¿Keniuj kiitaj itaixpantijkauan Jiova tein tamatinij kiajsinij?
Itaixpantijkauan Jiova tikpoujkaitaj tein kichiuanij tamatinij uan tikseliaj tein kiajsinij tein kuali momachtianij uan monextiani ke melauak.
Se diccionario kijtoua ke tajtol ciencia kijtosneki “melauak taixmatilis tein mokixtia itech tein onkak, tein ika moyekana uan kemej chijchiujtok, okachi ika tein kiitaj ke ueli kitekitiltiaj tein kiajsij uan momachtiaj” (Clave. Diccionario de uso del español actual). Maski Biblia amo se amaix tein ika tajtoua tein momachtiaj tamatinij, kijtoua seki taman tein teolinia maj se momachti tein techyoualoua uan maj tikselikan nepaleuil ika tein kiajsinij tamatinij. Maj tikitakan seki neskayomej:
Astronomía: “Ximoixajokuikan iluikak uan xikitakan. ¿Akoni kichijchiuak nejin? Yejua akin kinkixtia kemej yeskiaj tateuianij ika tapoual, nochin kinnotsa ika inintokay” (Isaías 40:26).
Biología: Salomón “Ika tajtouaya koujmej, kemej cedro tein yetok ompa Líbano hasta hisopo tein moskaltia itech tepamit; uan no ika tajtouaya tapialmej, totomej, okuilimej uan amichimej” (1 Reyes 4:33).
Tapajtilis: “Akin amo mokokouaj amo moneki maj kinpajtikan, sayoj ke akin mokokouaj kemaj” (Lucas 5:31, Traducción del Nuevo Mundo).
Meteorología: “¿Tikalakini kampa mosentilia sekti, oso tikitani kampa mosentilia tesiuit [...]? ¿Kani yetok ojti kampa ika [...] ejekat tein ualeua tonalkisayampa uan momoyaua itech taltikpak?” (Job 38:22-24).
Ika toamaixuan titapaleuiaj maj mopoujkaita tein tamatinij kinextianij porin miakpa tikixtiaj tamachtilis tein ika tajtoua tein onkak itech taltikpak uan tein uelinij kichijchiuanij tamatinij. Tiitaixpantijkauan Jiova tikinpaleuiaj tokoneuan maj mochiuakan kuali momachtianij, ijkon uelis okachi kiajsikamatiskej nochi tein onkak itech taltikpak. Tein melauj, moajsij seki itaixpantijkauan Jiova akin tekitij itech seki taman tein mouika ika tein momachtiaj tamatinij kemej bioquímica, matemáticas uan física.
Tein kiajsinij tamatinij amo nochi ueli kichiua
Amo tikitaj maj tamatinij uelikan kinankilikan nochi netajtanilmej tein kipiaj taltikpakneminij. a Xiontanemili itech nejin: akin momachtiaj kemej chijchiujtok taltikpak, uelis techiluiskej toni kipia, uan akin momachtiaj keniuj chijchiujtok tonakayo uelis techiluiskej keniuj tekiti. Sayoj ke ¿toni kichiuak maj taltikpak chijchiujto kemej uelis onkas nemilis? ¿Uan toni kichiua maj tel kuali tekiti tonakayo?
Senkis tikneltokaj ke sayoj Biblia uelis kinankilis nejon netajtanilmej (Salmo 139:13-16; Isaías 45:18). Yejua ika, tikitaj ke se kipias se kuali nemachtil sayoj komo se momachtia tein kiajsinij tamatinij uan no tein kijtoua Biblia.
Kemansa moijtoua ke tein kiajsinij tamatinij uan tein kijtoua Biblia moixnamikij. Sayoj ke, nejin panouani porin kemansa amo kuali moajsikamati tein kijtoua Biblia. Kemej neskayot, Biblia amo kijtoua ke taltikpak mochijchiuak itech chikuasen tonalmej tein sayoj kipia 24 horas (Génesis 1:1; 2:4).
Sayoj ke seki tamachtilismej tein moijtoua ke kiajsinij tamatinij, amo monextiani maj melaujkej uan sekin motelmachtianij tein kintelixmatij, kinixtopeuanij. Kemej neskayot, keman kiitaj tein kinextia tamatilis kemej chijchiujtok tein onkak itech taltikpak, miakej akin motelmachtiaj biología uan química uan okseki taman, kiitanij ke nochi tein yoltok amo iselti moyektalijtiyajki ijkon kemej panokej xiujmej. Tejuan no ijkon titanemiliaj.
a Se akin momachtia física kayot Austria uan kitanik premio Nobel akin motokaytia Erwin Schrödinger kijtoj ke tein kiajsinij tamatinij “kitemaka miak tamachtilis tein uelis motekitiltis, [...] sayoj ke amo tein techyolnotsa oso tein tikyolnejnekij”. Uan no, Albert Einstein kijtoj: “Ika tein tikpanouanij, tikitanij ke totanemilil amo techpaleuia maj ueli tikmelauakan kuejmolmej tein onkak itech nemilis”.