1, 2. (a) Kuyini okusiza abatsha ukuthi banqobe empini le esiphakathi kwayo? (Khangela umfanekiso osekuqaliseni.) (b) Sizaxoxa ngani esihlokweni lesi?

UMPHOSTOLI uPhawuli wafanisa amaKhristu lamasotsha asempini. Impi le kasiyilwi labantu kodwa silwa loSathane lamadimoni akhe. USathane lamabutho akhe bazingcitshi ngoba sebelesikhathi eside besempini labantu bakaNkulunkulu. Nxa sikhangele izitha esilwa lazo kungakhanya angani ngeke sinqobe. Abatsha yibo abasengozini enkulu ngoba uSathane ubafuna ngamehlo abomvu. Pho kuyini okungabasiza ukuthi banqobe empini le njengoba besilwa lezitha ezidla ubhedu? Asithandabuzi ukuthi abatsha banganqoba empini le njalo baqhubeka benqoba ngendlela abaphila ngayo. Kuyini okwenza baphumelele? Kungenxa yokuthi ‘iNkosi iyabanika amandla ayo amakhulu.’ Okunye okubasiza ukuthi banqobe empini le yikuthi bahlome baphelela ‘ngesihlangu esipheleleyo sikaNkulunkulu.’​—Bala u-Efesu 6:10-12.

² Ngesikhathi uPhawuli esebenzisa umzekeliso lo kumele ukuthi wayecabanga ngezigqoko zempi ezazigqokwa ngamasotsha eRoma. (ImiSeb. 28:16) Ake siwuhlole umzekeliso lo owasetshenziswa  nguPhawuli. Njengoba siwuhlola nanzelela ukuthi abanye abasakhulayo bathi yibuphi ubunzima abahlangana labo lokuthi ukugqoka isihlangu esipheleleyo sikaNkulunkulu kubasize njani.

3, 4. Iqiniso eliseBhayibhilini lifanana njani lebhanti elalibotshwa ngamasotsha eRoma?

³ Bala u-Efesu 6:14. Ibhanti elalibotshwa ngamasotsha eRoma lalifakwe insimbi ezazivikela ukhalo lwesotsha njalo lalisiza ukuthi isihlangu sasesifubeni sihlale sisendaweni yaso. Kanti njalo amanye amabhanti ayelokuthile okwakusenza kube lula ukuthi isotsha lilengise inkemba lengqamu. Ngakho nxa ibhanti lelo lalibotshwe laqina, isotsha lalisiba lesibindi sokuhlasela.

⁴ Iqiniso eliseLizwini likaNkulunkulu lifana lebhanti leli ngoba liyasivikela ezimfundisweni ezingamanga ezingasiphambanisa ekukhonzeni uJehova. (Joh. 8:31, 32; 1 Joh. 4:1) Nxa sikuthanda lokho esikufundiswa nguJehova kuzakuba lula ukuthi sigcine ‘isihlangu sesifuba’ sisendaweni yaso, okutsho ukusebenzisa izimiso zakhe empilweni zethu. (Hubo. 111:7, 8; 1 Joh. 5:3) Kanti njalo ukuzwisisa iqiniso eliseBhayibhilini kuzasisiza ukuthi sime siqine futhi sibe lesibindi nxa siphikiswa.​—1 Phet. 3:15.

5. Kungani kumele sikhulume iqiniso?

⁵ Nxa singagxilisa iqiniso eliseBhayibhilini ezinhliziyweni zethu kuzaba lula ukuthi senze okuhle njalo sikhulume iqiniso ngazo zonke izikhathi. Kungani kumele sikubalekele ukukhuluma amanga? Kungenxa yokuthi amanga yisikhali sikaSathane esiphumelela kakhulu. Amanga alimaza owakhulumayo lalowo owatshelwayo. (Joh. 8:44) Ngakho kumele sizame ngamandla wonke ukubalekela umkhuba wokukhuluma amanga. (Efe. 4:25) Kodwa lokhu akulula. U-Abigail oleminyaka engu-18 uthi: “Kwezinye izikhathi ukukhuluma iqiniso kungakhanya kungancedi ikakhulu nxa ubona ukuthi ukuqamba amanga kungakwenza uphunyuke ebunzimeni.” Pho kuyini okwenza ukuthi u-Abigail azimisele ukukhuluma iqiniso ngazo zonke izikhathi? Uthi: “Ukukhuluma iqiniso kwenza ngibe lomzwangedwa ohlanzekileyo phambi kukaJehova njalo kwenza abazali kanye labangane bami bangethembe.” UVictoria oleminyaka engu-23 yena uthi: “Ukukhuluma iqiniso kanye lokumela lokho okukholwayo kungenza abanye bakuphathe kubi kodwa kulempumela emihle. Kwenza ube lesibindi, usondele kuJehova njalo kwenza abantu abakuthandayo bakuhloniphe.” Siyabona-ke ukuthi kuyanceda kakhulu ukuthi sigcine “ibhanti leqiniso libotshelwe ngensimbi ekhalweni” zikhathi zonke.

