Yeqa uye kokuphakathi

Yeqa uye kokumunyethweyo

Funda Ukuzithiba

Funda Ukuzithiba

‘Izithelo zomoya yilezi . . . ukuzithiba.’​—GAL. 5:22, 23.

IZINGOMA: 52, 35

1, 2. (a) Yiziphi izinhlupho ezibangelwa yikwehluleka ukuzithiba? (b) Kungani kuqakathekile ukuthi sihlole indaba yokuzithiba?

UKUZITHIBA yisithelo somoya ongcwele. (Gal. 5:22, 23) UJehova uyenelisa ukuzithiba kukho konke kodwa thina siyehluleka ngoba silesono. Inhlupho ezinengi ezikhona lamuhla zibangelwa yikwehluleka ukuzithiba. Ngokwesibonelo ukwehluleka ukuzithiba kwenza umuntu abe livila esikolo loba emsebenzini lokuthi ahlale ebalisa. Kubangela lezinye inhlupho ezigoqela ukuba yisidakwa, ukuba lodlakela, ukuhalada abanye, ukudivosa, ukuzithwala ungahlelanga, imikhuhlane ethelelwana emacansini, izikwelede lokuhlala usejele.​—Hubo. 34:11-14.

2 Abantu abehluleka ukuzithiba bazidonsela inhlupho ezinengi njalo benza labanye bathwale nzima. Ngabo-1940 ingcitshi ezithile zachwayisisa mayelana lokuzithiba kodwa okunye ukuhlola okusanda kwenziwa kutshengisa ukuthi ukuzithiba sekulilihlo lentwala kulezinsuku. Thina akusimangalisi lokhu ngoba iBhayibhili lavele latsho ukuthi “ezinsukwini zokucina” kuzakuba labantu ‘abangazikhuziyo’ loba abangelakho ukuzithiba.​—2 Tim. 3:1-3.

3. Kungani kuqakathekile ukuthi sizithibe?

3 Kungani kuqakathekile ukuthi sizithibe? Okokuqala yikuthi abantu abenelisayo ukuzithiba kabalazo izinhlupho ezifana lalezi esikhulume ngazo. Balokuhlaliseka ezingqondweni, bayenelisa ukuhlalisana kuhle labanye, ukuzibamba nxa bezondile njalo kabalakho ukukhathazeka loba ukuhlulukelwa. Okwesibili, ukuzithiba kwenza umuntu ahlale elobuhlobo obuhle loNkulunkulu. Khumbula okwenzakala ku-Adamu lo-Eva. (Gen. 3:6) Kusukela ngalesosikhathi abantu bebelokhu bengena enkathazweni ngenxa yokwehluleka ukuzithiba.

4. Kuyini uJehova akwaziyo ngathi?

4 UJehova uyakwazi ukuthi silesono lokuthi ngezinye izikhathi siyehluleka ukuzithiba. Okuhle yikuthi uzimisele ukusincedisa ukuze sinqobe izifiso ezingalunganga ezingabangela ukuthi sehluleke ukuzithiba. (1 AmaKho. 8:46-50) Ngakho uyasisiza ngezindlela ezinengi ukuze senelise ukulungisa lapho esisilela khona endabeni yokuzithiba. Esihlokweni lesi sizaxoxa ngesibonelo sikaJehova kanye lezabanye abantu abenelisa ukuzithiba labehlulekayo ukwenza njalo. Sizabona lamanye amacebo angasinceda ukuthi sifunde ukuzithiba.

UJEHOVA UYISIBONELO ESIHLE

5, 6. Kuyini okutshengisa ukuthi uJehova uyisibonelo esihle endabeni yokuzithiba?

5 UJehova uyenelisa ukuzithiba kukho konke akwenzayo ngoba kafanani lathi abantu abalesono. (Dute. 32:4) Ukuhlola isibonelo sakhe kuzasisiza ukuthi siyizwisise kuhle indaba le njalo senelise ukumlingisela. Yiziphi ezinye izibonelo ezitshengisa ukuthi uJehova uyazithiba?

