“Moneki nankielnamikiskej”
“Nejin tonal moneki nankielnamikiskej uan moneki nankichiuaskej kemej se iluit iixpan Jiova.” (ÉX. 12:14)
1, 2. ¿Toni tein moelnamiki moneki techyolnotsas tinochin akin tikchiuaj kemej Cristo uan keyej?
KEMAN tiontanemilia itech se tonal tein moelnamiki ¿katiyejua tikonnemilia? Akin namikej uelis kijtos ke tonal keman monamiktij, uan oksekin xa se tonal tein motelneki kemej ijkuak altepet kampa pouij moxeloj. Sayoj ke ¿tikonmatia ke itech se ueyi altepet moajsi se tonal tein kielnamikinij xijxiujtika panouaya eyi mil xiuit?
2 Nejon talnamikilis yejua Pascua, tein ika kielnamikij keniuj ne uejkauj xolal Israel kinkixtijkej Egipto kampa kinteltekitiltiayaj. Sayoj ke nejin no motelneki itech tonemilis. Tejuatsin xa tikonijtoua: “Nejon Pascua kichiuaj judíos, sayoj ke nejua niktojtoka Cristo uan amo nijudío. ¿Keyej monekia nechyolnotsas nejon?”. Tanankilil tikajsij itech nejin tajtolmej tein motelneki: “Cristo momikilij toixpatka [...] [akin] kineuilia keme ne ichkatsin den kimiktijtiualayaj cada xiuit” (1 Cor. 5:7). Tein techpaleuis maj tikitakan keyej motelneki nejon tajtolmej, maj tikitakan toni kichiuayaj itech Pascua tein kipiayaj judíos uan keniuj mouika iuan se tanauatil tein kiselijkej nochin akin kichiuaj kemej Cristo.
KEYEJ PEUAK KICHIUAJ PASCUA
3, 4. ¿Toni mochiuak achto ke kichiuaskiaj yekinika Pascua?
3 Noyampa taltikpak, tel miakej akin amo judíos kimatij tepitsin toni panok achto ke mochiuaskia yekinika Pascua. Xa kiixtajtoltianij nejon itech amaix Éxodo tein kipia Biblia, aksa kintapouij oso kiitakej se película tein ika tajtoua nejon. ¿Tikonelnamiki toni panok?
4 Keman israelitas tel miak xiujmejya kintekitiltijtoyaj ompa Egipto, Jiova kintitanik Moisés uan Aarón maj kiiluitij Faraón maj kinkauani maj kisakan. Nejon tekiuaj akin moueyinekia amo kinekik, yejua ika Jiova kititanik itech altepet majtakti uejueyi chauismej. Keman panok majtaktika chauis tein kinmiktij tayekankakonemej uan tayekankatapialmej ompa Egipto, tekiuaj kikauak ixolal Dios maj kisani (Éx. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5).
5. ¿Toni monekik kichiuaskej israelitas achto ke momakixtiskiaj? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)
5 Sayoj ke ¿toni monekik kichiuaskej israeli tas achto ke kisaskiaj? Moajsiaj kemej itech tonal 21 oso 22 metsti marzo xiuit 1513 achto itech totonaluan itech metsti hebreo abib tein satepan kitokaytijkej nisán. * Dios kiniluij israelitas ke itech tonal 10, monekia peuaskej kichiuaskej tein kinpaleuiskia maj kichiuanij tein monekia itech tonal 14 metsti nisán. Tonalmej hebreos peuayaj keman pankalakia Tonaltsin uan tamia mostika keman oksepa pankalakia. Keman peuaskia tonal 14, kalyetouanij monekia kimiktiskej se ichkat (oso se chivo) uan kikuijkuiltiskiaj tepitsin iesyo itech ininkaltenkouj (Éx. 12:3-7, 22, 23). Satepan kimajseuaskiaj ichkat tatipauats, pan tein amo kipiaya tein ika xokoyas uan seki kilit. Iángel Dios panoskia itech nochi Egipto uan kinmiktiskia tayekankakonemej uan tayekankatapialmej, sayoj ke israelitas tatakamatinij amo teyi kinpanoskia. Satepan kisaskiaj kampa kintajyouiltiayaj (Éx. 12:8-13, 29-32).
6. ¿Keyej israelitas monekia kichiuaskej Pascua xijxiujtika?
