Ayakmo okachi onimokuayejyeko uan onimochi precursor. Ijkon opejki okachi niktekichiuilia Jehová uan ye onechteochi (Efes. 3:20). Ma namechtlapoui tlen onechpanok.

Onineski 1939 ompa Berlín itech altepetl Alemania ijkuak opejki Segunda Guerra Mundial. Itech 1945 ijkuak yitlamiskia Guerra, ompa Berlín sapanoa otlajyouijkej porque opejki kintlamochiliaj bombas. Seki bombas ouetskej ik kanin otichantiayaj. Pero ne uan nokalchanejkauan oksekan otimopaleuitoj. Otiajkej itech altepetsintli Erfurt kanin oneski nonantsin uan ompa kuali tiyetoskiaj.

Nonantsin okinekiaya kimatis tlen kineki toTajtsin Dios. Okintlajtolti amochmej tlen okinmijkuilojkej ixtlamatkej uan otlatemo itech miakej religiones pero amitlaj okipakti. Kanaj itech 1948 ome iTlaixpantijkauan Jehová otechtlajpalotoj. Nonantsin okinpanolti tokalijtik uan okintlajtlani miak tlamantli. Ipan kanaj se hora nonantsin otechilui: “Yonikajsik tlen kineki toTajtsin Dios”. Satepan opejki timonechikoaj ompa Erfurt, ne, nonantsin uan nokni.

Itech 1950 otimokopkej Berlín uan opejki timonechikoaj itech se tlanechikol itoka Berlín-Kreuzberg. Satepan oksekan otichantitoj uan otimonechikojkej itech se tlanechikol itoka Berlín-Tempelhof. Satepan nonantsin omoapolakti pero ne amo onikmatiaya tlen nikchiuas. ¿Tleka?

Onikitaya oui okachi niktekichiuilis Jehová porque amo okachi onitlajtoaya. Ome xiuitl onia iuan tokniuan ijkuak otetlapouiayaj pero ne amikaj oniktlapouiaya. Pero onimoyolchika ijkuak onimotlapoui iuan tokniuan tlen okatkaj yolchikauakej uan amo okikajkej Jehová maski otlajyouijkej. Sekimej okinuikakej kanin nazis otetsakuayaj uan oksekimej okintsakuatoj Alemania oriental. Ompa Alemania oriental  amo okinkauiliayaj ma kinpiakan amatlajkuilolmej pero sekimej tokniuan ichtaka okinuikayaj. Sapanoa onechyolchika tlen okichijkej. Onimokuayejyeko tla yejuan ijkon okichijkej porque okitlasojtlayaj Jehová uan tokniuan, omonekiaya nimochijchikauas okachi nitlajtos.

Itech 1955 onitlapaleui ijkuak okachi otitetlapouijkej tokniuan uan non onechpaleui okachi ma nitlajto. Itech Informador, * tokni Nathan Knorr okijto ijkuakon okachi otetlapouijkej itekipanojkauan toTajtsin Dios. Okijto tla nochtin titetlapouiskiaj, “nin metstli okachi motetlapouis itech nochi tlaltikpak”. Melauak ijkon opanok. Satepan onimotemakak ixpan Jehová uan itech 1956 ne, notajtsin uan nokni otimoapolaktijkej. Satepan omonekiaya nikpejpenas itlaj miak ipati.

Uejkika onimokuayejyeko omonekiaya nimochiuas precursor pero nochipa onikijtoaya satepan nimochiuaskia. Achto onimomachti ompa Berlín porque oniknekiaya nikmatis ken nitlanemakas uan noijki nitlakouas itech okseki altepemej. Satepan onikijto nitekipanos uan ijkon okachi nikmatiskia ken nikchiuas noteki. Itech 1961 onikseli se tekitl kanin oajsiayaj sapanoa miakej barcos ompa Hamburgo tlen poui Alemania. Ijkuak okachi kuali onikchiuaya noteki, onikijtoaya satepan niktekichiuiliskia Jehová. ¿Tlen nikchiuaskia?

