NOÉ tepitsin moseuia uan momejmelaua. Yejua tokotsyetok itech se patauak viga uan ueli kiita ke arca semi ueyi yeski. Semi moijnekui alquitrán totonik uan mokaki manamikmej tein kikuitokej. Kampa yetok Noé ueli kinita ichankauan keniuj tekititokej itech arca tein kichijchiuaj. Ikoneuan, isiuamouan uan itasojsiuatsin miak xiujmejya kipaleuijtokej maj mochijchiua arca. Miak taman kitamiltijkejya, sayoj ke kinpolouaok seki taman.

Taltikpakneminij kijtouaj ke amo tamatij. Ijkon kemej moitstiuj keniuj mokaujtiuj arca, okachi kinueuetskiliaj uan amo kineltokaj ke se tetsaujkakiouit taixpolos itech taltikpak kemej Noé kinnejmachtijtok. Amo ueli kineltokaj maj mochiua se ueyi tetsauit. Amo kiajsikamatij keyej nejon takat uan ichankauan kichiuaj nejon tekit tein kiitaj ke nenkaj yeski. Sayoj ke Jiova, iDios Noé, semi taman kiita itekitikauj akin kitasojta.

Biblia techiluia: “Noé nentinemik iuan Dios akin melauak” (Génesis 6:9). ¿Toni kijtosneki nejon tajtolmej? Amo kijtosneki ke Dios ualajka nikan taltikpak nion Noé yajka iluikak. Ta kijtosneki ke Noé kichiuaya ijkon kemej Dios kinauatiaya uan kiteltasojtaya; yejua tel kuali iuan mouikaya. Tel miak xiujmej satepan moijkuiloj itech Biblia tein kichiuak: “Noé takuautamatik iuan Dios uan [...] kinmatiltij in taltikpakuani ke yejuan tajtakolejke uan tatelchiualme” (Hebreos 11:7). ¿Keniuj kichiuak? ¿Toni uelis techmachtis takuaujtamatilis tein kinextij?

Keman Noé moskaltij, itech taltikpak okachi momiakiliaya tein amo kuali. Nejon onkayaya itech itonaluan iuejkaujtat Enoc, okse takat yolmelauak akin nentinemik iuan Dios uan kitematiltij ke ixpoliuiskiaj akin amo yolkualmej. Sayoj ke itech itonaluan Noé, okachi mochiuaya tein amo kuali. Tein melauj, motelitaya tateuilis, yejua ika iixpan Jiova, itech taltikpak tel tauejueliujtoya (Génesis 5:22; 6:11; Judas 14, 15). ¿Keyej okachi mochiuaya tein tel amo kuali?

Porin mochiuak tein tel amo kuali iniuan ángeles. Semej ipa kiixnamikkaya Jiova, kitakajkayauilij uan kinuikak Adán uan Eva maj tajtakouanij, uan ijkon mochiuak Amokuali Satanás. Itech itonaluan Noé, oksekin ángeles no peuak kiixnamikij iueyi taixyekanalis Jiova tein semi kuali. Kikaujkej tekit tein Dios kinmakaka ne iluikak uan ualajkej nikan taltikpak, mochiujkej kemej takamej uan monamiktijkej iniuan kualtsitsin siuamej. Nejon ángeles taixnamikinij, akin moueyichiuaj uan kitemouaj inintanejnekilis semi amo kuali neskayot kinkauiliayaj taltikpakneminij (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Judas 6, 7).

Uan no, nejon ángeles tein Dios amo kinchijchiujka maj monamiktianij iniuan siuamej, kinpiakej konemej akin katkaj tel uejueykej uan tel chikaujkej. Biblia kintokaytia nefilim, tein kijtosneki, “teuetsiltianij” oso “akin kinuetsiltiaj oksekin”. Nejon akin katkaj kemej tapialmej kichiujkej maj nikan taltikpak semi amo takualyan. Amo tikmoujkaitaj maj iixpan Jiova, “taltikpakneminij kitelchiuayaj tein amo kuali itech taltikpak, uan nochi tein kiyolnemiliayaj nochipa katka tein amo kuali”. Jiova kiixtalij kinixpolos nejon akin amo yolkualmej,  sayoj ke kikauaskia maj pano 120 xiujmej (Génesis 6:3-5).

