TLAMACHTIL 20
“ITlajtol Jehová okachi omotematiltiaya uan amitlaj okitsakuiliaya”
Pablo uan Apolos okinpaleuijkej oksekimej makimatikan kuali tlajtoli
Omokixti itech Hechos 18:23-19:41
1, 2. (1) ¿Tlen okinpanok Pablo uan akinmej iuan oyayaj ompa Éfeso? (2) ¿Tlen tikitaskej itech nin tlamachtil?
AKINMEJ ochantiayaj Éfeso okatkaj itech ojtli uan opejkej tlakuejsouaj, sekimej otsajtsiayaj, miakej omotlalouayaj uan okachi okualaniayaj. Sekimej san sekan omonechikojkej uan okinkitskijkej ome tlakamej tlen oyayaj iuan Pablo uan okintilantiajkej. Miakej oyayaj kanin miakej otlanemakayaj, oksekimej inuan omololouayaj uan nochtin oyayaj itech se teatro kanin okalakiayaj kanaj 25 mil. Sekimej amo okimatiayaj tlen opanotoka, pero xamo omokuayejyekouayaj itlaj kichiuiliskiaj intemplo uan indiosa Ártemis. Ikinon opejkej chikauak kijtouaj: “¡Maueyitito diosa Ártemis tlen kajki nikan Éfeso!” (Hech. 19:34).
2 Satanás oksepa amo okinekiaya makikakikan kuali tlajtoli ikinon okichi miakej makualanikan. Ye kichiua miak tlamantli para amo mamotetlapoui kuali tlajtoli. Itech nin tlamachtil tikitaskej seki tlamantli tlen okichi Satanás para mamoxexelokan tokniuan tlen okatkaj achto siglo uan ijkon ayakmo tetlapouiskiaj. Pero tikitaskej amo opanok ken ye okinekiaya, Biblia kijtoua: “ITlajtol Jehová okachi omotematiltiaya uan amitlaj okitsakuiliaya” (Hech. 19:20). ¿Tlen okinpaleui tokniuan? Jehová okinpaleui tokniuan matetlapouikan uan axkan noijki techpaleuis pero noijki moneki timochijchikauaskej. Jehová techpaleuia ika iespíritu santo matikchiuakan tlen moneki para uelis tikintlapouiskej oksekimej. Pero achto matikitakan tlen techmachtia tlen okichi Apolos.
“Kuali okixmatiaya iTlajtol toTajtsin Dios” (Hechos 18:24-28)
3, 4. ¿Tlen okitakej Áquila uan Priscila maski Apolos kuali otlamachtiaya uan ken okipaleuijkej?
3 Ijkuak Pablo eyi uelta uejka otetlapouito uan oyaya Éfeso noijki ompa oajsito se judío tlen omotokayotiaya Apolos. Ye oualaya itech altepetl Alejandría tlen poui Egipto. Miakej okixmatiayaj Apolos porque okichiuaya miak tlamantli kuali. “Kuali otlajtouaya uan kuali okixmatiaya iTlajtol toTajtsin Dios”. Noijki “espíritu santo okiyoliniaya makichiua tlen kuali”. Ye okiteititi okipaktiaya tetlapouis uan okatka yolchikauak ijkuak okinmachtito judíos itech sinagoga (Hech. 18:24, 25).
4 Áquila uan Priscila okikakej ijkuak Apolos otlamachti. Xamo okinpakti ijkuak okikakej “kuali otlamachtiaya akin Jesús”. Maski kuali otlamachtiaya Apolos, yejuan okitakej itlaj amo okajsikamatiaya, ye “san okimatiaya Juan oteapolaktiaya”. Áquila uan Priscila amo okimauilijkej Apolos maski okatka ixtlamatki uan kuali otlamachtiaya uan yejuan san okalchiuayaj ika tsotsoli. Ikinon “sekan okiuikakej uan okiyekiluijkej tlen tlamachtia toTajtsin Dios” (Hech. 18:25, 26). ¿Tlen okichi Apolos? Maski ye okatka ixtlamatki uan kuali otlamachtiaya okiteititi okatka yolyamanki.
