Yeqa uye kokuphakathi

Yeqa uye kokumunyethweyo

ISIFUNDO 19

‘Inkosi Yasenyakatho’ Esikhathini Sokucina

‘Inkosi Yasenyakatho’ Esikhathini Sokucina

‘Ngesikhathi sokucina inkosi yaseningizimu izadumelana lenkosi yasenyakatho.’—DAN. 11:40.

INGOMA 150 Dingani UJehova Ukuze Lisindiswe

ESIZAKUFUNDA *

1. Iziphrofetho eziseBhayibhilini zisitshelani?

KUYINI osekuzakwenzakala ebantwini bakaJehova? Iziphrofetho eziseBhayibhilini zisitshela ngezenzakalo eziqakathekileyo ezizasehlela sonke. Esinye sazo sikhuluma ngalokho okuzakwenziwa ngabanye ohulumende bomhlaba abalamandla amakhulu. Sitholakala kuDanyeli isahluko 11 futhi sikhuluma ngamakhosi amabili aphikisanayo. Lawo makhosi yinkosi yasenyakatho kanye lenkosi yaseningizimu. Okunengi okukhulunywa ngakho esiphrofethweni lesi sekwagcwaliseka yikho asithandabuzi ukuthi okuseleyo lakho kuzagcwaliseka.

2. Ngokwalokho okutshiwo kuGenesisi 3:15 lakuSambulo 11:7; 12:17, kuyini okumele sikukhumbule nxa sihlola isiphrofetho sikaDanyeli?

2 Ukuze sisizwisise isiphrofetho esikuDanyeli isahluko 11, kumele sikhumbule ukuthi isiphrofetho leso sikhuluma kuphela ngamakhosi kanye labohulumende abake bahlasela abantu bakaNkulunkulu kumbe babusa lapho ababebanengi khona. Abantu bakaNkulunkulu balutshwana nxa beqathaniswa labantu bonke abasemhlabeni. Manje kuyini okwenza ohulumende laba babathwalise nzima? Isizatho yikuthi inhloso enkulu kaSathane labantu bakhe ngeyokutshabalalisa labo abalalela uJehova loJesu. (Bala uGenesisi 3:15 loSambulo 11:7; 12:17.) Kanti njalo isiphrofetho esikuDanyeli kumele sivumelane lezinye iziphrofetho eziseLizwini likaNkulunkulu. Phela ukuhlola amanye amavesi aseBhayibhilini yikho kuphela okungenza sisizwisise ngendlela eqondileyo isiphrofetho lesi.

3. Sizaxoxa ngani esihlokweni lesi lakwesilandelayo?

3 Yikho sizaxoxa ngoDanyeli 11:25-39. Sizabona ukuthi yayingubani inkosi yasenyakatho kanye lenkosi yaseningizimu kusukela ngo-1870 kusiya ku-1991 njalo sizabona ukuthi kungani kumele sitshintshe indlela esizwisisa ngayo okunye okutshiwo yisiphrofetho lesi. Esihlokweni esilandelayo sizaxoxa ngesiphrofetho esikuDanyeli 11:40–12:1 lokuthi sisitshelani ngalokho okwakuzakwenzakala kusukela ngo-1991 kusiya empini ye-Amagedoni. Ngesikhathi utaditsha izihloko lezi ezimbili kuzakunceda ukukhangela itshathi elithi “Amakhosi Aphikisanayo Esikhathini Sokucina.” Kodwa asiqaleni ngokuhlola ukuthi kuyini okungasinceda sazi amakhosi amabili okukhulunywa ngawo esiphrofethweni lesi.

KUYINI OKUNGASINCEDA SAZI INKOSI YASENYAKATHO LEYASENINGIZIMU?

