Ubaba watshona ngemva kweminyaka emilutshwane mina lemuli yangakithi sithuthele edolobheni leRoodepoort, eSouth Africa. Ngo-1947 ngileminyaka engu-16 ngangisebenza kwenye iwofisi kahulumende ukuze lami ngincedise ngekhaya. Ngelinye ilanga kwafika omunye ukhulu esithi sibhalise ukube sithola INqabayokulinda. Savuma nje ukuze singamdanisi.

 Kodwa kungakayingaphi sasesifuna ukufunda okunengi ngeqiniso eliseBhayibhilini. Umama wakhula engena iDutch Reformed Church, yikho wahle wawubona umehluko phakathi kwalokho esasesikufunda eBhayibhilini lalokho ayekhule ekufunda esontweni. Savuma ukuthi kube lomuntu ofunda lathi iBhayibhili futhi sahle saqalisa ukungena imihlangano yebandla. Mina ngabhabhathizwa ngo-1949 futhi ngaba ngowokuqala emulini ukubhabhathizwa. Ngaqhubeka ngisebenza okweminyaka ethile kodwa ngangilesifiso sokwenza okunengi enkonzweni kaJehova.

 Ngaqalisa ukuphayona ngo-1954, futhi ngabhalela egatsheni ngibuza ukuthi ngingayancedisa ngaphi. Bangiphendula bathi ngiye ePretoria basebehlela ukuthi ngihambe lomunye udade khonale. Kwakukuhle sibili lapho esasihlala khona futhi ngisawakhumbula lamabhanzi amnandi ayethengiswa khonapho.

 Udade engangitshumayela laye wathi esetshadile, umfowethu uGeorge Phillips owayeyinceku yegatsha wangilanda wangibuza ukuthi ngingafisa yini ukuba liphayona eliqakathekileyo. Ngavumela phezulu.

 Ngo-1955 ngaqalisa ukuba liphayona eliqakathekileyo edolobheni leHarrismith. Kwakunzima ukuthi mina lodade engasengitshumayela laye sithole indawo yokuhlala enhle. Ngokwesibonelo abantu benye isonto bathi besizwa ngathi balanda umnikazi wendlu esasihlala kuyo bamtshelela eceleni ukuze asixotshe.

 Ngokuhamba kwesikhathi ngacelwa ukuthi ngiyencedisa eParkhurst, eJohannesburg. Sengikhonale kwaphinda kwathunyelwa abanye odade ababili abangabanali. Sekudlule isikhathi omunye wabo watshada, omunye wacelwa ukuthi ayencedisa kwenye indawo. Udade okwakuthiwa ngu-Eileen Porter wavuma ukuthi ngizohlala labo lanxa indlu yabo yayincane sibili. Ngangilala endaweni encane eyayivalwe ngekhetheni. U-Eileen wayelomusa futhi ehlala engikhuthaza, ngangikholisa ukuhlala laye. Indlela ayekhuthele ngayo ekutshumayeleni lanxa kwakumele enze imisebenzi eminengi endlini yayingikhuthaza.

 Ngacelwa ukuthi ngiyencedisa e-Aliwal North, idolobho elisesabelweni se-Eastern Cape. Ngafika ngatshumayela lomunye okuthiwa nguMerlene (Merle) Laurens futhi sobabili sasileminyaka engaba ngu-20 ngalesosikhathi. Sasikhuthazwa ngomunye udadewethu osekhulile okwakuthiwa nguDorothy. Sasijayele ukumbiza ngokuthi ngu-Auntie Dot. Wake wasitshela ukuthi esakhula walunywa yizinja esekutshumayeleni. Lanxa kunjalo, waqhubeka ekhuthele ekutshumayeleni kazange aphele amandla.

 Ngo-1956, uMerle wangena ikilasi yesi-28 yeGiliyadi. Ngangifisa ukuthi ngabe lami ngiyahamba laye. Kodwa kungasenani ngazisalela lo-Auntie Dot futhi saba ngabangane lanxa yena wayemdala khatshana kulami.

 Ngathaba ngathinta amayezi lami sengibiziwe esikolo seGiliyadi. Ngingakayi esikolo ngaqeda inyanga ezingu-8 ngitshumayela loKathy Cooke edolobheni leNigel. UKathy laye wayesesingenile isikolo seGiliyadi. Wayengixoxela indaba ezimnandi ezenza ngakulindela ngabomvu ukuya esikolo. NgoJanuary 1958 ngasuka ngilubangise eNew York.

