1, 2. (1) ¿Tlen ouijkayotl kixnamikij sekimej tokniuan? (2) ¿Tlen tlajtlanilmej tikinnankiliskej?

SE TOKNI tlen itoka Lije kijtoa ijkuak opejki sapanoa moteuiaj itech altepetl Burundi, ye uan ikalchanejkauan okatkaj itech se ueyi nechikol. Okitak ken miakej ocholoayaj uan otlatojtoponiayaj. Itatajuan, majtlaktli ikniuan uan ye ocholojkej uan amo miak tlamantli okiuikakej. Lije kijtoa: “Ne uan sekimej nokalchanejkauan otiajsitoj kanin kinpaleuiaj tlaltikpaktlakamej itech Malaui tlen omokauaya kanaj 1,600 kilómetros. Oksekimej oksekan oajsitoj”.

² Itech nochi Tlaltikpak katej kanaj 65 millones akinmej yauij mopaleuitiuij itech okseki altepemej. Yejuan kikauaj nochi tlen kipiaj porque onka guerras noso porque kintojtokaj * (xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan). Noijki miakej iTlaixpantijkauan Jehová yauij mopaleuitiuij itech okseki altepemej. Miakej  yokipolojkej tlen okipiayaj uan noijki inkalchanejkauan. ¿Tlen okseki ouijkayotl kixnamikij? ¿Ken tikinpaleuiskej tokniuan ma kitekichiuilikan Jehová ika yolpakilistli maski kipiaskej ouijkayotl? (Salmo 100:2). ¿Uan ken uelis tikintlapouiskej akinmej ayamo itlaj kikakij itech Jehová?

3. ¿Tleka Jesús uan imachtijkauan oyajkej itech okseki altepemej?

³ Jesús uan itatajuan omopaleuitoj Egipto ijkuak se ángel okilui José ueyi tekiua Herodes okinekiaya kimiktis Jesús. Yejuan ochantikej ompa hasta ijkuak omikik Herodes (Mateo 2:13, 14, 19-21). Miak xiuitl satepan, imachtijkauan Jesús “ochocholojkeh omotlajtlaatitoh itech tlalmeh de Judea iwa de Samaria” porque okintojtokakej (Hechos 8:1). Jesús kuali okimatiaya miakej imachtijkauan kikauaskiaj nochi tlen okipiayaj. Ye okijto: “Ijkuak nomechtotojtokaskeh itech se altepetl, xicholokah iwa xiwiah kan ok se” (Mateo 10:23). Oui tikistikisaj uan tiaskej itech okse altepetl.

4, 5. ¿Tlen ouijkayotl kixnamikij akinmej yauij itech okseki altepemej? (2) ¿Tlen ouijkayotl kixnamikij kanin mokalotiaj?

⁴ Akinmej yauij itech okseki altepemej tlajyouiaj itech ojtli noso kanin mokalotitiuij. Se ikni Lije tlen itoka Gad kijtoa: “Ne onikpiaya 12 xiuitl. Otinejnenkej seki semanas uan otikinmitakej miakej mikamej. Nokxiuan opojposauakej uan onikinmilui nokalchanejkauan ompa ma nechkauakan uan ma yakan. Pero notajtsin amo okinek nechkauas inmak akinmej amo yolkualmej uan onechpaleui. Ualeua san otikinkuayaj mangos tlen otepetokaj itech ojtli. Otechpaleui otiktlatlaujtijkej Jehová uan itech otitlaneltokakej” (Filipenses 4:12, 13).