4. Yiziphi izinto ezintathu ezisinceda sazi inkosi yasenyakatho leyaseningizimu?

4 Kuqala ibizo elithi ‘inkosi yasenyakatho’ lalisitsho umbusi wendawo ezazisenyakatho yelizwe lako-Israyeli ikanti elithi ‘inkosi yaseningizimu’ lalisitsho umbusi wendawo ezaziseningizimu yelizwe lako-Israyeli. Okwenza sitsho njalo yikuthi ingilosi yatshela uDanyeli yathi: “Ngilande ukuzakuchasisela lokho okuzakwenzakala ebantwini bakini esikhathini esizayo.” (Dan. 10:14) Kungakafiki iPhentekhosti lika-33 C.E., * isizwe sako-Israyeli sasingabantu bakaNkulunkulu. Kodwa kusukela ngePhentekhosti lelo, uJehova wakwenza kwacaca ukuthi abafundi bakaKhristu yibo abasebengabantu bakhe. Yikho okunengi okusesiphrofethweni esikuDanyeli isahluko 11 kumayelana labafundi bakaKhristu hatshi isizwe sako-Israyeli. (ImiSeb. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Kanti njalo amakhosi labohulumende abatshiyeneyo babesiba yinkosi yasenyakatho lenkosi yaseningizimu ngezikhathi ezitshiyeneyo. Kodwa wonke amakhosi la ayelokuthile okuhambelanayo. Okokuqala, ayehlukuluza abantu bakaNkulunkulu loba ayebusa lapho ababebanengi khona. Okwesibili, ayetshengisa ukuthi ayamzonda uNkulunkulu weqiniso uJehova ngendlela ayephatha ngayo abantu bakhe. Okwesithathu, ayelwisana ebanga ubukhulu.

5. Yayikhona yini inkosi yasenyakatho leyaseningizimu phakathi kuka-100 C.E., lo-1870? Chasisa.

5 Ngemva kuka-100 C.E., amaKhristu amanengi amanga aqalisa ukungena ebandleni lamaKhristu eqiniso. Afika afundisa izimfundiso zamanga futhi agqibela iqiniso eliseLizwini likaNkulunkulu. Kusukela ngalesosikhathi kusiya ku-1870, uNkulunkulu wayengelanhlanganiso emhlabeni. AmaKhristu amanga anda njengokhula emasimini. Lokhu kwenza kwaba nzima kakhulu ukubona ukuthi ngobani sibili ababengamaKhristu eqiniso. (Mat. 13:36-43) Kuqakathekile ukwazi lokhu ngoba kutshengisa ukuthi amakhosi kumbe ohulumende ababusa phakathi kuka-100 C.E., lo-1870 kayisibo ababeyinkosi yasenyakatho kanye lenkosi yaseningizimu. Phela ngalesosikhathi kwakungelanhlanganiso yabantu bakaNkulunkulu ababengayihlasela. * Kodwa ngemva kuka-1870 yayisikhona futhi inkosi yasenyakatho leyaseningizimu. Sikwazi njani lokhu?

6. Abantu bakaNkulunkulu baqala nini ukuba yinhlanganiso futhi? Chasisa.

6 Kusukela ngo-1870, abantu bakaNkulunkulu baqala ukuba yinhlanganiso. Ngalowomnyaka uCharles T. Russell labanye bakhe babumba iqembu lokutaditsha iBhayibhili. Umfowethu uRussell labangane bakhe baba yisithunywa ‘esasizalungisa indlela’ uMbuso kaMesiya ungakaqalisi ukubusa. (Mal. 3:1) Khathesi laselikhona futhi iqembu elalikhonza uJehova ngendlela eqondileyo. Ngalesosikhathi babekhona yini ohulumende ababezahlukuluza abantu bakaNkulunkulu? Ake sibone.

INGUBANI INKOSI YASENINGIZIMU?

7. Ngubani owayeyinkosi yaseningizimu kwaze kwaba phakathi kweMpi Yomhlaba Yokuqala?

7 Kusiyafika u-1870 iBritain yayisibusa ezindaweni ezinengi ukwedlula wonke amazwe futhi yayilebutho elilamandla kulawo wonke emhlabeni. Umbuso lo umelwa luphondo oluncane olwanqoba impondo ezintathu. Impondo lezo yiFrance, leSpain leNetherlands. (Dan. 7:7, 8) IBritain yiyo eyaba yinkosi yaseningizimu kwaze kwaba phakathi kweMpi Yomhlaba Yokuqala. Ngesikhathi leso iMelika yayisinothe ukwedlula wonke amazwe futhi yaqalisa ukusebenza ndawonye leBritain.

