Onineski 1927 itech altepetsintli tlen kajki ik Chicago ompa Illinois, Estados Unidos. Nikinpia naui nokniuan uan achto oneskej Jetha, Don, satepan ne, saiktlami oneskej Karl uan Joy. Tinochtin otiknekiayaj tiktekichiuiliskej Jehová ika nochi toyolo. 1943 nokni Jetha omomachtito tlamachtil ome ompa Galaad. Satepan 1944 nokni Don okiluijkej matlapaleuiti Betel tlen okatka ompa Brooklyn Nueva York. 1947 nokni Karl noijki ompa otlapaleuito uan 1951 Joy noijki okiluijkej ompa matlapaleuiti. Sapanoua onechpaleui tlen okichijkej nokniuan uan nopapanuan.

Nopapanuan nochipa okitlajtoltiayaj Biblia uan okitlasojtlayaj toTajtsin Dios ikinon otechpaleuijkej noijki ijkon matiktlasojtlakan. Pero satepan nopapa ayakmo okinekiaya kimatis tlen otlamachtiayaj religiones porque oyajki otlapaleuito ijkuak omochi Primera Guerra Mundial ompa Europa. Nomama sapanoua okitlasojkamatiliaya toTajtsin Dios porque nopapa amitlaj okipanok ijkuak otlapaleuito guerra. Ikinon okilui: “Karl, matimonechikotij teopan ijkon ken achto otikchiuayaj”. Nopapa okilui: “Mouan nias pero amo nikalakis”. Nomama okitlajtlani tleka amo okinekiaya kalakis uan ye okijto ijkuak oyajki guerra okinmitak teopixkej okinteochiuayaj soldados uan inteposuan. Teopixkej okinteochiuayaj soldados tlen kimomakaskiaj maski san se religión okipiayaj. Ikinon omotlajtlaniaya tlen soldados okinpaleuiaya toTajtsin Dios.

Satepan ijkuak nomama oyajki teopan, ome iTlaixpantijkauan Jehová oajsitoj tokalijtik. Okinmititijkej ome amochmej nopapa tlen omotokayotiayaj Luz uan okiyekijtouayaj amochtli Apocalipsis. Nopapa okinpakti nonmej amochmej uan okinseli. Nomama noijki opejki kintlajtoltia amochmej. Se tonal nomama okitak itech periódico otlamachtiayaj ika nonmej amochmej uan oyajki otlatemoto. Ijkuak ompa oajsito, okiseli se siuatl tlen yokipiaya miak xiuitl. Nomama okititi se amochtli tlen okiuikaya uan okitlajtlani kox ompa otlamachtiayaj. Ye okilui ompa momachtiaj uan okilui mapano. Okse semana otechuikak ne uan nokniuan iuan matimonechikotij uan opejki nochipa ijkon tikchiuaj.

Se tonal ijkuak otimonechikotoj, tokni tlen okiyekantoka nechikol onechilui maniktlajtolti Salmo 144:15 kanin kijtoua pakij akinmej kitekichiuiliaj Jehová. Sapanoua onechpakti non texto. Noijki  onechpakti tlen kijtoua 1 Timoteo 1:11 kanin kijtoua “toTajtsin Dios” paki uan Efesios 5:1 kanin kijtoua matikchiuakan ijkon “ken toTajtsin Dios kichiua”. Onikajsikamatki omonekiaya nipakis ijkuak niktekichiuilis toTajtsin Dios uan omonekiaya niktlasojkamatilis porque nechkauiliskia ijkon manikchiua. Non ome tlamantli sapanoua yonechpaleui maniktekichiuili Jehová.

Se tlanechikol okatka ompa Chicago kanaj 32 kilómetros ik kanin otichantiayaj. Pero ompa otimonechikouayaj maski okatka uejka uan ijkon opejki okachi nimomachtia tlen kijtoua Biblia. Nikilnamiki se tonal ijkuak nokni Jetha otlanankili. Ijkuak onikkak tlen okijto: “Onikijto tleka amo onikajkokuik noma porque ne noijki onikmatiaya tlen otlanankili”. Ikinon opejki nimomachtia uan opejki nitlanankilia. Non onechpaleui okachi manitlaneltoka ijkon ken nokniuan otlaneltokayaj uan 1941 onimoapolakti.