⁵ Miakej ikalchanejkauan Lije omokalotijkej kanin tekalotia Naciones Unidas. Pero ompa noijki okatka ouijkayotl. Lije akin tekiti ken tlayekanki itech circuito kijtoa: “Amo otikpiayaj tekitl, sekimej otlateneuayaj, otlauanayaj, omotlatlaniayaj ika tomin, otlachtekiayaj uan oauilnemiayaj”. Para amo kichiuaskiaj ken oksekimej, yejuan okachi otekitiayaj itech tlanechikol (Hebreos 6:11, 12; 10:24, 25). Yejuan okinekiayaj kuali mouikaskej iuan Jehová, ik non, miakej omochijkej precursores. Uan omoyolchikauayaj ijkuak omokuayejyekoayaj ayakmo yetoskiaj kanin omokalotijtokaj, ijkon ken israelitas ayakmo onenkej kanin tlauaki. Nin okinyolchikauaya (2 Corintios 4:18).

6, 7. (1) ¿Tlen techyoleua itlasojtlalis toTajtsin Dios ma tikinchiuilikan tokniuan? (2) Xikijto tlen okichijkej sekimej tokniuan.

⁶ Itlasojtlalis toTajtsin Dios techpaleuia ma tikintlasojtlakan tokniuan uan okachi ijkuak tlajyouiaj (xiktlajtolti 1 Juan 3:17, 18). Se neskayotl, itech achto siglo okatka apistli uan tokniuan tlen ochantiayaj Judea amo okipiayaj tlen kikuaskej. Ik non, tokniuan okinmakakej tlen okinpoloaya (Hechos 11:28, 29). Tlatitlanil Pablo uan Pedro noijki okinyolejkej oksekimej ma kinmakakan tlen okinpoloaya tokniuan (Romanos 12:13; 1 Pedro 4:9). Tla kuali tikinseliaj tokniuan tlen techualtlajpaloaj, okachi kuali moneki tikinseliskej tokniuan tlen tlajyouiaj noso  kintojtokaj porque kitekichiuiliaj toTajtsin Dios * (xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan) (xiktlajtolti Proverbios 3:27). *

⁷ Amo kipia miak xiuitl, miakej tokniuan tlen ochantiayaj ik este itech Ucrania okikajkej tlen okipiayaj porque okatka guerra uan okintojtokakej. Sekimej tokniuan okinmiktijkej. Pero miakej tokniuan omokalotijkej incha oksekimej iTlaixpantijkauan Jehová tlen ochantiayaj itech Ucrania uan Rusia. Tokniuan tlen ochantiayaj itech ninmej ome altepemej amo omokajkalakijkej itech guerra uan ijkon okiteititijkej yejuan amo kichiuaj ken oksekimej (Juan 15:19; Hechos 8:4).

8, 9. (1) ¿Tlen kixnamikij akinmej yauij itech okse altepetl? (2) ¿Tleka moneki ma tikinpaleuikan?

⁸ Sekimej kikauaj inkalijtik uan oksekan yauij chantitiuij itech inmialtepe. Pero oksekimej moneki yaskej itech okse altepetl tlen amo kixmatij. Uelis tekiuajkej kinmakaj tlakemitl, tlakuali uan kanin mokalotiskej. Maski kinpaleuiaj kipiaj okseki ouijkayotl. Moneki momatiskej kikuaskej itlaj tlen amo keman okikuayaj. Sekimej uitsej kanin amo seua uan moneki kimatiskej ken momaluiskej ijkuak seua. Oksekimej moneki kimatiskej ken uelis kintekitiltiskej teposmej tlen okachi yankuikej.

⁹ Sekimej tekiuajkej kinpaleuiaj ma momatikan itech inmialtepe akinmej uitsej itech okseki altepemej. Pero yejuan kinekij san niman ma momatikan uan ijkon uelis inneuian kimotemoliskej tlen ika mopanoltiskej. Nin uelis kitaskej oui porque moneki kichiuaskej okseki tlamantli. Moneki momachtiskej okse tlajtoli uan costumbres tlen kipiaj itech non altepetl. Noijki moneki kimatiskej tlen tlanauatilmej moneki kintlakamatiskej ijkuak kitlaxtlauaskej impuestos, facturas, moneki kinuikaskej inkoneuan kanin momachtiaj uan noijki ken uelis kinmiskaltiskej. Tla tokniuan ijkon kinpanoa, ¿uelis tikinpaleuiskej uan tikintlakaitaskej? (Filipenses 2:3, 4).

