1, 2. 1) ¿Toni netetayokolilmej Jiova kimakak Adán? 2) ¿Keyej Jiova kimakak Adán se inamik? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

JIOVA kichijchiuak taltikpak porin kineki “maj ompa nemikan” (Is. 45:18). Adán, taltikpaknenkej akin yekinika kichijchiuak, amo kipiaya tajtakol uan kimakak kampa kualtsin nemiskia: xochital Edén. ¡Adán semi yolpakia keman kiitaya uejueyi koujmej, keman kikakia keniuj motalojtoya miak at oso keman kiitaya keniuj mauiltiayaj tapialmej! Sayoj ke kipolouaya se taman tein motelnekia. Jiova kimatia, uan yejua ika kijtoj: “Amo kuali yetok maj takat kisentoka iselti. Nikchijchiuiliti se itapaleuijkauj, kemej itamajsikayo”. Satepan kichiuak maj Adán tel kochini, kikixtilij se ielchikiujomiyo uan “kichijchiuak se siuat”. ¡Adán semi yolpakik keman ijsak! Yejua ika kijtoj: “Iomiyouan nejua noomiyouan uan inakayo nejua nonakayo. Yejua motokaytis Siuat, porin itech takat kisak” (Gén. 2:18-23).

² Dios kimakak Adán se tel kuali netetayokolil, porin siuat yeskia se tel kuali itapaleuijkauj. Uan no, siuat kipiaskia tatiochiualis kinpias konemej. Tein melauj, Adán “kitokaytij inamik Eva, porin yejua mochiuaskia ininmomaj nochin akin nemiskiaj” (Gén. 3:20, nota). ¡Tel kualtsin netetayokolil Jiova kinmakak Adán uan Eva! Yejuan ueliskiaj kinpiaskiaj konemej akin no amo kipiaskiaj tajtakol. Ijkon, nochi taltikpak mochiuaskia se xochital kampa nemiskiaj taltikpakneminij akin amo kipiaskiaj tajtakol uan kiyekpiaskiaj nochi tein yoltok (Gén. 1:27, 28).

3. 1) ¿Toni monekia kichiuaskej Adán uan Eva uan ijkon Jiova kintatiochiuiskia, sayoj ke toni panok? 2) ¿Toni netajtanilmej tiknankilitij?

 ³ Adán uan Eva monekia kitakamatiskej Jiova uan kiseliskej kemej inintaixyekankauj uan ijkon ueliskiaj kipiaskiaj tatiochiualismej tein yejuatsin kinpialiaya (Gén. 2:15-17). Sayoj ijkon ueliskiaj kichiuaskej tein Dios kiixtalijka maj kichiuaskiaj. Sayoj ke tetayokoltij tikijtoskej ke kitakamatkej Satanás, “kouat ten ne achtopa ipa nentiuits”, uan tajtakojkej iixpan Dios (Apoc. 12:9; Gén. 3:1-6). ¿Keniuj nejon taixnamikilis kinijtakouani siuamej? ¿Toni taman tein motelneki kichiujkej ne uejkauj seki siuamej akin amo keman kikaujkej Dios? ¿Keyej ueli kiniluiaj tokniuan siuamej itech totonaluan ke “tamatij kemej tel miakej tateuianij”? (Sal. 68:11.)

4. Iixpan Jiova, ¿akoni katka itajtakol tein kichiujkej Adán uan Eva?

⁴ Keman Dios kitajtanij Adán keyej kichiujka nejon, yejua motenpaleuij ika nejin tajtolmej tein amo taixejekol: “Siuat akin tinechmakak maj nouan yeto, yejua nechmakak itakilo kouit uan yejua ika nikuaj” (Gén. 3:12). Amo sayoj amo kiselij ke mopolojka, ta kitajtakoltij inamik, uan tein melauj, kitajtakoltij Dios, akin ika netasojtalis kimakaka. Maski omen tajtakojkej, iixpan Jiova nejon katka itajtakol Adán. Yejua ika tatitanil Pablo kijkuiloj ke “itechkakopaka ne achtopa tagat Adán [...] in tajtakol momauak ya tech nochi senmanauak. Uan no tikmatij ke ongak mikilis nochi senmanauak ika por ne tajtakol de Adán” (Rom. 5:12).

5. ¿Toni moyeknextiani keman Dios kikaua maj taltikpakneminij moixyekanakan?

