NGESIKHATHI ngileminyaka engu-12 ngananzelela ukuthi ngilokuthile okuligugu engingakwabela abanye. Sathi sisemhlanganweni wesiqinti omunye umzalwane wangibuza ukuthi ngiyafuna yini ukuya ekutshumayeleni. Ngamtshela ngathi ngiyafuna lanxa ngangingakaze ngikwenze. Lakanye sahamba ensimini esasizatshumayela kuyo futhi wanginika amabhukwana athile ayekhuluma ngoMbuso kaNkulunkulu. Wathi kimi: “Wena ngena izindlu ezikuleliyana icele, mina ngizangena ezikuleli icele.” Ngaqalisa ukungena endlini ngendlu lanxa ngangiqhuqha ngingumhlanga. Isimanga yikuthi ngaqabuka sengihambise wonke amabhukwana engangiwathwele. Ngakubona ukuthi abantu babekuthanda lokho engangibanika khona.

Ngazalwa ngo-1923 eChatham, edolobheni leKent eNgilandi. Indawo le engakhulela kuyo yayigcwele abantu ababengaselathemba ngenxa yokuhlala bebanjiswa ilitshe. Phela iMpi Yomhlaba Yokuqala kayizange yenze izinto zibe ngcono emhlabeni njengalokho ababekukhangelele. Abazali bami labo babengaselathemba ngenxa yokudaniswa ngabafundisi besonto yeBaptist ababezicabanga bona bodwa bengelandaba labanye abantu. Sengileminyaka engu-9 umama waqalisa ukuya ewolu ethile lapho okwakuhlangana khona abantu abasebebizwa ngokuthi ngoFakazi bakaJehova. Endaweni leyo, thina abantwana sasifundiswa izifundo zeBhayibhili ngomunye udade esebenzisa iBhayibhili kanye lebhuku elithi The Harp of God. Ngakuthanda kakhulu ayesifundisa khona.

Ngisakhula ngangikuthanda ukunika abantu ithemba ngokubatshela izindaba ezinhle eziseLizwini likaNkulunkulu. Lanxa ngangijayele ukuyatshumayela ngedwa, ukuphuma labanye kwanginceda kakhulu. Ngelinye ilanga sasitshova amabhayisikili sisiya ekutshumayeleni ngilomunye umzalwane owayesekhulile. Sadlula omunye umfundisi ngasengisithi kumzalwane engangihamba laye, “Nansiyana imbuzi.” Umzalwane lo wamisa ibhayisikili lakhe wasesithi sihlale phezu kwesigodo esasiseceleni komgwaqo. Wangibuza wathi: “Ngubani okunike imvumo yokwahlulela abanye ukuthi bazimbuzi? Thina okumele sikwenze yikutshela abantu izindaba ezinhle, okokwahlulela sikutshiyele uJehova.” Ngalesosikhathi ngakubona sibili ukuthi ukupha kubusisekile.—Mat. 25:31-33; ImiSeb. 20:35.

Omunye umzalwane owayesemdala wangifundisa ukuthi kwezinye izikhathi kuyadingakala ukuthi umuntu abekezele ukuze ayithole leyontokozo. Umkakhe wayengafuni lakubabona oFakazi bakaJehova. Ngelinye ilanga umzalwane lo wathi sidlule emzini wakhe ukuze sithole okuncane nje okuya ethunjini. Sathi sifika sathola umama wangakwakhe ezonde efile ngenxa yokuthi umkakhe wayephumile wayatshumayela.  Waqalisa ukusijikijela ngamahlamvu etiye. Kodwa umzalwane lo kazange amtshingele, wawadobha amahlamvu lawo wawabisela endaweni yawo. Ukubekezela komzalwane lo kwamnceda sibili ngoba ngemva kweminyaka ethile umkakhe waba nguFakazi.

