1, 2. ¿Tlen omonekiaya kipejpenaskej judíos akinmej ochantiayaj Babilonia? (Esdras 1:2-4).

 ¡YOKIJTOJKAJ! Judíos akinmej okatkaj kanaj 70 xiuitl ompa Babilonia yiueliskia mokopaskiaj Israel (xiktlajtolti Esdras 1:2-4). San Jehová ueliskia kinpaleuiskia judíos. ¿Tleka ijkon tikijtoua? Porque babilonios ayakmo okinkajkauayaj akinmej okinuikayaj Babilonia (Is. 14:4, 17). Pero okimoaxkatijkej Babilonia uan tekiua tlen opejki tlanauatia okijto judíos yiueliskia mokopaskiaj inmialtepe. Ikinon nochtin judíos uan akinmej okinpiayaj infamilias omonekiaya kipejpenaskej kox kisaskiaj noso amo. Sekimej okitakej oui ijkon kichiuaskej. Matikitakan tleka ijkon okinpanok.

² Sekimej yokipiayaj miak xiuitl uan sapanoua oui nejnemiskiaj uejka. Miakej judíos omoskaltijkej Babilonia ikinon san ompa otlaixmatiayaj. Okimatiayaj ompa Israel omoskaltijkej iuejkatatajuan. Oksekimej okipiayaj miak tlamantli ompa Babilonia. Ikinon xamo okitakej oui kikauaskej inkaluan, kanin otlanemakayaj uan yaskiaj itech okse altepetl tlen amo okixmatiayaj.

3. ¿Ken kinteochiuaskia Jehová judíos akinmej mokopaskia Israel?

³ Judíos akinmej kuali omouikayaj iuan Jehová sapanoua okipatioitakej ijkuak okinmiluijkej yiuelis mokopaskiaj Israel. Okitakej Jehová sapanoua okinteochi porque oksepa ueliskia kiueyichiuaskiaj. Ompa Babilonia okatka kanaj 50 kalmej kanin okinueyichiuayaj teotsitsintin pero amo okatka se teokali para kiueyichiuaskiaj Jehová. Noijki amo okatka se altar nion teopixkej para israelitas kitlamaniliskiaj Jehová ijkon ken okijtouaya Tlanauatil  tlen okijkuilo Moisés. Noijki akinmej okitlakamatiayaj Jehová amo okatkaj miakej ijkon ken akinmej okiueyichiuayaj oksekimej teotsitsintin. Ikinon judíos akinmej okitlakamatiayaj Jehová okinekiayaj mokopaskej Israel para oksepa kiueyichiuaskiaj ken ye kineki.

4. ¿Tlen okijto Jehová kichiuaskia?

⁴ Judíos uejkauaskiaj kanaj naui metstli para ajsiskiaj Israel uan yetoskia oui ijkon kichiuaskej. Pero Jehová okinmilui kinpaleuiskia para amitlaj makintsakuili ijkuak yaskiaj inmialtepe. Isaías okijkuilo: “¡Xikchipauakan iojui Jehová! Xikchiuakan para toTajtsin Dios se ojtli melaktik ik kanin tlauaki. [...] Moneki nankiyektlaliskej ojtli uan xikchiuakan mayeto melaktik nochi ojtli tlen amo kuali kajki” (Is. 40:3, 4). Judíos okachi kuali nejnemiskiaj itech ojtli kanin melaktik uan amo kanin tepeyo. Ijkon san niman ajsiskiaj Israel uan kuali momachiliskiaj.

5. ¿Ken omotokayotiaya ojtli tlen kijtoua Isaías 35:8?

⁵ Ojtli tlen tikinmixmatij kinpiaj intoka noso se número. Pero ¿ojtli tlen okijto Isaías kipia itoka? Kema. Biblia kijtoua: “Ompa yetos se ojtli, kema, se ojtli tlen itoka Ojtli tlen Santo. Akin amo chipauak amo ik ompa panos” (Is. 35:8). ¿Tlen kijtosneki tlen okijto Isaías para israelitas uan tlen kijtosneki para tejuan?

6. ¿Tleka non ojtli santo?

⁶ Kualtsin itoka “Ojtli tlen Santo”. Pero ¿tleka non ojtli santo? Porque ompa Israel amikaj kichiuaskiaj tlen amo kuali, nion se judío auilnemiskia, amo kiueyichiuaskia oksekimej teotsitsintin uan amo sapanoua tlajtlakolchiuaskia. Judíos tlen mokopaskiaj omonekiaya yetoskej chipauakej ixpan Jehová (Deut. 7:6). ¿Kijtosneki judíos tlen kisaskiaj Babilonia nochi kuali okichiuayaj? Amo. Omonekiaya kipatlaskej seki tlamantli para kiyolpaktiskej Jehová.