⁵ Satanás kintaneltoktij Adán uan Eva ke amo monekia maj Jiova kinixyekanani. Nejon kichiuak maj kisa nejin netajtanil tein motelneki: ¿akoni kinamiki taixyekanas? Kemej Dios kinekia senkis kinankilis nejon netajtanil, kikauak maj taltikpakneminij moixyekanakan seki xiujmej, porin ijkon monextiskia ke tein yeski tekiuajyot tein Dios amo kiixtalia, amo kualtias. Ijkon kemej panouanij xiujmej, taltikpaktekiuajyomej kichiuanij maj taltikpakneminij kipanokan okachi ouijkayomej. Itech siglo tein tipanokej, momikilijkej itech tataman neteuilismej kemej 100 millones taltikpakneminij, kampa moajsiaj tel miakej takamej, siuamej uan konemej akin amo teyi kichiujkaj. Ika nejin, moyeknextiani ke “amo iaxka taltikpaknenkej akin nejnentok nion kiyekanas itaksalis” (Jer. 10:23). Yejua ika tikseliaj Jiova kemej totaixyekankauj (xikonixtajtolti Proverbios 3:5, 6).

6. ¿Keniuj kinitaj siuamej itech seki altepemej?

⁶ Takamej uan siuamej tel tajyouianij itech nejin taltikpak kampa Satanás taixyekantok (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19). Sayoj ke, siuamej kijyouianij seki taman tein tel okachi amo kuali. Kemej neskayot, noyampa taltikpak 1 itech 3 siuamej, itakauj, inovio oso takat akin iuan nemi kiteuiani oso ika mauiltiani. Uan kansaika okachi kintasojtaj okichpipil, porin kinemiliaj ke ijkuak moskaltiskej tapaleuiskej maj amo poliui inintokay kalyetouanij uan kinitaskej inintatuan uan ininueyitatuan. Itech seki altepemej amo kinekij kinpiaskej siuapipil uan okachi yejuan kinmiktiaj achto ke yoliskej ke okichpipil.

7. ¿Keniuj Jiova kichiuak maj peua ininnemilis Adán uan Eva?

⁷ Dios tel amo kiuelita maj ininka mauiltikan siuamej. Yejuatsin kinpoujkaita uan amo kinchichikotasojta. Maj tikitakan se taman tein kinextia nejon. Keman kichijchiuak Eva amo kichijchiuak maj yeskia itakeual Adán. Eva amo kipiaya tajtakol uan kipiaya miak kualneskayomej tein kichiuaya maj yeskia se tel kuali itamajsikayo Adán. Yejua nejin se taman tein kichiuak maj itamiampa chikuasentika tonal keman tachijchiuak, Dios kiitani “nochi tein kichijchiujka uan, ¡xikita!, tel kuali katka” (Gén. 1:31). Kemaj, nochi tein Jiova kichijchiujka “tel kuali katka”. ¡Tel kuali peuak ininnemilis Adán uan Eva!

8. 1) ¿Keniuj monejnemiltianij tel miakej taltikpakneminij? 2) ¿Akonimej kinpaleuiani Dios ijkon kemej panouanij xiujmej?

⁸ Satepan ke kiixnamikkej Dios ompa Edén, tel miakej taltikpakneminij, takamej uan siuamej, peuak tel amo kuali monejnemiltiaj, uan itech siglo tein tipanokej peuak okachi kichiuaj tein amo kuali kemej amo keman ijkon moitstoya. Biblia achtook kijtoj ke nejon yeskia se taman tein kinextiskia ke tinentokej “itamian tonalmej”. Yekmelauj tinentokej itech “tonalmej ouijkej” (2 Tim. 3:1-5, TNM). Sayoj ke, nochipa moajsinij takamej uan siuamej akin takuaujtamatinij iuan Dios, kitakamatinij itanauatiluan uan kiselianij kemej inintaixyekankauj. Uan Jiova, “akin okachi Ueyi Taixyekankej”, kinpaleuiani (xikonixtajtolti Salmo 71:5).

9. ¿Kanachi taltikpakneminij momakixtijkej itech Tetsaujkakiouit uan keyej?