Isifiso sami sokufuna ukunceda abanye ukuthi babe lethemba saqhubeka sikhula futhi mina lomama sabhaphathizwa ngo-March 1940 eDover. Ngo-September 1939 amabutho eBritain ahlasela iJelimana. Ngalesosikhathi ngangileminyaka engu-16. Kwathi ngo-June 1940 ngabona izimota zamasotsha zidlula phambi kwangakithi zithwele izinkulungwane zamabutho ayesile empini eDunkirk. Amasotsha la ayekhanya edanile, engelalo ithemba, yikho ngaba lesifiso esikhulu sokuxoxa lawo ngoMbuso kaNkulunkulu. Kusiyaphela umnyaka izinto zaqala ukugaya ngomunye umhlathi, amabhomba aqalisa ukuthululeka kokuphela phezu kweBritain. Nsuku zonke ebusuku ngangibona izindiza zamaJelimana zempi zisedlula. Zaziwaphonsa amabhomba endaweni eyayiseduze lalapho esasihlala khona, wawuwezwa ngomsindo wawo ekhonale emoyeni, uwazwe esewela phansi edubuka okwesabekayo. Sasisithi nxa sivuka ekuseni indawo yonke nje ingakhangeleki, izindlu ezinengi ziwele phansi. Lokhu kwangenza ngananzelela ukuthi uMbuso kaNkulunkulu yiwo kuphela ozaletha ikusasa elingcono.

Ngo-1941 ngaqalisa impilo elokhe ingithokozisa lalamuhla. Ngalesosikhathi ngangifundela umsebenzi wokwenza izikepe endaweni ebizwa kuthiwa yiRoyal Dockyard eseChatham. Lo kwakungumsebenzi olenzuzo kakhulu. Kwasekulesikhathi eside izinceku zikaJehova zizwisisa ukuthi amaKhristu akumelanga alwe izimpi. Kodwa ngo-1941 kwasekusicacela lokuthi akumelanga sisebenze lasezindaweni okwenziwa khona izikhali zempi. (Joh. 18:36) Manje njengoba lapho engangisebenza khona kwakusenziwa izikepe zempi ngabona kungcono ukuthi ngitshiye umsebenzi ngiqalise inkonzo yesikhathi esigcweleyo. Inkonzo yami ngayiqalisela edolobheni elihle okuthiwa yiCirencester.

Sengileminyaka engu-18 ngavalelwa ejele okwezinyanga ezingu-9 ngenxa yokuthi ngala ukuya empini. Ngesaba kakhulu ngisizwa umnyango uvalwa futhi ngitshiywa ngingedwa. Ngemva kwesikhatshana nje abalindi bejele lezibotshwa baqalisa ukungibuza ukuthi ngibotshelweni futhi lokhu kwanginika ithuba lokubachazela lokho engikukholwayo.

Sengiphumile ejele ngacelwa ukuthi ngisebenze loLeonard Smith * sitshumayela esabelweni sakithi eKent. Kusukela ngo-1944 izinkulungwane zezindizamtshina zeJelimana ezazithwele amabhomba zawela eKent. Lokhu kwabangelwa yikuthi indawo le yayilapho okwakudlula khona izindizamtshina zeJelimana zisiyahlasela eLondon. Izindizamtshina lezi ezazithwele amabhomba zazingelamuntu otshayelayo njalo zazibizwa ngokuthi ngama-doodlebugs. Sasihlala sidlela ovalweni ngoba  nxa wawungezwa kuduma phezulu, ubususizwa nya, sasikwazi ukuthi ngemizuzwana nje indizamtshina iyabe isizakuwa idubuke. Sasifunda iBhayibhili lenye imuli kuleyondawo futhi kwezinye izikhathi sasifunda sihlezi ngaphansi kwetafula yensimbi eyayisinceda ukuthi singalimali nxa indlu ingadilika. Ngokuhamba kwesikhathi yonke imuli le yabhaphathizwa.

Yathi isiphelile impi sathunyelwa eningizimu ye-Ireland futhi saphayona khona okweminyaka emibili. Sasingananzeleli ukuthi kulomehluko phakathi kweNgilandi le-Ireland. Ngokwesibonelo sasingena indlu ngayinye sidinga indawo yokuhlala sibatshela ukuthi singabanali njalo sinika labantu esasihlangana labo amamagazini. Kwakuyibuthutha sibili ukwenza njalo ngoba elizweni lelo kwakugcwele amaKatolika. Ngelinye ilanga enye indoda yathembisa ukusitshaya ngasengilanda ipholisa ngalitshela, lona langiphendula lathi, “Ucabanga ukuthi bazaliyekela?” Kasizange sikunanzelele ukuthi abaphristi beRoma yibo ababezibambile kuleyondawo. Kwakusithi umuntu angamukela amabhuku ethu bamxotshise umsebenzi futhi babetshela labantu esasihlala kubo ukuthi basixotshe.