6 Ijkon Dios kinmakixtij israelitas, uan kinnauatij maj kielnamikinij nejon itech xiujmej tein ualaskiaj. Kiniluij: “Nejin tonal moneki nankielnamikiskej uan moneki nankichiuaskej kemej se iluit iixpan Jiova tein moneki nankinpanoltiliskej nanmokoneuan. Kemej se tanauatil tein uejkaua nochipaya moneki nankielnamikiskej”. Satepan ke kitamichiuayaj talnamikilis itech tonal 14, kipeualtiayaj se iluit tein uejkauaya chikome tonal. Maski Pascua katka itech tonal 14 metsti nisán, no ijkon kitokaytiayaj chikueyi tonal tein uejkauaya iluit (Éx. 12:14-17; Luc. 22:1; Juan 18:28; 19:14). Pascua katka semej iluimej tein Jiova kiixtalijka (oso “iluimej tein mochiuaj xijxiujtika”, kemej kijtoua Nueva Versión Internacional) tein israelitas monekia kielnamikiskej xijxiujtika (2 Crón. 8:13).
7. ¿Toni yankuik talnamikilis kipeualtij Jesús keman kichiuak Pascua iniuan imomachtijkauan tein amo oksepa kichiuaskiaj?
7 Jesús uan itatitaniluan katkaj judíos uan monekia kitakamatiskej tanauatil tein kiselij Moisés, yejua ika xijxiujtika kichiuayaj Pascua (Mat. 26:17-19). Keman kichiujkej nejon iluit tein amo oksepa kichiuaskiajok, Jesús kipeualtij se yankuik talnamikilis tein imomachtijkauan monekia kielnamikiskej nochi xiujmej: motokaytia iTakualis toTekotsin. Sayoj ke ¿toni tonal monekia kichiuaskej?
TONI TONAL MOPEUALTIJ ITAKUALIS TOTEKOTSIN
8. ¿Toni timotajtaniaj keman tikitaj kemanian mochiua Pascua uan iTakualis toTekotsin?
8 Itech xiuit 33 itech totonaluan, Jesús kipeualtij iTakualis toTekotsin niman keman matankej Pascua, yejua ika nejin yankuik talnamikilis no mochiuak itech tonal keman kichiuayaj Pascua. Sayoj ke, xa tikonitani ke axkan judíos amo kichiuaj Pascua itech tonal keman tejuan tikelnamikij imikilis Cristo. ¿Keyej mochikotilia? Nejin monankilia ika tanauatil tein Dios kinmakak israelitas. Niman satepan keman Moisés kiniluij “nochi nechikol Israel [ke] moneki[a] kimiktis” ichkat, kiyekijtoj toni hora itech tonal 14 metsti nisán monekia kichiuaskej (xikonixtajtolti Éxodo 12:5, 6).
9. Ijkon kemej kijtoua Éxodo 12:6, ¿kemanian monekia kimiktiskej ichkat itech Pascua? (No xikonita recuadro “¿Toni hora itech tonal?”.)
9 Biblia de Ferrara, se uejkauj tajkuilol judío, kinextia itech Éxodo 12:6 ke ichkat monekia kimiktiskej “itech tiotakmej”. No ijkon kinextiaj okseki Biblias tein kikepaj tajtolmej “itech ome tiotak”. Biblia tein kitajtolkepak tamachtijkej Marcos Edery kikui tajtol “tapoyaujtenoj”. Okseki Biblias kikuij tajtolmej kemej “keman peua tayoua”, “keman pankalaki tonaltsin” uan “keman tayoua”. Kemej tikitaj, ichkat monekia kimiktiskej satepan ke motatiaya Tonaltsin sayoj ke ijkuak tanestoyaok, keman peuaya tonal 14 metsti nisán.
10. ¿Kemanian kinemiliayaj seki judíos ke kimiktiayaj ichkat itech Pascua, sayoj ke toni netajtanil mochiua?
