Amatajkuilol Apocalipsis kampa ika tajtoua nauin akin youij ipanko caballos uelis amo moajsikamatis oso temojmoujtis, sayoj ke amo onkak keyej ijkon yeski. Ika Biblia uan ika tein mochiujtiualani itech nejin tonalmej, ueli tikmatij toni kiixnextia sejse akin youi ipanko caballo. Uan maski nejin kichiuani maj onka miak kuejmolmej nikan taltikpak, no uelis mitsonualkuilis tein kuali tejuatsin uan mokalyetouanij. ¿Keniuj? Yekinika maj tikitakan tein kiixnextia sejse akin youi ipanko caballo.

Biblia peua kijtoua nejin: “Nikitak ke ualkisak se istak caballo. Uan ne naken ipan motaliaya, yejuatsin ne maaktoya se [...] arco. Uan no kikuatalilijke se kualtsin corona [...] uan kitanito in amokuali taltikpakyetoni, uan kisentoka kachi ok tatantiu” (Apocalipsis [Revelación] 6:2).

¿Akoni youi ipanko istak caballo? Amatajkuilol Apocalipsis kinextia akoni. Seki capítulos taixpan kijtoua ke kitokaytiaj “Tajtoltsin de Dios” (Apocalipsis 19:11-13). Tokayit, “Tajtoltsin”, kiixnextia Jesucristo porin yejua akin tajtoua itenkopa Dios (Juan 1:1, 14). No kitokaytiaj “Tayekanke inpan nochi in oksekin tayekanani” uan moijtoua ke “Yolmelauaktsin porin Yejuatsin kichiuas ijkon keme moyektenkauak ya” (Apocalipsis 19:11, 16). Kemej tikitaj, Jesús kipia tanauatil maj tateui kemej se tekiuaj uan no, kichiua tein melauak uan kuali kitekitiltia tanauatil tein kipia. Sayoj ke moajsij okseki netajtanilmej.

¿Akoni kimaka Jesús nejon tanauatil tein ika youi tataniti? (Apocalipsis 6:2.) Daniel akin kitematiltiaya tein Dios tanauatiaya kiitak ika inepaleuil Dios ke Mesías, akin tamatia kemej “se ikonetsin taltikpaknenkej”, kiseliaya “taixyekanalis uan poujkaitalis uan tekiuajyot”. Nejon tanauatil kimakaya “Akin xiuejya itech Tonalmej”, Jiova Dios * (Daniel 7:13, 14). Ijkon, Dios akin kipia nochi chikaualis kimaka Jesús tanauatil tein ika taixyekanas uan tamelauas. Itech Biblia tapal istak kuali kiixnextia melaujkayot, yejua ika istak caballo kiixnextia neteuilis tein iKonetsin Dios kichiua ika melaujkayot (Apocalipsis 3:4; 7:9, 13, 14).

Sayoj ke, ¿kemanian peujkej motalouaj nauin akin youij ipanko caballos? Akin yekinika peuak motaloua yejua Jesús keman kiselij taixyekanalis (Apocalipsis 6:2). ¿Uan kemanian kiixtalijkej kemej Tekiuaj ompa iluikak? Nejon amo panok ijkuak mokepak iluikak satepan ke momikilij porin Biblia kinextia ke ijkuak peuak mochia (Hebreos 10:12, 13). Jesús kinmelauilij itatojtokakauan keniuj ueliskia kimatiskej ke yejua peujkaya taixyekana ompa iluikak. Kijtoj ke ijkuak peuaskia taixyekanas, okachi motaouijkantaliskia itech taltikpak. Onkaskia neteuilismej, mayan uan kokolismej (Mateo 24:3, 7; Lucas 21:10, 11). Tepitsin satepan keman peuak Yekinika Neteuilis tein Mochiuak itech Nochi Taltikpak itech xiuit 1914, moyeknextij ke ejkokaya nejon tonal uan ke peuak tinemij itech tein Biblia kitokaytia “itamian tonalmej” (2 Timoteo 3:1-5, TNM).