Noé kiajsik se kuali inamik, uan keman kipiaya panoua 500 xiujmej kinpiak eyi ikoneuan: Sem, Cam uan Jafet. * ¡Tiknemiliaj ke semi kiouijmakak kiniskaltis ikoneuan kampa motelchiuaya tein tel amo kuali! Yejua uan inamik monekik kinyekpiaskej maj amo monejnemiltianij kemej oksekin. Tel miakej konemej kinmoujkaitaj ‘akin tel chikaujkej’ uan ‘akin kintelixmatij’ uan yejua nejon katkaj nefilim. Noé uan inamik amo ueliaj kichiuayaj maj ininkoneuan amo kimatinij tein tel amo kuali tein kichiuayaj nejon uejueyi takamej tein tateuiayaj, sayoj ke kemaj ueliaj kinmachtiayaj kualtsin tamachtilis tein kinextia keniuj tamati Jiova Dios, akin kitauelita nochi taman tein amo kuali. Monekia kinpaleuiskej maj kiajsikamatikan ke Jiova kiyolkokouaya kiitas ke onkaya tateuilis uan taixnamikilis itech taltikpak (Génesis 6:6).

Tetatmej axkan uelis kiajsikamatiskej tein kipanokej Noé uan inamik. Kampa tinemij no motelita tateuilis uan taixnamikilis. Hasta neixpetanilis tein kinchijchiuiliaj konemej kitelpia nejon. Sayoj ke tetatmej akin kinextiaj tamatilis kichiuaj nochi tein uelis tapaleuis maj ininkoneuan kiixnamikikan nejon amo kuali tanemilil keman kinmachtiaj tein kijtoua Jiova, akin kipia yolseuilis uan kitamis nochi taman tateuilis (Salmo 11:5; 37:10, 11). Kemaj, tetatmej uelis kinpaleuiskej konemej maj mochiuakan yolkualmej maski kampa tinemij amo takualyan. Noé uan inamik uelik kichiujkej. Ininkoneuan mochiujkej kuali takamej uan monamiktijkej iniuan siuamej akin ika miak pakilis kitakamatiaj Jiova ijkon kemej yejuan.

Ajsik tonal keman inemilis Noé senkis mopatak. Jiova iuan tajtoj itekitikauj uan kiiluij ke kiixtalij kinixpolos akin amo yolkualmej uan kinauatij: “Ximochijchiuili se arca ika kouit tein ichokilo tel sasaltik” (Génesis 6:14).

Arca amo katka se barco kemej sekin kinemiliaj. Amo katka uajkaltik uan amo no teyi kipiaya tein ika ueliskia kinejnemiltiskej. Ta sayoj katka se ueyi kaxon. Jiova kiiluij Noé itamachiuj arca uan seki taman tein kipiaskia. No kinauatij maj kitsakuani ika alquitrán taijtik uan kalampa. Uan kiiluij: “Nikualkuiti se tetsaujkakiouit itech taltikpak [...]. Nochi tein moajsi itech taltikpak momikilis”. Sayoj ke no kiiluij: “Moneki tikalakis itech arca, tejua uan mokoneuan uan mosiuauj uan ininsiuauan mokoneuan mouan”. Uan no monekia kinkalakis itech arca nochi tataman tapialmej tein amo mimiakej yeskiaj. Keman ualaskia Tetsaujkakiouit sayoj makisaskiaj tein yetoskiaj itech arca (Génesis 6:17-20).

Noé kipiaskia tel ueyi tekit. Arca yeskia tel ueyi. Ueyak kemej 133 metros, patauak 22 metros uan uejkapan 13 metros. Tel okachi ueyi yeskia ke uejueyi barcos tein axkan kichijchiuanij ika kouit tein kinnejnemiltiaj itech ueyiat. ¿Kiixtopeuak Noé nejon tekit? ¿Kijtoj ke semi ouij katka? ¿Kipatak  seki taman kemej kinauatijkej uan ijkon tekit okachi amo ouij yeskia? Biblia tanankilia: “Noé kichiuak nochi tein Dios kiiluijka. Kichiuak ijkon kemej kinauatijka” (Génesis 6:22).

