1, 2. 1) ¿Toni kualneskayomej kinextij Jiova iuan xolal Israel? 2) ¿Toni netajtanil monankiliti itech nejin tamachtilis?

ITECH itonaluan Nehemías, sekin levitas kichiujkej se netataujtil senteixtenoj uan kijtojkej ke ininuejkaujtatuan miakpa “amo kinekkej kikakiskej” oso kitakamatiskej itanauatiluan Dios. Sayoj ke Jiova miakpa kinextij ke katka ‘se Dios akin tetapojpoluia, kineki tapaleuis uan teiknelijkej, amo niman kualani uan kitelpia ueyi netasojtalis tein amo tami’. Tein melauj, kisentokak kinnextilij ueyi netasojtalis israelitas tein nemiaj itech itonaluan Nehemías, akin mokepkej itech inintal (Neh. 9:16, 17).

² Tisejsemej moneki timotajtaniskej: “¿Keniuj uelis nikselis inetapojpoluilis Jiova?”. Maj timomachtikan keniuj Dios kintapojpoluij tekiuanij David uan Manasés, uan ijkon tikajsiskej itanankilil nejin netajtanil tein motelneki.

3-5. ¿Toni uejueyi tajtakolmej kichiuak David?

³ Maski David kimoujkatokak Dios, kichiuak uejueyi tajtakolmej. Ome tajtakolmej tein kichiuak kinijtakoj Urías uan Bat-seba, akin katkaj namikuanij. Nochin eyi kinualkuilij ueyi tajyouilis. Sayoj ke, keman tikitaj keniuj Dios kimelauak David, techtelmachtia keniuj yejuatsin kinextia inetapojpoluilis. Maj tikitakan tein panok.

⁴ David kintitanka tateuianij israelitas maj moaxkatilitij Rabá, ueyi altepet tein pouia Ammón, tein moajsia kemej 80 kilómetros tonalkisayampa itech altepet Jerusalén, oksekopa itech ueyiat Jordán. Keman mochiujtoya nejin, David, akin moajsia kalkuako itech ikaltekiuaj ompa Jerusalén, kiitak mopajpaktoya Bat-seba, keman itakauj moajsia itech neteuilis. Yejua kitelnekik siuat, tanauatij maj kiuikilianij uan iuan motekak (2 Sam. 11:1-4).

 ⁵ Keman David kimatik ke Bat-seba mokokoxkatalij ika se konet, kichiuak maj itakauj mokepani Jerusalén porin kinekia maj motekani iuan inamik. Sayoj ke Urías amo yajki ichan, maski David kisentokaya kiiluiaya maj yani. Yejua ika, tekiuaj kiichtakatitanilij se amat akin kinixyekanaya tateuianij, kampa kinauatij maj kitaliani Urías “taixpan itech neteuilis kampa okachi tamouilil” uan maj okseki tateuianij kikauanij, uan ijkon ijsiujka kimiktiskiaj. Ijkon kemej kinekia David, Urías kimiktijkej itech neteuilis (2 Sam. 11:12-17). Kemej tikitaj, tekiuaj amo sayoj auilnemik ta no kimiktij takat akin amo kinamikia mikis.

6. 1) ¿Toni kichiuak Dios keman kiitak tajtakolmej tein David kichiuak? 2) Keman tikitaj keniuj Jiova kimelauak nejon kuejmol, ¿toni techmachtia kemej tamati yejuatsin?

⁶ Kemej tikmatij, Jiova kiita nochi, yejua ika kimatik toni kichiujka David (Prov. 15:3). Maski tekiuaj satepan monamiktij iuan Bat-seba, “tein David kichiujka amo kuali katka iixpan Jiova” (2 Sam. 11:27). ¿Toni kichiuak Dios keman kiitak ke David kichiuak uejueyi tajtakolmej? Kititanik tanauatijkej Natán maj kiitati David. Kemej Jiova ‘se Dios akin tetapojpoluia’, nesi ke kinekia kinextilis iteiknelilis, sayoj ke monekia kiitas ox moyolnonotsaya. ¿Melauak ke semi techyolchikaua tikitaskej keniuj kimelauak nejin kuejmol? Jiova amo kichikaujkauij David maj kijtouani itajtakol, ta sayoj kichiuak maj Natán kitapouiani se taman tein kipaleuiskia maj kiajsikamati ke tein kichiuak katka ueyi tajtakol (xikonixtajtolti 2 Samuel 12:1-4). Nejon tel tapaleuij maj Jiova kimatini toni yekmelauj kipiaya David itech iyolo.

7. ¿Keniuj momachilij David keman kikakik tein Natán kitapouij?

