan ika nejon, Dios amo ueli takajkayaua, maj tikpiakan tejuan, [...] ueyi yolchikaualis uan ijkon timoaxkatiliskej nechialis tein tikpiaj toixpan”.

⁸ Amo sayoj tokniuan taixpejpenalmej kiseliaj tein kiualkui nejon netenkaualis. Jiova motenkauak ke ika ‘ikoneuan’ Abrahán yeskiaj “tatiochiualmej nochin xolalmej tein moajsij itech taltikpak” (Gén. 22:18). Ompa no yetokej ‘okseki ichkamej’ tatakamatinij tein iaxkauan Cristo, akin kichiaj nemiskej nochipaya itech se xochital nikan taltikpak (Juan 10:16). Yeski tikchiaskej tinemiskej ne iluikak oso nikan taltikpak, moneki “timoaxkatiliskej” nejon nechialis, uan nejon tikchiuaj keman tiktakamatij Dios itech nochi tonemilis (xikonixtajtolti Hebreos 6:11, 12).

9. ¿Toni motenkauak Dios keman ikoneuan Abrahán katkaj takeualmej itech tal tein pouia Egipto?

⁹ Tel miak xiujmej satepan keman Abrahán nemik, Jiova oksepa moyektenkauak ke kichiuaskia tein motenkaujka iuan Abrahán. Nejin mochiuak keman kititanik Moisés maj kinnojnotsati ikoneuan Abrahán, akin nejon tonalmej katkaj takeualmej itech tal tein pouia Egipto (Éx. 6:6-8). Satepan Dios kijtoj tein motenkauak: “Tonal keman nikixpejpenak Israel, [...] nimomaajokuik uan ijkon  nimotenkauak nikinkixtis itech tal tein poui Egipto uan nikinuikas itech se tal tein nejua nikinpijpialijka, se tein meyaya leche uan nekti” (Ezeq. 20:5, 6).

10. ¿Toni netenkaualis kichiuak Dios iniuan israelitas keman kinkixtij Egipto kampa kintajyouiltiayaj?

¹⁰ Satepan ke Jiova kinkixtij israelitas itech tal tein pouia Egipto kampa kintajyouiltiayaj, yejuatsin kichiuak nejin okse netenkaualis: “Komo namejuan nankiyektakamatij notajtol uan nankichiuaj tein nimotenkauak, yekmelauj nanmochiuaskej nannoaxkauan itech nochi okseki xolalmej, porin nochi tal noaxka. Uan namejuan nanmochiuaskej tekiuanij uan tiopixkamej uan se altepet yektik tein yeski noaxka” (Éx. 19:5, 6). ¡Se ueyi tatiochiualis! Komo tatakamatiskiaj, miakej tein pouiaj itech nejon xolal, ueliskiaj kichiaskiaj maj Dios kinmakani tekit kemej tekiuanij uan tiopixkamej tein kintiochiuaskiaj okseki taltikpakneminij. Satepan, keman kinmelauilij tein ininka kichiujka nejon tonal, kiniluij: “Nimotenkauak uan nikchiuak se netenkaualis mouan” (Ezeq. 16:8).

11. ¿Toni kichiujkej israelitas keman Dios kinyoleuak maj iuan motenkauanij ke kinekiaj mochiuaskej ixolal taixpejpenal?