6 Akucabange ngalokho akwenzayo ngesikhathi uSathane ehlamuka. Akuthandabuzwa ukuthi okwenziwa nguSathane kwatshiya izingilosi ezithembekileyo zimangele futhi zisizwa ubuhlungu. Kumele ukuthi lawe kukuzwisa ubuhlungu ukubona abantu behlupheka kangaka ngenxa yokuhlamuka kukaSathane. Loba kunjalo uJehova kazange avuke ngolaka kumbe ahle amsusele amanqe. (Eks. 34:6; Jobe. 2:2-6) Wavumela ukuthi kudlule isikhathi eside engakayilungisi ngokugcweleyo indaba le ngoba kafuni abantu babhujiswe kodwa “ukuba umuntu wonke aphenduke.”​—2 Phet. 3:9.

7. Sifundani esibonelweni sikaJehova?

7 Okwenziwa nguJehova kusifundisa ukuthi kufanele sicabange singakakhulumi lokuthi singenzi izinto ngamawala. Ngokwesibonelo, nxa kulendaba eqakathekileyo okufanele uyilungise zinike isikhathi sokucabanga ngayo njalo uthandaze kuJehova ucele ukuthi akuncedise. (Hubo. 141:3) Phela nxa ungenza into ethile ungacabanganga kulula ukuthi uphambanise njalo ucine usuzisola. Abanengi sebakubona ukuthi ukuphonguwela nje kuyingozi kakhulu.​—Zaga. 14:29; 15:28; 19:2.

IZIBONELO EZINHLE LEZIMBI

8. (a) Kungaphi lapho esingathola khona izibonelo zabantu ababezithiba? (b) Kuyini okwanceda uJosefa ukuthi enelise ukuzithiba ngesikhathi umkaPhothifa ezama ukumhuga? (Khangela umfanekiso osekuqaliseni.)

8 IBhayibhili lisitshela ngezibonelo ezinengi zabantu abenelisa ukuzithiba. Omunye wabo nguJosefa indodana kaJakhobe. UJosefa wazithiba ngesikhathi esebenza endlini kaPhothifa owayeyindunankulu yabalindi bakaFaro. UmkaPhothifa waqalisa ukuhawukela uJosefa ngoba ‘wayebukeka’ futhi wayesemhuga ukuthi alale laye. Kungani uJosefa engazange avume ukuyengwa ngumama lo lanxa wayelokhu ephikelela? Kumele ukuthi wazinika isikhathi sokucabangisisa ngempumela eyayingaba khona nxa angavuma ukwenza njalo. Ngakho umkaPhothifa wathi ezama ukumbamba ngenkani uJosefa wala wamtshela wathi: “Ngingayenza kanjani into embi kanje ngenze isono kuNkulunkulu na?” Ngemva kwalokho wathi nyawo mbeletha.​—Gen. 39:6, 9; bala iZaga 1:10.

9. Ungenzani ukuze unqobe izilingo ohlangana lazo?

9 Sifundani kulokho okwenziwa nguJosefa? Sifunda ukuthi kumele sibalekele loba yisiphi isilingo esingabangela ukuthi sephule umthetho kaNkulunkulu. Abanye abafowethu labodadewethu batshiya imikhuba engalunganga egoqela ukudakwa, ukubhema, ukusebenzisa izidakamizwa, ubuhwaba kanye lokungaziphathi. Kungenzakala ukuthi ngezinye izikhathi bayake balingeke ukuphinda bayibuyelele imikhuba enjalo. Nxa kungenzakala kuwe lokhu, zama ukucabangisisa ngempumela engabakhona uma ungehluleka ukuzithiba ulandele izifiso zakho. Okunye ongakwenza yikunanzelela izimo ezikwenza ucine ulingeka ukwephula umthetho kaJehova njalo uzibalekele. (Hubo. 26:4, 5; Zaga. 22:3) Nxa ungahlangana lesilingo thandaza kuJehova ucele ukuthi akunike amandla ukuze wenelise ukuzithiba.

10, 11. (a) Abasakhulayo abanengi bahlangana labuphi ubunzima esikolo? (b) Kuyini okunganceda abasakhulayo ukuthi banqobe isilingo sokungaziphathi?

10 Banengi abasakhulayo abahlangana lesimo esinjengesikaJosefa. Ngokwesibonelo udadewethu okuthiwa nguKim wayethwele nzima esikolo ngoba abantwana ayefunda labo babehlala bexoxa ngokuya emacansini ababekwenza. Yena wayengelazo izindaba ezinjalo ayengabaxoxela zona. Ubika ukuthi kwezinye izikhathi ukuba yindlubu ewele ephokweni kwakumenza abe lesizungu ngoba abanye abantwana babehlala besithi uyisithutha ngoba wayengelalo ijaha. Lanxa kunjalo uKim kazange avume ukunqotshwa yisilingo lesi ngoba wananzelela ukuthi izinkanuko zobutsha ziyedlula. (2 Tim. 2:22) Abanye ayefunda labo babehlala bembuza ukuthi ulokhu eyintombi egcweleyo yini. Lokhu kwakumnika ithuba lokubachazela ukuthi kungani engakaze aye emacansini. Siyababonga kakhulu abasakhulayo abenelisa ukuzithiba ezindabeni zemacansini njalo uJehova uyaziqhenya ngabo.