10 Miak xiujmej satepan, seki judíos kinemilijkej ke xa miak horas kinuikiliaya kinmiktiskej nochin ichkamej tein monekia kiuikaskej templo. Yejua ika kinemiliayaj ke tein kijtoua Éxodo 12:6 kijtosnekia itamian tonal 14 metsti nisán, keman Tonaltsin peuaya pantemouaya (satepan ke panouaya tajkotonal) uan itamian tonal (keman pankalakia Tonaltsin). Komo yekmelauj kijtosneki nejon, ¿kemanian mochiuaya Pascua? Tamachtijkej Jonathan Klawans, akin kitelixmati inintaneltokalis judíos akin nenkej ne uejkauj kinextia: “Yankuik tonal peua keman pankalaki Tonaltsin. Yejua ika, maski tapial kimiktiaj itech tonal 14, tein melauj Pascua uan takualis peua itech tonal 15. Sayoj ke nejin fechas amo senkis moyeknextia itech amaix Éxodo”. No kiyekijtoj: “Amaixmej tein kikixtijkej tamachtianij itech nejon tonalmej [...] nion kinemilijkej ika tajtoskej keniuj mochiuaya Seder [takualis itech Pascua] achto ke ixpoliuiskia Templo” itech xiuit 70 itech totonaluan (tejuan tiktalilijkej cursivas).
11. 1) ¿Toni mochiuak itech tonal keman kichiujkej Pascua itech xiuit 33 itech totonaluan? 2) ¿Keyej tonal 15 metsti nisán katka se sábado “mouistik” oso ueyi? (Xikonita nota.)
11 Ika nochi tein tikitakejya, ¿kemanian mochiuak Pascua itech xiuit 33 itech totonaluan? Maj tikitakan tein panok. Itech tonal 13 metsti nisán, keman motokiayaya tonal ijkuak “monekia kimiktiske se ichkatsin”, Cristo kiniluij Pedro uan Juan: “Xiyakan xi[k]chijchiuati in ichkatsin para tiksenpankuaske ne mouiskatakualis ten monotsa pascua” (Luc. 22:7, 8). “Ejkok[a] ya in hora” keman monekia kichiuaskej takualis Pascua, tein yeskia jueves youak, satepan ke pankalakiskia Tonaltsin tein ika peuaskia tonal 14 metsti nisán. Jesús kipiak nejon takualis iniuan itatitaniluan uan keman matankej, kipeualtij iTakualis toTekotsin (Luc. 22:14, 15). Nejon youak kikitskijkej uan kijtojkej toni kichiuiliskiaj. Kemej nepantaj itech tonal 14 metsti nisán kipilojkej itech kouit uan nejon tiotak momikilij (Juan 19:14). Yejua ika Cristo akin “kineuilia keme ne ichkatsin” kimiktijkej itech tonal keman kimiktijkej ichkat itech Pascua (1 Cor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2). Satepan kipachojkej itamian nejon tonal judío achto ke peuaskia tonal 15 metsti nisán (Lev. 23:5-7; Luc. 23:54). *
TEIN UELIS TECHMACHTIS NEJON TALNAMIKILIS
12, 13. ¿Keyej konemej no kinpaleuiaya keman kichiuayaj Pascua?
12 Sayoj ke maj oksepa ika titajtokan tein mochiuak ompa Egipto. Moisés kiniluij israelitas ke monekia kichiuaskej Pascua “nochipaya”. Itech nejon talnamikilis tein mochiuaskia xijxiujtika, konemej tajtaniskiaj toni kijtosnekia nejon (xikonixtajtolti Éxodo 12:24-27; Deut. 6:20-23). Kemej tikitaj, Pascua ‘kielnamikiskiaj’ hasta konemej (Éx. 12:14).
13 Israelitas kinmachtiskiaj ininkoneuan seki taman nepaleuil tein kitemaka Pascua uan ijkon mopanoltilijtiyaskiaj. Se taman yeskia ke Jiova kinyekpia itekitikauan. Konemej momachtiskiaj ke Dios amo se aksa akin tel uejka moajsi uan akin amo ueli se kiixmati, ta se akin yoltok uan yekmelauj nemi, akin ininka motekipachoua itekitikauan uan kinpaleuia, kemej kinextij ijkuak amo kinmiktij tayekankakonemej israelitas “keman kintitanilij chauismej egipcios”.
