Mikilis se tetauelitakej tamouilil tein tinochin tiktemouaj tiktaniskej. Keman momikilia aksa akin tiktasojtaj xa amo tiknekij tikneltokaskej. Uan komo titelpochmejok, xa tiknemiliaj ke amo keman timomikiliskej, nejin se taman tein miakej kinekij maj ijkon mochiua.

Amo miakej taltikpakneminij semi tanemilianij itech mikilis kemej faraones akin taixyekanayaj Egipto. Yejuan kikuikej miak tonalmej itech ininnemilis uan ininnemilis tel miakej tekitinij, porin kinekiaj kiajsiskej se taman tein kinpaleuiskia maj amo momikilianij. Pirámides tein kichijchiujkej kinextia nejon, uan no kinextia ke amo uelik kiajsikej tein kinekiaj.

Akin taixyekanayaj China no kitemouayaj keniuj amo momikiliskiaj, maski ika okse taman: kinekiaj kiajsiskej kemej se pajti tein kinpaleuiskia maj kisentokaskiaj nemiskiaj. Ueyi tekiuaj Qin Shi Huang kinchikaujkauij seki itekitikauan akin kichijchiuayaj pajti maj kiajsinij tein kipaleuiskia maj amo momikili. Sayoj ke miak tein tayaya, kipiaya mercurio. Nesi ke semej tein tayaya kichiuak maj momikili.

Momati ke itech xiuit 1513 itech totonaluan, tatemojkej español Juan Ponce de León, yajki itech nochi altepet Puerto Rico kitemojtiaya seki taman at tein kipaleuiskia maj amo keman momikiliskia. Keman kitemojtoya nejon, kiajsik tein axkan moixmati kemej Florida (Estados Unidos), sayoj ke momikilij seki xiujmej satepan keman moteuij iniuan maseualmej americanos, uan amo kiajsik tein kitemojtoya.

Faraones, tekiuanij uan tatemouanij kitemojkej keniuj amo momikiliskej. Uan maski tikitaskej ke amo taixejekol kemej kitemouayaj, tikajsikamatij keyej kichiujkej, porin nochin taltikpakneminij kinejnekij kisentokaskej nemiskej.

¿Keyej taltikpakneminij amo kinekij momikiliskej? Biblia kimelaua keyej keman ika tajtoua toTachijchiujkauj Jiova: “Nochi kualtsin kichiuani itech tonal tein kinamiki. Uan kitaliani itech ininyolo maj kinejnekikan nemiskej nochipaya” (Eclesiastés 3:11). * Yejua ika tiknejnekij tinemiskej nochipaya itech taltikpak kampa takualtsinkan uan amo sayoj ochenta xiujmej (Salmo 90:10). Yejua nejin tikyolnejnekij.

¿Keyej Dios kitalij itech toyolo maj tiknejnekikan tinemiskej nochipaya? ¿Kinekia maj timoyolkokokan? Amo, nejon amo ueli se kinemilia. Dios motenkauak ke kiajchiuas mikilis. Biblia miakpa ika tajtoua ke Dios kitamis mikilis uan motenkaua ke techmakas nemilis nochipaya. (Xikonita recuadro  “Mikilis tami”.)

Jesucristo kiyekijtoj: “Ne nachipa nemilis kijtosneki yejua nijin: Ke in taltikpakuani ma mitsonixmatikan Tejuatsin ke tion Dios tion Yolmelauaktsin, uan sayo Tejuatsin tion Dios. Uan [...] ma nechixmatikan Nejuatsin ke ni Jesucristo ten Tejuatsin tinechonualtitanik” (Juan 17:3). Nejin kinextia ke tiktaniskej mikilis. Sayoj ke kemej kinextia Jesús, sayoj Dios uelis techajchiuilis.