⁷ Keman David kikakik tein Natán kitapouij, tekiuaj niman kijtoj ke tel amo kuali tein mochiuak. David tel kualanik iuan nejon tominpixkej akin ika motajtoj itech tetapouilis uan kiiluij tanauatijkej: “¡Yekmelauj kemej Jiova yoltok, takat akin kichiuak nejin moneki mikis!”. No kijtoj ke takat akin kiichtekilijkej iichkauj monekia kimakaskej teisa. Sayoj ke satepan, Natán kichikaujkailuij: “¡Tejua nejon takat!”. Nejin kichiuak maj David kimachiliani ke tel ueyi tajtakoj. Uan kimatik ke itajtakoluan kiualkuiliskia ueyi tajyouilis uan sekin ichankauan kinmiktiskiaj. Uan no, kipanoskia pinaujkayot senteixtenoj porin kichiuak nejon tajtakolmej. David kiajsikamatik ke tel ueyi tajtakolmej kichiuak. Yejua kinextij ke moyolnonotsak keman kijtoj: “Nitajtakoj iixpan Jiova” (2 Sam. 12:5-14).

8, 9. ¿Keniuj techmatiltia Salmo 51 tein kimachiliaya David keman tajtakoj, uan toni techmachtia tein kinextia Jiova?

⁸ Itech se nekuikatil tein satepan kijkuiloj tekiuaj David, kinextij ke yekmelauj moyolnonotsak. Itech Salmo 51 tikixtajtoltiaj keniuj kitataujtij Jiova, tein senkis kinextia ke amo sayoj kijtoj itajtakoluan, ta no moyolnonotsak. Yejua amo kinekia kipolos ikuali uikalis iuan Dios. Kijtoj: “Nitajtakoj moixpan, sayoj moixpan nitajtakoj”. No kitataujtij: “Xinechmaka se yolo chipauak, noDios, uan xiktali notech se espíritu tein yankuik, se tein amo keman mitskauas. [...] Xinechmaka oksepa, kemaj, yolpakilis tein kiualkui monemakixtilis, uan xinechpaleui maj nikpia se espíritu tein tatakamati” (Sal. 51:1-4, 7-12). ¿No ijkon tiyolmelaujkej keman tikiluiaj Jiova tonepololuan?

⁹ Jiova amo kijkuanilij David uejueyi kuejmolmej tein kiualkuilij itajtakoluan tein kisentokaskia kipiaskia itech nochi inemilis. Sayoj ke kitapojpoluij porin kiitak ke ‘tayokoxtoya uan motekipachojtoya’ uan yekmelauj moyolnonotsak (xikonixtajtolti Salmo 32:5; Sal. 51:17). Dios akin kipia nochi uelilis kimati keniuj yekmelauj momachilia aksa uan tein kiuika maj tajtako. Yejua ika,  amo kinkauak takamej tamelauanij maj kijtouanij ke kinnamikia mikiskej David uan Bat-seba, ijkon kemej kijtouaya Tanauatil tein kiselij Moisés, ta Jiova kiniknelij uan yejuatsin kimelauak nejon kuejmol (Lev. 20:10). Uan hasta kichiuak maj ininkonetsin Salomón, mochiuani tekiuaj ompa Israel (1 Crón. 22:9, 10).

10. 1) ¿Toni xa no kiolinij Jiova maj kitapojpolui David? 2) ¿Toni moneki tikchiuaskej uan ijkon Jiova techtapojpoluis?

¹⁰ Jiova xa no kiolinij maj kitapojpolui David porin kiitak ke yejua kiiknelijka Saúl (1 Sam. 24:4-7). Jiova techiknelis komo no ijkon tikchiuaj iniuan oksekin. Jesús kimelauak: “Amo xikinixkomak[a]tinemikan [...] aksame, keme nanyeskiaj jueces, para ma Dios amo no namechixkoma[ka]s [...]. Porin Dios namechixkomakas [...] ika ne tamachiu tenika namejuan nankikuij [...]. Uan ne taixkomakalis tenika namejuan nankintelchiuaj aksame, no ijkon Dios kikuis” (Mat. 7:1, 2). ¡Semi techyolseuia tikmatiskej ke Jiova kintapojpoluia akin kichiuaj tajtakolmej maski tel uejueyi, kemej ijkuak aksa temiktia oso se akin namikej auilnemi! Jiova techtapojpoluis sayoj komo tejuan ika miak pakilis titetapojpoluiaj, tikiluiaj totajtakoluan uan tiknextiaj ke timopataj uan tikitaj tajtakol kemej yejuatsin kiita. Keman aksa akin tajtakoj yekmelauj moyolnonotsa, Jiova kimaka ‘yolchikaualis para kiyolseuijtiyas’ (xikonixtajtolti Hechos 3:19).