14. Ika tein panok itech Pascua ¿toni tetatmej uelis kinmachtiskej ininkoneuan?
14 Axkan, tokniuan tetatmej amo kinnauatiaj maj xijxiujtika kintapouikan ininkoneuan tein panok itech nejon Pascua. Sayoj ke, ¿tikonnextilia mokoneuan ke nejon talnamikilis techmachtia ke Dios kiyekpia ixolal? ¿Kiitaj ke senkis tikonneltoka ke Jiova kisentoka kinyekpia itekitikauan? (Sal. 27:11; Is. 12:2.) ¿Iniuan tiontajtoua keman tikonmachtia nejon uan amo sayoj tikontapouia kemej se tanojnots? Nejon kinpaleuis maj okachi takuaujtamatikan iuan Jiova.
Keman ika tiontajtos Pascua iniuan mokoneuan, ¿toni tein techmachtia tikonnextilis? (Xikonita párrafo 14)
15, 16. ¿Toni no techmachtia tein kichiua Jiova keman tikitaj tein panok itech Pascua uan keman kiskej Egipto?
15 Pascua amo sayoj techmachtia ke Jiova kinyekpia itekitikauan, ta no kinmakixtia. Xikonnemili tein kipanokej israelitas keman Jiova ‘kinkixtij Egipto’. Kinyekanak ika se mixti uan se tit. Ojtokakej itech ueyiat Chichiltik tein xeliuik uan ojkan motsakuilij kemej tepamit. Keman kiskej ueyiatenoj, kiitakej keniuj nejon at tein motsakuilijtoya kinatsonpoloj tateuianij egipcios. ¡Ijkon momakixtijkej! Semi motasojkamatiaj uan kijtojkej: “Nimokuikatis iixpan Jiova [...]. Caballo uan akin ipanko youi kinpantamotak ueyiaijtik. Nochikaualis uan nouelilis yejua Jah, porin yejua nonemakixtilis” (Éx. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Sal. 136:11-15).
16 ¿Tikonpaleuia mokoneuan maj takuaujtamatikan ke Jiova temakixtia? ¿Tikonnextia ika tein tikonijtoua uan ika tein tikonixtalia tikonchiuas ke tikonneltoka nejon? Kuali komo itech Youak keman nanTaueyichiuaj kemej Kalyetouanij nankiixtajtoltiaj Éxodo capítulos 12 hasta 15 uan tikonnextia keniuj Jiova kimakixtij ixolal. Uan no ijkon uelis tikonchiuas ika Hechos 7:30-36 oso Daniel 3:16-18, 26-28. Tein yeski xiuit tikpiaskej, tinochin moneki senkis titakuaujtamatiskej ke ijkon kemej Jiova kimakixtij ixolal itech itonaluan Moisés, no ijkon techmakixtis satepan (xikonixtajtolti 1 Tesalonicenses 1:9, 10).
TEIN MONEKI TIKELNAMIKISKEJ
17, 18. ¿Toni moneki techelnamiktis kemej kitekitiltijkej iesyo ichkat tein kikuikej itech yekinika Pascua?
17 Akin yekmelauj tiktojtokaj Cristo amo tikchiuaj Pascua judío. Nejon kichiuayaj keman monekia kitakamatiskej Tanauatil tein kiselij Moisés uan axkan amo monekiok (Rom. 10:4; Col. 2:13-16). Tejuan tikelnamikij okse taman: imikilis iKonetsin Dios. Maski ijkon, uelis techtelmachtis seki taman tein mochiuak itech nejon Pascua tein mopeualtij Egipto.
18 Iesyo ichkat tein kikuijkuiltijkej ininkaltenkouj, kinpaleuij maj momakixtianij tayekankakonemej israelitas. Axkan nion itech Pascua uan nion itech okse tonal, amo tikinmiktiaj tapialmej kemej netetayokolilmej tein tikmakaj Dios. Sayoj ke moajsi se okachi ueyi netetayokolil tein tapaleuia maj ueli tikpiakan nemilis nochipaya. Keman tatitanil Pablo ika tajtoj akin “mosentilijke ya [...] ten tanextilme ya ke ikoneuan de Dios porin nintokayuan ijkuiliutokke ya [...] ne eluiyaktsinko”, kinextij ke tokniuan taixpejpenalmej uelij kipiaj nejon nemilis porin “[mimilauik] iesyotsin” Jesús (Heb. 12:23, 24). Itatojtokakauan Cristo akin kichiaj nemiskej nochipaya nikan taltikpak no momakixtiskej porin mimilauik iesyotsin. Yejua ika, tinochin moneki tikelnamikiskej ke Dios “kichiuak ke ma techmakixtis Ikonetsin kuak Yejuatsin kimimiloj iesyotsin [...] uan ijkon kixtauak totajtakoluan. Uan ika ne imikilis de Cristo, Totajtsin Dios techtapojpoluij ya de nochi totajtakoluan” (Efes. 1:7).