10. ¿Ken uelis tikinyolchikauaskej akinmej uitsej itech okseki altepemej? (Xikita tlaixkopinal tlen ika peua tlamachtil).

¹⁰ Ualeua tekiuajkej amo kinkauiliaj tokniuan tlen uitsej itech okseki altepemej ma kintemokan tokniuan. Sekimej organizaciones tlen kinpiaj tekiuajkej kinmiluiaj tla kintemoskej tokniuan ayakmo kinpaleuiskej. Uelis kinmiluiaj ayakmo kinkauiliskej ma yetokan itech non altepetl tla amo kiseliskej se tekitl tlen amo kinkauilis ma yakan nechikolmej. Sekimej tokniuan momojtiaj uan kiseliaj tekitl porque mokuayejyekoaj amo uelis ikaj kinpaleuis. Ik non, san niman ma tikintemokan tokniuan tlen uitsej itech okseki altepemej. Yejuan moneki kitaskej intech timotekipachoaj. Tla tikinpaleuiskej uan intech timotekipachoskej uelis kipiaskej chikauak intlaneltokilis (Proverbios 12:25; 17:17).

11. (1) Ijkuak yikin ajsikiuij akinmej uitsej itech okseki altepemej, ¿ken uelis tikinpaleuiskej? (2) ¿Ken uelis kiteititiskej motlasojkamatij?

¹¹ Ijkuak yikin ajsikiuij tokniuan, uelis tikinpaleuiskej ika tlakuali, tlakemitl uan  okseki tlamantli tlen okachi moneki * (xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan). Ualeua maski san tiktliokoliskej tokni se corbata, uelis kimachilis tiktlasojtlaj. Pero tokniuan akinmej uitsej itech okseki altepemej amo san ma kintlajtlanilikan tokniuan tlen kinpoloa. Moneki kintlasojkamatiliskej tokniuan tlen kinpaleuiaj. Ijkon tokniuan ika yolpakilistli kinpaleuiskej. Pero akinmej uitsej itech okseki altepemej satepan inselti moneki kitemoskej tlen ika mopanoltiskej (2 Tesalonicenses 3:7-10). Pero ok moneki ma tikitakan ken uelis tikinpaleuiskej.

12, 13. (1) ¿Ken uelis tikinpaleuiskej akinmej uitsej itech okseki altepemej? (2) Xikijto tlen okichijkej sekimej tokniuan.

¹² Amo moneki tikpiaskej miak tomin para tikinpaleuiskej akinmej uitsej itech okseki altepemej. Moneki ma tikintlasojtlakan uan ma tikinkakikan. Se neskayotl, uelis tikinmiluiskej tlen carro uelis kikitskiskej uan kanin motlakouiskej kanin amo tlapatio. Noijki uelis tikinmiluiskej ika tlen uelis tekitiskej noso kanin uelis kajsiskej tlen ika tekitiskej, ken se máquina tlen ika tlajtsomaj noso teposmej tlen ika tekitij jardineros. Tlen okachi ipati kuali ma momachilikan itech tlanechikol. Tla uelis ma tikinuikakan nechikol. Noijki uelis tikinmiluiskej ken uelis tetlapouiskej uan inmiuan ma tiakan.

¹³ Ma tikitakan inneskayo naui telpokamej tlen oyajkej itech okse altepetl. Ijkuak  oajsitoj itech okse tlanechikol, tlayekankej okitakej ken uelis kinpaleuiskej. Okinmachtijkej ken uelis kiuikaskej se carro, ken kijkuiloskej se carta itech computadora uan ken kitemitiskej se amatl para kitlajtlaniskej se tekitl. Noijki okinmiluijkej tlen uelis kichiuaskej para majxiliskej kitekichiuiliskej Jehová (Gálatas 6:10). Amo miak kauitl opanok uan omochijkej precursores. Yejuan omochijchikajkej okachi kitekichiuiliskej Jehová uan tlayekankej okinpaleuijkej, non okinpaleui amo ma mokajkalakikan itech tlen kiyekana Satanás.