⁹ Keman itech itonaluan Noé, Dios kinixpoloj ika se tetsaujkakiouit akin kichiujtoyaj tein amo kuali, amo miakej momakixtijkej. Tein melauj, komo iikniuan Noé, takamej uan siuamej, yoltoyajok itech nejon tonalmej, no momikilijkej keman tel kiouik (Gén. 5:30). ¿Akonimej momakixtijkej? Mokaujkej naui takamej uan naui siuamej: Noé, inamik, eyi ikoneuan uan ininnamik. Dios kinmakixtij porin kitakamatkej uan kichiujkej itanejnekilis. Tinochin akin axkan tiyoltokej inintech tiualeuaj nejon chikueyi taltikpakneminij akin kipiakej inepaleuil Jiova (Gén. 7:7; 1 Ped. 3:20).

10. ¿Keyej ininnamik touejkaujtatuan akin amo kikaujkej Dios kipiakej inepaleuil yejuatsin?

¹⁰ Seki xiujmej satepan, ininnamik touejkaujtatuan akin amo kikaujkej Dios, no kipiakej inepaleuil Dios. Nejon amo panoskia komo amo kinpaktiskia nemilis tein kipiakej (Jud. 16). Teouijmaka se kinemilis maj Sara, akin semi kipoujkaitaya inamik, Abrahán, kinextiani ke amo kiuelitaya maj kikauanij kuali nemilis tein kipiayaj Ur uan nemiskej uejka itech takenkalmej. Ta Sara “kitakamatinemik Abraham uan kimouiskailiaya [...] ‘Notekotsin’” (1 Ped. 3:6). No maj itech titanemilikan Rebeca, akin Jiova kimakak Isaac kemej se netetayokolil uan mochiuak se tel kuali inamik. Yejua ika amo tikmoujkaitaj maj Biblia kijto ke Isaac “peuak kitasojta yejua, uan [...] kiajsik yolseuilis porin tayokoxtoya ijkuak momikilij imomaj” (Gén. 24:67). ¡Uan semi techyolpaktia axkan maj touan moajsikan siuamej akin amo kikauaj Dios akin tamatij kemej Sara uan Rebeca!

11. ¿Keniuj kinextijkej yolchikaualis ome siuamej hebreas?

¹¹ Itech xiujmej keman xolal Israel moajsia Egipto kampa kiteltekitiltiayaj, motelmiakilijkej uan faraón tanauatij maj kinmiktiskiaj nochin okichpipil hebreos akin yoliskiaj. Sayoj ke, ome siuamej hebreas, Sifrá uan Puá, akin kinpaleuiayaj siuamej keman yoliaj ininkoneuan, uan akin xa kinixyekanayaj okseki siuamej akin no kichiuayaj nejon, kinextijkej yolchikaualis uan amo kitakamatkej faraón. Kemej kimoujkatokayaj Jiova ika nochi ininyolo, amo kinekkej kinmiktiskej konemej, uan yejuatsin kintatiochiuij keman kichiuak maj kipiaskiaj ininchankauan (Éx. 1:15-21).

12. ¿Toni uelis tikijtoskej ika Débora uan Jael?

¹² Itech tonalmej keman moajsikej tamelauanij itech xolal Israel, se siuat akin kipiak inepaleuil Dios, yejua tanauatijkej Débora. Yejua kiyolchikauak tamelaujkej Barac, uan kinpaleuij israelitas maj amo kintajyouiltianijok akin kinixnamikiaj. Sayoj ke kijtoj ke akin kintaniskia cananeos amo yeskia Barac. Dios kitemaktiskia Sísara, akin kinixyekanaya tateuianij cananeos, “imako se siuat”. Uan ijkon mochiuak, ta se siuat akin monotsaya Jael akin amo katka israelita kimiktij Sísara (Juec. 4:4-9, 17-22).

13. ¿Keniuj Biblia ika tajtoua Abigail?

¹³ Abigail yejua okse tel kuali siuat akin nemik kemej 1,100 xiujmej achto ke Cristo. Yejua kipiaya kuali taixejekolis, sayoj ke itakauj,  Nabal, katka se takat akin amo teyi kualtiaya, amo tapoujkaitaya uan amo tanemiliaya (1 Sam. 25:2, 3, 25). David uan takamej akin iuan yetoyaj kinyekpiakej seki tonalmej itekitikauan Nabal uan iichkauan, sayoj ke ijkuak kitajtanijkej maj kinmakaskia tepitsin takual, yejua “sayoj kintsatsajtsilij” uan amo teyi kinmakak. David tel kualanik uan kiixtalij kimiktis Nabal uan takamej akin nemiaj ichan. Sayoj ke keman Abigail kimatik, kinuikilij David uan takamej akin iuan yetoyaj tein kikuaskiaj uan tein tayiskiaj, uan ijkon kintsakuilij maj amo temiktianij (1 Sam. 25:8-18). Satepan David kiluij: “¡Maj taueyichiual Jiova iDios Israel, akin mitstitanik nejin tonal xinechnamikiki!” (1 Sam. 25:32). Satepan ke Nabal momikilij, David iuan monamiktij Abigail (1 Sam. 25:37-42).