Kiuikilij tel miak xiujmej kitamichiuas tekit, kemej 40 oso 50 xiujmej. Monekia kitamotas, kititilatsas kouit uan kikixtis vigas, uapal uan okseki taman. Satepan monekia kinsajsalos. Arca kipiaskia eyi piso, tataman cuartos uan sekopa kitaliliskia se puerta. Uan nesi ke ajkuakopa no kiyoualoltiskia ika ventanas uan keman kipantsakuaskia kichiuaskia maj ojkan tepitsin ixtemolis uan ijkon ijxikaskia at (Génesis 6:14-16).

Ijkon kemej panouaya xiujmej, arca nestiaya keniuj mokauaskia. ¡Noé semi kiyolpaktiaya maj ichankauan kipaleuianij! Sayoj ke moajsia okse taman tekit tein no monekia kichiuas tein xa okachi ouij katka ke kichijchiuas arca. Biblia techiluia ke Noé “tanojnotstinemia ika ten melauak” (2 Pedro 2:5). Nejon kijtosnekik ke monekik ika yolchikaualis kinnejmachtis akin amo yolkualmej ke ualaskia se ixpoliuilis. ¿Keniuj tanankilijkej yejuan? Jesucristo kijtoj ke “amo kineltokakke”, uan kisentokayaj takuayaj, uan tataiyaj uan monamiktiayaj kemej ipa kichiujtoyaj uan amo kikakkej Noé (Mateo 24:37-39). Tikneltokaj ke miakej kikejkelojkej yejua uan ichankauan; uan xa sekin kitemojmoujtijkej uan kiteuijkej.

Maski ijkon, Noé uan ichankauan amo mosenkaujkej. Kisentokakej kichijchiujkej arca maski taltikpakneminij kinemiliayaj ke tonalpolojtoyaj uan amo tamatiaj. Axkan kalyetouanij akin kichiuaj kemej Cristo uelis kintelmachtis takuaujtamatilis tein kinextijkej ichankauan Noé. Porin tinemij tein Biblia kitokaytia itamian tonalmej tein axkan mochiujtok (2 Timoteo 3:1). Uan Jesús kijtoj ke nejin tonalmej yeskia kemej ijkuak nemik Noé keman kichijchiuak arca. Komo taltikpakneminij amo kiseliaj tamachtilis tein mouika iuan itekiuajyo Dios, ta mokejkelouaj oso hasta tetajyouiltiaj, itatojtokakauan Cristo moneki kielnamikiskej Noé porin yejua no kipanok nejon ouijkayomej.

Ijkon kemej panokej xiujmej, amo miakok kinpolouaya tekit. Keman Noé kipiaya 600 xiujmej, momikilij ipopaj, Lamec. * Makuil xiuit satepan, no momikilij iueyitat Matusalén akin nemik 969 xiujmej uan yejua akin okachi miak xiujmej nemik tein ixnesi itech Biblia (Génesis 5:27). Itech seki xiujmej, Matusalén uan Lamec nenkej keman nemiaok Adán.

Itech xiuit keman momikilij Matusalén, Jiova kimakak Noé se yankuik tanauatil: “Xikalaki, tejua uan nochin mochankauan, itech arca”. No kiiluij maj kinkalakiani nochi tataman tapialmej: chijchikome tein chipaujkej oso tein ueliskiaj kitemakaskej kemej netetayokolilmej, uan okseki ojome (Génesis 7:1-3).

Xa semi kualtsin moitaya keman noyampa ualayaj tel miakej tapialmej tein uejueykej hasta tein tsikitsitsin, tein tamouililmej hasta tein amo teyi kichiuaj: nejnentiualayaj, patantiualayaj, moxoxolatstiualayaj uan mouiuikatiualayaj. Sayoj ke maj amo tiknemilikan ke Noé monekik kinmatsakuilis, kinpeuas oso kitemos okse taman keniuj kinualkuis koujtajtapialmej, uan kinchikaujkauis maj kalakikan itech arca. Biblia kijtoua ke ininselti “kalakkej [...] itech arca” (Génesis 7:9).

