1-3. 1) ¿Tleka tikijtoaj Jehová amo tlajtoa ken tejuan? 2) ¿Tlen timomachtiskej axkan?

¿TLEKA Jehová okinchijchi ángeles uan tlaltikpaktlakamej? Pampa okinekiaya oksekimej ma yolpakikan (Salmo 36:9; 1 Timoteo 1:11). Jehová achto okichijchi Jesús, akin tlatitlanil Juan okitokayoti “Tlájtoli” (Juan 1:1; Apocalipsis 3:14). Jehová omotlapouiaya iuan Jesús uan okiluiaya tlen omokuayejyekoaya uan okimachiliaya (Juan 1:14, 17; Colosenses 1:15). Tlatitlanil Pablo okijto ángeles noijki motlapouiaj uan kipiaj intlajtol. Yejuan amo motlapouiaj ken tejuan (1 Corintios 13:1).

² Jehová kuali kinmixmati nochtin ángeles uan tlaltikpaktlakamej. Ye uelis kinkakis maski sapanoa miakej kitlatlaujtiaj. Uan noijki techkaki maski san tlen tlajtoli ika tiktlatlaujtiaj. Uan ijkuak techkaktok noijki kinyekantok ángeles uan inmiuan motlapouia. ToTajtsin Dios ueli kichiua nochi nin tlamantli pampa amo mokuayejyekoa nion tlajtoa ken tejuan (xiktlajtolti Isaías 55:8, 9). * Pampa tikajsikamatiskej, ye kintekitiltia tlajtolmej tlen amo oui.

 ³ Axkan timomachtiskej ken Jehová nochipa techtlapouia ika tlajtolmej tlen amo oui moajsikamatij. Noijki tikitaskej ken Jehová ayakmo techtlapouia ken oksekimej tlaltikpaktlakamej tlen yiuejkika okintlapoui, pampa miak tlamantli yomopatlak.

4. 1) ¿Ika tlen tlajtoli Jehová okintlapoui Moisés, Samuel uan David? 2) ¿Itech tlen techtlapouia Biblia?

⁴ Tikneltokaj Jehová omotlapouiayaj iuan Adán ika tlajtoli hebreo tlen yiuejkika omotekitiltiaya. Satepan noijki ijkon omotlapoui iuan Moisés, Samuel, David uan oksekimej. Ye okinmilui tlen omokuayejyekoaya uan yejuan okinmijkuiloayaj ninmej tlajtolmej ijkon ken yejuan okimatiayaj. Noijki okijkuilojkej tlen Jehová okinmilui uan noijki okijkuilojkej nochi tlen okipanok ialtepe Jehová. Se neskayotl, Biblia techtlapouia itech tlaneltokilistli uan tlasojtlalistli tlen okiteititijkej miakej itekipanojkauan Jehová, pero noijki techtlapouia tlen tlamantli amo kuali okichijkej. Nochi nin “omoijkuilo para matimoixtlamachtikah” (Romanos 15:4).

5. ¿Tleka Jehová amo nochipa omotlapoui iuan tlaltikpaktlakamej ika tlajtoli hebreo?

⁵ Jehová amo nochipa omotlapoui iuan tlaltikpaktlakamej ika tlajtoli hebreo. ¿Tleka? Pampa nochi mopatla. Se neskayotl, ijkuak israelitas okinmakixtijkej itech ueyi altepetl Babilonia, miakej otlajtoayaj tlajtoli arameo. Ik non, uelis Jehová okinnauati Daniel, Jeremías uan Esdras ma kijkuilokan seki amochmej itech Biblia ika nin tlajtoli. * (Xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan.)

6. ¿Tleka Escrituras Hebreas okitlajtolkuepkej ika griego?

⁶ Seki xiuitl satepan, se ueyi tekiua griego tlen omotokayotiaya Alejandro Magno okinmoaxkati miakej uejueyij altepemej. Ik non, nochtin tlaltikpaktlakamej tlen ompa ochantiayaj omomachtijkej tlajtoli griego tlen nochtin okajsikamatiayaj. Miakej judíos noijki opejkej kitekitiltiaj nin tlajtoli. Ik non, Escrituras Hebreas omotlajtolkuepki ika tlajtoli griego. Nin tlajtolkuepalistli moixmati ken Septuaginta. Nin achto tlajtolkuepalistli tlen omochi itech Biblia, uan sapanoa miak ipati. Miakej akinmej ixtlamatkej kijtoaj nin tlajtolkuepalistli okichijkej 72 tlaltikpaktlakamej. * (Xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan.) Sekimej okitlajtolkuepkej sejse tlajtoli pero oksekimej amo. Pero judíos akinmej otlajtoayaj griego uan akinmej okichiuayaj ken Cristo okineltokayaj Septuaginta melauak okatka iTlajtol toTajtsin Dios.