5, 6. ¿Tlen okipaleui Apolos okachi makitekichiuili Jehová uan ken uelis tikchiuaskej ken ye okichi?
5 Apolos okika makipaleuikan Áquila uan Priscila ikinon ye okachi kuali okitekichiuili Jehová. Satepan, ye oyajki altepetl Acaya uan ompa sapanoua “okinpaleui” tokniuan. Noijki ompa okinyektlapoui judíos tlen amo okineltokayaj Jesús okatka Mesías. Lucas okijkuilo: “Ye okatka yolchikauak uan [...] okiteititiaya amo kuali tlen otlamachtiayaj judíos. Noijki ika iTlajtol toTajtsin Dios okiteititiaya Jesús ye Cristo” (Hech. 18:27, 28). ¡Apolos sapanoua okinpaleui tokniuan! Miakej okineltokakej “iTlajtol toTajtsin Dios” porque ye okintlapoui. ¿Tlen techmachtia tlen okichi Apolos?
6 Akinmej tikchiuaj ken Cristo moneki timochijchikauaskej tiyetoskej tiyolyamankej. Tinochtin tikpiaj miak tlamantli kuali, tikchiuaj seki tlamantli noso tiixtlamatkej. Pero amo uelis tiktekichiuiliskej Jehová tla amo tiyolyamankej. Maski tikmatij tikchiuaskej miak tlamantli noso tikatej tiixtlamatkej, non amo techpaleuis matiyetokan tiyolyamankej. Tla amo timomaluiaj uelis timoueyinekiskej (1 Cor. 4:7; Sant. 4:6). Tikteititiskej tiyolyamankej tla tikinmitaj oksekimej okachi ueyititokej (Filip. 2:3). Noijki amo matikualanikan ijkuak oksekimej techyektlaliaj uan matikinkauilikan matechmachtikan. Amo matimoueyinekikan nion matikijtokan mamochiua san tlen tejuan tiknekij, tla espíritu santo yotechititi tlen moneki tikchiuaskej. Tla tiyolyamankej, Jehová uan Jesús techkauiliskej matitlapaleuikan (Luc. 1:51, 52).
7. ¿Ken okiteititijkej Apolos uan Pablo okatkaj yolyamankej?
7 Tla tiyolyamankej, amo timotlatlaniskej inuan oksekimej. Matimokuayejyekokan ken omochijchika Satanás para ayakmo mamoyekuikakan tokniuan itech achto siglo. Ye pakiskia tla Apolos uan Pablo motlatlaniskiaj para kiteititiskiaj akin okachi oueyititoka itech tlanechikol, porque yejuan kuali otlamachtiayaj. Apolos uan Pablo uelis san niman moueyinekiskiaj. Ijkon tikijtouaj porque ompa Corinto sekimej tokniuan okijtouayaj: “Ne niidiscípulo Pablo” uan oksekimej okijtouaya: “Ne niidiscípulo Apolos”. ¿Okinekiayaj Apolos uan Pablo mamoxexelokan tokniuan? ¡Amo! Porque Pablo okatka yolyamanki uan okijto Apolos kuali otetlapoui. Noijki okiteititi okitlakaitaya porque okilui okachi matlapaleui uan Apolos okichi tlen okilui Pablo (1 Cor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13). ¡Yejuan otechititijkej moneki tiyetoskej tiyolyamankej uan san sekan tiktekichiuiliskej toTajtsin Dios!
“Ye okinpaleuiaya oksekimej makineltokakan iTekiuajkayo toTajtsin Dios” (Hechos 18:23; 19:1-10)
8. ¿Ik kanin oyajki Pablo ijkuak omokopki Éfeso uan tleka ijkon okichi?