Sekin kinouijmaka kineltokaskej nejon tein panok. Amo ueli kineltokaj maj nochin nejon tapialmej senyetonij ika yolseuilis. Sayoj ke maj timonemilikan,  ¿amo ueli Dios, akin kichijchiuak nochi, kinixyekanas nejon tapialmej uan kichiuas maj amo tamouililmej uan maj tatakamatikan? Maj tikelnamikikan ke Jiova kixeloj ueyiat Chichiltik uan kichiuak maj motsakuiliani Tonaltsin. ¿Amo ueliskia kichiuas nochi tein moijtoua ke panok itech itonaluan Noé? Kemaj ueliskia.

Tikyekmatij ke Dios ueliskia kiixtalis okse taman keniuj kinmakixtiskia tapialmej. Sayoj ke ijkuak kiixpejpenak ika tamatilis se taman kemej kinmakixtiskia nejon tapialmej, techelnamiktia tein yekinika yejuatsin kikauilijka taltikpaknenkej maj kiyekpia nochi tein yoltok nikan taltikpak (Génesis 1:28). Axkan miakej tetatmej kikuij tein kipanok Noé uan ika kinmachtiaj ininkoneuan ke Jiova kintasojta amo sayoj taltikpakneminij ta no tapialmej.

Jiova kiiluij Noé ke chikome tonal satepan ualaskia Tetsaujkakiouit. Xa monekik motelijsiuiliskej. Xikonnemili nochi tekit tein monekik kichiuaskej uan ijkon kintaliskiaj tapialmej uan inintakual kampa monekia, uan kitejkoltiskej tein ininaxka kalyetouanij. Ueli tiknemiliaj ke inamik Noé, uan ininnamik Sem, Cam uan Jafet kitemojkej keniuj kichiuaskej iijtik arca kemej ueliskiaj nemiskej ompa.

¿Keniuj tanankilijkej taltikpakneminij keman kiitakej nochi nejon? Kisentokayaj amo kineltokayaj maski senkis nesia ke Jiova kitiochiujtoya Noé uan tekit tein kichiuaya. Amo no kintanemililtij keman kiitakej ke tapialmej kalakiaj itech arca. Amo monekiskia tikmoujkaitaskej kemej tanankilijkej yejuan, porin axkan no ijkon panoua. Taltikpakneminij amo no kineltokaj tein senkis kinextia ke tinemij itamian tonalmej tein axkan mochiujtok. Uan no, kemej kijtoj Pedro, miakej kinkejkelouaj akin kikakij tein Dios tanejmachtia (2 Pedro 3:3-6). Tikyekmatij ke Noé uan ichankauan kipanokej nejon.

¿Kemanian amo takejkelojkejok? Biblia techiluia ke ijkuak Noé kinkalakij ichankauan uan tapialmej itech arca, “Jiova tatsakuak”. Nejon tein Dios kichiuak xa kintentsakuak akin takejkelojtoyaj ompakauin. Uan komo amo, kiouit kemaj kichiuak, porin kisentokaya kioujtoya hasta keman taapexonik itech nochi taltikpak, ijkon kemej Jiova kijtojka (Génesis 7:16-21).

¿Kiyolpaktij Jiova maj momikilianij nochi nejon tein amo yolkualmej? Amo (Ezequiel 33:11). Ta yejuatsin kintelchiak maj mopatanij. ¿Ueliskiaj kitakamatiskiaj Dios uan momakixtiskiaj? Kemaj, komo no kichiuaskiaj kemej Noé. Yejua nentinemik iuan Dios, tein kijtosneki ke nochipa kitakamatia. Uan Biblia kinextia ke “Noé takuautamatik iuan Dios uan [...] kinmatiltij in taltikpakuani ke yejuan tajtakolejke uan tatelchiualme”. Kemaj, itakuaujtamatilis kiyeknextij ke akin nemiaj itech itonaluan yekmelauj katkaj amo yolkualmej. Uan amo sayoj yejua, ta no tapaleuij maj momakixtiani yejua uan ichankauan. Komo no ijkon tiontakuaujtamati, uelis tikonpias nemilis uan no ijkon mochankauan. Ijkon kemej Noé, uelis tionnentinemis iuan Jiova Dios uan tikonpias se kuali uikalis iuan, tein uelis uejkauas nochipaya.