Sayoj ke, ¿keyej okachi motaouijkantaliani nikan taltikpak ijkuak Jesús peuak taixyekana itech xiuit 1914? Porin itech nejon xiuit, Jesús peuak taixyekana ompa iluikak uan amo itech taltikpak. Ompa iluikak mochiuak se neteuilis uan Tekiuaj akin yekin kiixtalijkaj, akin no motokaytia Miguel, amo kikauak maj Satanás uan iamokuali ejekauan moajsikanok iluikak uan kinkixtij (Apocalipsis 12:7-9, 12). Ijkuak, Satanás kiualpantamotkej nikan taltikpak uan hasta axkan kisentoka tel kualantok porin amo miak tonalmej kipiaok. Tein melauj, amo miak tonalmej poliui uan Dios kichiuas tein kiixtalijtok kichiuilis Satanás nikan taltikpak (Mateo 6:10, TNM). Axkan maj tikitakan keniuj oksekin eyin akin youij ipanko caballos kinextiaj ke tinemij itech “itamian tonalmej” tein semi ouijkej. Akin yekinika youi ipanko caballo senkis kiixnextia aksa, sayoj  ke oksekin eyin kiixnextiaj tein mochiujtok semanauak taltikpak tein semi taijtakoua.

“Ualkisak okse caballo ten chichiltik. Uan ne naken ipan mopantalijtoya, [...] kimaktilijke chikaualis para ma kinajchiuilis in taltikpakyetoni ne yolseukanemilis para ma yejuan ma momiktijtinemikan se uan okse yejuan san. Uan [...] kimaktilijke se ueyi machete.” (Apocalipsis 6:4.)

Nejin akin youi ipanko caballo kiixnextia neteuilis. Kemej moita, kichiua maj amo onka yolseuilis semanauak taltikpak. Itech xiuit 1914 nochi altepemej tapaleuijkej itech neteuilis, se taman tein amo keman mochiujtoya. Satepan peuak Ojpatika Neteuilis tein mochiuak itech Nochi Taltikpak, nejin okachi taijtakoj ke yekinika. Moixejekouani ke akin momikilianij itech neteuilismej itech xiuit 1914 uan hasta axkan panoua cien millones. Uan okseki tel miakej millones kinkojkokojkej uan hasta axkan kinijtakoua nejon.

¿Toni monextiani ke uelis mochiuas itech neteuilismej axkan? Tein axkan mokui itech neteuilismej moita ke uelis kichiuas maj tinochin tiixpoliuikan. Nion taltikpaknechikolmej tein kijtouaj ke kitemouaj maj onka yolseuilis, kemej Naciones Unidas, amo uelinij kitsakuilianij caballo chichiltik nion akin youi ipanko.

“Nikitak ke ualkisak okse caballo ten tiltik. Uan ne naken ipan mopantalijtoyaj, [...] maaktoya se balanza [...]. Uan no nikayik se tajtolis ten ualeuak intsalan ne naui okuiltsitsin ten kijtoaya ijkuin: ‘Se kilo de trigo valeros se tonaltaxtauil. Uan eyi kilo de cebada valeros se tonaltaxtauil. [...] Amo xiktekauili ma sayo kiauilokan in aceite uan in vino’.” (Apocalipsis 6:5, 6.)

Akin youi ipanko caballo kiixnextia mayan, nejin kijtosneki ke takual semi tasojti, yejua ika se “kilo de trigo” kikouaskiaj ika se denario, nejon katka tomin tein kitania aksa itech se tonal itech yekinika siglo (Mateo 20:22). Nejon no yeskia ipatiuj “eyi kilo de cebada” se takual tein amo semi kuali kemej trigo. ¿Ueliskia ika nejon moixpanoltiskej uejueyi kalyetouanij? Satepan moijtoua ke monekia amo kiauiloskej aceite uan vino, takual tein ika moixpanoltiayaj akin nemiaj itech nejon tonalmej.