8 Pablo okijtojka mokopaskia Éfeso uan ijkon okichi (Hech. 18:20, 21). a Pero matikitakan ik kanin oyajki. Matikilnamikikan Pablo okatka ompa Antioquía tlen poui Siria. Ikinon ye uelis yaskia ik altepetl Seleucia tlen amo uejka okatka, ompa tlejkoskia itech se barco uan san niman ajsiskia Éfeso. Pero ye amo ijkon okichi porque onejnenki uan “opanotia itech tepeyo”. Non kijtosneki xamo Pablo onejnenki kanaj 1,600 kilómetros. ¿Tleka Pablo ik ompa oyajki tla okachi uejka okatka uan okachi sotlauaskia? Ijkon okichi porque ye “okinyolchikajtinenki nochtin discípulos” (Hech. 18:23; 19:1). Tikitaj oui tlen okichi Pablo ijkuak eyi uelta uejka otetlapouito ijkon ken okipanok achto ome uelta, pero ye okimatiaya ipati tlen okichijtoka. Axkan tokniuan tlayekankej itech circuito uan insiua noijki kichiuaj miak tlamantli oui uan kiteititiaj tetlasojtlaj. ¡Tejuan tikintlasojkamatiliaj porque tetlasojtlaj ika nochi inyolo!
9. ¿Tleka sekimej discípulos omonekiaya oksepa moapolaktiskej uan tlen techmachtia tlen okichijkej?
9 Ijkuak Pablo oajsito Éfeso, okinmajsito kanaj 12 idiscípulos Juan Bautista. Yejuan san omoapolaktijkej ijkon ken Juan otlamachti pero ayakmo okatka ipati. Xamo nonmej tlakamej amo okimatiayaj kox uelis kiseliskiaj espíritu santo. Pero Pablo okinyekilui tleka okatka miak ipati mamoapolaktikan ika itoka Jesús. Yejuan okatkaj yolyamankej ijkon ken Apolos ikinon okikauilijkej Pablo makinmachti. Ijkuakon nonmej tlakamej omoapolaktijkej ika itoka Jesús, okiselijkej espíritu santo uan opejkej kinchiuaj seki milagros. ¿Tlen techmachtia tlen okichijkej discípulos? Jehová kinteochiua akinmej kitlakamatij ijkuak itlaj kipatla itech ialtepe (Hech. 19:1-7).
10. (1) ¿Tleka Pablo opejki tlamachtia itech se auditorio? (2) ¿Ken uelis tikchiuaskej ijkon ken okichi Pablo ijkuak titetlapouiaj?
10 Matikitakan tlen opanok satepan. Biblia kijtoua Pablo okatka yolchikauak uan eyi metstli otlamachti itech sinagoga. Maski ye okinmachtiaya “oksekimej makineltokakan iTekiuajkayo toTajtsin Dios”, sekimej amo okinekej kikakiskej uan okixnamikej. Pablo amo okinekiaya motonalpolos inuan akinmej “okinteneuayaj” tlen “opouiayaj itech Ojtli tlen melauak”. Ikinon ye oyajki otlamachtito itech se auditorio (Hech. 19:8, 9). Akinmej okinekiayaj okachi kimatiskej tlen kijtosneki iTekiuajkayo toTajtsin Dios omonekiaya ompa yaskej. Tejuan noijki moneki tikchiuaskej ijkon ken okichi Pablo, tla tikitaj amo kinekij techkakiskej akinmej tikintlapouiaj noso san kinekij touan mokualaniskej, uelis tiaskej oksekan. ¡Matikilnamikikan ok uelis tikinmajsiskej akinmej kinekiskej kikakiskej tlen titlamachtiaj!
11, 12. (1) ¿Ken okiteititi Pablo chikauak otekipano uan okipatlak tlen kichiuaskia para okachi kinpaleuiskia oksekimej? (2) ¿Ken tikteititiaj chikauak titekipanouaj uan timochijchikauaj miakej tikintlapouiskej?
11 Xamo Pablo mojmostla otlamachtiaya itech non auditorio, opeuaya kanaj las 11 kualkan uan otlamiaya kanaj las 4 tiotlak (xikita nota tlen kipia Hechos 19:9 itech Biblia de estudio ika español). Xamo itech nonmej horas sapanoua otonaya ikinon miakej omoseuiayaj uan otlakuayaj. Tla Pablo ome xiuitl nochipa ijkon okichi, non kijtosneki otlamachti kanaj 3 mil horas. b Nikan tikitaj okse tlamantli tlen otlapaleui okachi mamotematilti iTlajtol Jehová. Pablo chikauak otekipano uan okipatlak tlen okichiuaya para okachi uelis kinmachtiskia akinmej ompa ochantiayaj, ¿ken otlapaleui ijkuak ijkon okichi? “Judíos uan griegos tlen ochantiayaj Asia okikakej itlajtol toTeko” (Hech. 19:10). ¡Ijkon Pablo miakej okinmachti iTlajtol toTajtsin Dios!