6, 7. Ukulunga kufana njani lesihlangu sesifuba?

⁶ Okunye okwakugqokwa ngamasotsha eRoma yisihlangu sesifuba esasenziwe ngensimbi ezitshiyeneyo. Insimbi lezo zazikhandwa kulandelwa isimo somzimba womuntu ukuze isihlangu sesifuba sihlale kuhle emzimbeni. Kanti njalo sasikotshelwa ngamawuka enziwe ngensimbi futhi sibotshwe ngentambo zesikhumba. Isihlangu leso sasivikela umzimba wesotsha kusukela emahlombe kuze kuyefika ekhalweni. Kwakumele isotsha lihlale liphosa ilihlo ukuze libone ukuthi isihlangu silokhu sisendaweni yaso yini. Lanxa isihlangu lesi sasingavumeli ukuthi isotsha likhululeke kakhulu sasiqakathekile ngoba sasivikela ukuthi imikhonto lemitshoko yesitha ingagwazi inhliziyo kanye lezinye izitho eziqakathekileyo.

⁷ Izimiso zikaJehova ezilungileyo zingafaniswa lesihlangu lesi ngoba zivikela inhliziyo zethu. (Zaga. 4:23) Kwakungaba yingozi ukuthi isotsha litshiye isihlangu esenziwe ngensimbi eqinileyo beseligqoka esinye esenziwe ngensimbi engaqinanga. Ngakho lathi kasisoze sitshiye izimiso zikaJehova ezilungileyo besesilandela esikucabangayo. Ukulandela esikucabangayo kuyingozi njalo ngeke kuvikele inhliziyo zethu. (Zaga. 3:5, 6) Yikho kumele sihlale sihlola zikhathi  zonke ukuthi ‘isihlangu’ sokulunga esisiphiwe nguJehova sihlezi endaweni yaso ukuze sivikele inhliziyo zethu.

8. Kunceda ngani ukulalela izimiso zikaJehova?

⁸ Mhlawumbe uyake ufikelwe ngumcabango wokuthi izimiso zikaJehova zikuncitsha inkululeko lokuthi kunzima ukuzilandela. UDaniel oleminyaka engu-21 uthi: “Ababalisi kanye labanye engangifunda labo babengihleka ngenxa yokulandela lokho okutshiwo liBhayibhili. Ngahlala okwesikhathi esithile ngikhathazekile njalo ngidanile.” Kuyini okwamsizayo uDaniel? Uthi: “Ekucineni ngabona ukuthi ukulandela izimiso zikaJehova ezilungileyo kuyanceda. Abanye engangifunda labo baqalisa ukubhema izidakamizwa njalo abanye batshiya isikolo. Kwakuzwisa usizi ukubona indlela ukuphila kwabo okwantshintsha ngayo. UJehova uyasivikela sibili.” Intombazana okuthiwa nguMadison eleminyaka engu-15 yona ithi: “Kunzima ukuthi ngilandele okutshiwo nguJehova ngoba abangane bami bayabe bengiyenga ukuthi ngenze lokho abakwenzayo. Kodwa ngihlala ngizikhumbuza ukuthi ngiphilela uJehova lokuthi izilingo lezi ziyindlela kaSathane yokungihlasela. Nxa nginganqoba isilingo ngisala ngithokoza kakhulu.”

9-11. (a) Yiziphi imbatata ezingokomfanekiso okumele amaKhristu azigqoke? (b) Kuyini okungasisiza ukuthi sibe lesibindi sokutshumayela?

⁹ Bala u-Efesu 6:15. Isotsha leRoma lalingeke liye empini nxa lingagqokanga imbatata. Imbatata lezi zaziqinile sibili ngoba zazenziwe ngesikhumba esiphindwe kathathu futhi zazinceda isotsha ukuthi lingatsheleli nxa lisempini. Indlela ezazenziwe ngayo yayisenza zihlale kuhle enyaweni.

¹⁰ Imbatata ezazigqokwa ngamasotsha eRoma zaziwasiza ukuthi anqobe empini kodwa imbatata ezingokomfanekiso ezigqokwa ngamaKhristu ziwasiza ukuthi amemezele ivangeli lokuthula. (Isaya. 52:7; Rom. 10:15) Ukusebenzisa wonke amathuba esiwatholayo ukuze sitshumayele akulula kudinga isibindi. Ngokwesibonelo elinye ijaha elileminyaka engu-20 lithi: “Ngangisesaba ukutshumayeza engangifunda labo. Ngibona angani inhloni yizo ezazingithwalise nzima. Khathesi nxa sengicabanga ngesikhathi leso ngiyazibuza ukuthi ngangivele ngisesabani ngoba sengikukholisa ukutshumayeza ontanga yami.”