11. ¿Toni tein tel amo kuali iixpan Jiova kichiuak Manasés?

¹¹ Maj tikitakan okse neskayot tein kipia Biblia uan kinextia ke Jiova kitapojpoluia aksa maski kichiua uejueyi tajtakolmej. Kemej 300 xiujmej satepan ke David peuak tekiuajti, Manasés kiselij tekiuajyot ompa Judá. Itech itaixyekanalis, tein uejkauak 55 xiujmej, kichiuak tein Jiova amo kiyolpaktiaya uan yejua ika kiixtopeuak. Kemej neskayot, kichijchiuilij altares tiotsin Baal, kiueyichiuak “nochi tein moajsi iluikak”, kintemakak ikoneuan itech tit kemej netetayokolilmej uan kichiuak maj motekitilti naualot. Kemej tikitaj, “kichiuak miak taman tein amo kuali iixpan Jiova” (2 Crón. 33:1-6).

12. ¿Keniuj mokepak Manasés iuan Jiova?

¹² Satepan, Manasés kikitskijkej, kiuikakej Babilonia tein uejka moajsia uan ompa kitsakkej. Xa keman ompa moajsia, kielnamikik tajtolmej tein Moisés kiniluij israelitas: “Keman timoajsis itech ueyi ouijkayot uan nochi nejin tajtolmej mitspanotoskej itamian tonalmej, ijkuak moneki timokepas iuan Jiova moDios uan tikakis itajtol” (Deut. 4:30). Uan yejua tein panok, Manasés mokepak iuan Jiova. ¿Keniuj kichiuak? “Kisentokak motelyolyemanij” uan “kisentokak  kichiuiliaya netataujtil” (xikonita página 23) (2 Crón. 33:12, 13). Biblia amo kijtoua tajtolmej tein Manasés kijtoj itech nejon netataujtilmej, sayoj ke xa no kikuik tajtolmej kemej tein David kijkuiloj itech Salmo 51. Maski amo tikmatij, tikitaj ke Manasés senkis moyolpatak.

13. ¿Keyej Jiova kitapojpoluij Manasés?

¹³ ¿Toni kichiuak Jiova keman kikakik inetataujtiluan Manasés? “Mokauak maj kitataujtiani uan kikakik keman kitajtaniaya ikualtakayo.” Ijkon kemej David, Manasés kiajsikamatik ke tel ueyi tajtakolmej kichiuak uan yekmelauj moyolnonotsak. Yejua ika, Jiova kitapojpoluij uan oksepa kikauak maj tekiuajti Jerusalén. Ijkon, “Manasés kimatik ke Jiova yejua Dios tein melauak” (2 Crón. 33:13). ¡Nejin ojpatika neskayot no semi techyolchikaua porin techmachtia ke Dios kiniknelia uan kintapojpoluia akin moyolnonotsaj!

14. ¿Toni kiita Jiova uan ijkon kintapojpoluia akin tajtakolchiujkej?

¹⁴ Axkan, miakej itekitikauan Dios amo keman monekis kitajtaniskej maj kintapojpolui uejueyi tajtakolmej, kemej tein kichiujkej David uan Manasés. Sayoj ke, tein kinpanok nejon ome tekiuanij, techmachtia ke Jiova ika miak pakilis kintapojpoluia akin kichiuaj uejueyi tajtakolmej keman kiita ke yekmelauj moyolnonotsaj.

15. ¿Toni kinextia ke Jiova amo nochipa kintapojpoluia akin tajtakouaj?

¹⁵ Ika tein tikitakej, ¿moneki tiknemiliskej ke Jiova nochipa kintapojpoluia nochin taltikpakneminij akin tajtakouaj? Amo. Keman tikitaj tanemilil tein David uan Manasés kinextijkej, moita ke amo ijkon katka kemej tein kinextijkej taixnamikinij akin nemiaj Israel uan Judá. Keman Dios kititanik Natán maj kiyekiluiti David tajtakolmej tein kichiuak uan ijkon ueliskia mopataskia, tekiuaj kitasojkamatik. Uan keman Manasés tel tajyouijtoya, yekmelauj moyolnonotsak. Sayoj ke, akin nemiaj Israel uan Judá miakpa amo moyolnonotskej ika inintajtakoluan, maski Dios miakpa  kintitanik itanauatijkauan maj kiniluitij keniuj kiitaya inintachiualis tein amo kuali. Yejua ika Jiova amo kintapojpoluij (xikonixtajtolti Nehemías 9:30). Tein melauj, satepan ke yejuan kiskej Babilonia uan mokepkej inintal, kisentokak kintitanik itekitikauan tatakamatinij, kemej tiopixkat Esdras uan tanauatijkej Malaquías. Keman yejuan kichiuayaj itanejnekilis Dios, nochin tel yolpakiaj (Neh. 12:43-47).