8. Ngubani olokhu eyinkosi yaseningizimu kusukela izinsuku zokucina zaqala?

8 Ngesikhathi seMpi Yomhlaba Yokuqala, iMelika leBritain (i-Anglo-America) zancedisana empini futhi zaba lamandla amakhulu. Ngalesosikhathi zabambana njalo zaba ngamazwe alamandla kulawo wonke. Inkosi le yaba lebutho ‘elikhulu futhi elilamandla’ njengoba nje uDanyeli wayephrofethile. (Dan. 11:25) Kusukela izinsuku zokucina zaqala, inkosi yaseningizimu ilokhu iyiBritain leMelika. * Kodwa ngubani oyinkosi yasenyakatho?

 

INGUBANI INKOSI YASENYAKATHO?

9. Inkosi yasenyakatho yaphinda yaba khona nini, futhi uDanyeli 11:25 wagcwaliseka njani?

9 Ngo-1871 sekudlule umnyaka uRussell labangane bakhe bebumbe iqembu lokutaditsha iBhayibhili, inkosi yasenyakatho yaphinda yaba khona. Inkosi le kwakuyiGermany. Ngalowomnyaka u-Otto von Bismarck wabambanisa izindawo ezinengi zabumba umbuso olamandla okuthiwa yiGermany. UWilhelm Wokuqala waba yinkosi yombuso lo omutsha njalo wakhetha uBismarck ukuthi abe ngumkhokheli kahulumende lo. * Ngokuhamba kwesikhathi iGermany yaqalisa ukubusa amanye amazwe ase-Africa lasePacific Ocean futhi yazama ukuba lamandla kuleBritain. (Bala uDanyeli 11:25.) IGermany yaba lebutho elikhulu elaliphosa libe lamandla njengeleBritain njalo yilo eyalisebenzisa ukulwa lezitha zayo ngesikhathi seMpi Yomhlaba Yokuqala.

10. UDanyeli 11:25b, 26 wagcwaliseka njani?

10 UDanyeli waphinda waphrofetha ngokwakuzakwenzakala embusweni weGermany kanye lasebuthweni layo. Isiphrofetho lesi sathi inkosi yasenyakatho “kayizukuma.” Kungani? “Ngenxa yamacebo azakwenziwa awokuyiqethula. Labo abadla esiphaleni senkosi bazazama ukuyibulala.” (Dan. 11:25b, 26a) Ngesikhathi sikaDanyeli labo ababesidla ‘okulungiselwe inkosi’ babegoqela izikhulu ‘ezazisesigodlweni.’ (Dan. 1:5) Isiphrofetho esikuDanyeli 11:25b, 26a sikhuluma ngobani? Sikhuluma ngabantu ababelamandla embusweni weGermany, izikhulu zenkosi kanye labalawuli bebutho. Okwenziwa ngabantu laba kwabangela ukuthi inkosi iphelelwe ngamandla okubusa lokuthi kubunjwe uhulumende omutsha eGermany. * Isiphrofetho leso saphinda sakhuluma ngokuthi kwakuzaphetha ngani empini eyayiphakathi kwenkosi le yasenyakatho leyaseningizimu. Sathi ibutho lenkosi yasenyakatho ‘lizakhukhulwa, kufe abanengi.’ (Dan. 11:26b) Lokhu kwenzakala ngeMpi Yomhlaba Yokuqala, ibutho leGermany lanqotshwa futhi kwafa abantu abanengi. Abantu ababulawa empini leyo babebanengi ukwedlula ababulawa kuloba yiphi impi eyayike yaba khona.

11. Kuyini okwenziwa yinkosi yasenyakatho leyaseningizimu?

11 UDanyeli 11:27, 28 ukhuluma ngezinto ezazizakwenzakala iMpi Yomhlaba Yokuqala ingakaqalisi. Uthi inkosi yasenyakatho leyaseningizimu ‘babezahlala tafula linye baqambelane amanga.’ Uphinda athi inkosi yasenyakatho ‘yayizakhithika ngenotho.’ Lokhu yikho kanye okwenzakalayo. IGermany leBritain zatshelana ukuthi zifuna kube lokuthula phakathi kwazo kodwa ngesikhathi ziqalisa ukulwa ngo-1914 kwacaca ukuthi zaziqambelane amanga. Kwathi kufika lowo mnyaka, iGermany yayisililizwe lesibili elinothe kulawo wonke emhlabeni. UDanyeli 11:29 lengxenye yokuqala kavesi 30 wagcwaliseka ngesikhathi iGermany isilwa lenkosi yaseningizimu futhi inqotshwa.