¹¹ Abatsha abanengi sebenanzelele ukuthi ukulungiselela kuhle bengakayi enkonzweni kwenza babe lesibindi sokutshumayela. Kuyini okungakusiza ukuthi uhlale ukulungele ukutshumayela? UJulia oleminyaka engu-16 uthi: “Ngihlala ngithwele amabhuku okutshumayela esikhwameni sami njalo ngiyalalelisisa nxa engifunda labo beveza imibono yabo kanye lalokho abakukholwayo. Lokhu kuyangisiza ngibone ukuthi kuyini okungabanceda. Ukulungiselela kwenza ngenelise ukuxoxa labo ngezinto ezizabasiza ekuphileni kwabo.” UMakenzie oleminyaka engu-23 yena uthi: “Ukuba lomusa kanye lokulalela kuyakusiza uzwisise ukuthi ontanga yakho bahlangana lenhlupho bani. Ngiba leqiniso lokuthi ngibala zonke izinto ezikhitshwa yinhlanganiso ezilungiselwe abasakhulayo. Lokhu kwenza ngibatshele okuvela eBhayibhilini loba ku-jw.org ukuze bathole usizo.” Izibonelo lezi zitshengisa ukuthi ukulungiselela kuyasiza ukuthi ube lesibindi sokutshumayela. Nxa unjalo uyabe ufanana lesotsha eligqoke imbatata zalo enyaweni.

12, 13. Yiphi “imitshoko evuthayo” esetshenziswa nguSathane?

¹² Bala u-Efesu 6:16. Amasotsha eRoma ayethwala ihawu elikhulu elalivikela umzimba kusukela emahlombe kuze kuyefika emadolweni. Ihawu leli lalisetshenziswa ukuvika imikhonto lemitshoko eyayiphoswa yisitha.

¹³ USathane laye uyawahlasela amaKhristu ‘ngemitshoko evuthayo.’ Ngokwesibonelo  angenza sicabange ukuthi uJehova kasithandi lokuthi kalandaba lathi. Enye intombazane eleminyaka engu-19 okuthiwa ngu-Ida yayizibona ingelancedo. Ithi: “Ngangizitshela ukuthi uJehova kalandaba lami lokuthi kafuni ukuba ngumngane wami.” Kuyini okumsiza ukuthi alwisane lohlupho lolu? U-Ida uthi: “Ukungena imihlangano kuyaluqinisa kakhulu ukholo lwami. Ngangijayele ukufika emihlanganweni ngizihlalele nje ngingaphenduli ngoba ngangicabanga ukuthi akulamuntu ofuna ukuzwa engikutshoyo. Kodwa khathesi ngiyalungiselela futhi ngiyaphendula kabili loba kathathu nxa ngisemihlanganweni. Kunzima ukwenza lokhu kodwa ngisala sengingcono. Abafowethu labodadewethu labo bayangikhuthaza. Sikhathi sonke nxa ngitshayisa emihlanganweni ngiyabe sengikwazi ukuthi uJehova uyangithanda.”

14. Yisiphi isifundo esiqakathekileyo esisithola endabeni ka-Ida?

¹⁴ Indaba ka-Ida isinika isifundo esiqakatheke kakhulu. Ngokwesibonelo ihawu elalithwalwa ngamasotsha eRoma lalingeke lintshintshe libe likhulu kumbe libe lincane. Kodwa ukholo lwethu lutshiyene lehawu leli ngoba lona lungakhula kumbe lunciphe. Ngamunye wethu uyazikhethela ukuthi ufuna ukholo lwakhe lube njani. (Mat. 14:31; 2 Thes. 1:3) Ngakho kungaba kuhle ukuthi sonke sikhulise ihawu lethu lokukholwa njalo siligcine liqinile.

15, 16. Ithemba lifana njani lengowane?

¹⁵ Bala u-Efesu 6:17. Ingowane eyayigqokwa lisotsha leRoma yayivikela ikhanda, intamo lobuso. Ezinye ingowane zazilesibambo ukuze isotsha lenelise ukuyithwala ngezandla.

 ¹⁶ Njengoba nje ingowane yayivikela ingqondo yesotsha, “ithemba lokusindiswa” livikela ingqondo zethu loba indlela esicabanga ngayo. (1 Thes. 5:8; Zaga. 3:21) Ithemba lenza sicabange ngezithembiso zikaNkulunkulu kulokuthi sikhathazeke kakhulu ngenhlupho esingabe silazo. (Hubo. 27:1, 14; ImiSeb. 24:15) Nxa sifuna ingowane yokusindiswa isivikele kumele siyigqoke kulokuthi siyithwale ngesandla.

