1, 2. 1) ¿Toni mitsonpaleuij xikonixtaliani tikontekitilis Dios? 2) ¿Toni netajtanilmej tein mouika iuan netetayokolil tein Dios kitemakas moneki timochiuiliskej?

TITELMIAKEJ ika tamatilis tikixpejpenanij tiktekitiliskej Jiova uan ika nejmachkayot tiktojtokaskej neskayot tein kikauak Jesucristo (Mat. 16:24; 1 Ped. 2:21). Tikitaj ke motelneki maj timotemaktianij iuan Dios. Tein melauj, tikixpejpenkej tikchiuaskej nejon, amo sayoj porin tikitakej tamachtilis tein kiualkui seki textos itech Biblia, ta porin timomachtijkej iTajtol Dios ika nejmachkayot. Nejon techpaleuij maj timomachtikan miak taman tein kichikauak totakuaujtamatilis itech netetayokolil tein Jiova kinmakas akin kisentokaj kiixmatij yejuatsin uan akin kiualtitanik, Jesucristo (Juan 17:3; Rom. 12:2).

² Komo tiknekij tiksentokaskej timochiuaskej kuali itatojtokakauan Cristo, moneki kuali titaixpejpenaskej uan ijkon tikyolpaktiskej toTajtsin akin nemi iluikak. Yejua ika, maj tikitakan nejin netajtanilmej tein motelnekij: ¿Toni nejon netetayokolil? ¿Keniuj moneki tikitaskej? ¿Toni uelis tikchiuaskej uan ijkon uelis tikpiaskej? ¿Toni techpaleuis maj kuali titaixpejpenakan?

3. ¿Toni netetayokolil kichiaj kiseliskej 1) tokniuan taixpejpenalmej? 2) ‘okseki ichkamej’?

³ Amo miakej tokniuan kichiaj kiseliskej “se ueyi tetayokolil [...] ten amo keman palanis uan amo keman tsojkuiltiyas uan amo keman ijtakauis”, tein kijtosneki ke kipiaskej ueyi tatiochiualis tekiuajtiskej iuan Cristo ne iluikak (1 Ped. 1:3, 4). Moneki “yankuikayolis[kej]” uan ijkon uelis kiseliskej nejon netetayokolil (Juan 3:1-3). ¿Uan toni netetayokolil kiseliskej tel miakej ‘okseki iichkauan’  Jesús akin kinpaleuiaj imomachtijkauan taixpejpenalmej maj motetapoui kuali tanauatilmej ika iTekiuajyo Dios? (Juan 10:16.) Kiseliskej tein Adán uan Eva amo keman kipiakej porin tajtakojkej: nemilis nochipaya itech se xochital nikan taltikpak kampa amo onkasok tajyouilis, mikilis oso tayokol (Apoc. 21:1-4). Yejua ika, Jesús uelik motenkauak iuan se takat akin kichiuaya tein amo kuali akin momikilij iuan: “Yekmelauj nimitsiluia axkan: Nouan tiyetos itech Xochital” (Luc. 23:43, TNM).

4. ¿Toni tatiochiualismej tikpiajya?

⁴ Sayoj ke tikpiajya seki taman tatiochiualis tein kiualkui nejon netetayokolil. Yekinika, tikpiaj yolseuilis uan se kuali uikalis iuan Dios porin tikneltokaj ke “Jesús kixtauak ya nochi totajtakoluan uan techmakixtij ya” (Rom. 3:23-25). No kuali tikajsikamatij kualtsitsin taman tein motenkaua Dios itech iTajtol. Uan no, semi techyolpaktia tipouiskej iniuan tokniuan akin moajsij noyampa taltikpak akin kinextiaj netasojtalis. Uan se ueyi tatiochiualis maj tiitaixpantijkauan Jiova. ¡Yejua ika semi tiktasojkamatij netetayokolil tein Dios kitemaka!

5. ¿Toni kitemouani Satanás maj kichiuakan itekitikauan Dios, uan toni techpaleuis maj tikixnamikikan itakajkayaualis?