AMAKHOSI AHLASELA ABANTU BAKANKULUNKULU

12. Kuyini okwenziwa yinkosi yasenyakatho leyaseningizimu ngesikhathi seMpi Yomhlaba Yokuqala?

12 Kusukela ngo-1914 amakhosi amabili abelokhu esengezelela indlela alwa ngayo lahlasela ngayo abantu bakaNkulunkulu. Ngokwesibonelo, ngesikhathi seMpi Yomhlaba Yokuqala uhulumende weGermany loweBritain wahlukuluza izinceku zikaNkulunkulu ezazisala ukuya empini. Kanti njalo uhulumende weMelika wabopha labo ababekhokhela emsebenzini wokutshumayela. Ukubotshwa lokhu kwagcwalisa isiphrofetho esikuSambulo 11:7-10.

13. Inkosi yasenyakatho yenzani ngeminyaka yabo-1930 langesikhathi seMpi Yomhlaba Yesibili?

13 Ngeminyaka yabo-1930 langesikhathi seMpi Yomhlaba Yesibili inkosi yasenyakatho yabahlasela kabuhlungu abantu bakaNkulunkulu. Kwathi iqembu lamaNazi liqalisa ukubusa eGermany uHitler labalandeli bakhe bavimbela umsebenzi wabantu bakaNkulunkulu. Inkosi yasenyakatho yabulala abantu bakaJehova abangaba ngu-1 500 futhi yahambisa abanengi kakhulu enkambeni zokuhlukuluzwa. UDanyeli wayephrofethile ukuthi lokhu kuzakwenzakala. Inkosi yasenyakatho ‘yangcolisa ithempeli’ futhi ‘yacinisa umhlatshelo wansuku zonke’ lapho ivimba izinceku zikaNkulunkulu ukuthi zidumise ibizo lakhe ngokwenza umsebenzi wokutshumayela. (Dan. 11:30b, 31a) Umkhokheli weGermany uHitler waze wafunga wathi uzabathanyela baphele nya abantu bakaNkulunkulu kulelolizwe.

INKOSI ENTSHA YASENYAKATHO

14. Ngubani owaba yinkosi yasenyakatho ngemva kweMpi Yomhlaba Yesibili? Chasisa.

14 Ngemva kweMpi Yomhlaba Yesibili, iSoviet Union yaqalisa ukubusa indawo ezinengi ezazike zaba ngaphansi kweGermany. ISoviet Union labangane bayo labo bahlukuluza bonke ababeqakathekisa ukukhonza uNkulunkulu weqiniso njengalokho okwakwenziwe nguhulumende wamaNazi owayelesihluku futhi baba yinkosi yasenyakatho.

15. Inkosi yasenyakatho yenzani kusanda kuphela iMpi Yomhlaba Yesibili?

15 Kwathi kusanda kuphela iMpi Yomhlaba Yesibili, inkosi entsha yasenyakatho iSoviet Union labangane bayo bahlasela abantu bakaNkulunkulu. ISambulo 12:15-17 safanisa ukuhlukuluzwa kwabantu bakaNkulunkulu ‘lomfula.’ Inkosi le yagcwalisa isiphrofetho lesi ngokuvimba umsebenzi wethu wokutshumayela langokubamba ngamandla abantu bakaJehova abanengi kakhulu ukuthi baye eSiberia. Ngakho kusukela kwaqalisa izinsuku zokucina, uSathane ubelokhu esebenzisa inkosi yasenyakatho ukuhlukuluza abantu bakaNkulunkulu kodwa wehlulekile ukumisa umsebenzi wabo. *

16. ISoviet Union yawugcwalisa njani umbhalo kaDanyeli 11:37-39?

16 Bala uDanyeli 11:37-39. Inkosi yasenyakatho kayizange ‘imnanze uNkulunkulu waboyise’ [NWT] futhi lokhu kwagcwalisa isiphrofetho lesi. Yenzani? ISoviet Union yayifuna ukuqeda zonke inkolo yikho yazama ukuzithathela amandla. Ngo-1918 uhulumende lo wayevele efake umthetho owaba yisisekelo sokuthi ezikolo kufundiswe ukuthi akula Nkulunkulu. Inkosi le yasenyakatho ‘yamkhonza njani unkulunkulu wezinqaba’? Yasebenzisa imali enengi kakhulu isakha ibutho layo njalo isenza izikhali ezinengi ze-nuclear ukuze ibe lamandla amakhulu. Ngokuhamba kwesikhathi inkosi yasenyakatho leyaseningizimu basebelezikhali ezilamandla kakhulu ezazingabulala amabhiliyoni abantu.