Niktlasojkamatilia Jehová onikinmixmatki sekimej tokniuan tlen onechpaleuijkej ma nikilnamikto okachi miak ipati ma niktekichiuili. Onechpaleui tlen okichijkej noyolikniuan porque noijki omochijkej precursores. Tokni Erich Mundt tlen okatka kanin otetsakuayaj nazis onechilui ma nitlaneltoka itech Jehová. Ye onechilui amo otlaxikojkej akinmej ayakmo otlaneltokakej itech Jehová. Pero akinmej okatkaj yolmelajkej, satepan sapanoa otlapaleuijkej itech ialtepe Jehová.

Noijki tokni Martin Poetzinger ye opouik itech Cuerpo Gobernante. Nochipa okinyolchikauaya tokniuan uan okinmiluiaya: “Sapanoa ipati ma tiyetokan tiyolchikauakej”. Ijkuak onimokuayejyeko tlen okijto onikka noteki uan onimochi precursor itech 1963. Non tlen okachi kuali onikchi. Opanok ome metstli onechyolejkej ma nitekiti ken precursor especial ijkuak yikin niktemoskia tekitl. Opanok seki xiuitl onechiluijkej ma nio tlamachtil 44 kanin Tlamachtiaj ika Biblia ompa Patterson. Jehová sapanoa onechteochi.

Tokni Nathan Knorr uan Lyman Swingle sapanoa onechpaleuijkej porque ijkuak otechmachtijkej otechiluijkej amo san niman ma timosotlauakan maski san kanin techtitlaniskej ma tiktekichiuilitij Jehová. Otechiluijkej ma timochijchikauakan ma timokauakan kanin techtitlaniskej maski titlajyouiskej. Tokni Nathan Knorr otechilui: “¿Tlen okachi nankitaskej? ¿Nankitaskej kox tlasokitla, kox moyotlaj noso tlatlasojti? ¿Noso nankitaskej kuajyo, xochitl uan ken yolpakij oksekimej? Ximochijchikauakan nochtin xikintlasojtlakan”. Se tonal tokni Swingle omochijchika amo chokas ijkuak otechilui tleka sekimej tokniuan san niman mosotlauaj. Achto omoyolseui uan satepan oksepa otechtlapoui. Oajsik itech noyolo ken omomachiliaya tokni uan onikijto amo keman nikkauas Cristo nion ikniuan (Mat. 25:40).

Ijkuak otechiluijkej kanin titetlapouitiuij, sekimej betelitas otechtlajtlanijkej kanin tiaskiaj. Miakej otechyolchikajkej. Pero ijkuak onikinmilui niaskia República del Congo (tlen axkan moixmati ken República Democrática del Congo) san onechiluijkej: “Jehová ma mitspaleui”. Ijkuakon miakej okimatiayaj ompa okatka guerra, omomiktiayaj uan sekimej otetlajyouiltiayaj. Pero onikilnamiktoka tlen otechmachtijkej. Septiembre 1967 otlanki otimomachtijkej. Ne, tokni Heinrich  Dehnbostel uan Claude Lindsay otiajkej altepetl Kinsasa.

Ijkuak otiajsitoj Kinsasa eyi metstli otimomachtijkej francés. Satepan otiajkej Lubumbashi tlen achto omotokayotiaya Elisabethville ompa kanin monamiki iuan altepetl Zambia. Otichantitoj itech se kali kanin ochantiayaj misioneros.

Itech altepetl Lubumbashi amo keman ikaj ompa otetlapouiaya. Ik non, otiyolpakej ijkuak ompa otechtitlankej. San niman opejki miakej tikinmachtiaj. Otikintlapouiayaj tekiuajkej uan policías. Miakej okipatioitayaj iTlajtol toTajtsin Dios uan noijki ijkuak otitetlapouiayaj. Miakej otlajtoayaj suajili, ik non, ne uan Claude Lindsay otimomachtijkej non tlajtoli. Satepan otechtitlankej itech se tlanechikol kanin tlajtoaj suajili.

Otechpanok miak tlamantli kualtsin maski ualeua otikpixkej ouijkayotl. Miak uelta soldados otechteluijkej ijkuak otlauanayaj uan noijki ijkuak policías okualaniayaj. Se tonal, policías oajsitoj ijkuak otikpixkej se nechikol ompa kanin otichantiayaj uan otechuikakej inmixpan tekiuajkej. Otechiluijkej ma timotlalikan uan yoak kanaj las diez otechkajkajkej.