Icebo esasesilenza yikuthi nxa singafika endaweni ethile siqale ngokutshumayeza abantu abahlala khatshana lapho okulabaphristi abangasaziyo. Besesicina ngokutshumayeza omakhelwana bethu. Edolobheni leKilkenny sasifunda lelinye ijaha kathathu ngeviki lanxa abantu bakuleyondawo babesisongela befuna ukusitshaya. Ngangikuthanda kakhulu ukutshela abantu iqiniso eliseBhayibhilini futhi lokhu kwangifuqa ukuthi ngibhale isicelo sokuya eSikolo seGeliyadi ukuze ngiyeqeqetshwa ukuba ngumnali.

Lakanye ngabizwa futhi saqeda ukufunda ngemva kwezinyanga ezinhlanu. Ngemva kwalokho mina labanye abafowethu abathathu sathunyelwa ezihlengeni ezincane eziseLwandle lweCaribbean. Ngo-November 1948 sasuka edolobheni leNew York sihamba ngesikepe esingamamitha angu-18 esasibizwa ngokuthi yi-Sibia. Ngangingakaze ngigade isikepe yikho ngangithabe ngifile. Omunye umzalwane okuthiwa nguGust Maki esasihamba laye wayelolwazi lokutshayela izikepe. Wasifundisa izinto okumele umuntu abe zazi nxa ehamba ngesikepe ezigoqela ukuphakamisa lokwehlisa amaseyili atshiyeneyo, ukusebenzisa ikhampasi kanye lokuqondisa kuhle isikepe ukuze singathathwa ngumoya. Lanxa sasihlangana leziphepho uGust wasitshayela isikepe ngobunono obukhulu futhi ngemva kwamalanga angu-30 safika eBahamas.

Ngemva kwezinyanga ezithile sitshumayela ezihlengeni ezincane zeBahamas, sasuka salubhekisa ezihlengeni ezisenyakatho leziseningizimu. Umango lo wawungamakhilomitha angu-800 nxa usuka ezihlengeni eziseduze kwePuerto Rico usiyafika eduze kweTrinidad. Okweminyaka emihlanu sasitshumayela ezihlengeni ezitshiyeneyo ezazingelaboFakazi. Kwezinye izikhathi sasihlala okwamaviki athile singazange sithumele loba samukele izincwadi. Kodwa sasijabula ngoba sasimemezela izindaba ezinhle ezihlengeni ezikhatshana.—Jer. 31:10.

Ezihlengeni ezinengi esasifika kuzo kwakusiba lokuxokozela, abantu babebuya bagcwale befuna ukubona ukuthi singobani. Abanye babo babengakaze babone umhlobo wesikepe esasihamba ngaso njalo babengakaze babone umuntu omhlophe. Abanengi esasibathola babesonta njalo belazi iBhayibhili. Babesinika inhlanzi, ama-avokhado lamazambane. Isikepe esasihamba ngaso sasilendawo encane yokulala, eyokuphekela leyokuwatshela kodwa lokho akubanga luhlupho kangako.

Sasitshiya isikepe sethu ekhunjini singene emizini yabantu size siphenduke selikhotheme. Sasibatshela ukuthi sizakuba lenkulumo yeBhayibhili ntambama.  Sekuzafika lesosikhathi sasitshaya insimbi ukuze bazwe ukuthi sesizaqalisa. Sasithokoza kakhulu nxa sibona izakhamizi zifika ngobunengi. Nxa babesiza besehla oqaqeni bethwele izibane zabo kwakungathi zinkanyezi ezithi bayi bayi. Kwezinye izikhathi kwakufika abantu abalikhulu njalo babehlala kuze kube sebusuku belokhu bebuza imibuzo. Babekuthanda kakhulu ukuhlabela, ngakho sababhalela ezinye izingoma zoMbuso sabanika. Thina yithi esasiqalisa izingoma nxa kuhlatshelwa futhi babeyivuma kuhle ingoma kube mnandi kakhulu.