11 IBhayibhili lisitshela ngabantu abanengi abehlulekayo ukuzithiba kwezemacansini langempumela ebuhlungu eyabehlelayo. Ngakho nxa kuyikuthi okwenzakala kuKim kuyake kwenzakale lakuwe, zama ukucabangisisa ngendaba yejaha eliyisithutha okukhulunywa ngalo kuZaga isahluko 7. Cabanga langendaba ka-Amnoni langempumela eyabakhona ngenxa yokwehluleka kwakhe ukuzithiba. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Abazali bangasebenzisa izibonelo lezi ngesikhathi sokukhonza kwemuli ukuze bancedise abantwababo ukuthi benelise ukuzithiba ezindabeni zothando lezemacansini.

12. (a) UJosefa watshengisa njani ukuthi uyazithiba ngesikhathi ehlangana labafowabo? (b) Kukuziphi izimo esingatshengisa khona ukuthi siyazithiba?

12 Kulokunye futhi okwenziwa nguJosefa okutshengisa ukuthi wayengumuntu ozithibayo. Wathi ehlangana labafowabo ngesikhathi bezothenga ukudla eGibhithe, kazange ahle aveze ukuthi ungumfowabo ngoba wayefuna ukubona ukuthi basebentshintshile yini. Langesikhathi esethinteke kakhulu wabatshiya abafowabo waphuma wayadinga indawo ayengakhalela kuyo. (Gen. 43:30, 31; 45:1) Nxa omunye emulini loba ebandleni angenza okuthile okungakuphathi kuhle lingisela isibonelo sikaJosefa. Lokhu kuzanceda ukuthi ungakhulumi loba wenze okuthile okungabangela ukuthi ucine usuzisola. (Zaga. 16:32; 17:27) Ikanti nxa kulomuntu osusiweyo emulini yangakini kuqakathekile ukuthi uzithibe ulandele lokho iMibhalo ekutshoyo mayelana lokuphatha abasusiweyo. Kunzima ukuzithiba ezimeni lezi kodwa kuba lula nxa singazimisela ukulingisela uNkulunkulu njalo silandele lokho asitshela khona.

13. Kuyini esikufundayo kulokho okwenzakala kuDavida?

13 Omunye esingamlingisela nguDavida. Lanxa wayesegcotshwe ukuba yinkosi, kazange azonde loba asebenzise kubi amandla akhe ngesikhathi uSawuli efuna ukumbulala langesikhathi uShimeyi emthuka. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Lokhu akutsho ukuthi uDavida wayehlala ezithiba sonke isikhathi. Khumbula ukuthi ngelinye ilanga wehluleka ukuzibamba wafeba loBhathisheba ikanti ngesinye isikhathi wavuka ngolaka waphosa wabulala uNabhali. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Lanxa kunjalo kunengi esingakufunda kuDavida. Okokuqala sifunda ukuthi abakhokhelayo enhlanganisweni kumele bazithibe basebenzise kuhle amandla abo sonke isikhathi. Okwesibili yikuthi akumelanga sizithembe kakhulu sicine sesicabanga ukuthi ngeke sinqotshwe yiloba yisiphi isilingo.​—1 Khor. 10:12.

UNGENZANI UKUZE UFUNDE UKUZITHIBA?