IZITHA ZISEBENZA NDAWONYE

17. Kuyini ‘amanyala aletha incithakalo’?

17 Lanxa sekuleminyaka inkosi yasenyakatho leyaseningizimu belwisana, amakhosi la abesebenza ndawonye esenza into eyodwa eqakathekileyo. ‘Amisa amanyala azaletha incithakalo.’ (Dan. 11:31) “Amanyala” la yinhlanganiso yomanyano wezizwe okuthiwa yi-United Nations.

18. Kungani kuthiwa i-United Nations ‘ingamanyala’?

18 Inhlanganiso ye-United Nations kuthiwa ‘ingamanyala’ ngoba ithi izaletha ukuthula emhlabeni wonke khona kuzalethwa nguMbuso kaNkulunkulu kuphela. Kanti njalo isiphrofetho sithi amanyala la “azaletha incithakalo” ngenxa yokuthi i-United Nations izahlasela futhi itshabalalise inkolo yamanga.—Khangela itshathi elithi “Amakhosi Aphikisanayo Esikhathini Sokucina.”

KUNGANI KUMELE SIKWAZI LOKHU?

19-20. (a) Kungani kumele sikwazi lokho esesikufundile? (b) Yiwuphi umbuzo esizawuphendula esihlokweni esilandelayo?

19 Kumele sikwazi konke lokhu ngoba kutshengisa ukuthi kusukela ngo-1870 kusiya ku-1991 isiphrofetho sikaDanyeli esimayelana lenkosi yasenyakatho leyaseningizimu sigcwalisekile. Ngakho siyakholwa ukuthi ingxenye eseleyo yesiphrofetho lesi layo izagcwaliseka.

20 ISoviet Union yabhidlika ngo-1991. Manje ngubani oyinkosi yasenyakatho lamuhla? Umbuzo lo uzaphendulwa esihlokweni esilandelayo.

INGOMA 128 Ukubekezela Kuze Kube Ekucineni

^ indima 5 Siyabubona ubufakazi bokuthi isiphrofetho sikaDanyeli esimayelana ‘lenkosi yasenyakatho’ kanye ‘lenkosi yaseningizimu’ siqhubeka sigcwaliseka. Kuyini okwenza singakuthandabuzi lokhu njalo kungani kumele sizwisise okumunyethwe yisiphrofetho lesi?

^ indima 4 U-C.E., umela ukuthi “Common Era,” okutsho isikhathi uJesu esebuyile emhlabeni.

^ indima 5 Khathesi akusaqondanga ukuthi sithi uMbusi weRoma okwakuthiwa ngu-Aurelian (owabusa ngo-270 kusiya ku-275 C.E.) ‘wayeyinkosi yasenyakatho’ kumbe ukuthi iNdlovukazi uZenobia (owabusa ngo-267 kusiya ku-272 C.E.) ‘yayiyinkosi yaseningizimu’ ngenxa yokuthi ngalesosikhathi kwakungelabantu abakhonza uJehova ngendlela eqondileyo. Lokhu kutshintsha okwakubhalwe kusahluko 13 lo-14 sebhuku elithi Sinake Isiprofetho SikaDaniyeli!

^ indima 9 Ngo-1890 iNkosi uWilhelm Wesibili yakhipha uBismarck esikhundleni.

^ indima 10 Benza izinto ezinengi ezabangela ukuthi uhulumende wabo aphelelwe ngamandla ngesikhathi esifitshane. Ngokwesibonelo, bayekela ukuncedisa inkosi, batshela abanye imfihlo emayelana lempi futhi babamba inkosi ngamandla ukuthi iphume esikhundleni.

^ indima 15 Njengoba kutshiwo kuDanyeli 11:34, inkosi yasenyakatho yama okwesikhatshana ukuhlukuluza amaKhristu. Ngokwesibonelo, lokhu kwenzakala ngesikhathi iSoviet Union ibhidlika ngo-1991.