⁵ Sayoj ke tein techpaleuis maj tiksentokakan tikpiakan nejon kualtsin netetayokolil, moneki timopiaskej maj amo techmekaui Satanás. Yejua nochipa kitemouani kichiuas maj itekitikauan Dios kiixpejpenakan kichiuaskej teisa tein uelis kinuikas maj kipolokan nejon netetayokolil (Núm. 25:1-3, 9). Uan axkan, kemej kimati ke amo miak tonalmejok kipia, okachi kitemouani techkajkayauas (xikonixtajtolti Apocalipsis 12:12, 17). Komo tiknekij ‘tikxikojtiyaskej nochi ne [i]takajkayaualis [...] Satanás’, moneki nochipa tikteltasojkamatiskej tonetetayokolil (Efes. 6:11). Itech nejin taman, tein kichiuak ikonetsin Isaac techmachtis miak taman tein motelneki.

6, 7. ¿Akoni katka Esaú, uan toni netetayokolil kinamikia kiselis?

⁶ Kemej naui mil xiuit achtoya, Isaac uan Rebeca kinpiakej ome konemej akin senyolkej: Esaú uan Jacob. Ijkon kemej moskaltijtiayaj, kinextiayaj ke katkaj tatamamej. Uan no tataman tein kiuelitayaj kichiuaskej. Biblia kijtoua ke “Esaú mochiuak se kuali tatokakej ika tapialmej, takat akin tel yetoya koujtaj” uan Jacob “melaujkanemia, akin nemia itech takenkalmej” (Gén. 25:27). Robert Alter, akin kitajtolkepa Biblia, kijtoua ke tajtol hebreo tein mokepa kemej “melaujkanemia”, kijtosneki “akin yolmelauak oso akin amo kichiua tein amo kuali”.

⁷ Keman Esaú uan Jacob kipiayajya 15 xiujmej, ininueyitat Abrahán momikilij. Sayoj ke tein Jiova motenkaujka iuan amo ompa tamik. Satepan, Jiova no kiiluij Isaac uan kimatiltij ke nochin altepemej itech taltikpak kiseliskiaj tatiochiualis itechkopa ikoneuan Abrahán (xikonixtajtolti Génesis 26:3-5). Nejon kijtosnekia ke Mesías, ‘tekonetsin’ tatakamatkej tein ika tajtoua Génesis 3:15, ualaskia itech ichankauan Abrahán. Kemej Esaú katka itayekankaokichpil Isaac, senkis kinamikia kiselis tein kiualkuiskia nejon netenkaualis. Sayoj ke, ¿kitasojkamatik Esaú nejon ueyi tatiochiualis tein ueliskia kipias?

8, 9. 1) ¿Toni Esaú kiixpejpenak kichiuas ika netetayokolil tein kinamikia kiselis? 2) ¿Toni kiajsikamatik Esaú seki xiujmej satepan, uan toni kichiuak?

⁸ Se tonal ijkuak Esaú mokepaya keman yajka koujtaj, kiitak Jacob “kiyokxitijtoya takual”, uan kiiluij: “¡Ximoijsiuili, ika kualtakayot, xinechmaka se tepitsin nejon tein chichiltik... chichiltik tein ne yetok, porin nisioujtok!”. Jacob kinankilij: “¡Achto, xinechnamakilti tein mitsnamiki tikselis kemej tayekankaokichpil!”. ¿Toni kiixpejpenak kichiuas Esaú? Maski ouij se kineltokas, kijtoj: “[¿]Xe nechpaleuis tein nechnamiki nikselis kemej tayekankaokichpil?”. Kemej tikitaj, okachi kinekik sentapalkat lentejas ke tein kinamikia  kiselis kemej tayekankaokichpil. Kemej Jacob kinekia kimatis ke yekmelauj kinamakiltijtoya nejon, kiiluij: “¡Achto, ximotenkaua nouan!”. Esaú amo omeyolouak kichiuas nejon. Satepan, “Jacob kimakak Esaú pantsin uan lentejas tein kichijchiujka, uan yejua peuak takua uan tatayi. Uan satepan moketsak uan yajki. Ijkon Esaú kiixtopeuak tein kinamikia kiselis kemej tayekankaokichpil” (Gén. 25:29-34).