14. 1) ¿Itech toni tekit tapaleuijkej iichpochuan Salum? 2) ¿Keniuj tokniuan siuamej axkan tamatij kemej iichpochuan Salum?

¹⁴ Miakej takamej, siuamej uan konemej, momikilijkej keman babilonios kiixpolojkej Jerusalén uan templo itech xiuit 607 achto itech totonaluan. Tepamit tein kiyoualouaya xolal kiyekchijchiujkej itech xiuit 455, uan Nehemías kiixyekanak nejon tekit. Iichpochuan Salum, akin katka “se taixyekankej itech tajko tal tein pouia Jerusalén”, moajsiaj iniuan akin tapaleuijkej maj moyekchijchiua tepamit (Neh. 3:12). Moyekita ke yejuan ika yolpakilis motemakakej kichiuaskej nejon tekit tein ika kinextijkej ke katkaj yolyemankej. ¡Semi tikintasojkamatiliaj tel miakej tokniuan siuamej, akin itech totonaluan ika yolpakilis tapaleuiaj ika miak taman maj mochijchiua kalmej tein kikui inechikol Dios!

15. ¿Toni ueyi tatiochiualis kimakak Dios ichpoch María?

¹⁵ Itech yekinika siglo, Jiova kintiochiuak seki siuamej kemej amo keman ijkon kichiujtoya. Semej nejon siuamej yejua ichpoch María. Yejua uan José kiixtalijkaj monamiktiskej, sayoj ke achto ke monamiktiskiaj, María mokokoxkatalij ika ichikaualis Dios. ¿Keyej Dios kiixpejpenak maj yejua yeskia imomaj Jesús? Xa porin kipiaya kualneskayomej tein monekia uan ijkon ueliskia kiiskaltis ikonetsin akin amo kipiaskia tajtakol. ¡Se ueyi tatiochiualis maj yeskia imomaj takat akin okachi ueyichiujkej akin nemik nikan taltikpak! (Mat. 1:18-25.)

16. ¿Keniuj Jesús kinitaya siuamej? Xikonijto se neskayot.

¹⁶ Jesús kinnextiliaya teiknelilis siuamej. Kemej neskayot, maj titanemilikan itech siuat akin esmeyaya akin kiuikayaya doce xiujmej ika nejon kokolis. Yejua panotiyaj tatsalan kampa miakej moajsiaj uan iikankopa Jesús kimatokilij itilmaj. Jesús amo kiajuak, ta ika teiknelilis kiluij: “Ika por nojon motakuautamatilis ten tikpia, tejua tipajtik ya. Uan axkan xiyo ya xiyolseutiu, uan ximokaua pajtik ya de ne tajyouilis” (Mar. 5:25-34).

17. ¿Toni mochiuak itech Pentecostés xiuit 33?

¹⁷ Seki siuamej akin katkaj imomachtijkauan Jesús, kiitayaj tein kinpolouaya yejua uan itatitaniluan (Luc. 8:1-3). Uan itech Pentecostés xiuit 33, kemej 120 takamej uan siuamej kiselijkej iespíritu Dios kemej amo keman ijkon mochiujtoya (xikonixtajtolti Hechos 2:1-4). Jiova achtook kijtojka nejon ika nejin tajtolmej: “Niktitanilis noespíritu nochi taman taltikpaknenkej, uan ininokichpipiluan uan ininsiuapipiluan yekmelauj tanojnotsaskej. [...] Uan notekitikauan takamej uan siuamej no nikintitanilis noespíritu itech nejon tonalmej” (Joel 2:28, 29). Ika nejon tein Jiova kichiuak ika ichikaualis, kinextij ke kiixtopeuak xolal Israel akin taixnamikik uan axkan kipaleuiaya “Israel tein iaxka Dios”, kampa pouij takamej uan siuamej (Gál. 3:28; 6:15, 16, TNM). Iniuan tokniuan siuamej akin kiteixmatiltijkej kuali tanauatilmej itech yekinika siglo moajsikej naui iichpochuan tanojnotskej Felipe (Hech. 21:8, 9).