7. ¿Ika tlen tlajtoli okintlapouiaya Jesús imachtijkauan?

⁷ Ijkuak Jesús okatka itech Tlaltikpak, uelis otlajtoaya tlajtoli hebreo (Juan 19:20; 20:16; Hechos 26:14). Uelis noijki okimatiaya  seki tlajtolmej ika tlajtoli arameo tlen miakej okixmatiayaj. Uan noijki okimatiaya tlajtoli hebreo tlen otlajtoayaj Moisés uan teotlajtojkej, pampa ijkuakon judíos okintlajtoltiayaj rollos sejse semana ijkuak omonechikoayaj (Lucas 4:17-19; 24:44, 45; Hechos 15:21). Ijkuakon noijki miakej otlajtoayaj griego uan latín, pero Biblia amo techiluia kox Jesús otlajtoaya ika ninmej tlajtolmej.

8, 9. 1) ¿Tleka sekimej amochmej itech Biblia omoijkuilojkej ika tlajtoli griego? 2) ¿Tlen techmachtia nin tlamantli itech Jehová?

⁸ Achto imachtijkauan Jesús otlajtoayaj hebreo. Pero satepan ijkuak omikik Jesús oksekimej akinmej otlajtoayaj tlatlamantli tlajtolmej opejkej mochiuaj imachtijkauan Jesús (xiktlajtolti Hechos 6:1). Satepan, akinmej okichiuayaj ken Cristo opejkej okachi tlajtoaj ika griego uan ayakmo ika hebreo. Ken ijkuakon okachi otlajtoayaj ika griego, amochmej Mateo, Marcos, Lucas uan Juan okinmijkuilojkej ika nin tlajtoli. * (Xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan.) Amatlajkuilolmej tlen okinmijkuilo Pablo uan okseki amochmej tlen uitsej itech Biblia noijki omoijkuilojkej ika tlajtoli griego.

⁹ Ijkuak akinmej okijkuilojkej Escrituras Griegas okinekiayaj kijtoskej tlen kijtoa se tlaxelol itech Escrituras Hebreas, ualeua okikixtiayaj itech Septuaginta pampa okatka ika tlajtoli griego. Ualeua seki tlajtolmej itech Septuaginta amo okatkaj ken omoijkuilo itech Escrituras Hebreas tlen achto okijkuilojkej. Pero maski okitlajtolkuepkej tlaltikpaktlakamej tlajtlakolejkej, ninmej amochmej axkan moixmatij ken Biblia. ¿Tlen techmachtia nin tlamantli? Jehová amo kita se tlajtoli noso se altepetl okachi ipati (xiktlajtolti Hechos 10:34).

10. ¿Tlen kichiua Jehová pampa techtlapouis?

¹⁰ Yotimomachtijkej Jehová kipatla ken techtlapouia ijkon ken mopatlati nochi tlamantli. Amo techchiualtia ma tikmatikan se tlajtoli pampa tikixmatiskej uan timomachtiskej tlen kichiuas (xiktlajtolti Zacarías 8:23 uan Apocalipsis 7:9, 10). * Noijki otimomachtijkej Jehová okinmilui sekimej tlaltikpaktlakamej ma kijkuilokan tlen ye mokuayejyekoa, pero okinkauili ma kichiuakan ken yejuan otlajkuiloayaj.

11. Maski titlajtoaj sapanoa miakej tlatlamantli tlajtolmej, ¿tleka nin amo kitsakuilia Jehová ma techtlapoui?

¹¹ Tlaltikpaktlakamej titlajtoaj sapanoa miakej tlatlamantli tlajtolmej. Pero nin amo kitsakuilia Jehová amo ma techtlapoui. ¿Tleka? Pampa ye yokichi iTlajtol ma motlajtolkuepa ika miakej tlatlamantli tlajtolmej. Se neskayotl, itech Biblia san  tikinmajsij seki tlajtolmej ika tlajtoli tlen Jesús okinmijto (Mateo 27:46; Marcos 5:41; 7:34; 14:36). Pero Jehová okichi tlen okijto Jesús ma motlajtolkuepa ika tlajtoli griego uan satepan ma motlajtolkuepa ika okseki tlatlamantli tlajtolmej. Uan noijki iTlajtol toTajtsin Dios ok kajki pampa ye okichi miakej judíos uan oksekimej tlen okichiuayaj ken Cristo ma kichiuakan miakej copias itech Biblia. Uan ijkon omotlajtolkuepkej ika miakej tlatlamantli tlajtolmej. Kanaj 400 xiuitl satepan omikik Jesús, se tlakatl tlen otlajkuiloaya okijto nochi tlen otlamachti Jesús yomoijkuilo ika miakej tlajtolmej tlen tlajtoaj itech uejueyij altepemej, ken itech Siria, Egipto, India, Persia uan Etiopía.