⁹ Seki xiujmej satepan, keman Isaac kimachiliaya ke amo uejkaua momikiliskia, Rebeca, kichiuak tein tapaleuiskia maj Jacob kiseli netetayokolil tein Esaú kiixtopeuak. Keman Esaú kiajsikamatik ke amo kuali tein kiixpejpenak uan amo ueliskiaok kiyektalis, kitataujtij Isaac: “¡Nopopaj, xinechtiochiua nejua, kemaj, nejua no! [...] ¿Amo tinechpialia se tatiochiualis?”. Ipopaj, akin xiuejya katka, kiiluij ke amo ueliskia kipatas tatiochiualis tein kimakak Jacob; satepan “Esaú peuak chikauak choka” (Gén. 27:30-38).

10. ¿Keniuj Jiova kinitaya Esaú uan Jacob uan keyej?

¹⁰ ¿Keniuj kinextia Biblia ke tanemiliaya Esaú? Yejua kiitaya ke okachi monekia kichiuas itanejnekilis ke kipias tatiochiualis tein kiualkuiliskia netetayokolil tein kinamikia kiselis. Amo kitasojkamatia tein kinamikia kiselis kemej tayekankaokichpil, uan tein melauj, amo kitasojtaya Jiova. Uan no, amo kiitak toni kinualkuiliskia ikoneuan tein kiixpejpenaya kichiuas. ¡Semi taman katka Jacob! Yejua kemaj kitasojkamatia inetetayokolil. Kemej neskayot, nejon kinextij keman kichiuak ijkon kemej kinauatij ipopaj keman kiixpejpenaskia inamik (Gén. 27:46–28:3). Maski ika tein kiixpejpenak kichiuas monekik kinextis ke amo yolijsiuia uan amo kitayekanaltiaya itanejnekilis, kipiak tatiochiualis mochiuas se iuejkaujtat Mesías. ¿Keniuj Jiova kinitaya Esaú uan Jacob? Itechkopa tanauatijkej Malaquías kijtoj: “Niktasojtak Jacob, uan niktauelitak Esaú” (Mal. 1:2, 3).

11. 1) ¿Keyej tein kichiuak Esaú kinmachtia tein motelneki nochin itatojtokakauan Cristo? 2) ¿Keyej Pablo kinextij ke tein kichiuak Esaú tamati kemej auilnemilis?

¹¹ ¿Keyej tein kichiuak Esaú kinmachtia tein motelneki nochin itatojtokakauan Cristo akin nemij axkan? Tatitanil Pablo kinnejmachtij tokniuan: “Ximoyekpixtiyakan para ma amo xiauilnentinemikan. Uan [...] para ma amo xikixmajpeutiyakan ne mouistik tatiochiualis de Dios, ijkon keme kichiuako touejkautat Esaú. Porin yejua kinamakak ya itanauatil ten yejua kualkui keme tayekanke okichpil” (Heb. 12:16). Nejin tanejmachtilis no techpaleuia axkan. Moneki tiksentokaskej tiktasojkamatiskej nochi taman tein mouika iuan Dios uan ijkon totanejnekilis tein kiuika tajtakol amo techyekanas uan amo techuikas maj tikpolokan netetayokolil. Sayoj ke, ¿keyej Pablo kijtoj ke tein kichiuak Esaú tamati kemej auilnemilis? Porin komo aksa kikaua  maj kiyekana itanejnekilis tein kiuika tajtakol, kemej kichiuak Esaú, xa okachi amo ouij kikauas nochi taman tein mouika iuan Dios uan kichiuas tajtakolmej kemej auilnemilis.

12. 1) ¿Keniuj techyejyekoua Satanás? 2) Xikonijto neskayomej tein kipia Biblia tein uelis techpaleuis keman moneki tikixpejpenaskej tein ouij.