18, 19. 1) ¿Toni tatiochiualis kinmakani Dios takamej uan siuamej? 2) ¿Keniuj akin kijkuiloj Salmo ininka tajtoj siuamej akin kiteixmatiltiaj kuali tanauatilmej?

¹⁸ Kemej itech xiuit 1875, seki takamej uan siuamej peuak kiyolnejnekij kiixmatiskej katiyejua taueyichiualis tein melauak. Yejuan kipeualtijkej tanojnotsalis uan ijkon tapaleuijkej maj axkan mochiujto nejin tein Jesús achtook kijtojka: “Nejin kuali tanauatilmej ika tekiuajyot motetapouis semanauak taltikpak kampa nemij uan ijkon nochin kimatiskej; uan ompa ejkos tamilis” (Mat. 24:14, TNM).

¹⁹ Nejon Momachtianij ika Biblia akin yolmelaujkej uan amo miakej katkaj, motelmiakilianij kemej 8,000,000 itaixpantijkauan Jiova akin moajsij axkan. Uan panoua 11,000,000 iniuan mosentilijkej keman moelnamikik imikilis Jesús itech xiuit 2013. Itech miakej altepemej, okachi miakej siuamej mosentilijkej itech nejon nechikol. Uan no, noyampa taltikpak, panouaya se millón akin kiteixmatiltiaj miak tonalmej iTekiuajyo Dios, uan no siuamej okachi kichiuaj nejon tekit. Kemej tikitaj, Dios no kinmakani siuamej akin amo kikauaj, tatiochiualis maj tapaleuikan maj mochiua nejin tein kijtoj akin kijkuiloj Salmo: “Jiova kijtouani; siuamej akin kitetapouiaj kuali tanauatilmej tamatij kemej tel miakej tateuianij” (Sal. 68:11).

20. ¿Toni uelis tikixtaliskej timomachtiskej?

²⁰ Amo uelis ininka titajtoskej nochi tel miakej siuamej akin amo keman kikaujkej Dios akin ixnesij itech Biblia. Sayoj ke uelis tiktemoskej kampa ininka tajtoua yejuan, itech iTajtol Dios uan itech tamachtilismej tein kisanij itech toamaixuan. Kemej neskayot, maj itech titanemilikan Rut. Semi techpaleuis komo titanemiliaj keniuj yejua amo tekauak (Rut 1:16, 17). Uan no uelis kichikauas totakuaujtamatilis komo tikixtajtoltiaj itech Biblia uan itech amaixmej kampa ika tajtoua ineskayo Ester. Kuali yeskia maj tikixtalikan timomachtiskej nejon itech Youak keman tiTaueyichiuaj kemej Kalyetouanij. Uan komo tinemij toselti, uelis tikitaskej nejon keman tikixtaliaj timomachtiskej.

21. ¿Keniuj kinextianij miakej tokniuan siuamej ke amo kikauaj Jiova keman kipanouanij ouijkayomej?

²¹ Moyekita ke Jiova kintiochiua tokniuan siuamej itech inintanojnotsalis uan kinpaleuia keman kipanouaj ouijkayomej. Kemej neskayot, kinpaleuij maj amo kikauanij keman nazis kintajyouiltiayaj uan keman moajsia tein moixmatik kemej comunismo. Miakej tel tajyouijkej uan hasta kipolojkej ininnemilis porin kitakamatkej Dios (Hech. 5:29). Itech nejin tonalmej, ijkon kemej ne uejkauj, nochin tokniuan takamej uan siuamej kiixpejpenanij Jiova kemej inintekiuaj. Kemej kichiuak iniuan israelitas ne uejkauj, yejuatsin kinmakitskia uan kiniluia: “Amo ximomoujti. Nejua yekmelauj nimitspaleuis” (Is. 41:10-13).

22. ¿Toni tatiochiualismej kiseliskej itekitikauan Jiova akin amo kikauaj?

²² Amo uejkaua, takamej uan siuamej akin amo kikauaj Dios tapaleuiskej maj nejin taltikpak mochiua se xochital uan kinmachtiskej tel miakej akin moajokuiskej katiyejua itanejnekilis Jiova. Hasta keman ejkos nejon tonal, maj tinochin tikpatiuitakan tatiochiualis tein tikpiaj ‘tiksentekitiliskej’ toDios (Sof. 3:9).