Timochijchikauaj nochtin tikintlapouiskej
12 Axkan iTlaixpantijkauan Jehová noijki chikauak tekipanouaj uan kipatlaj tlen kichiuaj para okachi kinpaleuiskej oksekimej. Mochijchikauaj para miakej kinmachtiskej maski san kanin yetoskej uan san tlen hora. Yejuan tetlapouiaj itech ojtli, tiankisko uan kanin miakej panouaj. Noijki tetlapouiaj ika teléfono noso ika carta. Pero noijki mochijchikauaj tetlapouiskej tekalijtik ijkuak kimatij okachi kinmajsiskej personas.
“ITlajtol Jehová okachi omotematiltiaya uan amitlaj okitsakuiliaya” maski okatkaj ejekamej (Hechos 19:11-22)
13, 14. (1) ¿Tlen okichi Pablo ika ichikaualis Jehová? (2) ¿Tlen okiyejyekojkej kichiuaskej ikoneuan Esceva uan axkan ken mokuayejyekouaj miakej?
13 Lucas noijki okijto Jehová okikauili Pablo makinchiua “milagros tetlajtlachialtijkej”. Hasta itsotsoluan uan itlakenuan Pablo okintekitiltiayaj para kinpajtiskiaj kokoxkej uan kinkixtiskiaj ejekamej (Hech. 19:11, 12). c Miakej omotlajtlachialtiayaj ijkuak okinkixtiayaj ejekamej pero amo nochtin okinpakti.
14 Sekimej judíos tlen “okinkixtijtinemiayaj ejekamej” okinekiayaj kinchiuaskej milagros tlen Pablo okinchiuaya. Yejuan okiyejyekojkej kinkixtiskej ejekamej ika itoka Jesús uan Pablo. Lucas okijto ijkon okiyejyekojkej kichiuaskej chikome ikoneuan se teopixki tlen omotokayotiaya Esceva. Pero se ejekatl okinmilui: “‘Ne nikixmati Jesús uan nikmati akin Pablo. Pero ¿akinmej namejuan?’. Ijkuakon tlakatl tlen okipiaya ejekatl inpan oyajki uan nochtin okintlanilijtiaj. Okinkojko uan okiskej xipetsikej itech non kali” (Hech. 19:13-16). Ijkon omoteititi Jehová okimakak miak chikaualistli Pablo uan amo okinmakak chikaualistli nonmej tlakamej tlen san otlakajkayauayaj. Ijkon iTlajtol Jehová okachi omotematiltiaya. Axkan noijki sapanoua miakej mokuayejyekouaj san moneki kijtoskej itoka Jesús noso san kijtoskej yejuan cristianos para kiyolpaktiskej toTajtsin Dios. Pero non amo melauak porque Jesús otlamachti san akinmej kichiuaj itlanekilis toTajtsin Dios, uelis yetoskej itech xochitlali (Mat. 7:21-23).
15. ¿Ken uelis tikchiuaskej ijkon ken akinmej ochantiayaj Éfeso?
15 Akinmej ochantiayaj Éfeso okinpaktiaya tetlajchiuiskej, okinmotlaliliayaj seki tlamantli tlen opouiayaj itech naualotl uan okinpiayaj libros kanin okijtouaya ken tetlajchiuiskej. Pero ijkuak ejekatl okinpinati ikoneuan Esceva, miakej opejkej kitlakaitaj toTajtsin Dios, otlaneltokakej uan ayakmo otetlajchiuiayaj. Miakej okinuikakej inlibros uan teixpan okintlatijkej, maski okatkaj sapanoua patio. d Lucas okijto: “ITlajtol Jehová okachi omotematiltiaya uan amitlaj okitsakuiliaya” (Hech. 19:17-20). ¡Ijkon Jehová okitlanili Satanás uan ejekamej! Akinmej okiueyichijkej toTajtsin Dios otechmachtijkej tlen moneki tikchiuaskej. Itech ninmej tonalmej miakej noijki kinpaktia naualotl uan okseki tlamantli. Tla tikitaj tikpiaj itlaj tlen poui itech naualotl, moneki san niman tiktlamotlaskej ijkon ken okichijkej akinmej ochantiayaj Éfeso. Tejuan amitlaj matikchiuakan tlen poui itech naualotl.