14. (1) ¿Tlen amo moneki kichiuaskej akinmej uitsej itech okseki altepemej? (2) Xikijto tlen okichi se tokni.

¹⁴ Tinochtin moneki tikxikoskej ouijkayotl uan noijki tokniuan tlen uitsej itech okseki altepemej uan amo okachi ma kintekipacho kipiaskej miak tlamantli porque ayakmo kuali mouikaskej iuan Jehová * (xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan). Lije uan ikniuan kilnamikij tlen okinmachti intajtsin ijkuak okiskej inkalijtik. Yejuan kijtoaj: “Okitlamotlatia tlen amo omonekiaya. Satepan otechititi bolsa uan ayakmo itlaj okipiaya, oixuetskak uan otechilui: ‘¿Nankitaj? Amo itlaj moneki tikpiaskej’” (xiktlajtolti 1 Timoteo 6:8).

15, 16. (1) ¿Ken uelis tikinpaleuiskej tokniuan ma kipiakan chikauak intlaneltokilis? (2) ¿Ken uelis tikinyolchikauaskej?

¹⁵ Akinmej uitsej itech okseki altepemej amo san moneki tikinmakaskej tlakuali noso tlakemitl. Moneki tikinyolchikauaskej ma kipiakan chikauak intlaneltokilis (Mateo 4:4). Tlayekankej kintemoliskej amatlajkuilolmej ika intlajtol uan kintemoskej tokniuan tlen tlajtoaj ken yejuan para uelis kinpaleuiskej. Nin miak ipati porque miakej akinmej uitsej itech okseki altepemej kikauaj nochi tlen okixmatiayaj uan tlen okipiayaj. Kinmilnamikij inkalchanejkauan, inmialtepe uan tokniuan tlen inmiuan omonechikoayaj. Moneki ma kimachilikan Jehová kinmiknomati uan kintlasojtla ika tokniuan. Tla amo kimachiliaj intech timotekipachoaj, kintemoskej oksekimej akinmej tlajtoaj ken yejuan ma kinpaleuikan, pero yejuan amo iTlaixpantijkauan Jehová (1 Corintios 15:33). Ijkuak kuali tikinseliaj itech tlanechikol, tikpaleuiaj toTajtsin Dios ma kinmalui “akinmej uitsej itech okseki altepemej” (Salmo 146:9).

¹⁶ Jesús uan itatajuan amo omokuepkej itech inmialtepe porque ok okatkaj tekiuajkej akinmej okintojtokakej. Noijki uelis ijkon kinpanoa akinmej uitsej itech okseki altepemej. Uan sekimej ayakmo kinekij mokuepaskej. Lije kijtoa miakej tetajmej okitakej ken inkalchanejkauan okinchiualtijkej teuan ma motekakan uan okinmiktijkej. Ik non, ayakmo kinekij mokuepaskej intech inmialtepe. Tla tiknekij tikinpaleuiskej tokniuan moneki tikchiuaskej tlen kijtoa Biblia, moneki tikinmajsikamatiskej, tikintlasojtlaskej uan tikinmiknomatiskej (1 Pedro 3:8). Miakej tlen uitsej itech okseki altepemej kinchiuilia oui mouikaskej inmiuan oksekimej porque okintojtokakej. Pinauaj kijtoskej tlen otlajyouijkej uan okachi tla inmixpan inkoneuan. Ma timotlajtlanikan:  “Tla ne ijkon nechpanoskia, ¿ken niknekiskia ma nechselikan?” (Mateo 7:12).

17. ¿Ken kinpaleuia akinmej uitsej itech okseki altepemej ijkuak tikintlapouiaj?