7. Xikyekijto tlen omonekiaya kipatlaskej sekimej judíos.

⁷ Ken yotikitakej, miakej judíos oneskej Babilonia ikinon opejkej mokuayejyekouaj uan kichiuaj ken babilonios. Sekimej judíos omokopkej Israel uan opanok miak xiuitl Esdras okimatki miakej judíos omonamiktijkej iuan siuamej tlen oualayaj itech okseki altepemej (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Satepan Nehemías omotlajtlachialti ijkuak okitak ikoneuan judíos amo okimatiayaj tlajtoskej hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). ¿Ken uelis kitlasojtlaskiaj uan kiueyichiuaskiaj Jehová nonmej konemej? Yejuan amo okajsikamatiayaj iTlajtol toTajtsin Dios porque oijkuilitoka ika hebreo (Esd. 10:3, 44). Ikinon judíos omonekiayaj kipatlaskej tlen okichiuayaj. Okachi kuali ijkon kichiuaskiaj ijkuak chantiskiaj Israel porque ompa yopejkaj kiueyichiuaj Jehová ken ye kineki (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Ken techpaleuia “Ojtli tlen Santo”? (Xikita dibujo itech página 1).

⁸ Xamo timokuayejyekouaj: “Kuali tlen okichijkej judíos. Pero ¿axkan techpaleuiaj tlen okichijkej?”. Kema techpaleuia. Uelis tikijtoskej tejuan noijki tinejnentokej itech “Ojtli tlen Santo”. Nin ojtli axkan techpaleuiaj matikueyichiuakan  Jehová ken ye kineki uan satepan techteochiuas ika iTekiuajkayo. Ikinon moneki tinejnentoskej itech “Ojtli tlen Santo” maski tiyetoskej tlapejpenalmej noso amo (Juan 10:16). b Itech 1919 miakej tlakamej, siuamej uan konemej opejkej kisaj itech Ueyi Babilonia tlen kijtosneki nochtin religiones tlen tlakajkayauaj. Yejuan opejkej nejnemij itech ojtli tlen santo uan xamo tejuan noijki ijkon yotikchijkej. Yikipia kanaj 100 xiuitl miakej opejkej nejnemi itech nin ojtli pero yikipia okachi miak xiuitl opejkej kiyektlaliaj.

9. Ijkon ken kijtoua Isaías 57:14, ¿ken opejkej kiyektlaliaj “Ojtli tlen Santo”?

⁹ Ijkuak judíos okiskej Babilonia, Jehová okichi amitlaj makintsakuili itech ojtli ijkuak mokopaskiaj Israel (xiktlajtolti Isaías 57:14). ¿Okichi Jehová amitlaj matechtsakuili itech “Ojtli tlen Santo”? Kema ijkon okichi. Ijkuak ayamo oajsiaya 1919, Jehová okipejpenki sekimej tlakamej yolkualmej para kiyektlaliskej ojtli (noijki xikita Isaías 40:3). Yejuan otlapaleuijkej para miakej akinmej yolkualmej makisakan itech Ueyi Babilonia. Ijkon uelis kiueyichiuaskiaj Jehová ken ye kineki inmiuan oksekimej tlen opejkej ijkon kichiuaj. Matikitakan ken okiyektlalijkej ojtli nonmej tlakamej.

10, 11. ¿Tlen opanok ijkuak okiski imprenta uan ijkuak okitlajtolkopkej Biblia? (Xikinmita dibujos).

¹⁰ Impresión. Kanaj itech siglo 15 san okijkuilouayaj Biblia. Ouejkauayaj kijkuiloskej ikinon amo miakej Biblias okatkaj uan sapanoua patiojkej. Pero satepan ijkuak okiski imprenta, okachi opejkej kinchijchiuaj Biblias uan okachi okinxejxelojkej.

¹¹ Motlajtolkopa. Yiuejkika Biblia san okatka ika tlajtoli latín, pero san okajsikamatiayaj akinmej okachi omomachtiayaj. Pero ijkuak okiski imprenta, sekimej tlakamej tlen okitlakaitaya toTajtsin Dios omochijchikajkej kitlajtolkopaskej Biblia. Ijkon okachi miakej okajsikamatkej tlen kijtoua iTlajtol toTajtsin Dios. Noijki akinmej oyayaj teopan, uelis kitaskiaj tlen okinmachtiayaj uan tlen okijtouaya Biblia.

12, 13. Xikyekijto ken omoteititi itech siglo 19 amo melauak tlen tlamachtiaj religiones.

¹² Tlen techpaleuia matimomachtikan Biblia. Miakej kuali omomachtijkej Biblia uan okajsikamatkej miak tlamantli ijkuak okitlajtoltijkej. Okinmiluiayaj oksekimej tlen omomachtiayaj ikinon okualankej akinmej otlayekanayaj itech religiones. Itech siglo 19 sekimej tlakamej yolkualmej, okijkuilojkej amatsitsintin uan amatlajkuilolmej. Ompa okiteititiayaj amo melauak tlen otlamachtiayaj religiones.