 SengiseGiliyadi ngangihlala loTia Aluni, udadewethu weSamoa kanye lo-Ivy Kawhe udadewethu owayevela eMaori. Ngesikhathi ngiseSouth Africa uhulumende wayengafuni ukuthi abantu abamhlophe bahlangane leminye imihlobo. Yikho ngangingakujayelanga ukuhlala labantu beminye imihlobo. Kodwa akungithathanga isikhathi eside ukuthi ngijayelane labo futhi kwakumnandi ukuhlala labantu beminye imihlobo.

 Umfowethu uMaxwell Friend ngomunye walabo ababesifundisa eGiliyadi. Wayesifundisa ngenye indlela engajayelekanga kwesinye isikhathi. Eklasini yakhe kwakulamalayithi amathathu abhalwe ukuthi “iphimbo,” “ijubane,” kanye lelibhalwe ukuthi “intshiseko.” Kwakusithi nxa usenza inkulumo loba isiboniso, wayelayitha elinye lamalayithi la nxa kwakulokunye ongakwenzi kuhle. Manje njengoba mina ngangingumazithulela ngangihlala ngilayithelwe amalayithi la, kwesinye isikhathi ngangize ngikhale. Lanxa kunjalo sasingabangane. Kwezinye izikhathi ngiklina singakabuyeli eklasini ngangimbona esethutshile engiphathele icoffee.

 Njengoba inyanga zazilokhe zihamba ngangizibuza ukuthi ngizathunyelwa ngaphi. UMerle, udade engangike ngaphayona laye yena wathi esuka eGiliyadi wathunyelwa ePeru. Wathi ngikhulume lomfowethu uNathan Knorr owayekhokhela ngalesosikhathi ukuthi nxa kuvuma ngithunyelwe ePeru ukuze ngiyemjoyina ngoba udade ongumnali ayetshumayela laye wayeselungiselela ukutshada. Akuzange kube lohlupho ngoba umfowethu uKnorr wayejayele ukusivakatshela eklasini. Sathi siqeda isikolo ngathunyelwa ePeru.

 Ngathaba ukuphinda ngihlangane loMerle eLima, ePeru. Lanxa ngangisafundela ukukhuluma isiSpanish ngasengilezifundo ezithuthukayo. Ngokuhamba kwesikhathi mina loMerle satshelwa ukuthi siyencedisa e-Ayacucho indawo esezintabeni. Kwakungalula sibili ukutshumayela endaweni le. Lanxa ngasengisazi kancane isiSpanish abantu abanengi endaweni le bona babekhuluma isiQuechua. Kwasithatha isikhathi ukuthi sijayele ukutshumayela endaweni le elezintaba ngoba kuphefumuleka nzima ezintabeni nxa ungakajayeli.

 Ngangibona angani kulutshwane engangikwenzile e-Ayacucho. Ngangizibuza ukuthi vele bazakuba khona yini abantu abazalamukela iqiniso. Okungithokozisayo yikuthi namuhla edolobheni lelo kulabamemezeli abedlula 700 lewofisi yokuhumutsha isiQuechua (Ayacucho).

 UMerle watshada lombonisi wesiqinti okuthiwa nguRamón Castillo. Ngo-1964 uRamón wangena isikolo seGiliyadi esithatha inyanga ezingu-10. Eklasini yakhe kwakulomunye umzalwane esangena sonke isikolo seGiliyadi okwakuthiwa nguFu-lone Liang. UFu-lone Liang wayencedisa eHong Kong kodwa wayesephinde wabizwa eGiliyadi ukuze azofundiswa eminye imisebenzi ayezayenza egatsheni. a UFu-lone wabuza uRamón ukuthi ngiqhuba njani khonale ePeru, ngemva kwalokho saqalisa ukubhalelana izincwadi.

 UFu-lone wahle wangitshela ukuthi njengoba sasesibhalelana izincwadi sasesithandana. UHarold King owayengumnali eHong Kong wayejayele ukuya epost office yikho wayehle ahambe lencwadi zikaFu-lone. Umfowethu uHarold wayejayele ukudweba imifanekiso loba abhale imitsho emfitshane phezu kwe-envelope ezazithunyelwe nguFu-lone. Kwesinye isikhathi wayebhala ukuthi: “Ngizamkhuthaza ukuthi abe ekubhalela incwadi ezinengi.”

 Sabhalelana incwadi okwezinyanga ezingaba ngu-18, ngemva kwalokho sasesitshada. Ngasuka ePeru sengihlale khonale iminyaka engaba ngu-7.