Itech 1969 onechiluijkej ma niyeto tlayekanki itech circuito. Ijkuakon onikmatki ken okatka África. Uejka oninejnemiaya, okatka sapanoa xijyo uan tlasokitla. Kanin onimokalotiaya,  itlampa notlapech okochiaya se siuakaxtil iuan ipiluan. Amo nikilkauas ken otlakuikaya ijkuak otlanestiualaya. Pero noijki nikilnamiki ijkuak otimoskoayaj iuan tokniuan uan ompa otimotlapouiayaj itech Biblia.

Otikpiayaj ouijkayotl porque miakej okijtoayaj okatkaj iTlaixpantijkauan Jehová pero opouiayaj itech se nechikol itoka Kitawala. * Miakej otlayekanayaj itech tlanechikolmej. Pero amo okinkajkayajkej tokniuan yolmelajkej (Jud. 12). Jehová okinkixti itech tlanechikol nonmej tlakamej uan miakej opejki momachtiaj Biblia.

Itech 1971 onechtitlankej ma nitlapaleuiti Betel tlen kajki Kinsasa. Ompa onikchi miak tlamantli. Onitekipano kanin kinseliaj cartas, kanin okintitlaniayaj amatlajkuilolmej uan kanin moyekana tetlapouilistli. Ompa Betel onikitak ken titetlapouiskej itech se altepetl kanin amo onka tomin. Ualeua cartas amo totoka okinseliayaj tokniuan tlen tlayekanaj porque aviones tlen okinuikayaj ouejkauayaj. Okinuikayaj itech avión uan satepan okinuikayaj itech barcas. Pero nonmej barcas omotsikoayaj ijtik atl porque omomiaktiliaya se xochitl. Pero non amo otechtsakuili.

Onechtlajtlachialtijkej tokniuan porque okimatiayaj ken kinchiuaskej uejueyij nechikolmej maski amo okipiayaj tomin. Okinchiuayaj plataformas, otlatsakuayaj ika se sakatl tlen sapanoa uejueyij omoskaltiaya. Noijki non sakatl okilpiayaj uan ipan omotlaliayaj. Ika bambú okinchijchiuayaj kalmej uan ika junco okinkuatsakuayaj uan noijki ika non okinchijchiuayaj mesas. Amo okipiayaj clavos, ik non, otlatsikoayaj ika kuajtsitsintin. Onechtlajtlachialtiaya tlen okichiuayaj tokniuan porque otlaxikoayaj uan oyolpakiayaj. Sapanoa onikintlasojtlak uan nochipa onikinmilnamikiaya ijkuak oksekan onechtitlankej.

Itech 1974 onechtitlankej Betel tlen kajki Nairobi ompa Kenia. Okatka miak tekitl porque tokniuan tlen okatkaj Betel okitayaj ken otetlapouiayaj tokniuan itech majtlaktli altepemej tlen ik ompa okatkaj. Itech seki altepemej amo otechkauiliayaj ma tikchiuakan seki tlamantli. Ualeua onechtitlaniayaj ma nikintlajpaloti tokniuan itech nonmej altepemej pero okachi onechtitlaniayaj Etiopía. Ompa tokniuan okintlajyouiltiayaj pero otlaxikoayaj. Sekimej okintsakej uan oksekimej okinmiktijkej. Pero amo keman okikajkej Jehová porque kuali iuan omouikayaj uan noijki omotlasojtlayaj.

Itech 1980 itlaj kualtsin onechpanok. Onimonamikti iuan Gail Matheson tlen ochantiaya Canadá. San sekan otimomachtitoj Galaad uan satepan otikinmotitlaniliayaj cartas. Ye okititlankej ken misionera ompa Bolivia. Opanok doce xiuitl uan oksepa otimotakej ompa Nueva York. Amo ouejka uan otimonamiktijkej ompa Kenia. Niktlasojkamatilia Gail porque nochipa mokuayejyekoa ken Jehová kineki uan yolpaki ika tlen kipia. Nochipa nechpaleuia uan nikpatioita nouan kajki.

Itech 1986 opejki nitlapaleuia ken tlayekanki itech circuito uan noijki onitlayekanaya Betel. Ne iuan Gail otikintlajpaloayaj tokniuan tlen okatkaj itech miakej altepemej tlen okinyekanaya Betel ompa Kenia.