¹³ Itech 1835 se tlakatl tlen omotokayotiaya Henry Grew uan okitlakaitaya toTajtsin Dios. Okichijchi se amatlajkuilol tlen otlamachtiaya tlen panoua ijkuak ikaj ixpoliui. Ye otlamachti ika Biblia san toTajtsin Dios uelis kichiuas ayakmo matiixpoliuikan. Okseki religiones amo ijkon otlamachtiayaj. Itech 1837, George Storrs okajsik amatlajkuilol tlen okijkuilo Henry Grew ijkuak oyaya itech se tren, ye okipiaya ireligión. Ijkuak okitlajtolti, okajsikamatki tlen  melauak tlamachtia Biblia ikinon okinmachti oksekimej. Itech 1842 okinpanolti tlamachtilmej tlen intoka “¿Tlen kinpanoua akinmej amo yolkualmej ijkuak ixpoliuij?”. Tlen okijto George Storrs sapanoua okipaleui se telpochtli tlen omotokayotiaya Charles Taze Russell.

14. ¿Ken okipaleui tokni Russell uan iyolikniuan tlen okichijkej oksekimej? (Noijki xikinmita dibujos).

¹⁴ ¿Ken okipaleui tokni Russell uan iyolikniuan tlen okichijkej sekimej para kiyektlaliskej “Ojtli tlen Santo”? Yokatka diccionarios, seki tlamantli tlen okinpaleuiaya san niman makajsikan textos uan Biblias tlen sekimej okitlajtolkopkej. Ika nochi non tlamantli, yejuan okachi kuali omomachtijkej Biblia. Noijki sapanoua okinpaleui tlen omomachtijkej Henry Grew, George Storrs uan oksekimej. Noijki Russell uan iyolikniuan sapanoua otlapaleuijkej itech “Ojtli tlen Santo”. Porque okichijchijkej amochmej uan amatlajkuilolmej tlen otlamachtiaya tlen kijtoua Biblia.

15. ¿Tlen opanok itech 1 919?

¹⁵ Itech 1919, ialtepe Jehová ayakmo opouiaya itech Ueyi Babilonia tlen kineskayotia nochtin religiones tlen tlakajkayauaj. Noijki itech non xiuitl opejki tlapaleuia “tlakeuali yolmelajki uan ixtlamatki”. Ijkon akinmej yolkualmej yiuelis nejnemiskiaj itech “Ojtli tlen Santo” (Mat. 24:45-47, TNM). Miakej otlapaleuijkej kiyektlaliskej ojtli. Ikinon akinmej otipejkej tinejnemij itech nin ojtli okachi tikixmatij Jehová uan tikmatij tlen kichiuas satepan (Prov. 4:18). Noijki otikpatlakej tlen otikchiuayaj para tikyolpaktiskej Jehová. Pero ye amo okichiaya san niman matikpatlakan tlen otikchiuayaj. Jehová yolik techchipajtok (xikita recuadro “ Jehová yolik kichipaua ialtepe”). Matimokuayejyekokan ijkuak tinochtin tikyolpaktiskej Jehová ken ye kineki (Col. 1:10).

16. ¿Ken kimaluijtokej “Ojtli tlen Santo” desde 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Moneki nochipa momaluis se ojtli para kuali mayeto. Desde 1919 hasta axkan kimaluijtokej “Ojtli tlen Santo” uan ijkon miakej uelis kisaskej itech Ueyi Babilonia. Tlakeuali yolmelajki uan ixtlamatki omochijchika para tlapaleuis. Ikinon itech 1921 okiski amochtli El Arpa de Dios, non amochtli omochijchi para miakej mamomachtikan Biblia. Omoxejxelo kanaj 6 millones uan okitlajtolkopkej ika 36 tlajtolmej. Miakej okixmatkej tlen melauak tlamachtiaj Biblia ika non amochtli. Axkan yitikpiaj amochtli Tiyoltos uan tiyolpakis, non amochtli sapanoua techpaleuia matitlamachtikan. Itech ninmej tonalmej Jehová techpaleuia ika ialtepe para techmachtis iTlajtol. Ijkon kuali tinejnemiskej itech “Ojtli tlen Santo” (xiktlajtolti Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Kanin techuika “Ojtli tlen Santo”?

¹⁷ Ijkuak ikaj kiselia momachtis Biblia yetoskia ken peua nejnemi itech “Ojtli tlen Santo”. Sekimej amo uejka nejnemij porque kipejpenaj ayakmo momachtiskej. Pero oksekimej mochijchikauaj para nejnemiskej hasta ajsiskej kanin kinuika ojtli. Pero ¿kanin techuika?

¹⁸ “Ojtli tlen Santo” kinuika tlapejpenalmej iluikak kanin tlanauatiskej (Apoc. 2:7, TNM). Akinmej chantiskej nikan tlaltikpak “Ojtli tlen Santo” kinuika ijkuak Cristo tlamis tlanauatis mil xiuitl. Nochtin ayakmo tiyetoskej tlajtlakolejkej. Ikinon tla tinejnentokej itech non ojtli, matimochijchikauakan para tiajsiskej kanin techuika. Tla ijkon tikchiuaj, tiyolpakiskej.