“Miakej opejki mokualaniaj” (Hechos 19:23-41)
“Namejuan kuali nankimatij ika nin tekitl tiktlanij miak tomin” (Hechos 19:25).
16, 17. (1) Xikijto tlen okichi Demetrio para makualanikan akinmej ochantiayaj Éfeso. (2) ¿Ken okiteititijkej akinmej ochantiayaj Éfeso okipaleuiayaj inreligión?
16 Axkan matikitakan okse tlamantli tlen kichiua Satanás para oksekimej touan mamokualanikan. Lucas okijto: “Miakej opejki mokualaniaj porque sekimej opouiayaj itech Ojtli tlen melauak”, non kijtosneki oui tlen opanotoka (Hech. 19:23). e Ijkon opanok ijkuak se tlakatl tlen omotokayotiaya Demetrio okinmilui akinmej noijki otekipanouayaj ika plata, tla okinekiayaj ok kitlaniskej tomin ika imágenes omonekiaya ok kinnemakaskiaj. Noijki okinmilui tlen Pablo otlamachtiaya okichiuaya yejuan ayakmo matlanemakakan, porque akinmej okichiuayaj ken Cristo ayakmo okinueyichiuayaj imágenes. Demetrio okimatiaya akinmej ompa ochantiayaj okipatioitayaj inmialtepe, ikinon okinmilui tla yejuan okikakiayaj Pablo, intemplo uan indiosa Ártemis ayakmo ikaj ‘kitlakaitaskia’ (Hech. 19:24-27).
17 Demetrio okichi amo makikakikan Pablo. Ikinon tlakamej tlen otlachijchiuayaj ika plata okualankej uan chikauak opejkej kijtouaj: “¡Maueyitito diosa Ártemis tlen kajki nikan Éfeso!”. Non okichi akinmej ompa ochantiayaj makualanikan ijkon ken otikitakej kanin peua nin tlamachtil. f Pablo omoyolchika uan okinekiaya yas itech auditorio para inuan motlapouiskia, pero discípulos amo okikauilijkej mauia porque uelis itlaj kitoktiskiaj. Se tlakatl tlen omotokayotiaya Alejandro omoketski inmixpan oksekimej porque okinekiaya tlajtos. Ye okatka judío ikinon xamo okinekiaya kijtos tleka judíos amo okatkaj ken akinmej kichiuaj ken Cristo. Pero akinmej ompa okatkaj sapanoua okualantokaj ikinon amo okikakej. Ijkuak yejuan okitakej Alejandro okatka judío, opejkej chikauak kijtouaj kanaj ome hora: “¡Maueyitito diosa Ártemis tlen kajki nikan Éfeso!”. Axkan noijki miakej kipaleuiaj inreligión. Ikinon amo kuali mokuayejyekouaj noso sapanoua kualanij ijkuak tikintlapouiaj (Hech. 19:28-34).
18, 19. (1) ¿Tlen okichi tekiua tlen otlayekanaya Éfeso para kintlakaualtis akinmej ompa omokualanijtokaj? (2) ¿Ken techpaleuiaj sekimej tekiuajkej uan tejuan tlen moneki tikchiuaskej?
18 Satepan tekiua tlen otlayekanaya itech non altepetl okintlakaualtito akinmej okualantokaj. Non tlakatl okatka ixtlamatki uan amo san niman okualaniaya. Ye okijto akinmej okichiuayaj ken Cristo amitlaj kichiuiliskiaj templo nion diosa, noijki okijto Pablo uan akinmej iuan okatkaj amitlaj okichiuilijkej itemplo Ártemis. Saiktlami okijto tla okinekiayaj kiyektlaliskej tlen opanotoka omonekiaya kichiuaskiaj ken okijtouaya tlanauatil. Noijki okinmilnamikti akinmej ompa okatkaj uelis kinkualaniskiaj romanos porque amo kuali tlen okichijtokaj uan san otlakualanijtokaj. Ijkuakon okinmilui san niman mayakan. Non tlakatl san niman okintlakaualti porque kuali omokuayejyeko uan otlapaleui tlen okijto (Hech. 19:35-41).