¹¹ Jiova amo kinchikaujkauij israelitas maj motenkauanij ke kitakamatiskiaj, nion maj kiselianij nejon ueyi tatiochiualis. Yejuan ika miak pakilis kiixpejpenkej kijtoskej: “Nochi tein Jiova kijtoj ika miak pakilis tikchiuaskej” (Éx. 19:8). Eyi tonal satepan, Jiova kiniluij tein monekia kichiuaskej kemej se xolal taixpejpenal. Yekinika kikakkej Majtakti Tanauatilmej, uan satepan Moisés kinmatiltij okseki tanauatilmej (Éx. 20:22–23:33). ¿Toni kichiujkej? “Nochi xolal tanankilijkej ika sayoj se tajtol uan kijtojkej: ‘Nochi tajtolmej tein Jiova kijtoj ika miak pakilis tikchiuaskej’.” (Éx. 24:3.) Satepan, Moisés kijkuiloj tanauatilmej itech “amaix tein kipiaya netenkaualis” uan kiixtajtoltij ika tajtol chikauak uan ijkon nochi xolal ueliskia oksepa kikakiskia. Niman, xolal ika expa moyektenkauak: “Nochi tein Jiova kijtoj ika miak pakilis tikchiuaskej, uan titatakamatiskej” (Éx. 24:4, 7, 8).

12. ¿Toni kichiuak Jiova ika netenkaualis tein kijtoj, uan toni kichiuak ixolal taixpejpenal ika netenkaualis tein no kichiuak?

¹² Jiova niman peuak kichiua tein motenkaujka iuan Israel. ¿Keniuj? Kinixpejpenak tiopixkamej akin tekitiskiaj itech se kali tachijchiuj ika tasal kampa taueyichiuayaj, uan ijkon yejuan kinpaleuiskiaj taltikpakneminij tajtakouanij maj uelikan motokikan iuan Dios. Sayoj ke israelitas niman kielkaujkej netenkaualis tein kichiujkaj iuan Dios. Ika tein kichiuayaj, ‘kiyolkokouayaj akin Yektik itech Israel’ (Sal. 78:41). Kemej neskayot, keman Moisés kiselijtoya okachi tanauatilmej itech tepet Sinaí, yejuan kinemilijkej ke kinkaujka, yejua ika yolijsiujkej uan peuak kipolouaj inintakuaujtamatilis. Kichijchiujkej se kuakuejkonet ika oro uan kijtojkej: “Yejua nejin moDios, Israel, akin mitskixtij itech tal tein poui Egipto” (Éx. 32:1, 4). Satepan peuak moixpilouaj iixpan tiotsin uan kimakayaj netetayokolilmej uan yejuan kijtouayaj ke ‘kiiluichiuiliayaj Jiova’. Keman yejuatsin kiitak nejon, kiiluij Moisés: “Niman kikaujkej ojti tein nikinnauatij maj itech yakan” (Éx. 32:5, 6, 8). Semi tetayokoltij ke nejon tonal uan satepan, israelitas kichiujkej okseki netenkaualismej, sayoj ke amo kichiuayaj kemej motenkauayaj (Núm. 30:2).

13. ¿Toni netenkaualis kichiuak Dios iuan tekiuaj David, uan keniuj mouika iuan teKonetsin tein moijtojka ualaskia?

¹³ Keman tekiuajtitoya David, Jiova kichiuak omeok netenkaualismej uan ijkon kintiochiuaskia nochin itekitikauan tatakamatinij. Yekinika motenkauak iuan David ke itekiuajyo uejkauaskia nochipaya (Sal. 89:35, 36; 132:11, 12). Nejin kijtosnekik ke teKonetsin tein moijtojka ualaskia kisaskia itech ichankauan, uan yejua ika, motokaytiskia  ‘iKoneuj David’ (Mat. 1:1; 21:9). Tein melauj, nejon tekiuaj ika yolyemanilis kinotsak kemej “itayekankatsin” nejon tekoneuj tein ualaskia, uan ijkon kinextij ke Cristo kipiaskia okachi ueyi tanauatil ke yejua (Mat. 22:42-44).

14. ¿Toni netenkaualis kichiuak Jiova ika teKonetsin tein moijtojka ualaskia, uan keniuj techpaleuia nejon netenkaualis?