12. ¿Ken okinekiayaj kipojpoloskej Biblia?

¹² Yikipia miak xiuitl kinekij kipojpoloskej Biblia uan noijki kintlajyouiltiaj akinmej kitlajtolkuepaj noso kixexeloaj Biblia. Se neskayotl, kanaj 300 xiuitl satepan ijkuak okimiktijkej Jesús, se ueyi tekiua romano otlanauati ma kinpojpolokan nochtin Biblias. Kanaj 1,200 xiuitl satepan se tlakatl tlen omotokayotiaya William Tyndale opejki kitlajtolkuepa Biblia ika tlajtoli inglés. Ye okijto tla toTajtsin Dios kikauiliskia, ye mochijchikauaskia pampa se telpochtli tlen tekiti tlalan okachi ma kajsikamati Biblia amo ken teopixkej. Ijkuak tlayekankej teopixkej opejkej kitlajyouiltiaj, Tyndale akin ochantiaya itech ueyi altepetl Inglaterra ocholo pampa uelis kitlajtolkuepaskia nochi Biblia uan noijki kichijchiuaskia ika amatl. Maski tlayekankej teopixkej okinekiayaj kipojpoloskej nochi tlen okichi, miakej tlaltikpaktlakamej okiselijkej ninmej copias. Satepan okimiktijkej Tyndale uan okitlatijkej. Pero tlen okichi ueli omomakixti uan nin otlapaleui ma mochijchiua se tlajtolkuepalistli ika tlajtoli inglés tlen itoka King James Version (Versión del Rey Jacobo) (xiktlajtolti 2 Timoteo 2:9).

13. ¿Tlen yokajsikej itech rollos tlen yiuejkika okinmijkuilojkej itech Biblia?

¹³ Akinmej momachtiaj rollos yokinmitakej miakej copias uan maski seki copias tlen yiuejkika omochijkej itech Biblia kipiaj itlaj amo kuali. Yejuan kijtoaj san seki tlaxelolmej uan san seki tlajtolmej amo kuali okinmijkuilojkej, pero nin amo kipatla tlen kijtoa Biblia. Akinmej melauak kinekij momachtiskej Biblia kimatij kipiaj iTlajtol toTajtsin Dios (Isaías 40:8).

14. ¿Axkan ika keski tlajtolmej kajki Biblia?

¹⁴ Maski miakej kinekij kipojpoloskej Biblia,  axkan uelis tiktlajtoltiskej itech kanaj 2,800 tlatlamantli tlajtolmej. Amo onka okse amochtli tlen yomotlajtolkuepki ika miakej tlatlamantli tlajtolmej. Uan maski miakej tlaltikpaktlakamej amo tlaneltokaj itech toTajtsin Dios, Biblia se amochtli tlen okachi moxexeloa. Uan maski seki tlajtolkuepalistli oui pampa se kajsikamatis. Nochtin kipiaj kuali tlajtolmej uan chialistli itech se yolilistli tlen amo keman tlamis.

15. 1) ¿Tlen tlamantli yomopatlak desde itech xiuitl 1919? 2) ¿Tleka toamatlajkuiloluan achto moijkuiloaj ika tlajtoli inglés?

¹⁵ Itech xiuitl 1919 sekimej akinmej omomachtiayaj Biblia okintokayotijkej “tlakeuali yolmelajki uan ixtlamatki” (Mateo 24:45, TNM). Ijkuakon “tlakeuali yolmelajki” omotlapouiaya iuan ialtepe toTajtsin Dios okachi ika tlajtoli inglés. Pero axkan, amatlajkuilolmej tlen kinchijchiua “tlakeuali yolmelajki” katej ika kanaj 700 tlatlamantli tlajtolmej. Ken yiuejkika opanok ika tlajtoli griego, axkan tlajtoli inglés okachi motekitiltia pampa momachtiskej uan tlanemakaskej. Ik non, toamatlajkuiloluan achto moijkuiloaj ika tlajtoli inglés uan satepan tikintlajtolkuepaj ika miakej tlatlamantli tlajtolmej.

16, 17. 1) ¿Tlen okinekiaya ialtepe toTajtsin Dios? 2) ¿Tlen okichijkej pampa ialtepe toTajtsin Dios kipiaskia tlen okinekiaya? 3) ¿Tlen okinekiaya tokni Knorr?