Nikilnamiki se ueyi nechikol tlen omochi 1942 ompa Cleveland tlen kajki Ohio. Ne uan nofamilia otimokajkej itech seki kaltsitsintin tlen okinchijchijkej tokniuan ik kanin omochi non ueyi nechikol. Miakej familias ompa omokajkej. Noijki miakej tokniuan tlen chantij itech kanaj 50 altepemej ompa Estados Unidos okikakej non ueyi nechikol ika inteléfono. Ijkuakon ok opanotoka Segunda Guerra Mundial uan opejki okachi kintlajyouiltiaj tokniuan. Ikinon tokniuan okinketsaltiayaj incarros ik kanin otikatkaj uan okintlaliayaj matlachixtokan ik kanin ikaj uelis ualaskia. Tokniuan omotlapouijkej uan okijtojkej sejse youak tlamaluiskiaj. Ikinon itech sejse carro omokauaya se tokni. Tla ikaj ompa ajsiskia kixotlaltiskiaj iluces carros uan kichiuaskiaj mamokaki ibocina. Ijkon oksekimej tokniuan san niman kinpaleuiskiaj. Ne onimokuayejyeko: “Kuali moyektlaliaj tokniuan tlen pouij itech ialtepe Jehová”. Kuali onimomachili porque amitlaj opanok ikinon kuali onikochki.

Opanok seki xiuitl uan onimokuayejyeko nomama amo omomojti nion omotekipacho ijkuak otikatkaj itech non ueyi nechikol. Porque okineltokaya Jehová kimaluiskia uan noijki ialtepe. Nochipa nikilnamiki tlen okichi.

Nomama opejki tlapaleuia ken precursora regular ijkuak yimochiuaskia non ueyi nechikol. Ikinon kuali okikak tlen otechmachtijkej ijkuak okijtojkej ken uelis okachi titlapaleuiskej. Ijkuak otimokopkej tokalijtik ye okijto: “Nechpaktiskia ok nitlapaleuis ken precursora. Pero ¿ken nitlapaleuis uan nikchiuas nochi tlen moneki tokalijtik?”. Otechtlajtlani kox uelis tikpaleuiskiaj uan otikiluijkej ijkon tikchiuaskiaj. Ikinon otechilui kualkan matikinchipauakan se noso ome cuartos. Ijkuak otiayaj timomachtitiuij, ye okitaya kox kuali omoka tokalijtik uan satepan oyaya tetlapouiti. Nochipa otechmalui maski okipiaya miak tekitl. Ijkuak otimokopayaj tokalijtik, ye nochipa touan okatka ijkuak otitlakuayaj. Otechpaleui matikpatioitakan otlapaleuiaya ken precursora porque ualeua iuan otiayaj titetlapouitiuij ijkuak otikisayaj escuela.

Ijkuak onikpiaya 16 xiuitl opejki nitlapaleuia ken precursor. Nopapa okinekiaya kimatis ken onitetlapouiaya maski ayamo omochiuaya iTlaixpantijka  Jehová. Se youak onikilui amikaj okinekiaya manikmachti maski onimochijchikauaya niktemos akin nikmachtis. Amitlaj okijtouaya uan satepan oniktlajtlani: “¿Mitspaktiskia manimitsmachti?”. Tepitsin omokuayejyeko uan okijto uelis nikmachtiskia. Sapanoua nikpatioita tlen opanok porque ijkon opejki nikmachtia.

Otimomachtijkej amochtli tlen omotokayotiaya “La verdad os hará libres”. Ijkuak onikmachtiaya nopapa, onikitak omonekiaya okachi nimomachtis uan ijkon kuali nitlamachtiskia. Se youak ijkuak okitlajtolti se párrafo, onechilui: “Ijkon kijtoua amochtli. Pero te ¿ken tikmati kox melauak tlen kijtoua nin amochtli?”. Amo onikmatki tlen nikijtos ikinon onikilui: “Axkan amo nikmati pero nimitsiluis ijkuak oksepa timomachtiskej”. Ijkon onikchi porque onikintemo seki versículos tlen onechpaleuijkej maniknankili tlen onechtlajtlani. Ijkuak ijkon opanok opejki nitlatemoua uan non onechpaleui kuali manikmachti. Non onechpaleui okachi manitlaneltoka uan noijki nopapa okipaleui. Ye opejki kichiua tlen omomachtiaya uan 1952 omoapolakti.

Onikpiaya 17 xiuitl ijkuak oksekan onichantito. Ijkuakon nokni Jetha a opejki tlapaleuia ken misionera uan nokni Don okiluijkej matlapaleuiti Betel. Sapanoua okinpaktiaya okachi tlapaleuiskej uan oniknekiaya noijki ijkon nikchiuas. Ikinon onikintitlanki amamej para nitlapaleuis Betel uan para nimomachtiti Galaad uan onikkauili Jehová manechyekana. ¿Tlen opanok? 1946 onechyolejkej manitlapaleuiti Betel.

Yimiak xiuitl yonitlapaleui Betel uan yonikchi miak tlamantli. Ikinon yonimomachti nikchiuas miak tlamantli. Yonitlapaleui kanin kinchiuaj amochmej uan contabilidad. Noijki onechmachtijkej ken nikkouas tlen omonekiaya ompa Betel uan ken niktitlanis seki tlamantli kanin omonekiaya. Yikipia 75 xiuitl nitlapaleuia Betel uan okachi nechpaktia tlen kualkan timomachtiaj noso okseki tlamachtil tlen ompa tikkakij.