Kwakusithi singaqeda ukufunda iBhayibhili labantu abathile, babesiphelekezela emzini olandelayo bafike balalele futhi nxa kufundwa. Sasihlala okwamaviki athile esihlengeni ngasinye, nxa sesisuka sasicela izifundo zethu ukuthi zisale zifundisa abanye size siphenduke. Kwakusithokozisa kakhulu ukubona ukuthi abanye babesala bekwenza lokhu.

Lamuhla izihlenge ezinengi esasihamba kuzo sekuzindawo ezethekelelwa ngabantu besiyabuka ubuhle bendalo. Kodwa kudala le kwakuzindawo ezaziphonguba leziziba ezazigcwele uthwaca lwamanzi ayisibhakabhaka, itshebetshebe yolwandle kanye lezihlahla ezinde kuphela. Sasijayele ukusuka ebusuku sisiya esihlengeni esilandelayo. Ngezikhathi lezo sasibona inhlanzi ezinkalakatha zibhukutsha eceleni kwesikepe futhi kwakuzwakala lomsindo wokuhamba kwesikepe kuphela. Sasibona lokucazimula kolwandle phambi kwethu okwakubangelwa yikukhanya kwenyanga.

Sesitshumayele okweminyaka emihlanu ezihlengeni lezi sabuyela ePuerto Rico ukuze siyentshintsha isikepe esasilaso sithole esilenjini. Sathi sifika ngabona udade omuhle owayengumnali okwakuthiwa nguMaxine Boyd futhi saqalisa ukuthandana. UMaxine wayekuthanda ukutshumayela izindaba ezinhle kusukela ebuntwaneni. Wayengumnali eDominican Republic waze wasuka elizweni lelo ngo-1950 exotshwa nguhulumende owayeqondiswa yisonto yamaKatolika. Njengoba ngangihamba ngomkhumbi ngaphiwa imvumo yokuhlala ePuerto Rico inyanga eyodwa kuphela. Inyanga iphela ngangizabe sengibuyela futhi ezihlengeni. Phela bathi zibanjwa zimaphuphu, yikho ngazitshela ukuthi kumele ngenze masinyane sibili nxa ngifuna ukuyithatha intombi le. Sekwedlule amaviki amathathu ngamcela ukuthi sitshade futhi ngemva kwamaviki ayisithupha satshada. Mina loMaxine sacelwa ukuthi sibe ngabanali ePuerto Rico, yikho kangisazange ngihambe ngesikepe esitsha.

Ngo-1956 mina lomkami saqalisa ukuhambela amabandla. Abazalwane abanengi esasibahambela babengabayanga, lanxa kunjalo sasikuthanda kakhulu ukubavakatshela. Ngokwesibonelo kwesinye isigaba sasePotala Pastillo, kwakulezimuli ezimbili ezazingoFakazi futhi zazilabantwana abanengi. Ngangijayele ukudlalela abantwana i-flute. Ngelinye ilanga ngabuza enye intombazana okuthiwa nguHilda ukuthi iyafuna yini ukuhamba lathi ekutshumayeleni. Yangiphendula yathi: “Ngiyafuna sibili, kodwa angilazicathulo zokugqoka.” Sayithengela izicathulo yasihamba lathi ekutshumayeleni. Ngo-1972 mina lomkami savakatshela eBhetheli yaseBrooklyn. Sathi sikhonale salandwa ngomunye udade owayesanda kuthola isicoco eSikolo seGiliyadi, esesiyakuba ngumnali e-Ecuador. Wafika kithi wathi: “Lisangikhumbula yini? Ngiyintombazana leyana elayithengela izicathulo ngesikhathi lihambela ePastillo.” Lakanye kwakunguHilda! Sathaba zaze zehla ezenjabulo.

Ngo-1960 sacelwa ukuthi siyencedisa egatsheni lePuerto Rico elalikweyinye indlu ethile eyayiseSanturce eSan Juan. Ekuqaliseni mina loLennart Johnson yithi esasisenza umsebenzi omnengi. ULennart lomkakhe yibo abaqala ukuba ngoFakazi eDominican Republic njalo bafika ePuerto Rico ngo-1957. Ngemva kwesikhathi uMaxine nguye owayesekhangela izicelo zabantu ababefuna amamagazini ezazithunyelwa egatsheni lethu. Ngeviki kwakuthunyelwa izicelo ezedlula inkulungwane. Wayewuthanda umsebenzi wakhe ngoba wayewenza ecabanga bonke abantu abazabala amamagazini ethu.