Itech 1992 nikilnamiki ken okiyektlalijkej se ueyi nechikol ompa Asmara tlen poui Eritrea. Ijkuakon otechkauiliayaj ma titetlapouikan uan ma timonechikokan. Pero san otikajsikej se ueyi kali tlen amo kualtsin okatka. Pero ijkuak otimonechikojkej onikitak tokniuan kualtsin okiyektlalijkej. Okiuikakej miak tsotsoli uan ika okitsakej kanin amo kualtsin omotaya. Tinochtin otechpakti uan otimonechikojkej 1,279.

 San kanin otimokalotiayaj ijkuak otikintlajpaloayaj tokniuan itech tlanechikolmej. Ualeua oui otikitayaj porque otimokalotiayaj itech se kali tlen ochijchitoka ika lámina. Ompa ochantiayaj akinmej otekipanoayaj uan baño uejka okatka kanaj 100 metros. Noijki ualeua otimokalotiayaj itech se kali kuajkualtsin itempa ueyi atl. Pero maski san kanin otiktekichiuiliayaj Jehová, okachi tikilnamikij ijkuak otitetlapouiayaj iuan nochtin tokniuan. Pero otikinmilnamikiayaj ijkuak oksekan otechtitlankej.

Kanaj itech 1987 uan 1992, tekiuajkej otechkauilijkej ma titetlapouikan uan ma timonechikokan itech miakej altepemej tlen okinyekanaya Betel tlen kajki Kenia. Ik non, okintlalijkej seki oficinas itech nonmej altepemej tlen okinyekanaya Betel. Itech 1993 otechtitlankej itech se oficina tlen kajki Adís Abeba ompa Etiopía. Itech non altepetl miak xiuitl tekiuajkej amo okimatiayaj tlen otikchiuayaj pero satepan otechkauilijkej ma titetlapouikan uan ma timonechikokan.

Jehová kichiua miakej ma kikakikan iTlajtol ompa Etiopía. Miakej tokniuan yomochijkej precursores uan itech 2012 opejki momiaktiliaj. Sejse xiuitl kanaj 20% tokniuan tetlapouiaj ken precursores regulares. Noijki tlamachtilmej para akinmej kichiuaj ken Cristo yokinpaleui miakej tokniuan uan yokinchijchijkej kanaj ciento veinte kalmej kanin timonechikoaj. Itech 2004 nochtin betelitas okinuikakej itech okse yankuik Betel. Ompa noijki kajki se kali kanin mochiuaj uejueyij nechikolmej uan miakej tokniuan ompa monechikoaj.

Ijkuak otikatkaj Etiopía otikinpiayaj miakej toyolikniuan. Sapanoa tikintlasojtlaj porque kualtsin inyelis. Pero opejki timokokoaj, ik non, otechtitlankej Betel tlen kajki Europa central. Maski ompa kuali techmaluiaj nochipa tikinmilnamikij tokniuan tlen katej Etiopía.

Yotikitakej Jehová yokinpaleui miakej ma kitekichiuilikan (1 Cor. 3:6, 9). Ijkuak opejki nitetlapouia ompa Congo, onikintlapoui akinmej okitemoayaj cobre tlen oualayaj Ruanda. Ompa Ruanda amo okatka nion se tokni pero axkan katej kanaj treinta mil. Itech 1967 ompa República del Congo (tlen axkan moixmati ken República Democrática del Congo) okatkaj kanaj 6,000 uan axkan yikatej kanaj doscientos treinta mil. Noijki itech 2018 kanaj se millón omonechikojkej ijkuak otikilnamikej imikilis Jesús. Itech nochi altepemej tlen kinyekana Betel tlen kajki Kenia yikatej kanaj cien mil tokniuan.

Yikipia kanaj cincuenta xiuitl Jehová okintekitilti sekimej tokniuan para ma nechpaleuikan okachi ma niktekichiuili. Axkan okachi nitlaneltoka itech Jehová maski ok nikita oui nitlajtos. Tlen onechpanok ompa África onechpaleui okachi ma nikmati nimochias uan ma niyolpaki san ika tlen nikpia. Ne uan Gail tikintlakaitaj tokniuan tlen kuali kinseliaj oksekimej, tlaxikoaj uan tlaneltokaj itech Jehová. Niktlasojkamatilia Jehová porque nechtlasojtla uan sapanoa yonechteochi (Sal. 37:4).