 Satshada mhlaka 17 November ngo-1965. Ngangikholisa kakhulu eHong Kong. Sasihlala egatsheni labanye abafowethu ababili labomkabo. UFu-lone wayengumhumutshi, mina ngangitshona ekutshumayeleni. Kwakunzima ukufunda isiCantonese kodwa abanye odade ababengabanali kanye lomkami bangincedisa kakhulu. Okunye okwanginceda kakhulu yikufundisa abantwana.

 Ngemva kweminyaka sathutha egatsheni sayahlala kwenye indlu yabanali eyayiseKwun Tong, eHong Kong. Umkami kwasekumele ayefundisa abanali ababesanda kufika isiCantonese. b Ngangikukholisa kakhulu ukutshumayela endaweni leyo, kwamanye amalanga ngangiphenduka nzima endlini.

 Ngo-1968 ngathokoza kakhulu sisethulelwa ibhuku elithi The Truth That Leads to Eternal Life. Abantu esasibafundisa babelizwisisa masinya ukwedlula esasilisebenzisa elithi, “Let God Be True.”

 Sathi sesisebenzisa ibhuku leli ngazitshela ukuthi abantu engangifunda labo sebelizwisisa iqiniso ngoba sebesenelisa ukuphendula imibuzo. Kodwa ngamangala omunye engangifunda laye esithi kakholwa kuNkulunkulu thina sesiqedile ibhuku lonke. Ngafunda ukuthi kumele ngixoxe lomfundi ukuze ngibone ukuthi uyakukholwa yini akufundayo.

 Ngemva kweminyaka emilutshwane sihlala eKwun Tong saphinda sabuyela sayahlala egatsheni. UFu-lone waba lilunga lekhomithi yegatsha leHong Kong, mina ngangiklina futhi ngisebenza lase-reception. Ngezinye izikhathi umkami wayethunywa ukuthi ayakwenza eminye imisebenzi eyimfihlo yikho ngangisala ngedwa. Kodwa engangikuqakathekisa kakhulu yikumncedisa ukuthi ayenze kuhle imisebenzi yakhe.

 Ngo-2008 impilo yangitshintshela ngilibele. Umkami wayethunywe kwenye indawo, ngasengisizwa kuthiwa kasekho. Khonapho kwakuyisikhathi silungiselela iSikhumbuzo sokufa kukaJesu. Ngadabuka kakhulu kodwa abafowethu labodadewethu babuya ngobunengi bezongiduduza. Ngesikhathi senkulumo yesikhumbuzo ngangincedisa omunye ofunda iBhayibhili ukuthi abevula amavesi. Lokhu kwanginceda ukuthi ngingabi ngikhala esikhumbuzweni. Enye ivesi eyangiqinisayo ngeyayithandwa ngumkami ethi: “Ngoba mina Jehova, uNkulunkulu wakho, ngibambe isandla sakho sokudla . . . Ngizakunceda.”—U-Isaya 41:13.

 Ngemva kweminyaka engu-7 umkami etshonile, abazalwane beHong Kong bathi kungcono ngiye kwelinye igatsha elikhulu ukuze nginakekelwe njengoba sengigugile. Yikho ngo-2015 ngabuyela egatsheni leSouth Africa eliseduze lalapho engaqala khona ukufunda iqiniso ngo-1947.

 Sengileminyaka eminengi ngikhonza uJehova futhi ngizibonele ngawami ukuthi uJehova ungibusisile ngenxa yokuthi ngangizimisele ukumsebenzela. Ngihlala ngisizwa ukuthi abanye abantu engabafundisa iBhayibhili balokhe bekhonza uJehova bethembekile futhi ngibonile lokuthi uJehova angabusisa lokuncane esikwenzayo ekutshumayeleni. Ngokwesibonelo ngo-1958 abamemezeli babengaba ngu-760 ePeru kodwa ngo-2021 besekulabamemezeli abangaba ngu-133 000. EHong Kong ngo-1965 kwakulabamemezeli abangaba ngu-230 kodwa ngo-2021 besekulabamemezeli abangaba ngu-5 565.

 Khathesi angisenelisi ukwenza okunengi njengakudala ngoba sengikhulile, kodwa ngilokhe ngifuna ukwenzela uJehova okunengi. Lasemhlabeni omutsha ngizabe ngilokhe ngizimisele, loba nini lapho okuyabe kumele ngincedise khona ngizathi: “Ngiyafuna ukuhamba.”