1. IBhayibhili lisitshela liphi iqiniso eliduduzayo mayelana loJehova?

UYAFUNA yini ukuthi abantu bakwahlulele ngombala wesikhumba sakho, ngendlela okhangeleka ngayo ebusweni kumbe ngokuthi ulomzimba onganani? Kumele ukuthi kawufuni. Kuyaduduza ukwazi ukuthi uJehova kasahluleli ngalokho abantu abakubona kithi. Ngokwesibonelo, ngesikhathi uSamuyeli ekhangela amadodana kaJese, kazange abone lokho uJehova ayekubona. UJehova wayetshele uSamuyeli ukuthi enye yamadodana kaJese yayizakuba yinkosi yako-Israyeli. Kodwa yiphi yakhona? Ngesikhathi uSamuyeli ebona u-Eliyabi izibulo likaJese wathi: “Impela ogcotshiweyo kaJehova umi lapha phambi kukaJehova.” U-Eliyabi wayekhangeleka njengenkosi. “Kodwa uJehova wathi kuSamuyeli, ‘Ungakhangeli isimo sakhe loba ubude bakhe, ngoba ngimalile.’” Sifundani? UJehova waqhubeka esithi: “Abantu bakhangela isimo somuntu, kodwa uJehova ukhangela inhliziyo.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Ngokwalokho okutshiwo kuJohane 7:24, kungani kungamelanga sahlulele abanye ngendlela abakhangeleka ngayo? Nika umzekeliso.

² Izikhathi ezinengi thina abantu abalesono sijayele ukwahlulela abanye ngalokho esikubona ngamehlo. (Bala uJohane 7:24.) Kodwa kulutshwana esingabakwazi ngomuntu ngokumkhangela nje. Ngokwesibonelo, ngitsho lodokotela oyingcitshi futhi oseleminyaka esenza umsebenzi wakhe ngeke abekwazi okunengi ngesigulane ngokuphongusikhangela. Kumele asilalelisise ukuze abekwazi ukuthi yiphi imikhuhlane esake saba layo, ukuthi sizizwa njani ngokugula kwaso lokuthi sizwani vele. Kanti njalo angathi isigulane senze i-X-ray ukuze abone phakathi komzimba waso. Nxa udokotela angayekela ukwenza njalo angaselapha ngendlela engayisiyo. Lathi ngeke senelise ukubazi kuhle abafowethu labodadewethu nxa sikhangela kuphela indlela abakhangeleka ngayo. Kumele sizame ukuzwisisa ukuthi bangabantu abanjani ngaphakathi.  Kuliqiniso sibili ukuthi kasisoze senelise ukuzwisisa abanye ngendlela uJehova abazwisisa ngayo ngoba thina kasiboni okusezinhliziyweni zabo. Kodwa singenelisa ukwenza okusemandleni ethu ukuthi simlingisele. Singakwenza njani lokho?

3. Indaba eziseBhayibhilini esizaxoxa ngazo zizasinceda njani ukuthi silingisele uJehova?

³ UJehova uziphatha njani izinceku zakhe? Uyazilalela, uyazwisisa izimo ezikuzo lakho konke okwenzakale empilweni zazo futhi uyazizwela. Ngesikhathi sifunda ngokuthi uJehova wamphatha njani uJona, u-Elija, uHagari loLothi kasiboneni ukuthi singamlingisela njani endleleni esiphatha ngayo abafowethu labodadewethu.

4. Kuyini okungenza sicabange izinto ezingayisizo ngoJona?

⁴ Singacabanga ukuthi uJona wayengathembekanga lokuthi wayengalaleli ngenxa yokuthi kasikwazi konke okwenzakala kuye. UJehova ngokwakhe wamnika umlayo wokuthi amemezele ngokubhujiswa kweNineve. Kodwa uJona kazange alalele, wagada isikepe esasisiya kwenye indawo, “ebalekela uJehova.” (Jona. 1:1-3) Kunguwe wawungamnika yini elinye ithuba lokwenza ayekuthunyiwe? Mhlawumbe wawungeke. Kodwa uJehova yena wayelezizatho zokuthi aphinde amsebenzise.—Jona. 3:1, 2.

5. Sifundani emazwini akuJona 2:1, 2, 9?

⁵ Ngesikhathi uJona ekhuleka kwakhanya ukuthi ungumuntu onjani sibili. (Bala uJona 2:1, 2, 9.) Akuthandabuzwa ukuthi wakhuleka kanengi kuJehova. Omunye umthandazo awenza esesiswini senhlanzi usinceda sifunde okunye ngaye ngaphandle kokuthi wabalekela umsebenzi ayewuphiwe. Amazwi akhe atshengisa ukuthi wayethobekile, ebonga ayekwenzelwe futhi ezimisele ukulalela uJehova. Yikho akumangalisi ukuthi uJehova kazange agxile ephutheni likaJona kodwa waphendula umthandazo wakhe futhi waqhubeka emsebenzisa njengomphrofethi.