16. 1) ¿Toni kipanok Israel kemej se xolal porin amo moyolnonotsak? 2) ¿Toni uelis kiseliskej sejsemej akin ualeuaj itech xolal Israel?

¹⁶ Jiova peuak amo kiseliaok tapialmej tein kitemakayaj kemej netetayokolilmej satepan keman kiualtitanik Jesús nikan taltikpak uan yejua kitemakak inemilis tein senkis temakixtia (1 Juan 4:9, 10). Jesús kinextij tein kimachiliaya iTajtsin ika nejin tajtolmej tein tetayokoltij: “Namejuan nanpueblojuani de Jerusalén, [...] nankinmiktiaj in tanauatiani de Dios, uan nankintepoxoniaj [oso nankintetemaj] ne itanojnotskauan de Dios, naken Dios namechualtitanilij. [...] Kanachpa niknekia namechsentilis [...] keme in piotapachojke kinsentilia nipiluan yej tapaltampa, uan amo nankinekke [...]. Xikitakan, namejuan, Dios namechsenkauak ya axkan” (Mat. 23:37, 38). Kemej tikitaj, xolal Israel kisentokaya tajtakouaya uan amo moyolnonotsaya, yejua ika Dios kiixpatak ika Israel tein iaxka yejuatsin (Mat. 21:43; Gál. 6:16, TNM). Sayoj ke akin ualeuaj itech xolal Israel, ¿uelis kiseliskej netapojpoluilis? Kemaj, komo sejsemej takuaujtamatij iuan Jiova uan itech inemilis Jesús tein kitemakak, yejuatsin kiniknelis uan ika miak pakilis kintapojpoluis. Uan no, keman moajokuiskej nikan taltikpak akin momikilijkej, Jiova kintapojpoluis akin amo uelik moyolnonotskej (Juan 5:28, 29; Hech. 24:15).

17, 18. ¿Keniuj uelis tikseliskej inetapojpoluilis Jiova?

¹⁷ Kemej Jiova ika miak pakilis tetapojpoluia, ¿toni moneki tikchiuaskej? Moneki maj tikchiuakan kemej David uan Manasés. Moneki tikijtoskej ke titajtakojkej, timoyolnonotsaskej, tiktataujtiskej Jiova maj techtapojpolui uan tiktajtaniskej maj techpaleui maj timokixtilikan amo kuali tanemililmej (Sal. 51:10). Uan komo tikchiujkej se ueyi tajtakol, moneki titajtoskej iniuan tayekananij uan ijkon yejuan uelis techpaleuiskej (Sant. 5:14, 15). Maski tel uejueyi tajtakolmej tikchiuaskej, semi techyolseuia tikelnamikiskej ke Jiova kiiluij Moisés ke yejuatsin “se Dios teiknelijkej uan kineki tapaleuis, amo niman kualani uan kitelpia ueyi netasojtalis tein amo tami uan nochipa kijtoua tein melauak, akin kinpialia tel miakej ueyi netasojtalis tein amo tami, akin kitapojpoluia akin mopoloua uan akin kitapanauilia tanauatil uan akin tajtakoua”. Uan yejuatsin amo mopatani (Éx. 34:6, 7).

¹⁸ Ika se neskayot tein tel kuali kinextia tein kichiuaskia, Jiova kiniluij israelitas akin moyolnonotskej ke senkis kintapojpoluiskia inintajtakoluan. Kinextij ke maski inintajtakoluan moitaskiaj “kemej yeskia tapal chichiltik”, mochiuaskiaj “istak kemej sekti” (xikonixtajtolti Isaías 1:18). Ika tein timomachtijkejya, ¿keniuj uelis tikseliskej inetapojpoluilis Jiova? Moneki tiknextiskej ke tiktasojkamatij inetapojpoluilis Jiova uan timoyolnonotsaskej, uan ijkon uelis senkis techtapojpoluis totajtakoluan uan tonepololuan.

19. ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

¹⁹ Kemej Jiova tetapojpoluia, ¿keniuj no ijkon uelis titetapojpoluiskej? ¿Toni uelis techpaleuis maj tikintapojpoluikan akin ueyi tajtakouaj sayoj ke moyolnonotsaj? Okse tamachtilis techpaleuis maj tikitakan toni tikpiaj itech toyolo uan ijkon uelis okachi titamatiskej kemej toTajtsin Jiova akin, kemej kijtoj semej akin kijkuiloj Salmo, ‘yolkuali uan niman tetapojpoluia’ (Sal. 86:5).