19 Amo san non tonal se tekiua okinpaleui idiscípulos Jesús, porque achto sekimej tekiuajkej okinpaleuijkej uan satepan oksepa kinpaleuiskiaj tokniuan. Ijkuak Biblia kijtoua apóstol Juan okinextilijkej “tlaltikpak omotlapo uan okitolo aueyatl”, kijtosneki itlamian tonalmej sekimej tekiuajkej kinpaleuiskej amo makintlajyouiltikan akinmej kichiuaj ken Cristo (Apoc. 12:15, 16). Axkan sekimej tekiuajkej kuali mokuayejyekouaj uan amo techikoitaj ikinon techkauiliaj matimonechikokan uan matitetlapouikan. Yejuan noijki techpaleuiaj porque kitaj tikchiuaj tlen kuali. Sekimej tekiuajkej ompa Éfeso okitlakaitayaj Pablo porque okichiuaya tlen kuali uan okipaleuijkej amo makimiktikan (Hech. 19:31). Ijkuak oksekimej kitaj tikchiuaj tlen kuali uan amo titlakajkayauaj, techtlakaitaj uan techpaleuiaj.
20. (1) ¿Tlen tikmachiliaj ijkuak tikmatij itech achto siglo iTlajtol Jehová okachi omotematilti ijkon ken axkan? (2) ¿Tlen moneki tikchiuaskej para okachi mamotematilti iTlajtol Jehová?
20 ¡Sapanoua tiyolpakij porque itech achto siglo ‘iTlajtol Jehová okachi omotematilti uan amitlaj okitsakuili’! Axkan Jehová noijki techpaleuia matitetlapouikan. Tejuan noijki tiknekij titlapaleuiskej para okachi mamotematilti iTlajtol toTajtsin Dios. Ikinon matimochijchikauakan tiyetoskej tiyolyamankej, matitetlapouikan, matikchiuakan tlen technauatia ialtepe Jehová, matikixtopeuakan naualotl uan matimochijchikauakan matitetlakaitakan uan amo matitlakajkayauakan.
a Xikita recuadro “ Éfeso oueyititoka ompa Asia”.
b Pablo noijki okijkuilo achto carta para Corintios ijkuak okatka Éfeso.
c Itsotsoluan Pablo xamo okinmotlaliliaya ixkuak para amo makalaki itonil itech ixtololouan. Ijkuak Biblia kijtoua “itlakenuan” xamo okatkaj tlen Pablo okinmotlaliliaya ijkuak otekipanouaya. Xamo ijkon okichiuaya san kualkan ijkuak okinchijchiuaya kalmej ika tsotsoli (Hech. 20:34, 35).
d Lucas okijto nochtin nonmej libros inpati okatka 50,000 tomin de plata. Tla non tomin de plata okatka denarios, se tlakeuali omonekiaya tekipanos 50,000 tonalmej noso 137 xiuitl para kitlaniskia non tomin.
e Sekimej kineltokaj xamo Pablo okatkaj Éfeso ijkuak okinmijkuilili tokniuan tlen ochantiayaj Corinto ‘ayakmo otlaxikouayaj uan okijtouayaj yiixpoliuiskiaj’ (2 Cor. 1:8). Pero ijkuak ijkon okijkuilo xamo okilnamik okse tonal ijkuak sapanoua otlajyoui. Porque noijki okijkuilo: “Yonikmomakak inuan tekuanimej ompa Éfeso”, xamo kijtosneki okitlajyouiltijkej noso melauak teixpan okimomakak inuan yolkamej (1 Cor. 15:32). Non ome tlamantli tlen yotikijtojkej, xamo ijkon okipanok Pablo.
f Akinmej ochantiayaj Éfeso sapanoua okintlakaitayaj akinmej otlachijchiuayaj ika plata. Kanaj 100 xiuitl satepan sekimej tlen opanchiuayaj noijki okichijkej miakej mamokualanikan ompa Éfeso.