6. Kunceda ngani ukulalelisisa?

⁶ Kumele sithobeke futhi sibekezele ukuze senelise ukulalelisisa. Kulezizatho ezintathu ezitshengisa ukuthi ukwenza njalo kunceda ngani. Esokuqala, kasisoze sigijimele ukucabangela abanye izinto ezingayisizo. Esesibili, singenelisa ukwazi indlela umfowethu kumbe udadewethu azizwa ngayo lokuthi kungani esenza ezinye izinto futhi lokho kuzasinceda ukuthi simzwele. Esesithathu, singanceda umfowethu kumbe udadewethu akwazi okuthile ngaye. Phela kwezinye  izikhathi umuntu uyabe engayizwisisi indlela azizwa ngayo kuze kube yilapho esexoxela omunye. (Zaga. 20:5) Omunye umdala webandla ose-Asia uthi: “Ngake ngenza iphutha lokukhuluma ngingazange ngilalele. Ngatshela omunye udade ukuthi kumele athuthukise impendulo zakhe emihlanganweni yebandla. Ngemva kwesikhathi ngathola ukuthi kenelisi ukubala kuhle lokuthi kungumqanso ukuthi aphendule.” Kuqakatheke kakhulu ukuthi umdala webandla aqale “alalele” engakaniki iseluleko.​—Zaga. 18:13.

7. Ufundani endleleni uJehova aphatha ngayo u-Elija?

⁷ Abanye abafowethu labodadewethu kubathwalisa nzima ukutshela omunye umuntu indlela abazizwa ngayo. Lokhu kubangelwa yizinto ezake zenzakala empilweni zabo, amasiko abo kumbe ubuntu babo. Manje singenzani ukuze sibenze bakhululeke ukusithululela okusezinhliziyweni zabo? Kumele sikhumbule indlela uJehova aphatha ngayo u-Elija ngesikhathi ebalekela uJezebeli. Kwathatha insuku ezinengi ukuthi u-Elija atshele uYise osezulwini indlela ayezizwa ngayo. UJehova wamlalelisisa wasemkhuthaza futhi wamnika umsebenzi oqakathekileyo. (1 AmaKho. 19:1-18) Kungathatha isikhathi ukuthi abafowethu labodadewethu basithembe okokuthi bangasitshela indlela abazizwa ngayo. Kodwa nxa singalingisela uJehova ngokuba ngabantu ababekezelayo, bazacina besitshela. Kumele silalelisise nxa sebesenza njalo.

8. Ngokwalokho okutshiwo kuGenesisi 16:7-13, uJehova wamncedisa njani uHagari?

⁸ Incekukazi kaSarayi okwakuthiwa nguHagari yenza ubuthutha ngesikhathi isingumka-Abhrama. Yazithwala yasiqalisa ukweyisa uSarayi owayengelabantwana. Izinto zaba zimbi kakhulu okokuthi uSarayi wamphatha kubi uHagari okwenza wacina ebaleka. (Gen. 16:4-6) Isono esilaso singenza sicabange ukuthi uHagari wayengowesifazana owayezigqaja njalo okwakufanele aphathwe kubi. Kodwa le kayisiyo indlela uJehova ayembona ngayo. Yikho wathumela ingilosi yakhe kuye. Yathi isimtholile yamnceda ukuthi antshintshe indlela ayecabanga ngayo futhi yambusisa. UHagari wananzelela ukuthi uJehova wayekade emkhangele lokuthi wayebona konke okwakusenzakala kuye. Wathokoza kakhulu waze wathi kuye, ‘UnguNkulunkulu obonayo, lowo ongibonayo.’​—Bala uGenesisi 16:7-13.

9. Kuyini okwenza uJehova wamphatha kuhle uHagari?

⁹ Kuyini uJehova ayekwazi ngoHagari? Wayeyazi indlela ayekhule ngayo lakho konke okwakwenzakale empilweni yakhe. (Zaga. 15:3) UHagari wayengumGibhithe owayehlala endlini yomHebheru. Kambe ukuthi kwezinye izikhathi wayezizwa eyindlubu ewele ephokweni? Wayebakhumbula yini abangakibo lelizwe lakibo? Wayengayisuye yedwa umka-Abhrama. Okwesikhathi esithile amanye amadoda athembekileyo aba lesithembu lanxa lokho kwakungasinhloso kaJehova ngesikhathi edala abantu. (Mat. 19:4-6) Yikho akumangalisi ukuthi isithembu sasibangela ukuthi kube lomhawu lenzondano emulini. UJehova wayekwazi ukuthi kwakungaqondanga ukuthi uHagari adelele uSarayi. Kodwa wayizwisisa indlela uHagari ayezizwa ngayo lezimo ayekuzo yikho wamphatha ngomusa.