¹⁴ Ojpatika, Jiova kichiuak maj David achtook kijtouani ke nejon Tekiuaj no yeskia ininTayekankatiopixkauj taltikpakneminij. Ompa Israel amo ueliaj mochiuayaj tekiuanij uan no tiopixkamej. Tiopixkamej ualeuayaj itech ichankauan Leví, uan tekiuanij itech ichankauan Judá. David achtook ika tajtoj tekonetsin tein kiseliskia ueyi tanauatil: “Tajtolmej tein Jiova kiiluia noTekotsin yejua nejin: ‘Ximoseui noyekmakopaka hasta maj nikintali akin mitstauelitaj kemej yeskia mometstapech’. Jiova motenkauak (uan amo moyolpatas): ‘¡Tejua titiopixkat sennochipaya ijkon kemej Melquisedec!’” (Sal. 110:1, 4). Ijkon kemej David kijtojka, Jesucristo, teKonetsin tein moijtojka ualaskia, taixyekantokya ne iluikak. Uan no, yejua ininTayekankatiopixkauj taltikpakneminij, uan kinpaleuia taltikpakneminij akin moyolnonotsaj maj kipiakan se kuali uikalis iuan Dios (xikonixtajtolti Hebreos 7:21, 25, 26).

15, 16. 1) ¿Katiyejua ome taman xolal Israel ika tajtoua Biblia, uan katiyejua kipia axkan itatiochiualis Dios? 2) ¿Toni kinnauatij Jesús itatojtokakauan maj amo kichiuakan?

¹⁵ Keman israelitas kiixnamikkej Jesucristo, yejuan kemej se xolal kipolojkej itatiochiualis Dios uan amo ueliskiaok mochiuaskiaj “tekiuanij uan tiopixkamej”. Jesús kinyekiluij tayekananij judíos: “Itekiuajyo Dios namechkuiliskej uan kimakaskej se xolal tein kitemakas itakilo” (Mat. 21:43, TNM). Yankuik xolal peuak ixnesi itech iluit tein moixmatik kemej Pentecostés xiuit 33 itech totonaluan, keman kiselijkej iespíritu Dios kemej 120 imomachtijkauan Jesús tein mosentilijtoyaj Jerusalén. Senolochmej, moixmatik kemej “Israel tein iaxka Dios”, uan niman peuak mosentiliaj iniuan tel miakej tokniuan tein kayomej itech nochi altepemej tein moixmatiaj nejon tonalmej (Gál. 6:16, TNM).

¹⁶ Xolal Israel semi amo kuali monejnemiltij, sayoj ke yankuik Israel tein iaxka Dios kisentoka kitemaka kuali takilot porin nochipa kitakamati Dios. Semej tanauatilmej tein kitakamatij, yejua tein ika tajtoua netenkaualismej. Itech itonaluan Jesús, miakej taltikpakneminij motenkauayaj ika tein amo melauak oso tein amo semi motelnekia (Mat. 23:16-22). Sayoj ke Jesús kinmachtij itatojtokakauan: “Amo keman xikijto: ‘Kitstika Dios’, [...] kuak tiknekis tikijtos ‘kema’, sayo xikijto ‘kema’. Uan kuak tiknekis tikijtos ‘amo’, sayo xikijto ‘amo’. Porin kuak tiknekis tikmajmaxitis motajtolis [...,] xikmati ke nojon motajtolis uitsa den amokuali Satanás” (Mat. 5:34, 37).

17. ¿Toni netajtanilmej tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁷ ¿Kijtosnekik Jesús ke nochipa amo kuali maj se kichiua netenkaualis? Uan tein okachi motelneki, ¿toni kijtosneki maj totajtol kemaj kijtosneki kemaj? Tikitaskej nejin netajtanilmej itech okse tamachtilis. Maj titanemilikan itech tajtolmej tein kipia Biblia uan maj techolini maj tiksentokakan tiktakamatikan Dios. Komo ijkon tikchiuaj, Jiova ika miak pakilis techtiochiuas nochipaya, ijkon kemej moyektenkauani.