¹⁷ Miakej uitsej itech altepemej kanin iTlaixpantijkauan Jehová amo kinkauiliaj ma tetlapouikan. Miakej iTlaixpantijkauan Jehová mochijchikauaj kintlapouiskej akinmej uitsej itech okseki altepemej tlen ayamo keman okikakiayaj iTlajtol toTajtsin Dios (Mateo 13:19, 23). Akinmej motekipachoaj uan moyolkokoaj moyolchikauaj itech tlanechikol. Yejuan kijtoaj: “Dios milák kajki nomowah” (Mateo 11:28-30; 1 Corintios 14:25).

18, 19. ¿Tlen moneki tikchiuaskej ijkuak tikintlapouiskej akinmej uitsej itech okseki altepemej?

¹⁸ Moneki kuali tikitaskej ken tikintlapouiskej akinmej uitsej itech okseki altepemej (Mateo 10:16; Proverbios 22:3). Kuali ma tikinkakikan ijkuak inmiuan timotlapouiaj uan amo ma titlajtokan itech política. Ma tikchiuakan tlen technauatiskej tokniuan tlen tekitij Betel uan tlen technauatiskej tekiuajkej. Ijkon amo timoouijtiliskej nion yejuan amo tikinouijtiliskej. Ken akinmej uitsej itech okseki altepemej kipiaj tlatlamantli intlaneltokilis uan tlatlamantli tlen kichiuaj, moneki tikmatiskej ken mokuayejyekoaj, tlen kimachiliaj uan moneki tikintlakaitaskej. Se neskayotl, itech seki altepemej tlatlamantli mokuayejyekoaj itech ken moneki motlakentiskej siuamej. Ik non, ijkuak tikintlapouiskej, moneki timotlakentiskej ken moneki para amo ma kualanikan.

¹⁹ Tiknekij tikinpaleuiskej akinmej tlajyouiaj maski yejuan amo iTlaixpantijkauan Jehová. Ijkuak tikinpaleuiaj, tikchiuaj ken samaritano tlen Jesús itech otlajto (Lucas 10:33-37). Okachi kuali tikinpaleuiskej tla tikintlapouiaj itech iTekiuajkayo toTajtsin Dios. Se tlayekanki akin yokinpaleui miakej akinmej uitsej itech okseki altepemej kijtoa okachi kuali san niman ma tikinmiluikan tejuan tiiTlaixpantijkauan Jehová. Moneki tikinmiluiskej tiknekij tikintlapouiskej tlen Biblia tlamachtia uan amo para tikinmakaskej tlen ika mopanoltiskej.

20, 21. (1) ¿Tlen panos tla tikintlasojtlaj akinmej uitsej itech okseki altepemej? (2) ¿Tlen timomachtiskej chikome?

²⁰ Tikintlasojtlaskej akinmej uitsej itech okseki altepemej melauak tlapaleuia. Se tokni siuatl kijtoa ye uan ikalchanejkauan okiskej itech Eritrea. Ye okika ialtepe uan oyajki iuan naui ikoneuan porque okinkixtijkej. Chikueyi tonal onejnenkej kanin tlauaki. Satepan oajsitoj itech altepetl Sudán. Alganesh kijtoa: “Tokniuan otechselijkej ken tokalchanejkauan, otechkalotijkej, otechtlamakakej, otechmakakej tlakemitl uan seki tomin. ¿Akinmej kinekiskiaj kiseliskej ikaj akin amo kixmatij san porque nin tlaltikpaktlakatl noijki kiueyichiua Jehová? San iTlaixpantijkauan Jehová ijkon kichiuaj” (xiktlajtolti Juan 13:35).

²¹ ¿Ken uelis tikinpaleuiskej inkoneuan akinmej uitsej itech okseki altepemej? Chikome timomachtiskej ken uelis tikchiuaskej para ma yolpakikan kitekichiuiliskej Jehová.