1947 nokni Karl tlen okatka xokoyotl oajsito Betel uan ye noijki onechmachti miak tlamantli. Ye kuali omomachtiaya Biblia uan kuali otlamachtiaya. Se tonal onimoyektlalijtoka para nitlamachtis itech se nechikol uan onikilui manechpaleui. Onikilui yonitlatemo miak pero onikitaya oui nikyektlalis tlen nitlamachtis. Ye onechilui tlen uelis nikchiuas ijkuak onechtlajtlani: “Joel ¿tlen tikneki titlamachtis?”. San niman onikajsikamatki omonekiaya nikijtos san tlen moneki. Nochipa nikilnamiki tlen onechilui nokni.

Okachi tipakij titlapaleuiskej Betel tla okachi titetlapouiaj. Tla ijkon tikchiuaj uelis techpanos itlaj tlen techyolchikauas. Nikilnamiki tlen otechpanok se tiotlak ijkuak otitetlapouitoj ompa Bronx tlen kajki Nueva York. Ijkuak otipejkej, otikitatoj se siuatl  tlen opejki kinselia revistas Akin Tetlapouijtok uan ¡Ma titlachixtokan! Opejki tikiluiaj: “Nin youak titlamachtijtokej itlaj tlen teyolchikaua uan kisa itech Biblia”. Ye okijto: “Xipanokan tla nantlamachtiaj tlen kijtoua Biblia”. Otiktlajtoltijkej uan iuan otimomachtijkej seki textos tlen kijtouaj tlen kichiuas iTekiuajkayo toTajtsin Dios uan ken tichantiskej itech xochitlali. Otikitakej okipakti tlen otikmachtijkej porque chikometika ijkuak otikitatoj noijki ompa okatkaj sekimej iyolikniuan tlen okinyole matlakakitij. Satepan non siuatl uan inamik omochijkej iTlaixpantijkauan Jehová.

Oniknekiaya nimonamiktis pero opanok majtlaktli xiuitl onikixmatki ichpochtli tlen iuan nimonamiktiskia. ¿Tlen onechpaleui kuali manikpejpena akin iuan nimonamiktiskia? Onikilui Jehová manechpaleui uan noijki onimotlajtlani tlen nikchiuaskia ijkuak nimonamiktiskia.

1953 ijkuak otlanki ueyi nechikol tlen omochi ompa Estadio de los Yankees, onikixmatki se tokni itoka Mary Aniol. Ye uan nokni Jetha san sekan omomachtitoj Galaad uan ijkuakon san sekan otlapaleuiayaj. Mary sapanoua opakiaya ijkuak onechiluiaya ken otetlapouiaya ompa Caribe uan miakej okinmachtiaya. Ijkuak okachi otimoixmatkej, otikitakej otiknekiayaj okachi tiktekichiuiliskej toTajtsin Dios. Opejki okachi timotlasojtlaj uan otimonamiktijkej abril 1955. Jehová onechteochi porque onikixmatki Mary uan sapanoua onechpaleui tlen okichiuaya. Sapanoua opakiaya ijkuak okitekichiuiliaya Jehová maski san tlen tekitl okimakayaj. Okipaktiaya tekipanos, okitekipachouaya tlen okinpanouaya oksekimej uan okachi okipatioitaya kitekichiuilis Jehová (Mat. 6:33). Ne uan nosiua otitlapaleuijkej eyi xiuitl itech circuito uan 1958 otechiluijkej matitlapaleuitij Betel.

Mary onechmachti miak tlamantli. Ijkuak otimonamiktijkej opejki san sekan tiktlajtoltiaj Biblia uan mojmostla otikintlajtoltiayaj kanaj 15 versículos. Satepan otimotlapouiayaj tlen otechmachti nonmej versículos uan otikitayaj ken tikchiuaskiaj tlen otimomachtiayaj. Mary miak uelta onechiluiaya tlen omomachti Galaad uan tlen omomachti ijkuak otlapaleuiaya ken misionera. Non onechpaleui okachi maniyeto niixtlamatki, okachi kuali manitlamachti uan manikmati ken nikinyolchikauas tokniuan (Prov. 25:11).

2013 oixpoliuik notlasojtsin Mary. Nikneki oksepa nikitas itech xochitlali. Pero axkan nikneki okachi nikixmatis Jehová uan nikneltokas ika nochi noyolo (Prov. 3:​5, 6). Sapanoua nechyolchikaua uan nipaki ijkuak nimokuayejyekoua nochi tlen tikchiuaskej itech xochitlali akinmej tipouij itech ialtepe Jehová. Ijkuakon Jehová techmachtis okseki tlamantli uan okachi tikixmatiskej. Amo keman uelis niktlasojkamatilis Jehová nochi tlen yonechmachti uan nochi tlen nopatka yokichi.