¹⁶ Ialtepe toTajtsin Dios kinchijchiuaj iamatlajkuiloluan tlen kisaj itech Biblia. Yikipia kanaj 60 xiuitl okachi otiktekitiltiayaj Biblia King James Version (Versión del Rey Jacobo), itech toamatlajkuiloluan ika tlajtoli inglés. Pero nin Biblia omochi itech xiuitl 1611 uan miakej tlajtolmej yiuejkika omotekitiltiayaj uan oui moajsikamatij. Rollos tlen yiuejkika omoijkuilojkej kipiaj itoka toTajtsin Dios miak uelta, pero nin Biblia amo miak uelta kipia itoka toTajtsin Dios. Uan noijki miakej tlaxelolmej amo kuali omotlajtolkuepkej uan okseki tlaxelolmej amo uitsej itech rollos tlen yiuejkika omoijkuilojkej. Okseki Biblias ika inglés noijki kipiaj seki tlamantli tlen amo kuali ijkuilitok.

¹⁷ Ialtepe toTajtsin Dios okinekiaya se tlajtolkuepalistli tlen kuali kijtoskia tlen kijtoa Biblia uan tlen amo oui moajsikamati. Ik non, okintlalijkej sekimej tokniuan ma kitlajtolkuepakan Biblia. Ninmej tokniuan okintokayotijkej Cómite de Traducción de la Biblia del Nuevo Mundo. Yejuan  okitlajtolkuepkej itech chikuase amochmej, uan achto okiski itech xiuitl 1950 uan saiktlami okiski itech xiuitl 1960. Achto amochtli omotematilti itech se ueyi nechikol tlen omochi itech tonal 2 metstli agosto xiuitl 1950. Non tonal tokni Knorr okijto itekipanojkauan toTajtsin Dios omonekiaya kipiaskej se yankuik Biblia tlen ma kijto tlen melauak uan amo oui ma moajsikamati. Ijkon amo oui kajsikamatiskiaj tlen melauak itech toTajtsin Dios. Tlen okitlajtolkuepkej omonekiaya amo oui ma kitlajtoltikan uan ma kajsikamatikan, ijkon ken tlajtolmej tlen okijkuilojkej imachtijkauan Cristo. Tokni Knorr okinekiaya Traducción del Nuevo Mundo ma kinpaleui miakej tlaltikpaktlakamej ma kixmatikan Jehová.

18. ¿Tleka motlajtolkuepa Biblia ika miakej tlatlamantli tlajtolmej?

¹⁸ Itech xiuitl 1963 omochi tlen okinekiaya tokni Knorr. Itech non xiuitl Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas yokatka ika okseki tlatlamantli tlajtolmej ken alemán, español, francés, holandés, italiano uan portugués. Itech xiuitl 1989, Cuerpo Gobernante okintlali sekimej tokniuan tlen kinpaleuiskiaj akinmej kitlajtolkuepaj Biblia. Itech xiuitl 2005 okijto nochtin akinmej kitlajtolkuepaj revista Akin Tetlapouijtok uelis kitlajtolkuepaskej Biblia. Ik non, axkan Traducción del Nuevo Mundo uelis kajsiskej nochi noso san tlajko ika kanaj 130 tlatlamantli tlajtolmej.

19. 1) ¿Tlen opanok itech xiuitl 2013? 2) ¿Tlen timomachtiskej chikome?

¹⁹ Yikipia kanaj 60 xiuitl omochi Traducción del Nuevo Mundo ika tlajtoli inglés. Uan itech non xiuitl ik tlayekapan tlajtoli inglés yomopatlak. Ik non, omonekiaya ma moyektlali non tlajtolkuepalistli. Itech tonal 5 uan 6 metstli octubre xiuitl 2013 omochi nechikol tlen mochiua sejse xiuitl número 129 tlen kipiaj iTlaixpantijkauan Jehová. Kanaj 1,413,676 (un millón cuatrocientos trece mil seiscientos setenta y seis) tlaltikpaktlakamej okitakej nin nechikol itech 31 uejueyij altepemej, sekimej okitakej ika Internet. Itech nin nechikol se tokni tlen poui itech Cuerpo Gobernante okitematilti nin yankuik Traducción del Nuevo Mundo ika tlajtoli inglés. Nochtin sapanoa oyolpakej uan miakej ochokakej ijkuak okiselijkej. Itech nochi nin ueyi nechikol, akinmej okinpanoltijkej tlapoualismej okitekitiltiayaj nin yankuik Biblia, uan okitakej amo oui moajsikamati. Chikome timomachtiskej itech nin Biblia uan ken motlajtolkuepa ika okseki tlatlamantli tlajtolmej.