14. Kwenzakalani komunye umzalwane njalo kungani kuqakathekile ukuthi sizithibe ezimeni ezinjalo?

14 Kuyini okungakunceda ukuthi wenelise ukuzithiba? Cabanga ngalokho okwenzakala kumfowethu uLuigi. Ngelinye ilanga ezihambela enye indoda yathuza imota yakhe ngemuva. Ngemva kwalokho indoda le yaqalisa ukumthethisa futhi yayisifuna ukulwa laye yona kuyiyo eyayiphambanisile. ULuigi wathandaza kuJehova emcela ukuthi amncedise ukuthi azibambe. Ngemva kwalokho wazama ukukhuluma kuhle laleyondoda kodwa yayilokhu itshinga. Ekubona lokhu uLuigi wathatha inombolo zemota yaleyo ndoda wasuka wazihambela. Ngemva kweviki wathi ephindela kowesifazane othile ayemthole ekutshumayeleni wafica umkakhe ekhona futhi kwakuyindoda leyana eyayitshaye imota yakhe. Indoda le yaswela lokuthi ingene ngaphi ngokuyangeka yasixolisa ngalokho eyayikwenzile. Yathembisa ukuthi izakuba leqiniso lokuthi imota kaLuigi iyalungiswa masinyane. Okuhle yikuthi layo yahlala phansi yalalela ingxoxo yeBhayibhili. Umfowethu uLuigi wakubona ukuthi ukuzithiba kwakhe kwanceda kakhulu ngoba aluba laye wayevuke ngolaka kwakuzakuba ngokunye.​—Bala u-2 Khorinte 6:3, 4.

Indlela esenza ngayo ingenza abantu basilalele ekutshumayeleni kumbe bangasilaleli (Khangela indima 14)

15, 16. Ukubala iBhayibhili kungakunceda njani ukuthi wenelise ukuzithiba?

15 Ukubala lokutaditsha iBhayibhili nsuku zonke kungasinceda ukuthi sizithibe. UNkulunkulu watshela uJoshuwa wathi: “Incwadi yomthetho le kayingasuki emlonyeni wakho: cabanga ngayo emini lebusuku, ukuze unanzelele ukuthi wenza konke okulotshwe kuyo. Ngakho uzaphumelela.” (Josh. 1:8) Ukubala iBhayibhili kungakunceda njani endabeni le?

16 IBhayibhili lilezibonelo ezinhle lezimbi ezitshengisa ukuthi ukuzithiba kuqakatheke kakhulu. Ngakho ukucabangisisa ngazo kuzasinceda ngoba zabhalelwa thina. (Rom. 15:4) Kumele sizame ukubona ukuthi singazilingisela njani izibonelo lezo. Kufanele sicele uJehova asincedise ukuthi senelise ukusebenzisa lokho esikufunda eLizwini lakhe. Nxa ungathi uzihlola ubusunanzelela ukuthi kulalapho okumele ulungisise khona endabeni yokuzithiba, thandaza kuNkulunkulu njalo uzame ukulungisisa. (Jak. 1:5) Ukuchwayisisa emabhukwini adindwa yinhlanganiso akhuluma ngendaba le lakho kungakunceda kakhulu.

17. Abazali bangabanceda njani abantwababo ukuthi bazithibe?

17 Nxa ungumzali ungabanceda njani abantwabakho ukuthi benelise ukuzithiba? Khumbula phela ukuthi kabazalwa lakho ukuzithiba. Ngakho kumele ubafundise futhi ube yisibonelo esihle kubo. (Efe. 6:4) Nxa ungabona ukuthi bayehluleka ukuzithiba qala uzibuze ukuthi wena njengomzali uyisibonelo esihle yini. Woba yisibonelo esihle ekutshumayeleni, ekungeneni imihlangano kanye lokuba leqiniso lokuthi ukukhonza kwemuli kuyenziwa maviki wonke. UJehova wafakela u-Adamu lo-Eva imingcele eyayizabanceda ukuthi bazithibe njalo bahlale bemlalela. Ngakho lawe kungadingakala ukuthi ubabekele imingcele abantwabakho ukuze ubafundise ukuzithiba. Okunye ongabafundisa khona yikuthanda imithetho kaNkulunkulu lokuhlonipha izindlela zakhe.​—Bala iZaga 1:5, 7, 8.

18. Kungani kuqakathekile ukuthi sikhethe kuhle abangane?

18 Kuqakathekile ukuthi sikhethe kuhle abangane kungelani lokuthi singabazali loba singabasakhulayo. Nxa abangane bethu bemthanda uJehova, bazasincedisa ukuthi lathi sihlale simthanda. (Zaga. 13:20) Ukuba lobungane labantu abanjalo kuzasisiza ukuthi sifunde ukuzithiba. Kanti njalo nxa lathi singaba yisibonelo esihle kubo sizabanceda kakhulu. Nxa singaba ngabantu abazithibayo sizathokozisa uNkulunkulu, sithokoze empilweni njalo sibe yisibonelo esihle kwabanye.