19. Keman tikitaj keniuj Jesús momikilij, ¿keniuj techpaleuia nejon maj okachi titakuaujtamatikan ke yekmelauj mochiua tein achtook kijtoua Biblia?
19 Israelitas monekia amo kipostekiliskej nion se iomiyo ichkat itech Pascua (Éx. 12:46; Núm. 9:11, 12). ¿Toni kichiujkej ika iomiyouan Jesús, akin “Dios kualtitanik ten tamati keme ichkatsin”, akin kitemakak inemilis uan ijkon techmakixtij? (Juan 1:29.) Yejua kipilojkej itech se kouit iniuan omen akin amo yolkualmej inajnakastan. Judíos kiiluijkej Pilato maj kinmetspojpostekikan eyi takamej uan ijkon okachi ijsiujka mikiskiaj, uan amo pilkatoskiajok itech tonal15 metsti nisán tein katka se ueyi sábado. Tajpianij ijkon kinchiujkej ome takamej akin amo yolkualmej, sayoj ke “kuak motokijke kampa Jesús [...] kitakke ke [...] miyik ya. Ika ya nojon yejuan amo kimetspojpostekke ok” (Juan 19:31-34). Ijkon kemej kichiuayaj iuan ichkat itech Pascua, iomiyouan Jesús amo kipostekilijkej, uan yejua ika nejon ichkat ‘kinejneuilij’ oso kinextij tein mochiuaskia itech tonal 14 metsti nisán xiuit 33 (Heb. 10:1). Keman panok nejon, no mochiuak kemej moijtojka itech Salmo 34:20, uan nejon kichiua maj okachi titakuaujtamatikan ke yekmelauj mochiua tein achtook kijtoua Biblia.
20. ¿Toni se taman tein mochiuaya itech Pascua amo ijkon mochiua itech iTakualis toTekotsin?
20 Sayoj ke onkak seki taman tein mochiuak itech Pascua uan itech iTakualis toTekotsin tein amo monamikij. Pascua tein judíos monekia kichiuaskej amo kiixnextij tein Cristo kinnauatij maj kichiuakan imomachtijkauan keman kielnamikiskiaj imikilis. Ompa Egipto, israelitas kikuajkej ichkat sayoj ke amo tayikej iesyo. Nejon katka taman ika tein Jesús kinnauatij imomachtijkauan. Kiniluij ke akin tekiuajtiskiaj “itech itekiuajyo Dios”, amo sayoj monekia kikuaskej pan, ta no monekia tayiskej vino uan nejin ika moixnextiskia inakayo uan iesyo. Nejin okachi ika titajtoskej itech okse tamachtilis (Mar. 14:22-25, TNM).
21. ¿Keyej moneki tikmatiskej tein mochiuaya itech Pascua?
21 Kemej tikitakejya, Pascua motelnekia itech ixolal Dios. Uan maski yejuan judíos monekia ‘kielnamikiskej’ nejon, akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tikmatiskej tein mochiuaya itech Pascua uan ijkon tikseliskej nepaleuil tein kitemaka porin “nochi in Tajkuilolamatsitsin [...] Dios kichiuak ika ichikaualisuan” (2 Tim. 3:16).
^ párr. 5 Tein melauj, yekinika metsti itech calendario hebreo kitokaytijkej abib, sayoj ke satepan ke israelitas kiskej Babilonia kampa kinuikakaj kitokaytijkej nisán. Itech nejin tamachtilis tikuiskej tokayit nisán.
^ párr. 11 Se tonal satepan ke kichiujkej Pascua, tonal 15 metsti nisán, katka yekinika tonal ijkuak mochiuaya iluit keman kikuayaj Pantsin tein amo Kixokoltiayaj, tein nochipa kichiuayaj itech tonal sábado maski uetsiskia itech okse tonal. Sayoj ke kemej nejon xiuit mosentiliko ome taman itech tonal sábado, yejua ika katka se sábado tein “mouistik” oso ueyi (xikonixtajtolti Juan 19:31, 42).