¹² Sayoj ke tiitekitikauan Dios amo tiktemojtinemij tayejyekolis tein uelis techuikas maj tiauilnemikan. Ta tiktajtaniaj Jiova maj techpaleui maj amo keman tiuetsikan keman aksa kinekis kichiuas maj amo tiktakamatikan (Mat. 6:13). Maski tejuan timochikauaj amo keman tikauaskej Dios itech nejin taltikpak kampa semi mochiua tein amo chipauak, Satanás kisentoka kitemoua keniuj kijtakos tokuali uikalis iuan Dios (Efes. 6:12). Kemej yejua dios nikan taltikpak kampa mochiujtok tein amo kuali, kimati ke tikpiaj amo kuali tanejnekilis, yejua ika kitemoua techuetsiltis ijkuak kitalia tayejyekolis tein okachi kinyoltilanas taltikpakneminij tajtakouanij (1 Cor. 10:8, 13). Xionmonemili ke tikonpanoua se taman kampa uelis tikonchiuas motanejnekilis, sayoj ke amo kiyolpaktiskia Dios. ¿Toni tikonchiuaskia? ¿Tikonchiuaskia kemej Esaú uan tikonijtoskia: “¡Ximoijsiuili, ika kualtakayot, xinechmaka!”, oso tikonixnamikiskia tayejyekolis uan tioncholoskia, kemej kichiuak José, ikonetsin Jacob, keman inamik Potifar kinekia maj iuan auilnemi? (Xikonixtajtolti Génesis 39:10-12.)

13. 1) ¿Keniuj axkan miakej tokniuan kichiuanij kemej José? ¿Uan keniuj sekin kichiuanij kemej Esaú? 2) ¿Toni moneki tikchiuaskej tein techpaleuis maj amo tikchiuakan kemej Esaú?

¹³ Axkan miakej tokniuan monejnemiltiaj ika tamatilis uan kiyolpaktianij Jiova itech seki taman kampa monekik kiixpejpenaskej ox kichiuaskej kemej Esaú oso kemej José (Prov. 27:11). Sayoj ke sekin kiixpejpenanij monejnemiltiskej kemej Esaú uan ijkon kichiuanij tein uelis kinuikas maj kipolokan netetayokolil tein Dios kitemaka. Tein melauj, xijxiujtika miakej itaixpantijkauan Jiova kipolouanij tekit itech nechikol oso kinkixtianij porin auilnenkej. Yejua ika, motelneki maj axkan tikmachtikan toyolo, achto ke tikpiaskej tayejyekolis (Sal. 78:8). Maj tikitakan ome taman tein uelis techpaleuis maj titaxikokan uan maj kuali titaixpejpenakan keman tikpiaskej nejon tayejyekolis.

14. ¿Itech toni netajtanilmej moneki titanemiliskej uan ijkon uelis tiktauelitaskej tein “amokuali” uan tiksentokaskej tikchiuaskej tein “kuali”?

¹⁴ Yekinika taman, moneki maj titanemilikan toni kiualkuis tein tikchiuaj. Keman okachi tiktasojtaskej Jiova akin kitemaka nejon netetayokolil, no okachi tiktasojkamatiskej netetayokolil. Tein melauj, komo aksa tiktasojtaj, amo tiknekij tikyolxokoliskej, ta tiktemouaj tikyolpaktiskej. Yejua ika semi kuali maj tikxelokan tepitsin tiempo uan maj tiknemilikan keniuj techijtakoskia tejuan uan oksekin komo tikauaskiaj maj techyekana amo kuali tanejnekilis. Moneki timotajtaniskej: “¿Toni kipanos nokuali uikalis iuan Jiova komo nikchiua teisa tein kinextia ke sayoj nikita notanejnekilis? ¿Keniuj momachiliskiaj nochankauan uan nokniuan itech nechikol? ¿Kinuetsiltiskia oksekin?” (Filip. 1:10). No uelis tiknemiliskej: “¿Kuali yeskia maj tepitsin nimoyolpakti ika tajtakol uan satepan maj nechualkuili kuejmolmej tein nikixpejpenak nikchiuas? ¿Nikneki nitamis kemej Esaú, akin chokak uan moyolnonotsak keman kiajsikamatik toni kichiujka?” (Heb. 12:17). Komo titanemiliaj itech nejin netajtanilmej techpaleuis maj tiktauelitakan tein “amokuali” uan maj tiksentokakan tikchiuakan tein “kuali” (Rom. 12:9). Netasojtalis tein tikpialiaj Jiova yejua tein okachi techolinis maj amo keman tikchiuakan tein techuikas maj tikpolokan tonetetayokolil (Sal. 73:28).