10. Singenzani ukuze sibazi kuhle abafowethu labodadewethu?

¹⁰ Singalingisela uJehova ngokuzama ukuzwisisa abafowethu labodadewethu. Bazi kuhle abafowenu labodadewenu. Xoxa labo imihlangano ingakaqalisi lalapho isiphelile, phuma labo ekutshumayeleni futhi nxa kusenza banxuse lizekudla lonke. Nxa ungenza  njalo, ungathola ukuthi okwenza udade othile akhanye engajayeleki yikuthi ulenhloni lokuthi umfowethu olemali enengi kagijimisi inotho kodwa uyaphana. Kanti njalo ungathola ukuthi udade othile labantwabakhe abajayele ukuphuza emihlanganweni yebandla basuka emulini elabantu abaphikisa lokho abakukholwayo. (Jak. 4:12) Lanxa kunjalo akumelanga ‘singenele endabeni zabantu.’ (1 Tim. 5:13) Kodwa kuhle ukuthi sazi okuthile ngabafowethu labodadewethu lalokho okwenzakale ezimpilweni zabo. Lokho kuzasinceda ukuthi sibazwisise.

11. Kungani kuqakathekile ukuthi abadala bebandla bazazi kuhle izimvu?

¹¹ Abadala yibo abalomlandu omkhulu wokubazi kuhle abazalwane ngoba banikwe umsebenzi wokubelusa. Omunye umfowethu okuthiwa ngu-Artur owayengumbonisi wesiqinti kanye lomunye umdala webandla bavakatshela udade owayekhanya elenhloni. U-Artur uthi: “Wasitshela ukuthi umkakhe wafa bengelaminyaka eminengi betshadile. Lanxa impilo yayinzima kakhulu wafundisa amadodakazi akhe amabili ukuthi athande uJehova njalo amadodakazi la aba zinceku zikaJehova ezithembekileyo. Kodwa ngesikhathi simvakatshela wayengasaboni kuhle futhi eselomkhuhlane wokuhlulukelwa. Lanxa kunjalo wayelokhu emthanda kakhulu uJehova futhi elokholo oluqinileyo. Sananzelela ukuthi kunengi esasingakufunda esibonelweni esihle sikadadewethu.” (Flp. 2:3) Umbonisi wesiqinti lo wayelingisela uJehova ozaziyo izimvu zakhe kanye lobuhlungu ezibuzwayo. (Eks. 3:7) Nxa abadala bezazi kuhle izimvu kubalula ukuthi bazincede.

12. Udade okuthiwa nguYip Yee wancedakala njani ngokumazi kuhle omunye udade ebandleni?

¹² Kumele ukuthi uzamzwisisa umfowenu loba udadewenu okubhowayo nxa ungabakwazi okwake kwenzakala empilweni yakhe. Ngokwesibonelo, udade okuthiwa nguYip Yee ohlala e-Asia uthi: “Ebandleni engangikulo kwakulodade owayekhulumela phezulu. Ngangibona angani wayengabahloniphi abanye. Kodwa ngathi ngiphume laye ekutshumayeleni wangitshela ukuthi wake wancedisa abazali bakhe ukuthengisa inhlanzi emakethe. Kwakumele akhulumele phezulu ukuze abize amakhastoma.” UYip Yee uqhubeka esithi: “Ngafunda ukuthi nxa ngifuna ukuzwisisa abafowethu labodadewethu kumele ngibazi kuhle.” Akulula ukubazi kuhle abazalwane. Lanxa kunjalo, nxa ungalandela iseluleko seBhayibhili sokuthi uyivule ngokupheleleyo inhliziyo yakho uzalingisela uJehova othanda “yonke imihlobo yabantu.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Khor. 6:11-13.

13. Ngokwalokho okutshiwo kuGenesisi 19:15, 16, izingilosi zenzani zibona uLothi elokhu etomatoma futhi kungani zenza njalo?