¿Moajsi tein kinextia ke tiltik caballo peuak motaloua itech xiuit 1914 uan ke kisentoka? Itech siglo veinte, kemej 70 millones mayanmikkej. Se taman tein motematiltij kinextia ke noyampa taltikpak kemej 805 millones kipanokej mayan itech xiuit 2012 hasta 2014. Uan no okse taman tein kiajsinij kinextia ke “xijxiujtika okachi miakej momikiliaj ika mayan ke ika nejin eyi kokolismej tein moixmati kemej SIDA, malaria uan tuberculosis”. Maski senkis kitemouanij maj amo akin kipano mayan, akin youi ipanko tiltik caballo kisentoka motaloua.

“¡Xikitakan! se caballo tein apochiktik, uan akin ipanko yaya itokay Mikilis. Uan Miketekoch kitojtokaya. Uan kimakakej tanauatil maj temikti sekopa itech naujkan itech taltikpak ika se ueyi espada uan ika mayan uan ika uejueyi kokolismej uan ika koujtajtapialmej tein moajsij itech taltikpak.” (Revelación 6:8, TNM.)

Naujpatika akin youi ipanko caballo kiixnextia mikilis tein mochiua ika uejueyi kokolismej uan okseki taman. Tepitsin satepan ke panok xiuit 1914, kokolis tein moixmati kemej gripe española kinmiktij tel miakej millones. Moixejekoua ke momaujkej ika nejin kokolis kemej 500 millones.

Nejon kokolis katka sayoj ipeujyan ouijkayomej. Sekin tatemouanij kiixejekouaj ke itech siglo veinte, tel miakej millones momikilijkej ika viruela. Hasta axkan, tel miakej millones achto ke ueuentsintiaskej momikiliaj ika kokolismej kemej: sida, tuberculosis uan malaria maski mochijchiuani pajti.

Kemej tikitaj: tel miakej momikiliaj ika neteuilis, mayan oso ika uejueyi kokolismej. Miketekoch kisentoka kinsentilia tel miakej uan amo mochia maj kinmajkaua.

Nejin ouijkayomej amo uejkaua tamis. Maj tikelnamikikan ke Jesús itech xiuit 1914 “kisato uan kitanito” Satanás uan amo kikauak maj moajsiok iluikak, sayoj ke amo nochi ompa tamik (Apocalipsis 6:2; 12:9, 12). Amo uejkaua, itech neteuilis Armagedón, Jesús kichiuas maj Satanás amo taijtakook nikan taltikpak uan kinixpolos akin kipaleuiaj (Apocalipsis 20:1-3). Jesús amo sayoj kinixpolos oksekin eyin akin youij ipanko caballos, ta kiyektalis nochi tein amo kuali tein kichiuanij. ¿Keniuj kichiuas? Maj tikitakan tein Biblia kijtoua.

Amo onkasok neteuilis, ta yolseuilis. Jiova “kitamia neteuilismej hasta kampa tami taltikpak. Kiposteki arco uan yekmelauj kikojkotona lanza” (Salmo 46:9). Akin yolseujkanemij “yolpakiskej porin kipiaskej ueyi yolseuilis” (Salmo 37:11).

Amo onkasok mayan porin nochin kipiaskej tein kikuaskej. “Onkas tel miak tatet nikan taltikpak; uan ininkuapan tepemej onkas okachi miak.” (Salmo 72:16.)

Amo onkasok kokolismej nion mikilis, nochin paktoskej uan nemiskej nochipaya. Dios “kinelkaualtis de ninchokilisuan de nochi itaneltokakauan. Uan amo aken momikilis ok; uan amo aken mochoktis ok; uan amo aken motekipachos ok; uan amo aken yoltajyouis ok” (Apocalipsis 21:4).

Keman Jesús moajsia nikan taltikpak, kinextij keniuj yeskia nemilis keman yejua taixyekanaskia. Kitemoj maj onka yolseuilis, ika inepaleuil Dios kintamakak tel miakej, kinpajtij akin mokokouayaj uan hasta kinmakak nemilis akin momikilijkajya (Mateo 12:15; 14:19-21; 26:52; Juan 11:43, 44).

Itaixpantijkauan Jiova ika miak pakilis mitsonmachtiskej ika Biblia toni moneki tikonchiuas uan ijkon uelis tikonitas keman akin youij ipanko caballos amo motaloskejok. ¿Tikonuelitaskia tikonmatis okachi?