15. ¿Toni techmakas chikaualis tein techpaleuis maj tikixnamikikan tein onkak nikan taltikpak tein uelis kijtakos tokuali uikalis iuan Dios?

¹⁵ Ojpatika taman, moneki tikchiuaskej tein  techmakas chikaualis. Jiova techmaka miak taman nepaleuil tein techchikaua maj tikixnamikikan tein onkak nikan taltikpak tein uelis kijtakos tokuali uikalis iuan Dios. Kemej neskayot, tikpiaj nemachtil ika Biblia, nechikolmej, tanojnotsalis uan netataujtil (1 Cor. 15:58). Nochipa keman tiktataujtiaj Jiova uan tiktapouiaj tein tikpiaj itech toyolo oso tiyouij titanojnotsatij, techmaka chikaualis tein techpaleuis maj tikixnamikikan tayejyekolis (xikonixtajtolti 1 Timoteo 6:12, 19). Moneki nochipa tikchiuaskej nejon porin sayoj ijkon uelis tikpiaskej chikaualis (Gál. 6:7). Yejua nejon kinextia Proverbios capítulo 2.

16, 17. ¿Toni techpaleuis maj kuali titaixpejpenakan?

¹⁶ Proverbios capítulo 2 techyoleua maj tiktemokan tamatilis uan maj kuali titanemilikan. Nejin techpaleuia maj tikixejekokan tein kuali uan tein amo kuali, uan maj tiktsakuilikan totanejnekilis komo amo kiyolpaktia Dios. Sayoj uelis kuali titaixpejpenaskej komo tikchiuaj se chikaujkayot. Yejua nejon tein kijtoua Biblia: “Nokonetsin, komo tikselia notajtoluan uan timoaxkatia notanauatiluan, uan ika motakakilis tiknejmachkaki tamatilis, uan ijkon tikchiuas maj moyolo kinejneki kuali taixejekolis; uan no, komo titajtani taajsikamatilis uan tiknotsa kuali taixejekolis, komo tiksentoka tiktemoua nejin kemej yeskia plata, uan kemej teisa patiyoj tein uejkatan toktok tiksentoka tiktemoua, ijkon tikajsikamatis keniuj se kimoujkatoka Jiova, uan tikajsis taixmatilis tein Dios kitemaka. Porin yejua Jiova akin kitemaka tamatilis; itech itenoj kisa taixmatilis uan kuali taixejekolis” (Prov. 2:1-6).

¹⁷ Kemej tikitaj, komo tiknekij kuali titaixpejpenaskej moneki tikchiuaskej tein kijtoua Proverbios. Titaxikoskej keman tikpiaskej tayejyekolis komo tikauaj maj itajtoluan Jiova kipata tein tikpiaj toyolijtik, komo nochipa tiktataujtiaj Dios maj techyekana uan komo tiksentokaj tiktemouaj taixmatilis tein kitemaka Dios kemej akin kitemoua teisa tein patiyoj tein uejkatan toktok.

18. ¿Toni tikonixtalia tikonchiuas uan keyej?

¹⁸ Jiova kitemaka taixmatilis, taajsikamatilis, kuali taixejekolis uan tamatilis akin mochikauaj kitemoskej nejin taman. Keman okachi tiktemoskej uan tikiskaltiskej, okachi timotokiskej iuan Dios uan nejon kuali uikalis techpaleuis maj amo tiuetsikan keman tikpiaskej tayejyekolis. Komo timotokiaj iuan Dios uan tikmoujkatokaj, techolinis maj tikixnamikikan tajtakol (Sal. 25:14; Sant. 4:8). Komo techyolpaktia tikpiaskej tokuali uikalis iuan Dios uan tikchiuaj tein techyolmajxitia, uelis tikixpejpenaskej tein kiyolpaktis uan tein techpaleuis maj amo tikpolokan tonetetayokolil.