Ngiyakukholisa ukusebenza eBhetheli ngenxa yokuthi kungenza ngisebenzise amandla ami ekukhonzeni uJehova. Kodwa izinto azihlali zitshelela eBhetheli. Ngokwesibonelo kuze kube lomhlangano wezizwe wokuqala ePuerto Rico ngaba lemisebenzi eminengi okwakumele ngiyenze. Umfowethu uNathan Knorr owayekhokhela ngalesosikhathi wabuya ePuerto Rico. Umfowethu lo wathi efika wacabanga ukuthi ngangingazange ngilungisele abanali ababelande lowomhlangano okokuhambisa lanxa mina ngangikwenzile. Ngakho wanginika iseluleko wathi angihlelekanga futhi ngimphoxile kakhulu. Ngangingafuni ukumphikisa kodwa ngasala ngisizwa ubuhlungu okwesikhathi esithile. Ngemva kwesikhathi mina lomkami saphinda sambona umfowethu uKnorr futhi wasinxusa ukuthi sizokudla laye emzini wakhe.

 Sasihlala sivakatshela abazali bami e-England. Ngesikhathi mina lomama sifunda iBhayibhili ubaba wayengafuni ukufunda. Umama wayehlala enxusa izikhulumi zaseBhetheli ukuthi zizohlala ngekhaya nxa zivakatshile. Ubaba wabona ukuthi lanxa abazalwane laba babekhokhela eBhetheli, babethobekile bengafanani labafundisi bamasonto ababengelandaba labanye. Wacina ebhaphathizwa ngo-1962.

Umkami uMaxine watshona ngo-2011. Kodwa ngikhangelele ukuphinda ngimbone lapho esevuswa. Khona nje ukuthi sizaphinda sibonane kungenza ngithokoze. Besesileminyaka engu-58 sitshadile futhi phakathi kweminyaka yonke le sibone abantu bakaJehova besanda kakhulu ePuerto Rico. Sifika kwakulaboFakazi abangu-650 kodwa khathesi sebengu-26 000. Ngo-2013 igatsha lasePuerto Rico lahlanganiswa lele-United States njalo ngacelwa ukuthi ngiyesebenzela eWallkill, eNew York. Ngasengihlale iminyaka engu-60 ezihlengeni zasePuerto Rico yikho ngasengizizwa sengiyisizalwane sakhona sibili. Lanxa kunjalo kwasekumele ngamukele untshintsho ngidlulele phambili.

Ngilokhu ngikukholisa kakhulu ukuba seBhetheli. Sengileminyaka edlula 90 ubudala futhi umsebenzi wami ngowokwalusa bonke abasebenza eBhetheli. Kuthiwa sengavakatshela abantu abedlula 600 selokhu ngafika eWallkill. Abanye babuya kimi befuna ngibasize ngezinhlupho eziqondane labo kumbe abahlangana lazo ezimulini zabo. Abanye bayabe befuna ukwazi ukuthi bangenzani ukuze benelise ukuqhubeka bekhonza eBhetheli okweminyaka eminengi. Kanti-ke abanye ngabasanda kutshada yikho babuya kimi ukuze ngibacebise ngezindaba zomtshado. Abanye njalo sebasuka eBhetheli bahanjiswa kwezinye izingxenye zenkonzo. Ngiyabalalela bonke lababantu nxa bekhuluma lami njalo kwezinye izikhathi ngandise ukuthi kubo: “‘UNkulunkulu uthanda onikela ngokuthokoza.’ Ngakho jabula emsebenzini wakho ngoba uwenzela uJehova.”—2 Khor. 9:7.

Ukukhonza eBhetheli lakho kulobunzima bakho njengazo zonke izingxenye zenkonzo. Okumele umuntu ahlale ekukhumbula yikuthi akwenzayo kuqakatheke ngani. Konke esikwenzayo eBhetheli kuyinkonzo engcwele. Kunceda ‘inceku ethembekileyo lehlakaniphileyo’ ukuthi inike abazalwane abasemhlabeni wonke ukudla. (Mat. 24:45) Sonke silethuba lokudumisa uJehova loba kungaphi lapho esikhonza khona. Ngakho asikukholiseni lokho asicela ukuthi sikwenze, ngoba phela “uNkulunkulu uthanda onikela ngokuthokoza.”