¹³ Ngesikhathi esiqakathekileyo empilweni yakhe, uLothi waphuza ukwenza lokho uJehova ayemtshela khona. Izingilosi ezimbili zamvakatshela zamtshela ukuthi aphume lemuli yakhe eSodoma. Kungani kwakumele baphume? Izingilosi zathi: “Sizayibhubhisa indawo le.” (Gen. 19:12, 13) Kusisa uLothi lemuli yakhe babelokhu besemzini wabo. Yikho izingilosi zaphinda zamxwayisa. Kodwa wayelokhu ‘etomatoma.’ Singacabanga ukuthi uLothi wayengelandaba layekutshelwe nguJehova kumbe ukuthi wayengalaleli. Kodwa uJehova kazange akhalale ukuzama ukumsindisa. Izingilosi zamxhakalaza ngesandla yena lemuli yakhe zabakhipha edolobheni “ngoba uJehova wayelomusa kubo.”​—Bala uGenesisi 19:15, 16.

14. Kuyini okungabe kwenza uJehova wazwela uLothi?

¹⁴ Kulezizatho ezithile ezingabe zenza uJehova wamzwela uLothi. Mhlawumbe okwenza uLothi watomatoma yikuthi wayesesaba abantu ababengaphandle kwedolobho. Kanti njalo kulokunye ayengabe ekwesaba. Kumele ukuthi wayesazi ukuthi kwakulamakhosi amabili awela emigodini eyayilethara esigodini esasiseduze. (Gen. 14:8-12, NWT) Mhlawumbe wayekhathazekile ngemuli yakhe njengoba wayengubaba womuzi. Kanti njalo wayenothile yikho kungenzeka wayelendlu enhle eSodoma ayengazimiselanga ukuyitshiya. (Gen. 13:5, 6) Lezi kwakungayisizo zizatho ezizwakalayo zokuthi aphuze ukwenza lokho ayekutshelwe nguJehova. Lanxa kunjalo, uJehova kazange agxile ekuphambaniseni kukaLothi kodwa wambona ‘engumuntu olungileyo.’​—2 Phet. 2:7, 8.

15. Kuyini okumele sikwenze kulokuthi sahlulele omunye ngalokho akwenzayo?

¹⁵ Zama ngamandla wonke ukuzwisisa ukuthi omunye uzizwa njani kulokuthi umahlulele ngalokho ombona ekwenza. Udade ohlala e-Europe okuthiwa nguVeronica wazama ukukwenza lokhu. Ulandisa esithi: “Omunye udade wayekhanya engajayeleki futhi ehlala ezehlukanisa labanye. Yikho kwezinye izikhathi ngangisesaba ukukhuluma laye. Kodwa  ngacabanga, ‘Aluba yimi engisesimeni sakhe bengingafisa ukuba lomngane.’ Yikho ngambuza ukuthi uzizwa njani, waseqalisa ukungithululela isifuba sakhe. Khathesi kunengi esengikuzwisisa ngaye.”

16. Kungani kumele sicele uJehova asincedise senelise ukuzwelana labanye?

¹⁶ UJehova nguye yedwa osizwisisa kuhle. (Zaga. 15:11) Yikho mcele akuncedise ubone abanye ngendlela yena ababona ngayo njalo ubone ukuthi ungabatshengisa njani uzwelo. Ukuthandaza kwanceda omunye udade okuthiwa ngu-Anzhela ukuthi abe ngumuntu ozwisisa kakhulu. Ebandleni lakhe kulodade okwasekunzima ukujayelana laye. U-Anzhela uthi: “Kwakungaba lula kakhulu ukuthi ngimsole udade lo njalo ngingazisondezi eduze kwakhe. Kodwa ngacela uJehova ukuthi angincedise ngimzwisise.” UJehova wawuphendula yini umthandazo ka-Anzhela? Uqhubeka esithi: “Saphuma sonke ekutshumayeleni, sesitshayisile saxoxa okwamahola amanengi. Ngamlalelisisa. Khathesi sengimthanda kakhulu futhi ngizimisele ukumncedisa.”

17. Kumele sizimisele ukwenzani?

¹⁷ Akumelanga ukhethe ukuthi yibaphi abafowethu loba odadewethu ozakuba lozwelo kubo. Bonke behlelwa zinhlupho njengoJona, u-Elija, uHagari loLothi. Izikhathi ezinengi bayabe bevuna impumela yalokho abakwenzayo. Kodwa iqiniso yikuthi kulezikhathi lapho sonke esake sazilethela khona inhlupho. Yikho kuqondile sibili ukuthi uJehova asicele ukuthi sibe lesisa esikhulu kwabanye. (1 Phet. 3:8) Nxa singalalela uJehova sizamanyana kakhulu lemuli yethu emangalisayo esemhlabeni wonke ebunjwa ngabantu abayimihlobo etshiyeneyo. Yikho kasizimiseleni ukulingisela uJehova endleleni esiphatha ngayo abafowethu labodadewethu.