17, 18. (a) Kuyini uSathane angakwenza ukuze asiyenge sikhiphe ingowane yethu? (b) Kuyini okungasisiza ukuthi singavumi ukuyengwa nguSathane ngalindlela?

¹⁷ Kuyini uSathane angakusebenzisa ukuze asiyenge ukuthi sikhiphe ingowane yethu? Ake sixoxe ngendlela alinga ngayo uJesu. USathane wayekwazi mhlophe ukuthi ngesikhathi esizayo uJesu wayezaphiwa amandla okubusa abantu. Kodwa uJesu kwakumele alinde kuze kufike isikhathi esasibekwe nguJehova. Kanti njalo kwakumele aqale ahlupheke futhi afe. USathane walinga uJesu ngokumthembisa ithuba lokubusa umhlaba isikhathi sikaJehova singakafiki. Wamtshela wathi nxa ungaze ungikhonze konke lokhu kuzakuba ngokwakho. (Luk. 4:5-7) USathane uyakwazi ukuthi uJehova usithembise inhlalakahle emhlabeni omutsha. Kodwa kumele sisilindele lesosikhathi njalo siyakwazi ukuthi zinengi izinhlupho esizahlangana lazo. USathane uyasilinga ngokusinika amathuba okuthi sigijimise ukuthola impilo engcono khathesi. Akufunayo yikuthi siphilele ukudinga imali lenotho sikhohlwe ngoMbuso kaNkulunkulu.​—Mat. 6:31-33.

¹⁸ UKiana oleminyaka engu-20 ngomunye wabasakhulayo abangazange bavume ukuqilwa nguSathane ngalindlela. Uthi: “Ngiyakwazi ukuthi uMbuso kaNkulunkulu yiwo kuphela ozaqeda izinhlupho zethu.” Ithemba leli limsiza njani empilweni yakhe? Limenza ahlale ekhumbula ukuthi izinto ezisemhlabeni lo ngezesikhatshana. Kulokuthi achithe isikhathi esinengi edinga izikhundla eziphakemeyo uKiana usebenzisa isikhathi lamandla akhe ukuze akhonze uJehova.

19, 20. Singenzani ukuze sithuthukise indlela esisebenzisa ngayo iLizwi likaNkulunkulu?

¹⁹ Inkemba eyayisetshenziswa ngamasotsha eRoma ngesikhathi uPhawuli ebhala incwadi le yayingamasentimitha angaba ngu-50 ubude. Esinye isizatho esasisenza amasotsha la abe zingcitshi yikuthi ayeziqeqetsha nsuku zonke esebenzisa inkemba lezi.

²⁰ UPhawuli ufanisa iLizwi likaNkulunkulu lenkemba esiyiphiwe nguJehova. Kumele sifunde ukulisebenzisa ngobuciko ukuze senelise ukuvikela lokho esikukholwayo loba silungise indlela esicabanga ngayo. (2 Khor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15) Ungayithuthukisa njani indlela osebenzisa ngayo iBhayibhili? USebastian oleminyaka engu-21 uthi: “Nxa ngibala iBhayibhili ngibhala phansi ivesi engiyithandileyo esahlukweni ngasinye ngoba ngifuna ukuba loluhlu lwamavesi engiwathandayo. Lokhu kuyangisiza ukuthi ngizwisise indlela uJehova acabanga ngayo.” UDaniel esike sakhuluma ngaye yena uthi: “Nxa ngibala iBhayibhili ngiyabe ngidinga amavesi engibona angani azasiza abantu engihlangana labo enkonzweni. Senginanzelele ukuthi abantu bayalalela nxa bebona ukuthi uyalithanda iBhayibhili njalo wenza konke okusemandleni akho ukuze ubasize.”

21. Kungani kungamelanga simesabe uSathane lamadimoni akhe?

²¹ Izibonelo zabatsha esikhulume ngazo esihlokweni lesi zitshengisa ukuthi akumelanga sihlalele evalweni sisesaba uSathane lamadimoni akhe. Bayizitha ezilamandla sibili kodwa akutsho ukuthi asingeke senelise ukubanqoba. USathane lamadimoni akhe kabasoze baphile phakade. Esikwaziyo yikuthi bazabotshwa kuze kuphele iminyaka eyinkulungwane yokubusa kukaKhristu futhi ngemva kwalokho bazabhujiswa bangaphindi babe khona. (Isam. 20:1-3, 7-10) Ngamandla kaJehova singamnqoba uSathane ngoba siyawazi amacebo akhe kanye lokuthi uhloseni.